Hetpris Husat i Tok Jisas i Mas i Dai

LONG Novemba 1990, sampela man i wok long wanpela pak na wanpela rot i stap olsem wanpela kilomita long hap saut bilong olpela taun bilong Jerusalem, na ol i painim wanpela narapela kain samting. Wanpela trakta i brukim rup bilong wanpela matmat. Long yia 100 B.C.E. i go 100 C.E., ol i bin mekim wok long dispela hap olsem ples matmat. Ol saveman i painim narapela kain samting insait long matmat.

Insait long dispela matmat i gat 12-pela bokis we i gat ol bun bilong ol man i dai pinis em ol i bin rausim long matmat bihain long wanpela yia samting taim skin i sting pinis. Long sait bilong wanpela bokis i luk nais tru​—winim ol narapela bokis ol i bin painim​—i gat nem Yehosef bar Kaiafa (Josep pikinini man bilong Kaiafas).

Ol samting i soim olsem dispela matmat i bilong wanpela hetpris i bin mekim wanpela bikpela kot​—em kot bilong Jisas Krais. Saveman Josifas i tok dispela hetpris em “Josep, em ol i save kolim Kaiafas.” Baibel i kolim em Kaiafas. Bilong wanem yumi laik save long em? Wanem samting i kirapim em long tok Jisas i mas i dai?

Famili na Sindaun Bilong Em

Kaiafas i maritim pikinini meri bilong Anas, em narapela hetpris. (Jon 18:13) Ating sampela yia paslain, papamama bilong ol i bin makim tupela long marit, na ating tupela famili wantaim i bin skelim gut ol samting na bai narapela famili i ken helpim narapela. Dispela i makim olsem ol i bin skelim gut lain famili bilong ol na bai ol i ken save famili bilong ol i bilong lain pris o nogat. I luk olsem tupela famili wantaim i gat planti mani na biknem. Ating ol i save kisim mani long rot bilong ol bikpela hap graun bilong ol i stap long hap bilong Jerusalem. Anas i laik bai tambu man bilong em inap helpim em long wok politik. I luk olsem Anas na Kaiafas i bilong lain Sadyusi i gat namba.​—Aposel 5:17.

Kaiafas i bilong lain pris i gat nem, olsem na ating em i bin kisim gutpela skul long Ol Skripsa Hibru na mining bilong en. Em i kirap wok long tempel taim em i gat 20 krismas, tasol yumi no save em i gat hamas krismas taim em i kamap hetpris.

Ol Hetpris na Ol Bikpris

Wok hetpris em wok pikinini i save kisim long papa na em i mekim long laip olgeta bilong em. Tasol long yia 150 B.C.E. samting, lain Hasmon i kisim wok hetpris.a King Herot i makim ol hetpris na rausim ol hetpris, na dispela i kamapim klia olsem em i gat namba long makim ol hetpris. Ol gavena bilong Rom i bihainim pasin bilong em.

Dispela ol samting i mekim na nau ol i kirapim nupela lain em Baibel i kolim ol “bikpris.” (Matyu 26:​3, 4) Kaiafas em wanpela bilong ol, na ol man i bin stap olsem hetpris long bipo, olsem Anas em ol i bin rausim em long wok pris tasol em i holim yet nem olsem hetpris. Na tu, ol famili bilong ol man i mekim wok hetpris long dispela taim na ol hetpris bilong bipo ol i insait long dispela lain.

Ol Rom i larim ol bikman Juda na ol bikpris i lukautim ol samting bilong Judia. Long dispela rot gavman bilong Rom inap bosim Judia na kisim takis long en na i no gat wok long salim ol soldia bilong ol i go i stap long Judia. Gavman bilong Rom i laik bai ol hetman Juda i bosim gut ol man na mekim ol samting bilong helpim Rom. Ol gavena bilong Rom i no laikim ol hetman Juda husat i no amamas long i stap aninit long ol Rom. Tasol ol i mas wok gut wantaim na bai gavman bilong ol i ken stap strong.

Long taim bilong Kaiafas, hetpris em bikman politik bilong ol Juda. Long yia 6 o 7 C.E. samting, Kwirinius, gavena bilong Rom i bosim Siria i makim Anas long kamap hetpris. Ol stori tumbuna i soim olsem, pasin mangal, wantok sistem, daunim ol arapela, na bagarapim man, em ol pasin bilong ol famili Juda i gat nem. Wanpela meri bilong raitim ol buk i tok, Anas i mekim ol samting na bai tambu man bilong em i “kisim hariap bikpela namba long tempel. Sapos Kaiafas i holim bikpela namba olsem, em inap long helpim Anas.”

Valerius Gratus, em gavena bilong Judia, em i rausim Anas long wok hetpris long yia 15 C.E. samting. Tripela narapela man, wanpela bilong ol em pikinini man bilong Anas, ol i kamap hetpris kwiktaim. Kaiafas i kamap hetpris long yia 18 C.E. samting. Pontius Pailat i kamap gavena bilong Judia long 26 C.E., na em i larim Kaiafas i stap hetpris long dispela 10-pela yia em i stap gavena. Kaiafas i stap hetpris long taim Jisas i mekim wok bilong em i go inap long taim ol disaipel i kirap autim tok. Tasol em i no laikim ol tok ol Kristen i autim.

Pret Long Jisas, Pret Long Ol Rom

Kaiafas i tingim Jisas olsem wanpela man nogut bilong kirapim ol man long pait. Ol hetman Juda i gat tingting bilong ol yet long lo bilong Sabat na Jisas i kamapim olsem dispela tingting bilong ol i no stret, na em i rausim ol bisnisman na ol man bilong senisim mani long tempel, na em i tokaut olsem ol i mekim tempel i “kamap olsem ples hait bilong ol stilman.” (Luk 19:​45, 46) Sampela saveman i ting olsem ol maket long tempel i bilong Anas​—ating dispela i narapela as na Kaiafas i laik kilim Jisas i dai. Taim ol bikpris i salim ol plisman long i go holim Jisas, ol i kirap nogut long tok bilong Jisas na ol i no kisim em i go long ol bikpris.​—Jon 2:​13-17; 5:​1-16; 7:​14-49.

Tingim samting i kamap taim ol hetman Juda i harim stori olsem Jisas i bin kirapim bek Lasarus. Aposel Jon i tok: “Ol bikpris wantaim ol Farisi ol i singautim ol kaunsil i kam bung na ol i tokim ol olsem, ‘Bai yumi mekim wanem? Dispela man i save wokim planti mirakel. Sapos yumi larim em i mekim dispela kain pasin, orait bai olgeta manmeri bai i bilip long em. Na ol Rom bai i kam na bagarapim tempel bilong yumi wantaim ol lain bilong yumi.’ ” (Jon 11:​47, 48) Ol kaunsil i pilim olsem Jisas i daunim lotu Juda na em bai mekim na ol man i no i stap isi, em ol samting Pailat i laik ol kaunsil i mas bosim gut. Sapos ol Rom i ting olsem ol Juda i laik bikhet long gavman, dispela bai kirapim ol long bosim ol samting bilong ol Juda​—em samting ol kaunsil i no laik tru long kamap.

Maski Kaiafas i save long ol strongpela mirakel Jisas i wokim, em i no bilip long Jisas na em i strong long holim biknem na namba bilong em. Em i no inap tru long bilip long kirap bek bilong Lasarus, long wanem, em i wanpela Sadyusi, na em i no bilip long kirap bek!​—Aposel 23:8.

Tingting nogut bilong Kaiafas i kamap klia long tok em i mekim long ol wanwok bilong em, em i tok: “Ating yupela i no save long wanpela pasin em inap helpim yupela. I gutpela sapos wanpela man tasol i kisim ples bilong ol manmeri na i dai, nogut olgeta lain bilong yumi i lus.” Baibel i tok moa: “Kaiafas i no mekim dispela tok long tingting bilong em yet. Nogat. Em i stap hetpris long dispela yia, olsem na em i mekim dispela tok profet long Jisas bai i dai bilong helpim ol Juda. Na Jisas i no i dai bilong helpim ol Juda tasol. Nogat. Em i dai bilong bungim olgeta pikinini bilong God i stap nabaut, na mekim ol i kamap wanpela lain tasol. Orait long dispela de tasol ol bikman i stat long wokim toktok bilong painim rot bilong kilim Jisas i dai.”​—Jon 11:​49-53.

Kaiafas i no luksave gut long tok em i mekim i bikpela samting. Em i stap olsem hetpris, olsem na em i mekim dispela tok profet.b Indai bilong Jisas bai helpim ol man​—i no ol Juda tasol. Ofa bilong Jisas bai baim bek ol man long sin na indai.

Ol i Pasim Tok Long Kilim Jisas i Dai

Ol bikpris Juda na ol hetman i bung long haus bilong Kaiafas bilong toktok long olsem wanem ol bai holim Jisas na kilim em i dai. Ating Kaiafas i helpim Judas Iskariot long makim hamas pe Judas bai kisim taim em i givim Jisas long han bilong ol. (Matyu 26:​3, 4, 14, 15) Tasol ol i no tingting long kilim Jisas tasol bilong inapim laik nogut bilong Kaiafas. Baibel i tok: “Ol bikpris i wokim toktok long kilim Lasarus tu i dai, long wanem, planti Juda i ting long samting Jisas i bin mekim long Lasarus, . . . na ol i bilip long Jisas.”​—Jon 12:​10, 11.

Malkus wanpela wokboi bilong Kaiafas, em i insait long lain i laik holim Jisas. Pastaim ol i kisim Jisas i go long Anas bilong sutim ol askim long em na bihain ol i kisim em i go long Kaiafas, husat i bin bungim ol hetman Juda bilong wokim kot i no stret long nait.​—Matyu 26:57; Jon 18:​10, 13, 19-24.

Kaiafas i no senisim tingting, maski tok ol man i sutim long Jisas i no stret wantaim. Dispela hetpris i save long tingting ol narapela hetman i gat long ol man husat i tok ol i Mesaia. Olsem na em i laik save sapos Jisas i tok em i Mesaia. Jisas i tokim ol lain i sutim tok long em olsem ol bai lukim em i “sindaun long han sut bilong God i gat bikpela strong. Na em bai i stap antap long ol klaut bilong heven na i kam.” Dispela hetman i giaman long soim olsem em i man bilong lotu na em i “brukim klos bilong em yet na i tok olsem, ‘Em i tok bilas long God. Yumi no ken singautim sampela man moa bilong tokaut long pasin bilong dispela man.’ ” Ol kaunsil i pasim tok olsem Jisas i mas i dai.​—Matyu 26:​64-66.

Ol Rom i mas orait long husat man i mas i dai. Kaiafas em i olsem namelman bilong ol Juda na ol Rom, olsem na ating em i bin tokim Pailat long kot bilong Jisas. Taim Pailat i laik larim Jisas i go fri, ating Kaiafas em i wanpela bilong ol bikpris husat i singaut olsem: “Kilim em! Kilim em!” (Jon 19:​4-6) Ating Kaiafas i kirapim ol manmeri long singaut strong long ol i mas lusim wanpela man bilong kilim ol man i dai i go fri na Jisas nogat, na em tu i tokaut olsem: “Mipela i no gat narapela king. Sisar wanpela tasol!”​—Jon 19:15; Mak 15:​7-11.

Kaiafas i no bilip olsem Jisas i bin kirap bek. Em i birua long Pita na Jon na Stiven. Kaiafas i tok orait long Sol i ken holim ol Kristen em i painim long Damaskus. (Matyu 28:​11-13; Aposel 4:​1-17; 6:8–7:60; 9:​1, 2) Tasol Vitelius, gavena bilong Rom i bosim Siria i rausim Kaiafas long wok bilong em olsem hetpris long 36 C.E. samting.

Ol buk bilong ol Juda i no mekim gutpela stori long famili bilong Kaiafas. Olsem, Talmut Bilong Babilon i tok: “Tarangu long mi, long wanem, famili bilong Hanin [Anas] i tok baksait long mi,” o “bagarapim nem bilong mi.” Ol i ting dispela tok i makim “ol bung hait ol i mekim bilong painim rot bilong daunim ol narapela.”

Skul Yumi Kisim Long Pasin Bilong Kaiafas

Wanpela saveman i tok ol hetpris i gat “strong, ol i smat long tingting, na man bilong wok strong​—na ol i gat pasin antap.” Kaiafas i gat pasin antap na dispela i pasim em long bilip long Mesaia. Olsem na yumi no ken bel hevi taim sampela man long nau i sakim tok bilong Baibel. Sampela ol i no gat bikpela laik long save long tok i tru bilong Baibel, olsem na ol i no laik lusim ol bilip bilong ol. Sampela inap pilim olsem wok bilong autim tok em i wanpela pipia wok. Na ol man bilong giaman na mangal i no laikim tru ol lo Kristen.

Kaiafas em i hetpris na em inap long helpim ol wanlain Juda long bilip long Mesaia, tasol laik bilong em long kisim biknem i mekim na em i tok long Jisas i mas i dai. Kaiafas i mekim yet dispela pasin birua i go inap long taim em i dai. Stori bilong em i kamapim klia olsem taim yumi dai, i no bun bilong yumi tasol i stap. Long rot bilong ol pasin yumi mekim, yumi kisim gutpela nem o nem nogut long ai bilong God.

[Ol Futnot]

[Piksa long pes 10]

Josep pikinini man bilong Kaiafas

[Piksa long pes 10]

Bokis ol i bin painim long nau

[Ol Piksa Kredit Lain long pes 10]

Ossuary, inscription, and cave in background: Courtesy of Israel Antiquities Authority