Ol i No Inap Tok “Mi No Gat Asua”
“Stat long taim God i mekim kamap olgeta samting na i kam inap nau, ol man i lukim ol samting em i bin wokim. Long dispela rot ol man inap save long sampela pasin bilong God . . . Ol inap save long as bilong pasin bilong God, na ol inap save long bikpela strong bilong en i stap oltaim oltaim. Olsem na i no gat man inap long tok olsem, ‘Mi no gat asua, long wanem, mi no bin save long God.’ ”—ROM 1:20.
1, 2. (a) Jop i gat wanem tok long Jehova? (b) Tasol bihain em i tok wanem?
JOP em i wanpela man bilong bipo, na em i bin holimpas lo bilong God Jehova, maski Satan i bin putim bikpela traim long em na mekim save long em. Satan i as na olgeta samting bilong Jop i lus, na ol pikinini bilong em tu, na Satan i putim wanpela sik nogut long em. Jop i ting God i mekim ol dispela samting long em, na em i bel hevi na i krai long God olsem: “Olsem wanem? Yu ting pasin bilong yu long rabisim ol man . . . na pasin bilong mekim nogut long ol, em i gutpela pasin, a? . . . Bilong wanem yu wok strong tumas long painim ol rong na sin bilong mi? Yu save mi no gat asua long wanpela samting. Tasol yu wok long mekim save long mi.”—Jop 1:12-19; 2:5-8; 10:3, 6, 7.
2 Tasol bihain Jop i senisim tingting bilong em na em i save, dispela tok bilong em i kranki. Em i tokim God: “Sori tumas, mi bin mekim planti kranki toktok long ol samting mi no klia olgeta long as bilong en. Bikpela, bipo mi bin harim tok bilong ol man tasol . . . Tasol nau mi lukim yu stret long ai bilong mi yet. Olsem na mi sem tru long mi yet na long olgeta tok mi bin mekim. Na mi sindaun long das na long sit bilong paia, bilong soim yu olsem mi tanim bel pinis.” (Jop 42:3, 5, 6) Wanem samting i mekim na Jop i kisim nupela tingting?
3. Jop i kisim wanem nupela tingting long ol samting Jehova i bin wokim?
3 Maus bilong Jehova i kamap insait long bikpela win na i givim planti askim long Jop olsem: “Taim mi wokim . . . graun, yu stap we? . . . Husat i bin pasim ol dua, na solwara i stap insait long mak bilong en? . . . Husat i mekim ren i pundaun . . . ? Yu inap long bungim wanpela lain sta?” (Jop 38:1, 4, 8, 26, 31) Jop sapta 38 inap sapta 41 i kolim planti askim Jehova i sutim long Jop, em ol i bilong ol samting Jehova i bin wokim. Ol dispela askim i bilong helpim Jop na bai em i ken save, ol samting bilong God i narapela na ol samting bilong man i narapela, na God i antap tru na i winim ol man. Na Jop i mas save, God i bin wokim olgeta samting long bikpela save na strong bilong em, na Jop i no inap mekim wok olsem o save gut long ol dispela samting. Taim Jop i pilim bikpela save na strong bilong God, em i sem na bel bilong em i bagarap stret, long wanem, em i no bin daun long God. Olsem na em i tok: “Bikpela, bipo mi bin harim tok bilong ol man tasol na mi kisim save long yu. Tasol nau mi lukim yu stret long ai bilong mi yet.”—Jop 42:5.
4. Taim yumi lukim ol wok bilong God, yumi mas save long wanem samting? Olsem wanem long ol man i no pilim dispela samting?
4 Planti handet yia bihain moa, Pol i stori long ol samting Jehova i bin wokim na ol i kamapim long ples klia ol gutpela pasin bilong Jehova. Pol i tok olsem: “Ol dispela man i save pinis long planti pasin bilong God. God yet i soim ol pinis. . . . Ol man i lukim ol samting em i bin wokim. Long dispela rot ol man inap save long as bilong pasin bilong God, na . . . long bikpela strong bilong en . . . Olsem na i no gat man inap long tok olsem, ‘Mi no gat asua, long wanem, mi no bin save long God.’ ”—Rom 1:19, 20.
5. (a) I gat wanem laik i stap long bel bilong ol man? Bilong inapim dispela laik, sampela i bin mekim wanem samting i no stret? (b) Pol i tokim ol Grik long Atens long mekim wanem?
5 God i bin wokim man na bai man i gat laik long bel bilong em long lotuim samting i gat bikpela strong, winim strong bilong man yet. Long wanpela buk (The Undiscovered Self) Dokta C. G. Jung i tok: ‘Dispela laik i stap pinis long bel bilong man, na ol animal samting nogat, na long bipo yet na i kam inap nau dispela pasin i bin stap long bel bilong ol man.’ Pol i save, dispela laik i save kirapim man long lotuim wanpela samting, na dispela i kirapim ol Grik long Atens long wokim ol piksa na alta bilong planti god ol i save long ol o ol i no save long ol. Na Pol i tokim ol long trupela God ol i mas lotu long em na inapim dispela laik i stap long bel bilong ol, na bai “ol i ken wok long painim em. Tasol em i no i stap longwe long yumi olgeta wan wan.” (Aposel 17:22-30) Yumi stap klostu long ol samting God i bin wokim, olsem na yumi inap lukim na pilim ol gutpela pasin bilong em.
Rot Bilong Wara i Kam
6. Taim yumi lukim ol wara i wok olsem wanem, yumi tingim wanem ol pasin bilong Jehova?
6 Ol klaut i hangamap antap ol i gat bikpela wara i stap insait long ol, na yumi tingim pasin sori na bikpela save bilong God, em i bin wokim rot na bai ren i ken kam daun long graun na mekim gut long yumi. Saveman 1:7 i tok: “Olgeta wara i save ran i go daun long solwara, tasol solwara i no pulap yet. Bihain, wara i save go bek long het bilong ol wara, na i ran i go daun gen.” Long Baibel long hap bilong Jop em i tok klia long olsem wanem dispela samting i save wok olsem.
7. Olsem wanem wara i save lusim solwara na i go antap long klaut? Olsem wanem bikpela wara inap i stap insait long klaut na i no hevi tumas?
7 Taim wara i ran i go long solwara, Jehova “i save mekim wara i go antap na tanim i kamap ren.” Wara i go antap olsem smok yu no inap lukim, na i tanim long klaut, olsem na God i “hangamapim nating ol klaut long skai.” (Jop 36:27; 37:16) Taim ol klaut i stap olsem smok yet na i no hevi tumas, ol i save trip nabaut, na “God i . . . pasim wara i stap . . . Hevi bilong wara i no save brukim ol klaut.”—Jop 26:8.
8. Olsem wanem ‘sospen wara long skai i kapsait na ren i pundaun’?
8 “Ol klaut i olsem sospen wara i stap long skai, na husat inap kapsaitim ol na mekim ren i pundaun . . . long graun?” Em dispela Man i bin “mekim wara i go antap” pastaim, em tasol. Na dispela wara antap “i save . . . tanim i kamap ren.” (Jop 38:37) Tasol i mas i gat ol liklik hap das o sol na bai smok insait long klaut i ken pas long en na ol hap wara i ken kamap. Ol i tok, wan milion hap das olsem ol i stap insait long ol wan wan hap wara. Taim ol dispela samting i kamap pinis, em nau ren i kam daun na wasim graun, na wara i ran i go long ol wara na i ran i go bek long solwara gen. Ol dispela samting i no inap kamap nating. Nogat. “Olsem na i no gat man inap long tok olsem, ‘. . . mi no bin save long God.’ ”
Wanpela As Bilong Ol Save Bilong Solomon
9. Solomon i lukim wanem pasin bilong wanpela kain anis?
9 Long taim Solomon i bin stap, i no gat narapela man long graun i gat bikpela save olsem em. Em i bin kisim planti save long ol samting em i lukim na Jehova i bin wokim. “Ol tok bilong en i karamapim olgeta kain samting olsem ol bikpela diwai olsem ol sida . . . na ol liklik diwai . . . Na tu em i toktok long olkain abus na pisin na palai na pis.” (1 King 4:33) Na King Solomon tok: “Lukim gut pasin bilong ol anis na bai yupela i kamap saveman. Ol anis i no gat hetman . . . bilong bosim ol. Tasol . . . ol anis i save bungim kaikai na putim i stap bilong taim kaikai i sot.”—Sindaun 6:6-8.
10. Wanem samting i bin kamap bilong truim tok bilong Solomon long ol dispela anis?
10 Husat i bin lainim ol anis long bungim kaikai long taim planti kaikai i stap na bai ol i no ken hangre long taim kaikai i sot? Inap planti handet yia sampela man i no bilipim dispela tok bilong Solomon long ol anis i save bungim planti kaikai i stap, long wanem, ol i no lukim dispela kain anis i mekim olsem. Tasol long 1871 wanpela saveman bilong Inglan i painim ol wantaim kaikai bilong ol em ol i bin bungim i stap insait long graun, na dispela samting i truim tok bilong Baibel. Tasol olsem wanem ol dispela anis i save, taim bilong hangre bai kamap na ol i mas bungim kaikai? Baibel i tok, Jehova i putim save i go long planti samting em i bin wokim na bai ol i no ken bagarap. Em i bin mekim olsem long dispela kain anis. Sindaun 30:24 i tok, “ol i gat gutpela tingting tru,” na sapos man i tok, dispela save i kamap nating long ol, em i longlong man na em i gat asua long ai bilong God.
11. (a) Bilong wanem yumi kirap nogut long bikpela diwai sekoia? (b) Fotosintesis i save mekim wanem wok?
11 Wanpela man i sanap klostu long bikpela diwai sekoia, na em i pilim olsem em liklik samting tru, olsem liklik anis samting. Diwai i go antap inap 90 mita, na raunpela bilong en i olsem 11 mita, na skin bilong en i olsem hap mita, na ol kil bilong en i kisim bikpela hap graun. Rop bilong en i givim wara long ol lip, na ol i pulim win na kisim marasin kabon daioksait, na san i helpim ol lip long wokim suga na long rausim oksijen. Ol i kolim dispela wok olsem fotosintesis, na 70 senis i save kamap long dispela wok, na ol man i no save gut long sampela. Lait bilong san na kala na strong bilong lait i kirapim ol dispela senis, na marasin klorofil long lip i pulim lait i go insait, na nau dispela wok olsem fotosintesis i kamap.
12. (a) Diwai sekoia i mekim wanem wok long wara? (b) Bilong wanem diwai i mas i gat naitrojen? Naitrojen i mekim wanem ol wok?
12 Diwai inap pulim bikpela wara long graun i go antap long het bilong en inap 90 mita. Ol lip i kisim hap tasol bilong dispela wara na bai fotosintesis i ken kamap. Ol narapela hap bilong wara em ol lip i tromoi long win na win i karim i go, kain olsem skin i save tromoi tuhat na i kam ausait long skin bilong yumi taim skin i hat. Olsem tasol dispela wara i mekim diwai i kol, olsem tuhat long skin i mekim skin i kol liklik. I mas i gat naitrojen i go long suga o kabohaidret na bai diwai i gat protin na em i ken kamap bikpela. Graun i tanim naitrojen i kamap naitret, na wara i kisim naitret i go antap long diwai. Taim diwai o animal i dai pinis na i sting pinis long graun, naitrojen i kam ausait na wok bilong en i pinis. Ol dispela wok i planti tumas na i bikpela samting tumas na i no inap kamap nating, nogat tru.
Ol i No Gat Maus, Tasol Ol i Save Tokaut!
13. Devit i ting olsem wanem long ol samting antap? Yumi yet i mas ting olsem wanem long ol dispela samting?
13 Sapos yumi lukluk i go antap long nait na yumi lukim ol gutpela gutpela sta God i bin wokim na ol i lait i stap, dispela i mekim na yumi tingim God na yumi givim biknem long em na litimapim nem bilong em. Devit i bin pilim olsem tu long taim em i wok long lukim ol samting antap olsem, na em i toktok long God olsem: “Taim mi lukim skai yu bin wokim, na taim mi lukim mun na olgeta sta yu bin putim i stap antap, mi save ting olsem. Mipela man i wanem samting na yu save tingting long mipela? Mipela i samting nating. Bilong wanem yu save was gut long mipela?” (Song 8:3, 4) Sapos man i gat ai na em inap lukim ol dispela samting, na em i gat yau bilong harim ol samting, na bel bilong em inap pilim ol dispela samting, em bai tokaut olsem Devit i bin mekim, em i tok: “Skai i soim yumi olsem God i nambawan tru. Olgeta samting bilong antap i soim yumi gutpela wok bilong em.”—Song 19:1-4.
14. Bilong wanem strong bilong san i bikpela samting bilong yumi?
14 Sapos yumi save gut long ol sta, bai yumi pilim tru ol i gutpela samting tumas. Long Aisaia 40:26 Baibel i tokim yumi long kisim save long bikpela strong i stap long ol: “Yupela lukluk i go antap long skai na lukim ol sta samting i stap antap. Husat tru i bin wokim ol? Em Bikpela [Jehova] tasol. Ol dispela samting i olsem lain ami bilong Bikpela. Em i save long namba bilong ol, na em i save long nem bilong wan wan bilong ol, na em i save kolim ol long nem bilong ol. Em i gat olgeta strong, olsem na i no gat wanpela bilong ol dispela samting inap lus.” San em i wanpela sta, na strong bilong san i save holim gut graun na bai graun i bihainim stret rot bilong en, na san i mekim ol kaikai na diwai i kamap, na hatim gut skin bilong yumi, na helpim ol samting long i stap laip. Pol i tok: “San i gat wanpela kain bilas, na mun i gat narapela kain bilas, na ol sta i gat narapela kain bilas. Na ol wan wan sta tu i gat kain kain bilas bilong ol yet.” (1 Korin 15:41) Sampela sta i yelo olsem san, na sampela i blu, na ret, na wait, na sampela sta i liklik, na sampela i bikpela tru na i pairap na i gat bikpela strong.
15. Wanem sampela pasin bilong ol animal pisin samting na ol man i traim wokim ol masin samting i mekim wok olsem ol dispela animal?
15 Sampela saveman i lukim ol animal na pisin samting, na ol i wokim ol masin bilong mekim wok olsem dispela animal o pisin i mekim. (Jop 12:7-10) Pisin bilong solwara i save rausim sol long solwara em i dringim; sampela pis na maleo i save wokim paua; sampela pis na snek na binatang i save wokim lait i no hat; blakbokis na dolfin i mekim wok long sona, olsem wanpela kain paua bilong salim krai i go, na bihain krai i kam bek gen; wanpela kain binen i save wokim pepa; anis i save wokim bris; animal biva i save banisim wara; snek i gat samting olsem temomita long skin bilong en bilong skelim hat bilong graun; binatang long wara i gat snokel; urita i wok olsem smok balus na i wokabaut spit tru; spaida i save wokim 7-pela kain rop, na dua i gat hinsis, na umben, na rop bilong holimpas abus, na em i karim pikinini ol i stap insait long balun na i save flai i go antap na i go planti tausen kilomita; na pis na kuka i save trip long wara olsem sabmarin; na pisin na binatang na trausel na pis na animal i save wokabaut i go longwe moa long ol narapela hap, na ol saveman i no save ol i mekim olsem wanem.
16. Long bipo yet Baibel i kolim wanem ol tok tru bilong saiens?
16 Bipo yet inap planti tausen yia, Baibel i kolim ol samting bilong saiens i tru na ol man bilong saiens i no bin save yet long en. Planti tausen yia paslain long taim bilong saveman Pasteur, Lo bilong Moses (yia 1500 samting paslain long Krais) i bin toktok long ol jem i save givim sik long man. (Wok Pris sapta 13 na sapta 14) Long yia 1400 samting paslain long Krais, Jop i tok: “God i bin mekim dispela graun i hangamap nating.” (Jop 26:7) Inap 1,000 yia paslain long taim bilong Jisas, Solomon i bin save long blut i wok olsem wanem. Tasol ol dokta i no bin save long dispela inap long yia 1400 samting. (Saveman 12:6) Na bipo yet Devit i bin kamapim wanpela bikpela save taim em i beten olsem: “Yu lukim mi taim mama i no karim mi yet. Mi no kamap yet long graun, tasol yu raitim pinis long buk bilong yu olgeta de yu laik bai mi mas i stap long graun.” (Song 139:16) Taim ol man i no save yet long olsem wanem ol pisin inap flai i go longwe na ol i save long rot, long yia 600 samting paslain long Krais em Jeremaia i tok: “Olkain bikpela na liklik pisin i save long taim bilong kam i stap long wanpela hap na long taim bilong lusim dispela hap gen.”—Jeremaia 8:7.
Ol i No Laikim God—Ol i Laikim Evolusen
17. (a) Rom 1:21-23 i tok wanem long ol man i no bilip olsem God i bin wokim ol samting? (b) I olsem ol i laik bilip na lotu long wanem samting?
17 Sampela man i no bilip olsem God i bin wokim ol samting, na Baibel i tok long ol olsem: “Ol i save long God, tasol ol i no ting long em i God tru, na ol i no litimapim nem bilong em. Na ol i no bin tenkyu long em. Nogat. Tingting bilong ol i kamap longlong. I olsem ol i no gat tingting na save, na ol i stap long tudak. Ol i hambak na i tok, ‘Mipela i gat save,’ tasol ol i kamap longlong tru. Ol i givim baksait long God i save stap oltaim, na ol i no moa lotu long em. Nogat. Ol i wokim ol piksa bilong ol man i save dai, na ol piksa bilong pisin na abus na snek na palai samting, na ol i lotu long ol dispela samting.” Ol i “lusim tok tru bilong God na senisim na kisim tok giaman. Na ol i bin givim baksait long God i bin mekim kamap olgeta samting, na ol i lotu long ol samting God i bin wokim, na ol i aninit long ol dispela samting.” (Rom 1:21-23, 25) Ol i laik bilip na lotu long evolusen, na ol i tok ol tumbuna bilong yumi bilong pastaim em ol binatang, na ol i wok long tanim i kamap snek na pis na rokrok na palai na animal na monki. Tasol ol i save, i no gat wanpela samting i gat wanpela sel tasol bilong kirapim dispela samting na i no gat ol atom samting. Ol wan wan sel i gat planti bilion atom, na ol kemikal i mekim na i gat planti tausen senis i kamap wantaim insait long en.
18, 19. (a) Husat tasol i As bilong laip na yumi mas givim biknem long em? (b) Jehova i bin wokim planti samting, tasol yumi inap lukim hamas bilong ol dispela samting?
18 God Jehova i bin wokim olgeta samting. (Song 36:9) Em i As bilong olgeta samting i bin kamap, na em i save mekim laik bilong em i kamap. Dispela i insait bilong nem bilong em, Jehova. I no inap yumi ken save hamas samting em i bin wokim; ol i planti tumas. Baibel i tok: “Bikpela, yu bin wokim planti samting. Yu gat bikpela save na yu wokim.” (Song 104:24, 25) Jop 26:14 i tokaut olsem: “Olgeta samting God i mekim i kamap . . . i soim yumi liklik hap tasol bilong bikpela strong bilong God. . . . Sapos God i kamapim olgeta strong bilong en long yumi, bai yumi no inap.” Yumi save lukim liklik hap strong tasol bilong God, tasol yumi no inap tru long lukim bikpela strong tru bilong em; yumi sot tru.
19 Ol samting God i wokim i givim save long yumi, tasol i gat narapela samting i winim dispela, em Baibel. Baibel i ken givim bikpela save moa long yumi. Narapela stori hia bai toktok long dispela samting.
Yu Inap Tingim Yet?
◻ Jop i lainim wanem samting taim maus bilong Jehova i kamap insait long bikpela win?
◻ Bilong wanem Pol i tok, ol man i no bilip long God ol i no inap tok ol i no gat asua?
◻ Wara i wok olsem wanem?
◻ San i mekim wanem gutpela wok?
◻ Baibel i kolim wanem ol tok tru bilong saiens na ol man bilong saiens i no bin save yet long en?