-
Jehová «Tiku wan tuku niti katsi»Makatsinina 2012 | 1 xla junio
-
-
Jehová «Tiku wan tuku niti katsi»
«Wa miDioskan chatum Dios xla dioses chu xMalana mapakgsinanin chu tiku wan tuku niti katsi.» (DAN. 2:47)
¿TUKU XKGALHTINANTI?
¿Tuku kinkamakatsininitan Jehová xlakata tuku aku nala?
¿Tiku kilhchanima xapulana akgchaxan akgxakga xla lapanit?
¿Tukuya xmakni lapanit chu imagen nema limanaxnalh Nabucodonosor watiya kilhchanima?
1, 2. ¿Tuku kinkamakatsininitan Jehová, chu tuku xlakata?
¿TUKUYA laklanka mapakgsinanin natawilakgo akxni xTamapakgsin Dios nakamasputu mapakgsinanin xala Katiyatni? Xlakata Jehová «tiku wan tuku niti katsi», tlan katsiyaw xtakgalhtin uma takgalhskinin. Wa xlakata kaʼakxilhwi libros nema tsokgkgolh palakachuwina Daniel chu apóstol Juan.
2 Jehová tlawalh pi umakgolh lakchixkuwin xʼakxilhkgolh lhuwa lapanit. Nachuna, Dios wanilh Daniel tuku xwamputun tamanaxnat xlakata lanka imagen nema xlitatlawanit likan. Xlakata tlan xlitamakgtayaw, Dios tlawalh pi uma xtatsokgtawilalh kBiblia (Rom. 15:4). Chuna natatliwakglha kintakanajlakan, pi nialh makgas xTamapakgsin namasputu putum mapakgsinanin kKatiyatni (Dan. 2:44).
3. Xlakata tlan naʼakgatekgsaw tuku wankanit pi nala, ¿tuku pulana kilikatsitkan chu tuku xlakata?
3 Tuku tsokgkgolh Daniel chu Juan ni kajwatiya lichuwinankgo akgtsayan «mapakgsinanin», o laklanka mapakgsinanin xla política, na wan la xʼamakgo tasiyakgo uma mapakgsinanin. Pero xlakata tlan nakatsiyaw, pulana kiliʼakgatekgsatkan, o namakgachakgxiya, tuku pulana talichuwinalh kBiblia pi xʼama la. ¿Tuku xlakata? Xlakata kBiblia lhuwa lichuwinan la nakgantaxtu. Uma tuku wanka, na wa tuku lichuwinankgo amakgapitsi xlakata tuku nala.
XKAMANAN LUWA CHU LIPEKUA LAPANIT
4. ¿Tiku litaxtukgo xkamanan puskat, chu tuku natlawakgo?
4 Akxni xtlawakanita xapulana talakgalhin kʼEdén, Jehová wa pi «puskat» xʼama kgalhi «xkamanan» (kalikgalhtawakga Génesis 3:15).a Uma xkam puskat xʼama aktayami chu xmakgnilh luwa, o Satanás. Titaxtulh kilhtamaku, Jehová makatsininalh pi kxfamilia Abrahán xʼama min, ktribu xla Judá chu kxfamilia David (Gén. 22:15-18; 49:10; Sal. 89:3, 4; Luc. 1:30-33). Tiku tlakg xlakaskinka xlakata umakgolh kamanan wa Jesucristo (Gál. 3:16). Xlipulaktiy wa tiku tapakgsikgo kcongregación xla kstalaninanin Cristo nema kalilaksakkanit espíritu santo (Gál. 3:26-29). Jesús chu xatalaksakni xlakan natanukgo kxTamapakgsin Dios, nema Jehová nalimalakgsputu Satanás (Luc. 12:32; Rom. 16:20).
5, 6. 1) ¿La akglit laklanka tamapakgsin akxilhli Daniel chu Juan? 2) ¿Tuku kilhchanima xʼakgxakga lapanit nema talichuwinan kʼApocalipsis?
5 Chuna la tuku pulana talichuwinalh kBiblia pi xʼama la, Satanás na xʼama kgalhi «xkamanan» chu xʼamakgo sitsinikgo xkamanan puskat. ¿Tiku litaxtukgo xkamanan luwa? Putum tiku chuna la Satanás sitsinikgo chu tlawanikgo tuku nitlan xkachikin Dios. Chuna la titaxtunit kilhtamaku, Akgskgawini pulaklhuwa lakkaxwilinit «xtamapakgsin», o mapakgsinanin xla política (Luc. 4:5, 6). Pero kaj makgapitsi, tiku katlawanikgonit tuku nitlan xkachikin Jehová, max israelitas o congregación tiku kalaksakkanit. Uma lu xlakaskinka, xlakata kinkawaniyan tuku xlakata kaj akgtsayan laklanka tamapakgsin maʼakxilhnika Daniel chu Juan.
6 Akxni ksputmaja xapulana siglo chu xmalakastakwanikanita Jesús, wi tuku maʼakxilhnilh apóstol Juan (Apo. 1:1). Pulaktum, Juan akxilhli tantum dragón nema xya xkilhtun pupunu chu xkilhchanima Akgskgawini (kalikgalhtawakga Revelación 13:1, 2, NM). Anta kpupunu takutcha tantum lixkajni lapanit chu Akgskgawini maxkilh lhuwa limapakgsin. Alistalh, chatum ángel wanilh Juan pi umakgolh akgtujun akgxakga nema xkgalhi uma xaspinini lapanit, wa akgtum «imagen» nema lichuwinan Apocalipsis 13:1 chu kilhchanima «kgalhatujun reyes», uma wamputun laklanka tamapakgsin xalak kakilhtamaku (Apo. 13:14, 15; 17:3, 9, 10). Akxni tsokgka libro xla Apocalipsis, xapulana akgkitsis xmapakgsinankgonita, chu xliʼakgchaxan xmapakgsinama, chu xliʼakgtujun “nina xmin”. ¿Tiku umakgolh laklanka tamapakgsin? Naʼakxilhaw akgatunu xʼakgxakga lapanit. Na naʼakxilhaw tuku wa Daniel xlakata umakgolh tamapakgsin, makgapitsi akglhuwa siglos xtsankga xlakata xtawilakgolh.
XAPULANA AKGTIY AKGXAKGA: EGIPTO CHU ASIRIA
7. ¿Tiku kilhchanima xapulana akgxakga, chu tuku xlakata?
7 Xapulana akgxakga xla lapanit kilhchanima Egipto. ¿Tuku xlakata? Xlakata wa xalanka tamapakgsin tiku nitlan kalikatsinilh xkachikin Dios. Akxni lhuwa wankgolh xfamilia Abrahán niku xʼamakgo minkgo xkamanan puskat, nitlan tsukuka kalikatsinikan kʼEgipto. Xlakata Satanás ni xlakaskin xlakachinkgolh xkamanan puskat, xmasputuputun xkachikin Dios. ¿La tlawalh? Tlawalh pi faraón xkamakgnilh laktsu lakgkgawasan israelitas. Pero Jehová ni mastalh talakaskin chu kalakgmaxtulh xlakskujnin (Éxo. 1:15-20; 14:13). Alistalh kalilh kTiyat nema xKawanikanit pi Nakamaxkikan chu anta tawilakgolh.
8. ¿Tiku kilhchanima xliʼakgtiy akgxakga, chu tuku xtlawaputun?
8 Xliʼakgtiy akgxakga xla lapanit kilhchanima Asiria, tliwakga tamapakgsin nema na xmasputuputun xkachikin Dios. Xlikana pi Jehová limaklakaskilh uma kachikin xlakata xkamalakgaxokgelh akgkaw tribu xlakata xkakninanikgo ídolos chu ni kgalhakgaxmatnankgolh. Pero alistalh Asiria na xʼakgchipaputun Jerusalén. Max Satanás xmasputuputun familia niku xʼama min Jesús. Pero Dios ni chuna xlakkaxwilinit. Wa xlakata, Jehová kalakgmaxtulh xlakskujnin, xʼángel kamakgnilh Asirios (2 Rey. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15).
XLIʼAKGTUTU AKGXAKGA: BABILONIA
9, 10. 1) ¿Tuku mastalh talakaskin Jehová pi xtlawakgolh babilonios? 2) Xlakata xkgantaxtulh tuku xwankanit ¿tuku xtalakaskin xlalh?
9 Xliʼakgtutu akgxakga xla lapanit nema akxilhli Juan kilhchanima tamapakgsin nema xtapakgsi kBabilonia. Jehová mastalh talakaskin pi babilonios xʼakgchipakgolh Jerusalén chu xkachilinka. Dios xkawaninita israelitas tiku ni kgalhakgaxmatnankgolh pi lu xʼamaka kamamaxanikan (2 Rey. 20:16-18). Jehová xwanita pi nialhti xʼama mapakgsinan, niti xʼama tawila «kxputawilh Jehová» kJerusalén (1 Cró. 29:23). Pero na wa pi chatum xalak xfamilia mapakgsina David, «tiku lakgchan namapakgsinan» xʼama min (Eze. 21:25-27).
10 Chuna la atanu tuku xlichuwinankanit, akxni xchilh Mesías tiku laksaknit Jehová, judíos anta xkakninanikgolhku Dios ktemplo xalak Jerusalén (Dan. 9:24-27). Akxni nina xkachilinkan israelitas kBabilonia, pulana na xwankanita pi kBelén xʼama lakachin Mesías (Miq. 5:2). Xlakata xkgantaxtulh tuku xwankanit, xtalakaskin pi judíos xtaspitparakgolh xkachikinkan chu xkaxtlawaparakgolh templo. Pero babilonios nikxni xmakgxtakgkgo tiku xkachilinkgo. ¿La xʼamakgo taspitparakgo? Jehová limaklakaskilh xpalakachuwinanin xlakata xkatsikgolh (Amós 3:7).
11. ¿La pulaklhuwa lilakgapaskan tamapakgsin xalak Babilonia? (Kaʼakxilhti nota.)
11 Chatum israelita tiku na xlinkanit kBabilonia wa Daniel (Dan. 1:1-6). Jehová limaklakaskilh Daniel xlakata xmakatsininalh tukuya laklanka kachikinin xʼamakgo mapakgsinankgo akxni Babilonia nialh xmapakgsinalh. Akgtum liʼakxilhtit, tlawalh pi Nabucodonosor xlimanaxnalh akgtum imagen nema xlitatlawanit tipalhuwa likan (kalikgalhtawakga Daniel 2:1, 19, 31-38). Dios wanilh Daniel, pi xakgxakga imagen nema oro xlitatlawanit xkilhchanima Babilonia.b Xkuxmun chu xmakxpan xaplata xkilhchanima tamapakgsin nema aku xʼama min. ¿Tukuya tamapakgsin xʼama min chu la xʼama kalikatsini xkachikin Dios?
XLIʼAKGTATI AKGXAKGA: MEDOPERSIA
12, 13. 1) ¿Tuku makatsininalh Jehová xlakata la xʼamaka akgchipakan Babilonia? 2) ¿Tuku xlakata xlilat pi Medopersia litaxtu xliʼakgtati akgxakga xla lapanit?
12 Xtsankga akgtum siglo akxni nina xlama Daniel, Jehová maklakaskilh palakachuwina Isaías xlakata xmakatsininalh tukuya tamapakgsin xʼama akgchipa Babilonia. Chu ni kajwatiya wa la xʼamaka masputukan uma kachikin, asta na wa xtukuwani tiku chuna xʼama tlawa: Ciro, xalak Persia (Isa. 44:28; 45:2). Nachuna, Daniel pulaktiy tuku maʼakxilhnika xlakata uma tamapakgsin Medopersa. Pulaktum, akxilhli tantum oso nema xchaxnit xmakan chu wanika pi xwalh «lhuwa liwa» (Dan. 7:5). Chu atanu, akxilhli la tantum carnero nema xkgalhi kgantiy akgalokgot (Dan. 8:3, 20).
13 Jehová makgantaxtilh tuku xwanit, tlawalh pi medopersa xʼakgchipakgolh Babilonia chu xkamaxkika talakaskin israelitas xtaspitparakgolh xkachikinkan (2 Cró. 36:22, 23). Pero alistalh, atsinu xtsankga pi watiya uma kachikin xmasputuputunkgolh xkachikin Dios. Libro xla Ester wan pi Hamán tiku na lhuwa limapakgsin xkgalhi kPersia lakkaxwililh tukuya kilhtamaku xkamakgnika judíos tiku xwilakgolh anta. Pero xlakata Jehová kalakgmaxtulh, Satanás ni malakgsputulh xkamanan puskat (Est. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14). Wa xlakata wanaw, pi xliʼakgtati akgxakga xla lapanit nema lichuwinan Apocalipsis, kilhchanima Medopersia.
XLIʼAKGKITSIS AKGXAKGA: GRECIA
14, 15. ¿Tuku makatsininalh Jehová xlakata Grecia?
14 Xliʼakgkitsis akgxakga xla lapanit nema lichuwinan Apocalipsis wa Grecia. Akxni Daniel wa tuku xwamputun xtamanaxnat Nabucodonosor, xwanita pi xacobre xpan chu xakglhtantun xla imagen xkilhchanima tamapakgsin xalak Grecia. Pero, Dios pulaktiy tuku makatsinilh Daniel nema xmasiya tuku lu xlakaskinka xlakata uma tamapakgsin chu xlakata tiku tlakg xlakaskinka xmapakgsina.
15 Pulaktum, Grecia litaxtu la tantum leopardo chu xkgalhi akgtati pakgan, uma xwamputun pi lu lakapala xʼama kaʼakgchipa kachikinin (Dan. 7:6). Chu atanu tuku akxilhli Daniel, tantum macho cabrío nema xkgalhi kgantum xʼakgalokgot chu lakapala limakgnilh tantum carnero nema xkgalhi kgantiy akgalokgot nema xkilhchanima Medopersia. Jehová wanilh Daniel pi macho cabrío wa Grecia chu xalanka xʼakgalokgot chatum mapakgsina. Alistalh, Daniel wan pi uma akgalokgot xʼama tatukxa chu anta xʼamakgolh taxtukgo kgantati laktsu akgalokgot. Uma tuku xʼama la akglhuwa ciento kata xtsokgkanita akxni nina xmapakgsinama Grecia. Pero, putum kgantaxtulh chuna la xtsokgkanit. Alejandro Magno, tiku lu xlakaskinka mapakgsina litaxtulh kxamakgan Grecia, wa pulalilh akxni akgchipaka Medopersia. Pero «akgalokgot» ni makgapalh, xlakata uma mapakgsina nilh akxni xkgalhi 32 kata chu lhuwa limapakgsin xkgalhi. Akxni nilh, kgalhtati xgenerales mapitsikgolh tamapakgsin (kalikgalhtawakga Daniel 8:20-22).
16. ¿Tuku tlawalh Antíoco IV?
16 Akxni xʼakgchipakanita Persia, Grecia wa xmapakgsinama kʼIsrael xkachikin Dios. Ama kilhtamaku, judíos anta xwilaparakgolha kTiyat nema xKawanikanit Nakamaxkikan chu xkaxtlawaparakgonita templo kJerusalén. Judíos xkachikin Dios xwanitku chu anta ktemplo xkakninanikan xaxlikana Dios. Pero xliʼakgtiy siglo akxni nina xmin Jesús, nitlan tuku katlawanilh xliʼakgkitsis akgxakga xla lapanit, uma wamputun Grecia. Antíoco IV tiku natsukulh mapakgsinan akxni tapitsilh xtamapakgsin Alejandro, matlawinalh akgtum pumakamastan ktemplo xalak Jerusalén chu mapakgsinalh pi xkamakgnika tiku xkanajlakgolh la judíos. ¡Xtasiya pi xkamanan Satanás lu xkasitsinikgo xkachikin Dios! Pero, atanu lanka tamapakgsin nema tawilalh alistalh masputulh Grecia. ¿Tiku xʼama wan xliʼakgchaxan akgxakga xla lapanit?
XLIʼAKGCHAXAN AKGXAKGA, «LIXKAJNI CHU MAKGAPEKUANAN»: ROMA
17. ¿Tuku lu xlakaskinka tlawalh xliʼakgchaxan akgxakga xlakata xkgantaxtulh Génesis 3:15?
17 Akxni apóstol Juan maʼakxilhnika lapanit, Roma xmapakgsinamaja (Apo. 17:10). Uma xliʼakgchaxan akgxakga makgantaxtilh tuku lu xlakaskina xwankanit kʼGénesis 3:15. Satanás limaklakaskilh mapakgsinanin xalak Roma xlakata kaj ni lhuwa kilhtamaku “xtsankxkitilh” xkaman puskat. ¿La xʼama tlawa? Tlawalh pi Jesús xlimawakaka pi ni xkgalhakgaxmata xlimapakgsinkan romanos (Mat. 27:26). Pero kaj ni makgas tuku nitlan tlawanika, xlakata Jehová malakastakwanilh Jesús.
18. 1) ¿Tukuya xasasti kachikin laksakli Jehová chu tuku xlakata? 2) ¿La chuntiya sitsinilh xkamanan luwa, xkamanan puskat?
18 Tiku xpulalinkgo takanajla kʼIsrael tatayakgolh romanos xlakata xmakgnika Jesús chu atsinu ni xputumkan na lakgmakgankgolh Jesús. Wa xlakata, Jehová lakgmakgalh Israel (Mat. 23:38; Hech. 2:22, 23). Chu xlakgxokgo laksakli atanu kachikin xaʼespiritual, wa «xʼIsrael Dios» (Gál. 3:26-29; 6:16). Wa congregación xla kstalaninanin Cristo tiku kalaksakkanit, maski judíos o ni judíos (Efe. 2:11-18). Akxni xmalakastakwanikanita Jesús xkamanan luwa chuntiya katlawanikgolh tuku nitlan xkamanan puskat: romanos makglhuwa xmasputuputunkgo congregación xla kstalaninanin Cristo.c
19. 1) ¿Tuku wa Daniel xlakata xliʼakgchaxan tamapakgsin? 2) ¿Tuku naʼakxilhaw kʼatanu kʼartículo nema aku mima?
19 Akxni Daniel wanilh tuku xwamputun xtamanaxnat Nabucodonosor, wa pi xchaxpan, o xchan, xkilhchanima Roma (Dan. 2:33). Pero alistalh Dios maʼakxilhnipa Daniel tuku ni kaj xkilhchanima xtamapakgsin Roma, wata na xkilhchanima tamapakgsin nema xʼama taxtu kRoma (kalikgalhtawakga Daniel 7:7, 8). Akglhuwa siglos, Roma litaxtulh «lixkajni chu makgapekuanan chu lu tliwakga» xlakata xkatlaja xtalamakgasitsin. Pero na xwankanita pi kʼuma tamapakgsin xʼama taxtu «akgkaw akgalokgot» chu xaʼaktsu wi tuku tlakg xlakaskinka xʼama tlawa. ¿Tiku litaxtukgolh akgkaw akgalokgot? ¿Tiku kilhchanima xaʼaktsu akgalokgot, chu tukuya xmakni imagen nema akxilhli Nabucodonosor kilhchanima? Naʼakxilhaw xtakgalhtin kʼartículo nema wi kpágina 16.
[Notas nema wilakgo kpágina]
a Uma «puskat» wa tiku litaxtu xpuskat Jehová, nema kilhchanima xkachikin xalak akgapun, niku tapakgsikgo ángeles (Isa. 54:1; Gál. 4:26; Apo. 12:1, 2).
b Akgxakga nema lichuwinalh Daniel chu xliʼakgtutu xakgxakga lapanit nema lichuwinan Apocalipsis kilhchanimakgolh Babilonia. Kaʼakxilhti dibujo kpágina 14 chu 15.
c Maski Roma malakgsputulh Jerusalén kkata 70, uma nialh makgantaxtilh tuku xwankanit kʼGénesis 3:15, uma kilhtamaku Israel nialh wa xkachikin Dios xwanit.
-
-
Jehová «namasiyunikgoy kskujnin wa ntu lakapala nalay»Makatsinina 2012 | 1 xla junio
-
-
Jehová «namasiyunikgoy kskujnin wa ntu lakapala nalay»
«Wa ntu stalanka [masiyalh] Jesucristo, wa ntu Dios ntimaxkilh lakimpi namasiyunikgoy kskujnin wa ntu lakapala nalay.» (APO. 1:1)
¿LA XKGALHTINANTI?
¿Tukuya xmakni lanka imagen kilhchanima tamapakgsin angloamericana?
Chuna la maʼakxilhnika apóstol Juan, ¿tuku akxtum katlawa lanka tamapakgsin angloamericana chu Naciones Unidas?
¿La xlichuwinankgonit Daniel chu Juan xlakata la nakamasputukan mapakgsinanin?
1, 2. 1) ¿Tuku katsiniyaw akxni akxilhaw tuku lichuwinankgolh pi xʼama la Daniel chu Juan? 2) ¿Tiku xkilhchanima xapulana akgchaxan akgxakga xla lapanit?
TUKU tsokgkgolh Daniel chu Juan watiya tuku lichuwinankgo. Komo nakalakputsananiyaw, nakatsiyaw lhuwa tuku lama kkakilhtamaku la uku chu tuku aku nala. ¿Tuku na xtachuna xalixkajni lapanit nema akxilhli Juan chu xalipekua lapanit nema xkgalhi kgankaw akgalokgot nema lichuwinalh Daniel chu lanka imagen nema limanaxnalh Nabucodonosor? ¿Chu tuku kilitlawatkan akxni katsiyaw uma?
2 Pulana kalichuwinalh lapanit nema akxilhli Juan (Apo., cap. 13). Chuna la akxilhwi kxapulana artículo, xapulana akgchaxan akgxakga kilhchanima Egipto, Asiria, Babilonia, Medopersia, Grecia chu Roma. Putum umakgolh laklanka tamapakgsin limasiyakgolh pi ni xakxilhputunkgo xkamanan puskat (Gén. 3:15). Titaxtulh akglhuwa siglo akxni Juan xtsokgnita tuku xʼakxilhnit, Roma chuntiyaku akgtum lanka tamapakgsin xwanit. Pero xʼama chan kilhtamaku akxni xliʼakgtujun akgxakga xtawi kxlakgxokgo. ¿Tiku uma lanka tamapakgsin xʼama wan chu la xʼama kalikatsini xkamanan puskat?
AKXNI TAWILAKGOLH GRAN BRETAÑA CHU ESTADOS UNIDOS
3. ¿Tiku xkilhchanima xalipekua lapanit nema xkgalhi kgankaw akgalokgot, chu tuku xkilhchanima kgankaw akgalokgot?
3 Xlakata nakatsiyaw tiku xliʼakgtujun akgxakga xla lipekua lapanit nema lichuwinan capítulo 13 xla Apocalipsis, talakaskin natamalakxtumiyaw tuku akxilhli Juan chu tuku akxilhli Daniel xlakata xalipekua lapanit nema kgalhi kgankaw akgalokgot (kalikgalhtawakga Daniel 7:7, 8, 23, 24).a Uma lapanit xkilhchanima lanka tamapakgsin xalak Roma (kaʼakxilhti recuadro xla página 14 chu 15). Ksiglo V, uma tamapakgsin tsukulh tapapitsi. Wa xlakata, kgankaw akgalokgot nema tsukukgolh pulhnikgo uma lapanit kxakgxakga kilhchanima mapakgsinanin nema lakatsukukgolh kRoma.
4, 5. 1) ¿Tuku tlawalh xaktsina akgalokgot? 2) ¿Tiku litaxtu xliʼakgtujun xakgxakga lapanit?
4 Lapanit nema kgalhi kgankaw akgalokgot, nema akxilhli Daniel tsukuni stakni kgantum, «xaʼaktsu akgalokgot» nema kapulhu kgantutu akgalokgot. Uma kgantaxtulh akxni Gran Bretaña, nema xtapakgsi kRoma, xlakaskinka tsukulh litaxtu. Asta ksiglo XVII kaj nitu xlitaxtu. Xwilakgo akgtutu kachikinin nema pulana na xtapakgsikgo kxtamapakgsin Roma chu tlakg xlakaskinka xwankgonit: España, Países Bajos chu Francia. Pero Gran Bretaña tsinu tsinu tsukulh tlakg lanka litaxtu. Pero kxitat siglo XVIII tlakg tliwakga xlitaxtuma xlikalanka Katiyatni. Ama kilhtamaku, ¿litaxtulh xliʼakgtujun xakgxakga lapanit? Nina.
5 Maski Gran Bretaña aku lu lanka tamapakgsin xwanit, kachikinin xalak Norteamérica nialh tapakgsinikgolh. Pero xlakata xbarcos Gran Bretaña xkuentajtlawanankgo, Estados Unidos na lu tliwakga wa. Kata 1914, akxni tsukulh xkilhtamaku kiMalanakan, Gran Bretaña xlitaxtu tlakg tliwakga tamapakgsin nema xʼanan chu Estados Unidos xlitaxtu kachikin tiku tlakg lhuwa tuku xtlawa.b Kxapulana guerra nema tatlawalh xlikalanka kakilhtamaku, umakgolh akgtiy países akxtum lakgolh. Chuna lakatsukulh xliʼakgtujun xakgxakga lapanit: lanka tamapakgsin xaʼangloamericana. ¿La likatsinilh uma akgxakga xkamanan puskat?
6. ¿La kalikatsilh xliʼakgtujun akgxakga xkachikin Dios?
6 Akxni tsukulh xkilhtamaku kiMalanakan, xliʼakgtujun akgxakga tsukulh kaputsastalani xkachikin Dios, uma kilhchanima xnatalan Cristo tiku xwilakgolhku kKatiyatni (Mat. 25:40). Jesús xlichuwinanit pi akxni xkinkatawilan nawan, makgapitsi tiku kalaksakkanit xlakata naʼankgo kʼakgapun chuntiya xʼamakgolh skujkgo kKatiyatni (Mat. 24:45-47; Gál. 3:26-29). Lanka tamapakgsin angloamericana tsukulh kasitsini «ksantujlanin Dios» (Apo. 13:3, 7). Kxapulana guerra nema tatlawalh xlikalanka katiyatni kaputsastalanilh xkachikin Dios, nialh mastalh talakaskin natamakgpitsi makgapitsi likgalhtawakga chu katamaknulh kpulachin tiku xlitaxtukgo skujni xalipaw. Chu tlawalh pi nialh xtalichuwinalh Dios, chuna la Jehová xmakatsininit Juan. Pero Dios na xmakatsininit Juan pi tiku na xlitaxtukgo xkamanan puskat xʼamakgolh lakastakwanankgo chu tlakg lhuwa xʼamakgolh lichuwinankgo Dios (Apo. 11:3, 7-11). ¿Kgantaxtulh tuku xwankanit? Tuku titaxtukgolh xlakskujni Dios limasiya pi kgantaxtulh.
LANKA TAMAPAKGSIN ANGLOAMERICANA CHU TANTUN XLA HIERRO CHU TIYAT
7. ¿Tuku xtalakxtum xliʼakgtujun akgxakga xla lapanit chu lanka imagen?
7 ¿Tuku xtalakxtum xliʼakgtujun akgxakga xla lapanit chu xalanka imagen? Gran Bretaña chu Estados Unidos taxtukgocha kRoma. ¿Tuku tlan nalichuwinanaw xlakata xtantun, o xtujun, imagen? Chuna la akxilhli Daniel, litatlawanit hierro chu tiyat (kalikgalhtawakga Daniel 2:41-43). Uma tuku talichuwinan na watiya akxni wanka pi xʼama taxtu xliʼakgtujun akgxakga, lanka tamapakgsin angloamericana. Chuna la akxni wi tuku litlawakan hierro chu tiyat ni lu tliwakga la akxni kaj hierro litlawakan, lanka tamapakgsin angloamericana tlakg ni tliwakga la xwanit tamapakgsin niku lakatsukucha. ¿Tuku xlakata ni tliwakga?
8, 9. 1) ¿La limasiyalh xliʼakgtujun lanka tamapakgsin pi tliwakga xtachuna la hierro? 2) ¿Tuku kilhchanima xtantun imagen nema litatlawanit tiyat?
8 Lakgachunin xliʼakgtujun akgxakga xla lapanit limasiyanit pi tliwakga la hierro; akgtum liʼakxilhtit, la akxni tlajanalh kxapulana guerra nema tatlawalh xlikalanka katiyatni. Chu uma na litasiyalh kxliʼakgtiy guerra.c Akxni xtitaxtunita umakgolh guerras na limasiyalh pi lu tliwakga xwanit. Pero akxni tsukulh uma hierro litalakgtlawakanit tiyat. ¿Tuku wamputun uma?
9 Makgasa, xlakskujni Jehová, akgatekgsputunkgo tuku kilhchanima xtantun imagen. Daniel 2:41 wan pi akxni tuku litatlawanit hierro chu tiyat kaj akgtum «tamapakgsin» chu ni lhuwa kilhchanima. Wa xlakata tiyat kilhchanima tuku na makgtanuma klanka tamapakgsin angloamericana chu tlawa pi ni lu tliwakga nawan la hierro nema xlitatlawanit Roma. Daniel wan pi uma tiyat wa «xkamanan latamanin» o lakchixkuwin (Dan. 2:43). Klanka tamapakgsin angloamericana, latamanin skinkgo tuku kalakgchan chu limaklakaskinkgo sindicatos, xakstu tapakgsiputunkgo chu talakkaxwilikgo xlakata ni nakaʼaktayamikan. Latamanin tlawakgonit pi uma lanka tamapakgsin nialh natasiya la hierro. Nachuna xlakata tanu tanu la lakapastakkgo chu xlakata kaj nilhuwa votos litlajanankgo partidos, chu maski tiku tlajanankgo lu kapaxkikan ni putum latamanin katatayakgo chu uma tlawa pi nila namakgantaxtikgo tuku lakapastakkgonit natlawakgo. Lalh chuna la lichuwinalh Daniel: «Tamapakgsin wi niku tliwakga nawan chu wi niku ni tliwakga» (Dan. 2:42; 2 Tim. 3:1-3).
10, 11. 1) ¿Tuku naʼakspula «tantun»? 2) ¿Tuku tlan wanaw xlakata la xlilhuwa laktsu tantun kgalhi lanka imagen?
10 Ksiglo XXI, Gran Bretaña chu Estados Unidos chuntiya akxtum lakgonit chu lamakgtayakgo akxni wi tuku tlawakgo kkakilhtamaku. Tuku xlichuwinankanit xlakata uma lanka imagen chu xalixkajni lapanit kinkawanikgoyan pi uma lanka tamapakgsin angloamericana niti katitawi kxlakgxokgo. Maski uma lanka tamapakgsin ni lu tliwakga nixawa akglhtantun nema litatlawanit hierro, ni kaj xakstu nalakgsputa.
11 ¿Wi tuku kilhchanima la xlilhuwa laktsu tantun kgalhi imagen? Kalakapastakwi pi amakgapitsi tuku akxilhli Daniel, lichuwinan números, la akxni lichuwinalh la kganlit akgalokgot xkgalhikgo makgapitsi lapanit. Umakgolh números xlakaskinka. Pero palakachuwina ni lichuwinan la xlilhuwa laktsu tantun kgalhi uma lanka imagen. Wa xlakata likatsiyaw pi ni lu xlakaskinka la xlikganlhuwa laktsu tantun kgalhi chuna la nitu kilhchanima la xlilhuwa makxpan, makan, akglhtantun chu tantun. Kaj talichuwinan pi laktsu tantun litatlawanit hierro chu tiyat. Uma likatsiyaw pi akxni chiwix nema kilhchani xTamapakgsin Dios nawilini kxtantun lanka imagen, tamapakgsin nema namapakgsinan kkakilhtamaku wa lanka tamapakgsin angloamericana (Dan. 2:45).
LANKA TAMAPAKGSIN ANGLOAMERICANA CHU LAPANIT NEMA KGALHI KGANTIY AKGALOKGOT
12, 13. ¿Tuku kilhchanima lapanit nema kgalhi kgantiy akgalokgot chu tuku tlawalh?
12 Maski lanka tamapakgsin angloamericana litatlawanit hierro chu tiyat, tuku Jesús maʼakxilhnilh Juan limasiya pi uma lanka tamapakgsin wi tuku lu xlakaskinka xʼama tlawa kxaʼawatiya kilhtamaku. ¿Tuku xlakata? Juan akxilhli tantum lapanit nema tanu la xtasiya xkgalhi kgantiy akgalokgot chu xchuwinan la tantum dragón. ¿Tiku kilhchanima? Uma kgantiy akgalokgot kilhchanima uma lanka tamapakgsin angloamericana, pero limasiya pi wi tuku lu xlakaskinka xʼama tlawa (kalikgalhtawakga Apocalipsis 13:11-15).
13 Uma lapanit nema kgalhi kgantiy akgalokgot wan pi «natlawalakgxtukgo» xalipekua lapanit nema kgalhi akgtujun akgxakga. Juan lichuwinalh pi uma tatlawalakgxtu xʼama tasiya chu alistalh xʼama lakgsputa pero amakgtum xʼama takipara. Wi pulaktum tuku lakkaxwilikanit nema kilhchanima chu malakatsukilh Gran Bretaña chu Estados Unidos xlakata akxtum xtawilakgolh putum tamapakgsin xalak kakilhtamaku.d Uma tuku xlakkaxwilikgonit talilakgapasli Sociedad de Naciones, chu lakatsukulh akxni xkgalhsputnit xapulana guerra nema tatlawalh xlikalanka kakilhtamaku chu lakgsputli akxni tsukulh xliʼakgtiy guerra. Akxni xtatlawama uma guerra, xkachikin Dios lichuwinankgolh pi chuna la xtalichuwinanit kʼApocalipsis, pi xtatlawalakgxtu lapanit xʼama takipara. Chu chuna lalh, xlakata lakatsukupa chu limapakuwika Naciones Unidas (Apo. 17:8).
14. ¿Tuku xlakata Juan wa pi xtatlawalakgxtu lapanit nalitaxtu «xliʼakgtsiyan mapakgsina»?
14 Juan wa pi uma xtatlawalakgxtu lanka lapanit kilhchanima «xliʼakgtsiyan mapakgsina». Uma ni wamputun pi wa xliʼakgtsayan xaʼakgxakga xapulana lapanit. Uma kaj akgtum xtatlawalakgxtu xla uma lapanit. Putum xlitliwakga maxkikgo laklanka kachikinin nema anta makgtapakgsikgo, chu tlakg maxki limapakgsin tiku malakatsukilh, lanka tamapakgsin angloamericana (Apo. 17:10, 11). Pero ¿tuku xlakata Juan wa pi chatum «mapakgsina»? Xlakata maxkikanit limapakgsin natlawa tuku nalakgpali la wi kakilhtamaku.
XTATLAWALAKGXTU LAPANIT NAWA PUSKAT TIKU STA XMAKNI
15, 16. ¿Tiku kilhchanima «ntlanka makwana» o puskat tiku sta xmakni, chu tuku akgspulanit “xchuchut”?
15 Chuna la wan Juan, kstipun uma xaspinini lapanit wi chatum «makwana» o puskat tiku sta xmakni. Uma puskat tiku sta xmakni wanikan «xatlanka Babilonia» chu lapanit tlawa tuku uma puskat lakaskin (Apo. 17:1-6). ¿Tiku kilhchanima puskat tiku sta xmakni? Putum nixaxlikana takanajla, niku tlakg tasiyakgo tiku kaj wankgo pi kstalaninanin Cristo. Chuna la xtalichuwinanit, nixaxlikana takanajla makgtayakgo xtatlawalakgxtu lapanit chu matlawiputunkgo tuku lakaskinkgo.
16 Pero kxkilhtamaku kiMalanakan, Babilonia Xalanka akxilhnit la «nchuchut» lakapala kskakma, uma wamputun latamanin tiku tatayakgo (Apo. 16:12; 17:15). Akxni xtatlawalakgxtu lapanit tasiyalh, takanajla tiku kaj wankgo pi kstalaninanin Cristo, tiku tlakg kalakgapaskan kBabilonia xaLanka xmapakgsikgo atsinu ni itat kakilhtamaku. Pero la uku ni xaxlikana takanajla chu tiku kapulalinkgo nialhtu kaliʼakxilhkan chu latamanin nialh katatayakgo. Asta lhuwa latamanin lakpuwankgo pi takanajla kaj tlawakgo pi kaʼanalh taʼakglhuwit. Kʼuma kachikinin, tlakg lhuwa lakgskgalalan lakchixkuwin kawanikgo amakgapitsin pi nialh kamakgtanukgolh ktakanajla.
17. ¿Tuku nakaʼakgspula nialh makgas nixaxlikana takanajla chu tuku xlakata?
17 Pero, nixaxlikana takanajla ni tsinu tsinu nalakgsputkgo. Uma puskat tiku sta xmakni chuntiyaku nakgalhi lhuwa litliwakga chu nakamatlawiputun tuku lakaskin mapakgsinanin asta akxni nachan kilhtamaku chu Dios natlawa wi tuku nalakapastakkgo (kalikgalhtawakga Apocalipsis 17:16, 17). Nialh makgas Jehová natlawa pi políticos tiku tapakgsinikgo Satanás, xlakata uma Naciones Unidas, namalakgsputukgo nixaxlikana takanajla chu nialh nakamapakgsikgo chu namakglhtikgo xtumin. Kaj nina akglhuwa kata, niti xlakpuwa pi chuna xlalh. Pero la uku liwana tasiya pi uma puskat tamokgosmaja kstipun xaspinini lapanit. Pero ni kaj tsinu tsinu natakta. Kaj xalan natamokgosa chu lipekua tuku naʼakgspula (Apo. 18:7, 8, 15-19).
AKXNI NAKAMASPUTUKAN LAPANIT
18. 1) ¿Tuku natlawa xalixkajni lapanit chu tuku nala alistalh? 2) Chuna la wan Daniel 2:44, ¿tukuya tamapakgsin namalakgsputu xTamapakgsin Dios? (Kaʼakxilhti recuadro nema wi kpágina 19.)
18 Akxni masputukanita nawan nixaxlikana takanajla, xalixkajni lapanit tiku kilhchanima mapakgsinanin namalakgsputuputunkgo xTamapakgsin Dios. Xlakata nila chankgo kʼakgapun, mapakgsinanin nakatlawaniputunkgo tuku nitlan xlakskujnin Dios tiku tatayakgo uma Tamapakgsin unu kkatiyatni. Pero tuku nala talakkaxwilinita (Apo. 16:13-16; 17:12-14). Daniel wa tuku xʼama la kʼuma guerra (kalikgalhtawakga Daniel 2:44). Xalixkajni lapanit, xtatlawalakgxtu chu lapanit nema kgalhi kgantiy akgalokgot nema lichuwinan Apocalipsis 13:1 nakamasputukan.
19. ¿Tuku liwana katsiyaw chu tuku kilitlawatkan uku?
19 Akinin lamaw akxni mapakgsinama xliʼakgtujun xʼakgxakga lapanit. Chu ni anan atanu nema natasiya akxni nina malakgsputukan lapanit. Wa xlakata akxni nixaxlikana takanajla namalakgsputukan, mapakgsinama nawan lanka tamapakgsin angloamericana. Kalakapastakwi pi tuku lichuwinankgolh Daniel chu Juan putum kgantaxtukgonit. Wa xlakata katsiyaw pi xlisputni ni xaxlikana takanajla chu Armagedón lu lakatsu wi. Xlikana, Dios kinkamakatsininitan tuku nala nialh makgas. ¿Kuenta tlawayaw tuku lichuwinankanit? (2 Ped. 1:19.) ¡Talakaskin pi la uku natatayayaw Jehová chu xTamapakgsin! (Apo. 14:6, 7.)
[Notas nema wilakgo kpágina]
a Anta kBiblia, número akgkaw kilhchanima akxni wi tuku xatakgatsin. Unu kilhchanima putum tamapakgsin nema lakatsukukgolh kRoma.
b Maski tiku tapakgsinikgo xwilakgolha ksiglo XVIII, Juan wan pi uma akgtiy laklanka tamapakgsin xʼama lakatsukukgo akxni xkilhtamaku kiMalanakan. Tuku makxilhnika Juan chu talichuwinan kʼApocalipsis kgantaxtu akxni «xkilhtamaku nkimPuchinakan» (Apo. 1:10). Wa xlakata kxapulana guerra nema tatlawalh xlikalanka kakilhtamaku lakatsukulh xliʼakgtujun akgxakga tiku litaxtulh la akgtum lanka tamapakgsin.
c Daniel wa pi uma mapakgsina lhuwa xʼama masputunan akxni xtlawalh umakgolh guerra xla tsokgli: «Chu lu tlan [o kaks nalilakawanaw] la namasputunan» (Dan. 8:24). Kawiliw akgtum liʼakxilhtit, Estados Unidos lu malakgsputunalh akxni kamalakgachanilh akgtiy bombas atómicas xtalamakgasitsin, lanka tamapakgsin angloamericana.
d Kaʼakxilhti libro Apocalipsis... ¡se acerca su magnífica culminación!, páginas 240, 241 chu 253.
[Recuadro xla página 19]
¿TIKU UMAKGOLH «PUTUM TAMAPAKGSIN»?
Chuna la lichuwinanit Daniel 2:44, xTamapakgsin Dios «nakalakxpulay chu nakamasputuy putum tamapakgsin». Uma tuku xlichuwinankanit kilhchanima tamapakgsin nema na talichuwinan klanka imagen.
Chu, ¿tuku nakaʼakgspula amakgapitsi tamapakgsin? Tuku talichuwinan pi nala kʼApocalipsis liwana masiya pi nakamamakxtumikan «reyes lantla xlikatlanka nkatuxawat» xlakata natalachipakgo Jehová «ntlanka kilhtamaku xliminat Dios nti mpaks kgalhiy xlitliwakga» (Apo. 16:14; 19:19-21). Wa xlakata, kʼArmagedón nakamasputukan putum tamapakgsin xalak kakilhtamaku, chu nikaj tiku kakilhchanima imagen nema lichuwinalh Daniel.
-
-
Kgalhtsayan MapakgsinaninMakatsinina 2012 | 1 xla junio
-
-
Kgalhtsayan Mapakgsinanin
Uma maktiy libros, xla Daniel chu Apocalipsis ni kaj lichuwinankgo tiku umakgolh kgalhtsayan mapakgsinanin xalak katiyatni wata na lichuwinan tukuya kilhtamaku xʼamakgolh tasiyakgo. Chu tlan akgatekgsaw umakgolh tuku xlichuwinanit Biblia pi nala akxni naʼakgatekgsaw xapulana tuku xlichuwinanit Biblia.
Chuna la titaxtunit kilhtamaku, Satanás tanu tanu “tamapakgsin” la lakkaxwilikgonit tiku litaxtukgo la xkamanan (Luc. 4:5, 6). Pero kaj ni lhuwa tiku wi tuku katlawanikgolh xkachikin Jehová, Israel o congregación xla kstalaninanin Cristo tiku kalaksakkanit. Wa xlakata tuku maʼakxilhnika Daniel chu Juan kaj akxilhkgolh akgtsayan laklanka tamapakgsin.
[Tabla/Dibujo xla página 14 chu 15]
(Xlakata nakatsiya la tasiya kaʼakxilhti likgalhtawakga)
TUKU LICHUWINALH TUKU LICHUWINAN
DANIEL PI NALA APOCALIPSIS
1. Egipto
2. Asiria
3. Babilonia
4. Medopersia
5. Grecia
6. Roma
7. Lanka tamapakgsin
angloamericanaa
8. Sociedad de Naciones
chu Naciones Unidasb
XKACHIKIN DIOS
2000 a.n.J.
Abrahán
1500
Kachikin Israel
1000
Daniel 500
a.n.J./a.x.J.
Juan
Israel xla Dios 500
1000
1500
2000 a.x.J.
[Notas nema wilakgo kpágina]
a Xliʼakgtujun chu xliʼakgtsayan mapakgsina wilakgolh kʼuma xaʼawatiya kilhtamaku.
b Xliʼakgtujun chu xliʼakgtsayan mapakgsina wilakgolh kʼuma xaʼawatiya kilhtamaku.
[Dibujos]
Xalanka imagen (Dan. 2:31-45)
Tantati laklanka lapanit taxtukgoyacha kpupunu (Dan. 7:3-8, 17, 25)
Carnero chu macho cabrío (Dan., cap. 8)
Xalixkajni lapanit nema kgalhi akgtujun akgxakga (Apo. 13:1-10, 16-18)
Lapanit nema kgalhi kgantiy akgalokgot tlawa xtatlawalakgxtu atanu lapanit (Apo. 13:11-15)
[Tiku tapakgsini fotografía]
Fotografía xla Egipto chu Roma: tapakgsini Museo Británico; Medopersia: Musée du Louvre (París)
-