‘Bilip Bilong Mi i Sot, Yu Mas Helpim Mi!’
“Papa bilong dispela pikinini i singaut olsem, ‘Mi bilip, tasol bilip bilong mi i sot. Yu mas helpim mi.’ ”—MAK 9:24.
1. Wanem samting i kirapim wanpela papa long singaut olsem, “Bilip bilong mi i sot. Yu mas helpim mi”?
PAPA bilong manki i gat spirit nogut em i sanap long ai bilong Krais Jisas. Em i laik tru bai pikinini bilong em i kamap orait! Bilip bilong ol disaipel bilong Jisas i sot na ol i no inap rausim dispela spirit nogut, tasol papa bilong manki i singaut olsem: “Mi bilip.” Tasol em i tokim Jisas: “Bilip bilong mi i sot. Yu mas helpim mi.” Orait, long strong bilong God, Jisas i rausim spirit nogut long dispela manki na yumi save, dispela i strongim tru bilip bilong papa.—Mak 9:14-29.
2. Long pasin bilong bilip, i gat wanem tupela samting ol Kristen tru i no sem long mekim?
2 Ol gutpela wokboi bilong Jehova long nau ol i no sem long tok, “Mi bilip,” olsem papa bilong dispela manki i bin mekim. Ol man bilong tok bilas ol i no bilip olsem God i gat strong inap long helpim ol, na ol i no bilip olsem Baibel em tok tru bilong God, na ating ol i tok, “I no gat God.” Tasol ol Kristen tru i amamas long tokaut olsem ol i bilip tru long God Jehova. Tasol taim ol dispela Kristen wan wan yet i beten long Papa bilong ol em i stap long heven, ating ol i krai long em na ol i tok: “Bilip bilong mi i sot. Yu mas helpim mi.” Ol i no sem long mekim olsem. Ol i save, ol aposel bilong Krais Jisas tu i bin tokim em: “Yu mas mekim bilip bilong mipela i kamap bikpela moa.”—Luk 17:5.
3. Ol tok Jon i raitim long bilip, dispela i kamapim klia wanem samting? Olsem wanem yumi save, kain tok olsem i stret long dispela taim bipo?
3 Long hap bilong Nupela Testamen i gat bikpela tok long pasin bilong bilip. Long Gutnius Jon i raitim, em i kolim kain kain hap tok Grik i makim samting bilong bilip. Ol dispela kain tok i stap planti taim long dispela Gutnius, winim tru ol narapela 3-pela Gutnius wantaim. Taim Jon i stori long bilip, ol tok em i raitim i kamapim klia olsem yumi mas i gat bilip, tasol bilip tasol i no inap—yumi mas kamapim bilip bilong yumi. Long yia 98 (C.E.) samting Jon i raitim ol tok i kamapim klia olsem em i lukim pinis olsem pasin bilong lusim bilip i wok long kamap strong na i laik pundaunim ol Kristen. (Aposel 20:28-30; 2 Pita 2:1-3; 1 Jon 2:18, 19) Olsem na i bikpela samting long ol i mas i gat bilip na ol i mas kamapim bilip bilong ol—ol i mas mekim ol wok i makim olsem ol i bilip tru long God na givim bel long em. Hevi na traim i laik painim ol.
4. Ol man i gat bilip, olsem wanem ol inap long mekim olgeta wok?
4 Bilip i helpim Kristen long karim olgeta hevi. Jisas i tokim ol disaipel, sapos ol i gat bilip “inap olsem liklik pikinini bilong dispela kain sayor ol i kolim mastet,” bai ol inap long mekim olgeta wok. (Matyu 17:20) Long dispela rot, em i kamapim klia strong bilong pasin bilong bilip, em wanpela pasin spirit holi i save kirapim ol man long bihainim. Jisas i kamapim klia ol samting spirit o strong bilong God inap mekim, i no samting ol man inap mekim. Ol man i larim spirit holi i stiaim tingting bilong ol, ol i no save tingim wanpela liklik hevi i bikpela tru olsem traipela maunten. Spirit bilong God i givim gutpela tingting long ol na taim ol i bihainim, ol inap kisim stretpela tingting long ol samting. Pasin bilong bilip i strongim ol na ol inap karim olgeta hevi, maski wanpela hevi i bikpela hevi tru.—Matyu 21:21, 22; Mak 11:22-24; Luk 17:5, 6.
Beten Bai Bilip Bilong Yu i Ken Stap Strong
5-7. (a) Taim Jisas i kirapim kaikai bilong tingim i dai bilong em, em i givim wanem toksave long ol disaipel long pasin bilong bilip? (b) Olsem wanem bilip bilong Pita i helpim em long strongim ol brata bilong em?
5 Long yia 33 (C.E.) em laspela taim bilong Jisas long mekim kaikai bilong Pasova wantaim ol disaipel bilong em. Mekim pinis, orait em i salim Judas Iskariot i go na nau em i kirapim kaikai bilong tingim i dai bilong em na em i tokim ol: “Papa bilong mi em i givim kingdom long mi, olsem tasol mi givim kingdom long yupela. . . . Saimon, Saimon, harim. Satan i tok pinis long em bai i traim bilip bilong yupela, . . . tasol mi beten pinis bilong helpim yu, bai bilip bilong yu i no ken pundaun. Na taim yu tanim na yu kam bek, orait yu mas strongim ol brata bilong yu.”—Luk 22:28-32.
6 Jisas i beten bai bilip bilong Saimon Pita i ken stap strong. Pita i hambak na tok em i no inap surik na givim baksait long Jisas, tasol liklik taim bihain inap 3-pela taim em i tok, em i no save long Jisas. (Luk 22:33, 34, 54-62) Ol samting i kamap olsem Baibel i tok profet pinis—ol i kilim i dai Wasman bilong sipsip, na ol sipsip i ranawe nabaut. (Sekaraia 13:7; Mak 14:27) Pret i pundaunim Pita. Tasol taim em i lusim pinis pret, em i strongim ol brata bilong em bilong spirit. Em yet i kirapim ol long makim senis bilong Judas Iskariot. Na long de Pentikos long yia 33 em i stap olsem maus bilong ol aposel na em i mekim wok long namba wan bilong “ol ki” em Jisas i bin givim long em. Em i opim rot long ol Juda bambai ol i ken insait long lain bilong Kingdom. (Matyu 16:19; Aposel 1:15–2:41) Satan i traim bilip bilong ol aposel, olsem em i tok pinis long mekim, tasol God yet i strongim ol na ol i no surik—ol i holimpas bilip.
7 Pita i pilim tru tok bilong Jisas, em Jisas i tokim em: “Mi beten pinis bilong helpim yu, bai bilip bilong yu i no ken pundaun.” Olaman! Bikpela bilong Pita i bin beten bai bilip bilong Pita i no ken pundaun. Na bilip bilong em i no lus o pundaun. Long de Pentikos, Pita wantaim sampela moa ol i namba wan lain bilong kisim spirit holi. God i kapsaitim spirit bilong em long ol na mekim ol i kamap pikinini bilong em bilong spirit, na makim ol bilong kisim wok king wantaim Krais long heven. Nau spirit holi i wok strong moa yet long ol, winim bilong bipo, olsem na ol inap bihainim moa yet ol pasin em spirit holi i save kirapim ol man long bihainim, na wanpela pasin olsem em pasin bilong bilip. Bilip bilong ol i kamap bikpela moa. God i bin harim beten bilong ol, em ol i bin tok, “Yu mas mekim bilip bilong mipela i kamap bikpela moa.”—Luk 17:5; Galesia 3:2, 22-26; 5:22, 23.
Bilip na Sanap Strong long Ol Traim i Laik Kamap
8. Oganaisesen bilong Jehova i givim wanem toksave long yumi long truim bilong tok bilong 1 Tesalonaika 5:3?
8 I no longtaim na bai yumi harim tok i kamap olsem Baibel i bin tok profet long en, olsem: “Nau em i gutpela taim tru. Yumi stap gut.” (1 Tesalonaika 5:3) Dispela inap traim bilip bilong yumi, long wanem, ating sampela wok ol man i mekim bilong kamapim gutaim bai i olsem i kamap gutpela, tasol yumi mas was gut. Yumi mas save, Jehova i no bin givim wok long wanpela lain bilong dispela graun bilong kamapim gutaim. Jehova i gat rot bilong em yet bilong kamapim gutaim tru, em Kingdom bilong em i stap long han bilong Krais Jisas. Olsem na maski i olsem wok bilong ol lain bilong dispela graun i kamap gutpela, ol i no inap kamapim gutaim tru. Gutaim bilong ol i giaman tasol na em bai stap inap liklik taim tasol. Bilong helpim yumi long was gut long dispela samting, bai lain ‘gutpela wokboi’ i wok yet long putim ol tok long ol buk na nius bilong kirapim tingting bilong yumi na toksave long yumi. Na taim ol lain bilong dispela graun i hambak na tok, ‘Em i gutaim nau,’ bai dispela tok i no paulim tingting bilong yumi.—Matyu 24:45-47.
9. Taim Bikpela Babilon i bagarap, olsem wanem dispela bai traim bilip bilong yumi na yumi mas wok long sanap strong long bilip?
9 Taim ol i tok, ‘Em i gutaim nau,’ wantu tasol bai bagarap i painim Bikpela Babilon, em olgeta lotu giaman i bosim ol man long olgeta hap bilong graun. (Kamapim Tok Hait 17:1-6; 18:4, 5) Dispela samting tu bai traim bilip bilong ol Kristen. Olsem wanem? Taim ol lotu giaman i wok long bagarap, bai ol Witnes Bilong Jehova i sanap strong yet long bilip? Tru tumas, bai ol i sanap strong yet. Dispela bagarap bai kamap long taim ol man i no tingim, na planti man bai ol i no save long as bilong en. Dispela bagarap bai painim ol lotu, em i no wok bilong ol man. Nogat. Ol man i mas save, dispela bagarap em strafe Jehova yet i kamapim bilong stretim bek nem bilong em, long wanem, inap longtaim pinis ol lotu giaman i bin bagarapim nem bilong em. Tasol bai ol man inap save long dispela samting olsem wanem? I mas i gat ol man bilong tokim ol. Yu ting husat bai tokim ol? Yumi save, ol Witnes Bilong Jehova bai mekim.—Lukim Esekiel 35:14, 15; Rom 10:13-15.
10. Taim Gok i kirapim pait long lain bilong Jehova, olsem wanem dispela tu bai traim bilip bilong ol?
10 Nau long taim bilong yumi, hap lain bilong ol Witnes Bilong Jehova ol i bilong kisim laip long heven, na bikpela lain poroman bilong ol em ol i tingting long kisim laip oltaim long graun, ol i wok wantaim. Ol i bilip strong na ol i no pret long tokim ol man, strafe bilong Jehova i laik painim Bikpela Babilon na ol narapela lain bilong Satan long dispela graun. (2 Korin 4:4) Gok bilong Magok, em nem bilong Satan na i makim olsem ol i tromoi em i kam daun pinis, em bai bungim ol lain bilong em long graun bilong kirapim pait long lain bilong God na em i laik pinisim ol olgeta. Dispela bai traim bilip bilong yumi ol Witnes Bilong Jehova—yumi bilip tru long strong bilong God bilong lukautim yumi o nogat? Tasol yumi ken bilip tru olsem God bai lukautim yumi na kisim bek yumi long han bilong ol birua, olsem Baibel i tok profet pinis.—Esekiel 38:16; 39:18-23.
11, 12. (a) Wanem samting i helpim Noa wantaim lain bilong em na ol i abrusim bagarap long taim bilong Bikpela Tait? (b) Long taim bilong bikpela hevi tru, yumi no ken tingting planti long wanem samting?
11 Long nau yumi no save wanem samting tru God Jehova bai mekim bilong lukautim lain bilong em bambai ol inap abrusim bagarap long taim bilong “bikpela hevi tru,” tasol yumi save em bai lukautim ol. (Matyu 24:21, 22) Bai ol wokboi bilong God long nau i stap wankain olsem Noa wantaim lain bilong em long taim bilong Bikpela Tait, em ol i stap gut insait long sip na bikpela tait wara i no bagarapim ol. Ating ol i bin kirap nogut tru long lukim ol samting i kamapim klia bikpela strong bilong God long dispela taim, na yumi save ol i bin beten strong. I no gat liklik tok long Baibel i tok ol i bin tingting planti na askim olsem: ‘Ating sip i strong inap long sakim ol dispela strongpela samting i laik bagarapim? Ating yumi gat kaikai inap long taim dispela Bikpela Tait i pinis? Ating yumi inap lain long nupela sindaun bai yumi kisim long graun bihain long Tait?’ Ol i no bin tingting planti na askim olsem. Na ol samting i kamap bihain long Tait i makim olsem i no gat as na ol i mas mekim olsem.
12 Bilong abrusim bagarap, Noa wantaim lain bilong em ol i mas kamapim bilip bilong ol. Ol i mas bihainim ol tok God i bin givim long ol, na larim spirit holi bilong God i stiaim ol. Long taim bilong “bikpela hevi tru,” i bikpela samting tru long yumi tu i mas larim spirit holi i stiaim yumi, na yumi mas bihainim ol tok bilong Jehova yumi kisim long rot bilong oganaisesen bilong em. Long dispela taim bai i no gat as na yumi tingting planti na askim olsem: ‘Olsem wanem bai God i lukautim yumi long ol samting bilong spirit na bilong skin? Olsem wanem long ol lapun na ol manmeri i gat sik na ol i mas i gat dokta o marasin samting bilong helpim ol? Jehova bai helpim yumi olsem wanem na bai yumi inap abrusim bagarap na i stap long nupela taim?’ Olgeta gutpela wokboi bilong Jehova i gat strongpela bilip, ol i save Jehova em inap tru long lukautim ol, na ol i putim ol dispela hevi i stap long han bilong em.—Lukim Matyu 6:25-33.
13. Taim bikpela hevi tru i kirap pinis, bilong wanem yumi mas i gat bilip wankain olsem bilong Abraham?
13 Taim “bikpela hevi tru” i kirap pinis, bai yumi bilip strong moa long God. Long wanem, bai yumi lukim God Jehova i wok long mekim ol samting em i tok pinis long mekim. Long ai bilong yumi yet bai yumi lukim em i givim strafe long ol man nogut! Tasol olsem wanem long bilip bilong yumi wan wan? Bai bilip bilong yumi i strong na yumi bilip tru olsem maski God i bagarapim ol man nogut, em inap lukautim lain bilong em? Abraham i bilip tru olsem ‘Jas bilong olgeta graun bai mekim stretpela pasin’ na em i no ken bagarapim ol stretpela man taim em i bagarapim ol man nogut. Orait bai yumi gat wankain bilip olsem em?—Stat 18:23, 25.
14. I gat wanem ol askim i mas kirapim yumi long skelim bilip bilong yumi na wok long strongim?
14 Em bikpela samting tru long yumi wok long strongim bilip bilong yumi nau long dispela taim! Klostu nau bai pasin nogut bilong dispela graun i pinis, olsem na yumi mas larim spirit bilong God i kirapim yumi long “wokabaut long pasin holi na bihainim olgeta pasin bilong God.” (2 Pita 3:11-14) Sapos yumi mekim olsem, orait long taim bilong “bikpela hevi tru” bai yumi no tingting planti olsem: ‘Mi stap gutpela long ai bilong God Jehova inap long em i lukautim mi o nogat? Mi bin mekim wok bilong Em inap tru long skel bilong mi o mi inap mekim bikpela wok moa na mi no bin mekim? Mi bin wok strong tru long “kamap nupela man” o nogat? Mi kain man olsem Jehova i laikim na bai mi inap i stap long nupela taim o nogat?’ Ol dispela askim i mas kirapim yumi long skelim bilip bilong yumi na givim bel long strongim bilip bilong yumi nau long dispela taim!—Kolosi 3:8-10.
Bilip Bilong Pinisim Sik Bilong Yumi
15. Ol man Jisas i oraitim sik bilong ol, sampela taim em i tok wanem long ol? Olsem wanem dispela i no helpim pasin bilong ol man bilong nau long oraitim ol sikman long rot bilong bilip?
15 Jisas i bin oraitim sik bilong skin bilong ol man i gat bilip na bilong ol man i no bilip tu. (Jon 5:5-9, 13) Olsem na dispela wok em i mekim i no helpim wok bilong sampela man long nau em ol i tok, long rot bilong bilip ol inap oraitim sik bilong man. Dispela tok bilong ol i no stret wantaim tok bilong Baibel. Tru, sampela taim Jisas i tokim ol man em i bin oraitim sik bilong ol, olsem: “Yu bilip long mi, olsem na yu kamap orait gen.” (Matyu 9:22; Mak 5:34; 10:52; Luk 8:48; 17:19; 18:42) Tasol taim em i tok olsem, em i kamapim tasol wanpela tok i tru i stap ples klia, em olsem: Ol i bilip long em. Em i save, sapos ol i no bilip, ol i no ken tingting long i kam askim em long oraitim sik bilong ol.
16. Long nau Jisas i bosim wanem wok bilong oraitim sik bilong ol man?
16 Long nau Krais Jisas i bosim wanpela wok bilong oraitim sik bilong spirit, na bikpela lain, winim 4,000,000, ol i mekim ol samting bambai dispela wok inap helpim ol. Ol dispela manmeri em ol Witnes Bilong Jehova na ol i stap strong long spirit, maski sampela i gat sik bilong skin. Liklik lain namel long ol, ol i bilong kisim laip long heven na ol i save ‘lukluk strong long ol samting bai i stap oltaim oltaim em yumi no inap lukim long ai.’ (2 Korin 4:16-18; 5:6, 7) Na ol Kristen i gat tingting long kisim laip i stap oltaim long graun, ol i wet long lukim gutpela wok bilong oraitim ol sik bilong skin em bai kamap long nupela taim bilong God.
17, 18. Kamapim Tok Hait 22:1, 2 i stori long wanem gutpela samting Jehova i putim bilong helpim yumi? Bilong wanem yumi mas i gat bilip bambai dispela samting inap helpim yumi?
17 Aposel Jon i stori long ol samting God i putim bilong helpim ol man long kisim laip i stap oltaim. Long Kamapim Tok Hait 22:1, 2, Jon i tok: “Dispela ensel i soim mi wanpela bikpela wara, em wara bilong givim laip, na em i lait tumas olsem glas. Dispela wara i kamap long sia king bilong God wantaim Pikinini Sipsip, na i ran i go namel tru long bikpela rot bilong taun. Long arere bilong wara, long hap i kam na long hap i go, [ol] diwai bilong givim laip i stap. Dispela [ol] diwai i save karim kaikai 12-pela taim long olgeta yia. . . . Na ol lip bilong diwai ol i bilong mekim orait ol manmeri bilong olgeta lain man.” Dispela “wara bilong givim laip” em olgeta tok i tru bilong God long Baibel na olgeta narapela samting God Jehova i bin kamapim bilong kisim bek ol man long sin na i dai, em ol man i bihainim tok, na bai em inap givim laip i stap oltaim long ol long rot bilong ofa bilong Jisas i bin baim bek ol. (Efesus 5:26; 1 Jon 2:1, 2) Taim ol 144,000 brata bilong Krais i stap yet long graun, ol i dring long dispela wara bilong givim laip i kam long rot bilong Krais na ol i “wok strong long mekim stretpela pasin tasol.” Ol i “sanap strong olsem ol diwai ok.” (Aisaia 61:1-3; Kamapim Tok Hait 14:1-5) Ol i bin kamapim planti kaikai bilong spirit long graun. Taim ol i kirap bek na ol i stap long heven na Krais i bosim graun inap 1,000 yia, bai ol i wok wantaim em long helpim ol man long rot bilong ofa bilong em, na dispela bai “mekim orait ol manmeri bilong olgeta lain man”—bai sin na i dai i tekewe long ol.
18 Ol dispela samting i kam long God bilong helpim yumi long kisim laip, sapos yumi bilip strong moa long en, bai yumi laik moa yet long larim spirit bilong God i stiaim yumi i go bilong kisim ol dispela samting. Bihain, man i bilip long Krais na mekim ol wok i kamapim dispela bilip bilong em na em i kamap strong long spirit, bai skin bilong em tu i wok long kamap gutpela. Sapos skin bilong wanpela man i bagarap tru, wantu tasol long rot bilong mirakel bai skin bilong em i kamap orait gen, tasol isi isi, taim em i wok long bihainim stretpela pasin, bai skin na tingting bilong em i wok long kamap gutpela olgeta. Long olgeta taim bai em i kisim ol samting bilong mekim em i kamap orait gen; em bai kisim long God long rot bilong ofa bilong Krais. Olsem na bilip em i samting bilong helpim yumi long kamap orait gen na kamap gutpela olgeta long skin.
“Yupela i Bilip long Krais, na . . . God i Kisim Bek Yupela”
19. Bilong wanem i bikpela samting long yumi mas sanap strong long bilip?
19 Bihain bai God i pinisim pasin nogut nau i stap long graun na bai nupela taim i kamap, tasol i bikpela samting long ol wokboi bilong Jehova i mas sanap strong long bilip i go inap long dispela taim! Ol man “i no bilip” ol bai i go long “bikpela hul i gat hatpela paia i lait long ol ston salfa. Dispela em i namba 2 dai.” Dispela samting bai kamap olsem long taim laspela traim long pinis bilong 1,000 yia bilong Krais i bosim graun. (Kamapim Tok Hait 20:6-10; 21:8) God bai mekim gut tru long ol man i wok strong yet long kamapim bilip bilong ol na ol i abrusim bagarap na i stap oltaim oltaim long bihain!
20. Krais bai bosim graun inap long 1,000 yia, na long pinis bilong dispela hap taim, wanem senis bai kamap olsem 1 Korin 13:13 i makim?
20 Long dispela taim bai senis i kamap olsem tok bilong Pol long 1 Korin 13:13 i makim, em Pol i tok: “Pasin bilong bilip, na pasin bilong wetim God i mekim gut long yumi, na pasin bilong givim bel bilong yumi long ol arapela, dispela tripela pasin bai i stap oltaim. Tasol namba wan pasin tru, em pasin bilong givim bel bilong yumi long ol arapela.” Bihain bai i no gat wok moa long yumi bilip long tok profet bilong Stat 3:15 o wetim truim bilong en i kamap. Ol samting bai kamap tru olsem dispela tok profet i makim. Tasol yumi ol man i stap gut long God Jehova, yumi bai bilip yet long Em na long Pikinini bilong Em, na bai yumi givim bel long tupela, long wanem, tupela i bin truim dispela tok profet. Yumi laikim tumas God na yumi pilim tru gutpela samting em i bin mekim bilong helpim yumi, olsem em i kisim bek yumi, na yumi laik tenkyu long em. Dispela bai kirapim yumi long givim bel tru long em i go inap long olgeta taim bihain, na i no gat wanpela man o wanpela samting inap pulim yumi na bai yumi lusim Em. Nogat tru.—1 Pita 1:8, 9.
21. Yumi mas mekim wanem long nau bambai ‘God i ken kisim bek yumi long rot bilong bilip’?
21 Long rot bilong oganaisesen bilong em long graun, em i bin mekim ol samting bilong strongim bilip bilong yumi. Larim olgeta dispela samting i helpim yu. Go oltaim long ol miting bilong lain bilong God na mekim sampela wok long miting, olsem bekim tok samting. (Hibru 10:24, 25) Lainim gut ol tok bilong Baibel, em Tok bilong God, na wok strong long stadi tu long ol buk na nius Kristen. Beten askim Jehova long givim spirit holi long yu. (Luk 11:13) Bihainim pasin bilong bilip bilong ol man i mekim pasin daun na ol i go pas long kongrigesen, em ol elda. (Hibru 13:7) Sakim ol samting bilong dispela graun i laik pulim yu. (Matyu 6:9, 13) Na yu mas mekim olgeta samting yu inap mekim bilong helpim yu long pas gut moa yet wantaim Jehova. Na bikpela samting em olsem: Yu mas wok yet long kamapim bilip bilong yu. Sapos yu mekim ol dispela samting, orait bai yu inap i stap long lain bilong ol manmeri i mekim pasin Jehova i laikim na bai em i kisim bek yu, long wanem, Pol i tok: “Yupela i bilip long Krais, na long marimari bilong God tasol, God i kisim bek yupela. Dispela em i no samting yupela yet i mekim. Nogat. God i givim nating long yupela.”—Efesus 2:8.
Bai Yu Bekim Wanem Tok?
◻ I gat wanem ol traim i laik painim bilip bilong yumi?
◻ Long wanem tupela rot bilip bilong yumi inap oraitim sik bilong yumi?
◻ Yumi mas holimpas bilip i go inap long wanem taim, olsem 1 Pita 1:9 i makim?
◻ Yumi gat wanem ol samting bilong strongim bilip bilong yumi?
[Piksa long pes 15]
Olsem wanem? Yu pilim olsem yu sot long bilip olsem papa bilong dispela manki em Jisas i oraitim?
[Piksa long pes 17]
Yumi mas i gat bilip wankain olsem bilong Noa wantaim lain bilong em bambai yumi inap abrusim bagarap long taim bilong “bikpela hevi tru”