Wanem Dispela “Gutnius Bilong Judas?”
Piksa bilong Judas i givim Jisas long ol birua, bilong Gustave Doré bilong yia 1800
LONG Epril 2006, ol niuspepa long olgeta hap bilong graun i stori long wanpela lain saveman i tokaut long ol tok i bin stap long wanpela rait bilong bipo ol i bin painim, nem bilong en “Gutnius Bilong Judas.” Ol dispela atikol i tok ol saveman i pilim olsem dispela rait i senisim tru tingting ol man i gat long Judas, em disaipel husat i bin givim Jisas long ol birua. Ol dispela stori i kamapim olsem Judas em i wanpela gutpela man, em i kliagut long samting Jisas i pilim, na em i givim Jisas long han bilong ol birua, long wanem, Jisas yet i bin tokim em long mekim olsem.
Dispela rait i bin stap tru long bipo o em i wanpela rait giaman? Yu ting em i tokaut long sampela samting ol man i no save long en long Judas Iskariot, Jisas Krais, o ol Kristen bilong pastaim? Yu ting dispela i mas mekim sampela samting long tingting yumi gat long lotu Kristen?
PAINIM “GUTNIUS BILONG JUDAS”
I no gat wanpela i save long hau ol man i painim “Gutnius Bilong Judas.” Ol saveman i no painim dispela rait na stori long en, nogat, bihain long yia 1978 dispela rait i bin stap long wanpela maket bilong salim ol samting bilong bipo. I luk olsem long 1978 ol i bin painim dispela rait insait long wanpela olpela matmat long Isip ating insait long keiv. Em wanpela bilong 4-pela rait i stap long kodeks (wanpela kain buk bilong bipo) em ol i raitim long tokples Koptik (wanpela tokples bilong ol Isip bilong bipo).
Inap planti handret yia ol i bin lukautim dispela kodeks i stap long ples drai bilong Isip, tasol nau em i wok long bagarap hariap tru. Ol i bin soim dispela kodeks long sampela saveman long 1983, tasol pe bilong en i antap tru, olsem na i no gat man i bin baim. Insait long sampela yia ol i lusim tasol na ol i no bin lukautim gut, olsem na kodeks i wok long i go bagarap. Long yia 2000, wanpela meri Swiselan i save salim ol samting bilong bipo, em i baim dispela kodeks. Bihain em i givim dispela kodeks long wanpela lain saveman bilong narapela narapela kantri em ol i wok aninit long Maecenas Foundation for Ancient Art na National Geographic Society, na ol i mekim bikpela wok bilong stretim gen kodeks em sampela bilong en i bruk i go long ol liklik hap. Na tu, dispela lain saveman bai painimaut kodeks i bin stap hamas yia, na ol bai tanim tok bilong en na kamapim insait bilong ol dispela tok.
Taim ol i mekim wok long kabon-14 bilong glasim gut dispela kodeks, i luk olsem dispela kodeks i bilong yia 200 C.E. i go 300 C.E. samting. Tasol ol saveman i tok “Gutnius Bilong Judas” i bin stap long tok Grik long bipo yet, na bihain ol man i bin tanim tok bilong en i go long tokples Koptik. Wanem dispela haptaim long bipo na long wanem hap stret ol man i bin kirap long raitim “Gutnius Bilong Judas?”
“GUTNIUS BILONG JUDAS”—WANPELA GUTNIUS GIAMAN
Namba 1 taim ol man i bin kisim save long “Gutnius Bilong Judas” em long ol rait bilong Irenaeus, em wanpela man bilong raitim ol buk Kristen long yia 200 C.E. samting. Long buk Against Heresies, Irenaeus i stori long wanpela lain man we em i no wanbel long tok bilong ol, olsem: “Ol i tokaut olsem Judas em dispela man nogut em i save gut tru long ol dispela samting, na em wanpela tasol i save long tok tru winim ol narapela, olsem na em i inapim wok bilong givim Jisas long han bilong ol birua. Long rot bilong em olgeta samting long heven na graun i paul nabaut. Long bipo yet ol i kamapim kain tingting nating bilong ol yet na ol i kolim dispela olsem Gutnius Bilong Judas.”
“Em i no wanpela Gutnius we sampela man husat i save long Judas i bin raitim long taim bilong Judas yet”
Ireneaus i laik kamapim klia olsem ol tok em ol Kristen giaman o Kristen Nostik i skulim ol man long en em i no tru, em ol Kristen husat i tok ol i gat wanpela narakain save. I gat planti lain Nostik na olgeta wan wan lain i gat wei bilong ol yet long kamapim insait bilong ol tok em ol i ting em i tok i tru. Ol lain Nostik i strongim ol tok ol i skulim ol man long en, na long yia 150 C.E. planti manmeri i bilip long ol dispela tok.
Ol kain gutnius giaman olsem i tok sampela gutpela aposel bilong Jisas i no kliagut long tok bilong Jisas na i gat wanpela tok hait bilong Jisas em sampela tasol i kliagut long en.a Sampela lain Nostik i bilip olsem dispela graun yumi ol manmeri i stap long en em i wanpela kalabus. Olsem na “god husat i bin wokim olgeta samting” em Ol Skripsa Hibru i stori long en em i olsem samting nating na em i birua bilong ol narapela bikpela god ol i bilip long en. Ol i bilip olsem wanpela man i gat narakain save, em tasol bai kliagut olsem man i mas lusim bodi bilong graun.
Dispela bilip em i as bilong ol tok i stap long “Gutnius Bilong Judas.” Kirap bilong dispela gutnius i tok: “Dispela em tok hait Jisas i bin tokim Judas Iskariot, insait long 8-pela de, em 3-pela de paslain long em i mekim bung bilong Pasova.”
Yu ting dispela kodeks em rait we Ireneaus i stori long en na inap planti handret yia ol man i ting em i bin lus pinis? Marvin Meyer, em wanpela bilong ol man i bin skelim na tanim tok bilong kodeks, i tok long Ireneaus olsem, “sotpela tok bilong em i makim stret dispela rait Koptik i stap nau, nem bilong en Gutnius Bilong Judas.”
OL SAVEMAN I NO WANBEL LONG HAU GUTNIUS I STORI LONG JUDAS
“Gutnius Bilong Judas” i stori olsem Jisas i lap nogut tru taim ol disaipel bilong em i soim olsem ol i no kliagut long ol tok bilong Jisas. Tasol Judas wanpela tasol namel long ol 12-pela aposel i soim olsem em i kliagut long ol tingting bilong Jisas. Olsem na long pasin hait Jisas i tokim em long “ol tok hait bilong Kingdom.”
Ol tok Irenaenus i bin kamapim long dispela gutnius i bin stiaim tru tingting bilong ol fes saveman em ol i bin stretim gen ol tok bilong “Gutnius Bilong Judas.” Long tok ol i tanim, ol i tok Jisas i laikim Judas em wanpela disaipel husat bai kliagut long ol tok hait na em bai “go insait” long “kingdom.” Ol narapela aposel bai makim wanpela man bilong kisim ples bilong Judas, tasol Judas bai kamap “namba 13 spirit” i “winim olgeta [ol arapela disaipel],” long wanem, Jisas i tok Judas bai helpim em long lusim bodi bilong graun.
Bart Ehrman na Elaine Pagels, em tupela husat i save raitim ol buk we planti man tru i save baim, na planti man i save long ol olsem tupela nambawan saveman na savemeri insait long lotu Kristen bilong pastaim na long lain Nostik. Wantu tasol tupela i raitim ol buk i stori long samting ol i skelim na tingting ol i gat long “Gutnius Bilong Judas,” na ol i mekim olsem bihain tasol long ol namba 1 lain saveman i bin stretim gen ol tok bilong dispela gutnius. Tasol i no longtaim bihain, ol arapela saveman na savemeri olsem April DeConick na Birger Pearson i no amamas long dispela. Ol i tok lain National Geographic Society i hariap tumas long soim dispela rait long TV. Na tu, ol i kalapim nomol wei bilong skelim gen rait na ritim gut paslain long ol i prinim, na lain i stretim gen dispela rait i no inap tokaut bikos ol i sainim wanpela kontrak i pasim ol long mekim olsem.
I no gat wanpela bilong ol saveman husat i bin skelim dispela rait i tok ol stori bilong dispela rait i stret wantaim ol samting i bin kamap bipo
Tupela, DeConick na Pearson, i bin stap long narapela narapela hap na mekim wok, tasol tupela wantaim i tok ol saveman paslain long tupela i no bin tanim gut sampela bikpela hap bilong kodeks. DeConick i stretim gen rait na i tok, Jisas i kolim Judas olsem “Namba 13 Dimon,” na i no “namba 13 spirit.”b Na Jisas i tokim Judas olsem em i no inap go insait long “kingdom.” Na Judas i no winim ol arapela disaipel, Jisas i tokim em olsem: “Yu bai mekim samting i nogut tru, winim ol arapela,” na em i tok profet olsem Judas bai kilim em i dai. DeConick i ting olsem “Gutnius Bilong Judas” em wanpela rait Nostik bilong bipo we i tok bilas long ol aposel. DeConick na Pearson i laik kamapim klia dispela tingting olsem Judas em i no wanpela gutpela man olsem stori i stap long “Gutnius Bilong Judas” i makim.
YUMI KISIM WANEM SKUL LONG “GUTNIUS BILONG JUDAS”?
Maski ol saveman i ting Judas long dispela gutnius em i wanpela gutpela man o wanpela dimon, i no gat wanpela bilong ol husat i bin skelim dispela rait i tok ol stori bilong dispela rait i stret wantaim ol samting i bin kamap bipo. Bart Ehrman i tok: “Em i no wanpela Gutnius em Judas, o wanpela man husat i tok em i Judas i bin raitim, . . . Em i no wanpela Gutnius we sampela man husat i save long Judas i bin raitim long taim bilong Judas yet, . . . olsem na em i no wanpela buk we bai i givim sampela save moa long ol samting i bin kamap tru long laip bilong Jisas.”
“Gutnius Bilong Judas” em wanpela rait Nostik bilong yia 200 C.E. samting, na ol i bin raitim long tok Grik bilong bipo. Ol saveman i no klia yet sapos dispela “Gutnius Bilong Judas” em ol i painim i no longtaim i go pinis em i dispela wankain gutnius em Irenaeus i stori long en. Tasol “Gutnius Bilong Judas” i kamapim klia olsem i gat wanpela taim we ol Kristen giaman i kamapim ol bilip bilong ol yet, na dispela i mekim na lotu Kristen i bruk i go long planti grup. “Gutnius Bilong Judas” i no daunim ol tok bilong Baibel, tasol em i strongim ol tok lukaut bilong ol aposel, olsem tok bilong Pol i stap long Aposel 20:29, 30, em i tok: “Mi save olsem taim mi lusim yupela pinis, . . . sampela man long lain bilong yupela yet bai kirap na mekim ol tok kranki bilong pulim ol disaipel i go bihainim ol.”
a Planti bilong ol dispela gutnius i kisim nem bilong ol long ol manmeri em ol i tok ol i kliagut moa long tok bilong Jisas, olsem “Gutnius Bilong Tomas” na “Gutnius Bilong Maria Bilong Makdala.” Long olgeta dispela gutnius giaman bilong bipo, 30 bilong ol i kisim nem bilong ol long kain rot olsem.