Yu Save Long Dispela?
Long Efesus 2:11-15, yu ting aposel Pol i stori long wanpela banis tru tru i brukim ol Juda na ol man bilong ol arapela lain?
Long pas aposel Pol i raitim long ol Efesus, em i skelim lain Israel wantaim ol “arapela lain.” Em i tok i gat “banis” i brukim lain Israel na ol arapela lain. (Efesus 2:11-15) Pol i toktok long ‘lo wantaim olgeta hap tok bilong en’ em God i givim long Moses, tasol taim em i mekim wok long dispela tok “banis,” ating dispela inap kirapim ol man long tingim wanpela banis ston i bin i stap tru.
Long taim bilong ol aposel, haus bilong Jehova long Jerusalem i gat sampela ples bung we sampela manmeri tasol i ken i go insait. Olgeta lain i ken go insait long Banis Bilong Ol Man Bilong Ol Arapela Lain, tasol ol Juda na ol man i bihainim lotu Juda, ol tasol i ken go insait long ples bung i stap insait long haus bilong God. Wanpela naispela banis ston (Soreg), em i go antap inap olsem 1.3 mita, i stap namel long hap bilong ol arapela lain na hap we ol Juda tasol i ken i go insait. Flavius Josifas, em wanpela man Juda i bin raitim stori bilong ol samting i bin kamap bipo, em i tok ol i putim ol toksave long dispela banis, sampela long tok Grik na sampela long tok Latin. Ol dispela toksave i tok olsem i tambu long ol man bilong ol arapela lain i kalapim mak bilong dispela banis na i go insait long ples holi.
Ol i painim pinis wanpela toksave long tok Grik i bin stap long dispela banis. Em i gat dispela tok: “Ol man bilong ol narapela kantri i no ken abrusim dispela banis na banis i raunim ples holi. Sapos mipela i painim wanpela man i mekim olsem, em asua bilong em yet na em i mas i dai.”
Ating Pol i stori long Soreg bilong makim kontrak bilong Lo Bilong Moses. Inap planti yia pinis dispela kontrak i bin stap olsem banis namel long ol Juda na ol arapela lain. Indai bilong Jisas i pinisim dispela kontrak bilong Lo na “i brukim pinis dispela banis.”
Bilong wanem Baibel i stori long 12-pela lain Israel, tasol tru tru i gat 13 lain Israel?
Ol lain Israel i kamap long ol pikinini man bilong Jekop, em bihain God i senisim nem bilong em i go Israel. Jekop i gat 12-pela pikinini man—Ruben, Simeon, Livai, Juda, Dan, Naptali, Gat, Aser, Isakar, Sebulun, Josep, na Benjamin. (Stat 29:32–30:24; 35:16-18) Ol 11-pela lain bilong Israel i kisim nem bilong 11-pela pikinini man bilong Jekop, tasol i no gat wanpela lain i kisim nem bilong Josep. Tupela lain bilong Israel i kisim nem long 2-pela pikinini man bilong Josep, em Efraim na Manase. Olsem na namba bilong ol lain bilong Israel em 13 lain. Tasol bilong wanem Baibel i save stori tasol long 12-pela lain?
Namel long ol Israel, Jehova i makim lain Livai long mekim wok long haus lotu sel na bihain long tempel bilong em. Olsem na ol i no bin insait long ami. Jehova i tokim Moses: “Taim yu kisim nem bilong ol man, orait yu no ken kisim nem bilong ol Livai. Nogat. Yu mas givim wok long ol Livai bilong bosim haus sel bilong mi na ol samting i stap insait long en.”—Namba 1:49, 50.
Na lain Livai i no kisim wanpela hap graun long Graun Bilong Promis. Ol i givim 48 taun long lain Livai em ol dispela taun i stap nabaut namel long graun bilong ol Israel.—Namba 18:20-24; Josua 21:41.
Dispela em 2-pela as na lain Livai i no stap long lista taim ol i raitim nem bilong ol lain bilong Israel. Olsem na ol i save kolim ol lain bilong Israel olsem 12-pela lain.—Namba 1:1-15.
[Piksa Kredit Lain long pes 21]
Archaeological Museum of Istanbul