Wanpela Namba i Mekim Planti Wok na i Hatwok Long Save Long En
WANPELA MAN BILONG MEKSIKO I RAITIM DISPELA STORI BILONG KIRAP!
OL I mekim wok long planti namba long wok bilong bungim ol namba, na saiens, na wok ensinia, na long ol samting yumi mekim long olgeta de, tasol wanpela namba planti man i mekim wok long en em dispela namba ol i kolim pai (π). Wanpela buk (Fractals for the Classroom), i tok pai “i bin kirapim tingting bilong ol saveman bilong saiens na ol man i traim dispela wok long olgeta hap.” I gat faipela namba i gat bikpela wok insait long wok bilong bungim ol namba, na sampela i ting namba pai em i wanpela bilong ol.
Maski wanpela sekel (olsem raunpela mak) em i bikpela o liklik, yu inap kisim save long mak bilong raunpela bilong en (sekamfrans) taim yu save long braitpela bilong en (daiamita) na mekim wok long dispela namba em pai i makim, olsem: π x daiamita = sekamfrans. Long yia 1706, Wiliam Jons bilong Inglan, em wanpela saveman bilong bungim ol namba, em i namba wan man bilong mekim wok long dispela leta Grik π bilong makim dispela namba, na planti man i kirap mekim wok long dispela leta taim saveman bilong Swiselan, Leonhat Yula, i kirap mekim wok long en long 1737.
Long planti wok ol man i mekim, namba 3.14159 i stret long makim pai. Tasol ol i no inap raitim stret tru dispela namba pai. Bilong wanem ol i no inap mekim? Long wanem, em i wanpela kain namba i no gat pinis bilong en. Tasol ol saveman bilong wok bilong bungim ol namba ol i wok yet long painim pinis bilong dispela namba.
Ol i no save husat i bin kisim save pastaim olsem dispela namba pai i stap wankain, maski sekel i liklik o bikpela. Tasol kirap long bipo tru na i kam inap long nau ol man i bin wok long painim wanpela namba i makim stret dispela namba. Ol man bilong Babilon i bin raitim dispela namba olsem 3.125 na ol man bilong Isip i bin raitim olsem 3.16. Wanpela saveman bilong ol Grik, nem bilong em Akemides (287-212 B.C.E.) em i namba wan man bilong mekim wok long saiens bilong kisim namba stret bilong pai na em i kisim namba 3.14. I kam inap long yia 200 C.E. ol i makim dispela namba olsem 3.1416, na ol saveman bilong Saina na India ol i stap long yia 500 samting C.E. ol i wanbel long dispela namba. Long nau ol i mekim wok long ol strongpela kompiuta na ol i makim dispela namba pai i go i go moa yet, inap planti bilion namba bihain long fulstop bilong dispela namba 3.14159. Tasol dispela buk (Fractals for the Classroom) i tok, “long wok bilong ol saientis long bungim ol namba, i gat wok long namba pai i makim i go inap long 20 namba bihain long fulstop, na em tasol—i no gat wok long sampela namba moa.”
Ol i mekim wok long namba pai long kain kain wok bilong saiens, na wok ensinia, na wokim bun bilong ol haus na masin samting, na mekim wok long kompas samting bilong painim rot. I no gat pinis bilong dispela namba, na tu i no gat pinis bilong wok ol inap mekim long dispela namba ol i kolim pai.