¿Xkatsiyata?

Tuku makgasa tsokgwilikanit masiya pi xlikana tuku wan Biblia

ANTA kMuseo de las Tierras de la Biblia, kJerusalén, anan akgtum chiwix niku wi tuku tsokgwilikanit lata kkata 700 chu 600 akxni nina xmin Jesús. Uma chiwix tekgska kʼakgtum lhuku niku xmaknunankan, lakatsu kkachikin Hebrón (Israel). Uma tatsokgni wan: «Yahweh Sabaot katlawalh pi Hagaf xkgawasa Hagav nitlan kakitaxtunilh». Uma tatsokgni kgalhmakgtaya tuku wan Biblia, xlakata masiya pi xtukuwani Dios, Jehová, o Yahweh nema tatsokgnit kxamakgan tachuwin hebreo chu maklakaskinkanit letras YHWH, lu xlakgapaskan akxni xtsokgmaka Biblia chu pi latamanin chali chali xmaklakaskinkgo. Asta tekgsparakanit amakgapitsi tuku tatsokgtawilanit anta niku xmakgnunankan, nema masiya pi tiku xmaklakaskinkgo uma lhuku xlakata natamakxtumikgo o natatsekgkgo, xtsokgwilikgo kpatsaps xtukuwani Dios chu nachuna tukuwani nema xmakgtanuma xtukuwani Dios.

Dra. Rachel Nabulsi xalak Universidad xla Georgia wa: «Xlakata makglhuwa tamaklakaskin tukuwani YHWH uma xlakaskinka [...]. Tatsokgni xalak Biblia chu tuku tsokgwilikanit makgasa masiya la xlilakaskinka xwanit xpalakata latamanin xalak Israel chu Judá tukuwani YHWH. Uma kgalhmakgtaya tuku wan Biblia, niku xtukuwani Dios lhuwa mil la xlimakglit tatsokgtawilanit ktatsokgni hebreo YHWH. Lhuwa xtukuwani latamanin xmakgtanuma xtukuwani Dios.

Tachuwin Yahweh Sabaot, nema tatsokgtawilanit kchiwix nema lichuwinaw xapulana, wamputun «Jehová tiku pulalin lhuwa soldados». Uma masiya pi chuna la xtukuwani Dios lu xtamaklakaskin akxni xtsokgmaka Biblia, tachuwin «Jehová tiku pulalin lhuwa soldados» na lu xmaklakaskinkan. Biblia na maklakaskin tachuwin «Jehová tiku pulalin lhuwa soldados», nema min liwaka 250 la xlimakglit ktatsokgni Hebreo, makglhuwa minkgo klibro xla Isaías, Jeremías chu Zacarías.