Ol Aborijini Bilong Ostrelia

Wanpela man long Ostrelia i raitim dispela stori bilong Kirap!

YUMI ken tok Ostrelia i narapela kain kantri, long wanem, em i gat ol animal olsem bikpela sikau na naispela koala em ol i save amamas long sindaun long diwai kumarere na kaikai lip bilong en. I gat planti bilong dispela kain diwai long Ostrelia. Tasol ol asples tru, em ol Aborijini bilong Ostrelia, ol i narapela kain tru, winim dispela kantri.

Taim yumi kolim dispela tok, “Aborijini” i no bilong daunim dispela lain man, nogat. Dispela tok i kam long tok ples Rom​—ab origine na insait bilong en i olsem “kirap long bipo tru.” Taim yumi raitim dispela tok Aborijini, olgeta taim yumi mas raitim A long bikpela rait. Yumi mekim olsem na ol man i save yumi stori long ol Aborijini bilong Ostrelia, long wanem, long sampela kantri ol tu i save kolim ol asples olsem aborijini.

Klostu long yia 1800 ol namba wan waitskin i kam long Ostrelia, na long dispela taim bipo ol Aborijini inap olsem 300,000 samting. Tasol 200 yia bihain, lain bilong ol Aborijini i go liklik. Long 1991 ol i wokim sensus bilong kaunim ol manmeri na i gat klostu 17 milion manmeri i stap long Ostrelia, na 230,000 tasol em ol Aborijini.

Ol Aborijini, em lain i bin kam sindaun long Ostrelia long pastaim, ol i husat tru? Ol i bin kam long wanem hap? Bilong wanem yumi ken tok ol Aborijini i narapela kain tru long ol narapela man? Na planti bilong ol i amamas long wetim wanem gutpela samting bai kamap bihain?

Sindaun Bilong Ol Long Pastaim

Planti saveman i tok, ol Aborijini i bin kam long Esia. Ol i ting ol i lusim saut-is Esia long bot samting na sua long nambis long not bilong Ostrelia. Wanpela man, em Malcolm D. Prentis, long buk bilong em, em i tok: ‘Ol i no man bilong raun raun oltaim, tasol ol i no save sindaun gut long wanpela hap, nogat. Ol i bin raun raun insait long mak bilong graun bilong ol yet na wokim kem bilong ol inap liklik taim, na bihain ol i kirap wokabaut gen na wokim kem long narapela hap.’​—Buk A Study in Black and White.

Ol Aborijini i narapela kain tru long lukautim gut graun. Wanpela Aborijini i tok: “Mipela i save lukautim graun bilong mipela, tasol mipela i no save wokim gaden olsem ol waitskin. Mipela i save lukautim gut graun na kisim kaikai. Tasol ol waitskin i no save mekim olsem. Mi lain long lukautim gut ol diwai samting, mi no ken bagarapim.”

Malcolm Prentis i wanbel long dispela tok olsem: ‘Ol Aborijini i lukautim gut ol diwai na animal samting, na dispela i helpim ol Aborijini na ol animal tu wantaim. Olsem: Sapos i gat planti kaikai i gat planti bikpela sikau, na sapos i gat planti bikpela sikau ol Aborijini i gat planti kaikai. Tasol taim ol i kilim planti bikpela sikau, dispela i no helpim ol Aborijini, em i bagarapim sindaun bilong ol.’

Na ol Aborijini i win tru long sampela samting moa. Wanpela man bilong skelim tok ples, em R. M. W. Dixon, em i tok: ‘Ol samting long sindaun bilong ol Aborijini i winim ol samting bilong ol waitskin, maski ol i no gat wanpela gavman samting i bosim ol. Ol i gat lo i bosim sindaun bilong ol na ol i bihainim na olgeta long ples i stap gut wantaim. Olgeta lain Aborijini i gat lo long ol samting bilong marit na bilong olgeta samting long i stap bilong ol na long bung bilong ol tu.’​—Buk The Languages of Australia.

Musik na Painim Abus

Ol Aborijini tasol i save wokim musik long wanpela longpela mambu ol i kolim dijeridu. Krai bilong en i olsem ol i winim mambu. Ol i save winim dijeridu long ol bung o singsing bilong ol, ol i save kolim korobori.

Bilong wokim wanpela dijeridu ol i mas makim gut han bilong wanpela diwai. Ol i save laikim han bilong diwai i no gat namel bilong en na longpela bilong en i olsem 90 sentimita i go inap wan na hap mita, tasol longpela bilong sampela dijeridu i olsem 4 na hap mita. Man i winim dijeridu i save sindaun long graun na holim long maus bilong em, na narapela hap bilong en i slip long graun.

Krai bilong dijeridu i strong na i no gat malolo, olsem na man i winim dijeridu i mas pulim win long nus long taim em i winim. Taim em i mekim olsem, krai bilong dijeridu i go tasol na no gat malolo.

Bilong painim abus, planti taim ol Aborijini i bin mekim wok long narapela samting ol narapela man i no bin mekim wok long en​—em bumarang. Na ol i no bin wokim bumarang bilong painim abus tasol, nogat; ol i bin mekim wok long en taim ol i pait wantaim ol narapela lain Aborijini. Tasol long nau planti turis i save bumarang i wanpela mak tru bilong Ostrelia. Sampela bumarang planti man i save long en em ol bumarang i krungut liklik, olsem raunpela liklik, na sapos man i gat save long tromoi bumarang, em bai flai i kam bek. Tasol i gat sampela bumarang i no save kam bek. Ol i save kolim dispela kain bumarang kaili o stik bilong kilim wanpela samting.

Ol Piksa Ol Aborijini i Malenim

Bipo ol i no bin raitim ol tok ples Aborijini. Wanpela Aborijini, em Kevin Gilbert, em i save raitim ol stori na malenim ol piksa, em i tok: ‘Ol Aborijini i bin raitim tok ples bilong ol olsem ol piksa o mak na long dispela rot ol i bin kamapim tingting na laik bilong ol. Ol piksa o mak i givim tingting long man na em i bikpela samting, winim ol tok yumi ken kaunim long buk.’

Olsem na ol piksa na singsing bilong ol Aborijini i no olsem samting nating, nogat; ol i olsem samting ol i mas mekim long olgeta taim, olsem pasin tru bilong ol. Ol dispela samting i save helpim ol long toktok wantaim, na tingim bek ol stori bilong tumbuna, na ol samting i bin painim lain bilong ol bipo, na ol samting bilong bilip bilong ol.

Ol i no gat pepa na kain samting olsem bilong rait long en, olsem na ol Aborijini i bin malenim ol piksa long ol bikpela ston na long banis bilong ol hul i go insait long maunten na long skin bilong diwai. Planti piksa bilong ol i gat wankain kala bilong graun. Ples ol i malenim piksa long en, dispela piksa i gat ol kala bilong graun long dispela hap yet. Ol i wokim pen long ol samting i stap insait long graun.

Klostu olgeta piksa bilong ol Aborijini i gat ol liklik liklik mak olsem fulstop. Dispela i narapela kain tru long ol piksa ol narapela man i save malenim. Man i lukim ol dispela piksa em inap ting piksa i gat wanpela kala tasol, tasol taim em i skelim gut, em bai lukim ol dispela liklik mak olsem fulstop ol i gat kala kala.

Tok Ples Bilong Ol

Planti waitskin bilong Ostrelia i gat tingting kranki long ol tok ples Aborijini. Sampela i ting pastaim ol Aborijini i gat wanpela tok ples tasol, na em i no wanpela strongpela tok ples tru​—ol i kolim sampela pairap tasol long maus. Dispela tingting bilong ol i no stret!

Pastaim ol i ting i gat 200 i go inap 250 tok ples Aborijini, tasol nau nogat. Planti bilong ol i pinis. Long nau i gat 50 tok ples ol lain i gat olsem 100 100 man long en i save mekim, na i gat 20 tok ples tasol ol lain i gat olsem 500 500 man long en i save mekim.

Tok ples bilong ol Aborijini i no olsem tok nating, nogat; em i bikpela na strongpela tok ples. Long buk bilong em (The Languages of Australia), Profesa Dixon i tok: ‘Long olgeta 5,000 tok ples ol man i save mekim wok long en, i no gat wanpela em yumi ken tok em i wanpela tok ples nating. Olgeta tok ples i gat lo bilong kolim ol tok, na olgeta wan wan tok ples i gat planti tausen hap tok bilong en.’

Na Barry J. Blake em i mekim wankain tok taim em i stori long ol tok ples Aborijini. Em i tok: ‘Ol i strongpela tok ples olsem tok Inglis o tok Frans, na ol Aborijini inap toktok long ol samting i save painim ol o toktok long sindaun bilong ol, olsem ol man bilong Inglan o Frans i save mekim.’ Wanpela niusman (Galarrwuy Yunupingu), em wanpela Aborijini, em i wanbel wantaim dispela tok. Em i tok: ‘Wan wan waitskin tasol i bin wok long lainim tok ples bilong mipela. Mipela ol Aborijini i pas tru long graun bilong ol tumbuna, na tok Inglis i no inap tru kamapim bel na tingting bilong mipela long dispela samting.’

Bihain long yia 1800 samting ol i bin tanim sampela hap bilong Baibel long tupela tok ples Aborijini. Hap bilong Luk ol i bin tanim long tok ples Awabakal, na sampela hap bilong Stat, Kisim Bek, Matyu, ol i bin tanim long tok ples Narinyeri. Taim ol i tanim tok long dispela tupela tok ples, sampela taim ol i bin raitim nem bilong God olsem “Yehóa” na sampela taim “Jehovah.”

Long nau ol man i ting i bikpela samting long kamapim bek ol tok ples Aborijini na helpim ol narapela man long Ostrelia long tingim ol dispela tok ples i bikpela samting. Olsem na planti man i amamas long wanpela man bilong gavman (Australian Minister for Aboriginal Affairs) i orait long ol i wokim ol dikseneri long 40 tok ples Aborijini. Sampela bilong ol dispela tok ples ol Aborijini i save mekim wok long en na sampela nogat, olsem na ol tok ples ol i no save mekim wok long en long nau, ol man i mas skelim ol samting i stap long haus tumbuna bilong kisim save long ol dispela tok ples, na i gat sampela rot moa bilong kisim dispela save.

Ol i Harim Gutpela Tok

Klostu long yia 1800 ol waitskin i bin kam long Ostrelia na ol i kilim i dai planti Aborijini na klostu lain bilong ol i pinis. Tasol nau i gat sampela taun i stap longwe liklik long ol biktaun na i gat planti Aborijini i save sindaun long en. Na long planti hap bilong bus i gat sampela setelmen bilong ol Aborijini. Tasol planti Aborijini i save bel hevi. Wanpela meri Aborijini i tok: “I olsem mipela i stap nating tasol. Mipela i no inap bihainim pasin bilong ol tumbuna na kisim sindaun olsem bilong bipo, na mipela i no inap painim gutpela sindaun na i stap amamas long dispela taim nau. Tasol mipela planti i wetim wanpela gutpela samting i kamap long bihain.”

As bilong dispela i olsem: Long nau planti Aborijini i amamas long kaunim Baibel​—sampela long tok ples bilong ol yet​—na ol i save, klostu nau ol man nogut bai pinis na God bai givim graun long ol man i save lukautim gut graun. (Song 37:​9-11, 29-34; Sindaun 2:​21, 22) Bilong mekim olsem, God bai mekim wok long Kingdom bilong em. Dispela Kingdom Krais Jisas i lainim yumi long beten long en, em i wanpela gavman tru i stap long heven. (Matyu 6:​9, 10) Planti man na meri Aborijini i mekim bikpela wok long autim tok long ol gutpela samting dispela Kingdom bilong God bai kamapim long ol man.​—KTH 21:​3, 4.

Wanpela meri Aborijini i stori long tingting bilong planti wantok bilong em olsem: ‘Ol i pilim olsem wanpela tingting bilong planti waitskin na ol Aborijini na planti narapela lain tu i no stret. Dispela tingting i olsem: Ol i ting Ostrelia i bilong ol Aborijini, long wanem, ol i kam sindaun long dispela hap long pastaim, o em i bilong ol waitskin, long wanem, ol i bin winim pait. Tasol Ostrelia em i no bilong ol Aborijini na em i no bilong ol waitskin. Em i bilong God Jehova, long wanem, God Jehova i wokim.’​—KTH 4:11.

Tru tumas, Man i bin wokim yumi, God Jehova, em i papa bilong Ostrelia na papa bilong olgeta hap graun. Na olsem beten bilong Jisas i tok, Kingdom bilong God bai kam na olgeta hap bilong graun bai kamap wanpela paradais na olgeta lain man i save laikim God na mekim laik bilong em, bai ol i stap long en.

[Piksa long pes 17]

Ol Aborijini tasol i save mekim musik long dijeridu

[Piksa long pes 17]

Sampela piksa ol Aborijini i bin malenim

[Kredit Lain]

By Courtesy of Australian Overseas Information Service

[Piksa long pes 18]

Long nau planti Aborijini i autim gutpela tok bilong Kingdom bilong God long ol man