-
Kros Pait Insait Long FamiliKirap!—1993 | Oktoba 8
-
-
Kros Pait Insait Long Famili
‘Pasin Birua—man i paitim narapela, o sutim em long naip o gan—dispela ol hevi i kamap bikpela insait long famili, winim ol hevi i kamap long ol lain man.’—Buk Behind Closed Doors.
LONG dispela yia long Amerika kain kain pasin birua bai kamap. Long olgeta 4-pela 4-pela famili, kros pait bai kamap planti taim insait long wanpela famili. Planti ol i pret long wokabaut long nait, tasol bikpela hevi tru i save painim ol insait long famili.
Pasin birua i no save kamap long ol famili long Amerika tasol, nogat. Long olgeta hap dispela hevi i stap. Olsem: Long Denmak long olgeta 3-pela 3-pela man i bin kisim birua na ol i dai, tupela i save dai insait long famili. Long Sentral na Saut Amerika planti manmeri, na planti bilong ol em ol meri, ol man i save daunim ol, o paitim ol, o kilim ol i dai.
Long olgeta yia long Kanada 100 meri i save dai, long wanem, man bilong ol o boipren bilong ol i kilim ol i dai. Long Amerika long olgeta yia 4,000 meri i save dai long han bilong man bilong ol o long han bilong boipren bilong ol. Na long olgeta yia klostu 2,000 pikinini i save dai long han bilong papamama, na klostu 2,000 papamama i save dai long han bilong pikinini bilong ol.
Olsem na long olgeta hap man i save paitim nogut meri bilong em, na meri i save paitim man bilong em, na papamama i save paitim nogut pikinini bilong ol, na pikinini i save paitim papamama bilong em, na wanpela pikinini i save mekim nogut long narapela pikinini. Wanpela buk (When Families Fight) i tok: ‘Kros na pasin birua ol manmeri i save painim long sindaun bilong ol i save kamap long ol wanblut, o ol yet i mekim long wanblut bilong ol. Na dispela kros i winim ol narapela kros ol i kamapim long narapela man.’
Bikpela Hevi Long Famili
Paitim poroman: Planti man marit, ol i ting em i orait long paitim meri bilong ol. Tru, sampela meri i save paitim man, tasol ol i no save bagarapim man olsem man i save mekim long meri bilong em. Wanpela nius (Parents) i tok: ‘Long olgeta wan handet wan handet manmeri em poroman i paitim em, 95 em man i save paitim meri.’
Wanpela loya bilong Nu Yok em i tok: ‘Long olgeta lain long Amerika, pasin birua long ol meri em wanpela bikpela hevi tru. Ol polis i ting ol man i save paitim klostu 6 milion meri long olgeta yia.’ Long olgeta kantri dispela hevi i narapela narapela kain, tasol ol man i skelim dispela samting i tok, long planti kantri pasin bilong man long paitim nogut meri, em wanpela bikpela hevi.
Long Amerika ol i ting, long olgeta 10-pela 10-pela meri i marit, man bilong wanpela bai paitim em, kikim em, o mekim narapela samting nogut long em. Wanpela nius (Family Relations) i tok: ‘Long olgeta tupela tupela meri long Amerika, wanpela bai kisim nogut long man bilong em.’
Wanpela loya bilong Nu Yok i tok, ol i bin skelim dispela samting na ol i kisim save olsem, sapos ol i bungim olgeta hevi wantaim, olsem pasin bilong reipim meri, o holim em na stilim samting bilong em, o birua em i kisim long ka, ‘pasin bilong paitim nogut meri na em i mas slip long haus sik i bikpela tru na winim ol dispela narapela pasin.’
Wanpela dokta (Lois G. Livezey) i tok: ‘Yumi save planti pasin birua i save kamap long ol meri na planti i save kamap insait long ol famili. Na ol man i mekim dispela samting em ol man nating. Em wanpela bikpela hevi tru i stap long olgeta lain man.’
Sampela taim ol meri i tok em asua bilong ol yet na man i mekim nogut long ol, olsem na ol i no amamas long ol yet. Wanpela nius (Parents) i tok: ‘Sapos meri i no gat strongpela bel na em i ting em i meri nating, i no hatwok long narapela i mekim nogut long em. Klostu olgeta meri em narapela i mekim nogut long em, em meri i save pret long mekim wanpela samting bilong helpim em yet.’
Taim tupela marit i pait dispela inap bagarapim tu ol pikinini. Pikinini i lain olsem em inap mekim wok long kros pait bilong grisim narapela. Sampela mama i tok, sapos ol i no larim pikinini i bihainim laik bilong em yet, pikinini i save tok: ‘Bai mi tokim Papa long paitim yu.’
Paitim pikinini: Long olgeta yia planti milion pikinini i kisim nogut taim narapela i paitim em, na dispela inap bagarapim skin bilong pikinini na em i no inap wokabaut samting, o pikinini i save dai. Ol i ting long olgeta wan wan toksave ol polis i kisim, olsem pikinini i bagarap, i gat 200 pikinini moa i bin bagarap na ol i no toksave long polis. Wanpela buk (Sociology of Marriage and the Family) i tok: ‘Planti taim famili em ples nogut bilong pikinini i stap long en.’
Wanpela profesa (John E. Bates) i tok, sapos wanpela long famili i mekim nogut long pikinini, dispela bai stiaim tingting na pasin bilong em bihain. Pasin bilong kros pait i save kamap long ol liklik pikinini tu, em ol i gat 4-pela i go inap 5-pela krismas tasol. Olsem na taim dispela ol pikinini i go bikpela, ol i save winim ol narapela pikinini long kisim ol drak, o dring planti, o mekim pasin raskol, o ol i no inap kisim kwik save.
Planti pikinini i kisim hevi long papa o mama ol bai kros long em, tasol ating ol bai kros tu long papa o mama i no bin pasim dispela hevi. Long tingting bilong pikinini ating em bai ting sapos papa o mama i no helpim em, em tu i gat rong.
Paitim lapun: Wanpela ripot i tok, long olgeta wan handet wan handet lapun long Kanada, 15 i kisim nogut long skin na tingting long han bilong pikinini bilong ol. Wanpela dokta i tok, bihain dispela ‘hevi bai go bikpela moa taim planti i go lapun na pikinini bilong dispela ol lapun i karim hevi long mani na sampela hevi moa.’ Long olgeta hap ol man i gat wankain hevi.
Planti taim ol lapun i no laik tokaut olsem narapela i save mekim nogut long ol. Ating man i mekim nogut long em i save lukautim em long kaikai samting, olsem na lapun i no laik tokaut long hevi em i karim. Tupela marit i bin mekim nogut long lapun mama, na taim narapela i tokim lapun olsem em i mas tokim polis long dispela hevi, olgeta taim lapun i save tok “bihain.” Tupela i bin paitim nogut tru dispela lapun na em i mas slip long haus sik.
Ol pikinini i pait: Planti taim dispela kain kros pait i kamap. Sampela i ting em i no bikpela samting, olsem na ol i tok: ‘Pasin bilong ol.’ Wanpela lain i bin skelim kros pait bilong sampela pikinini, na ol i kisim save olsem, winim 50 pesen i bin mekim sampela samting nogut long wanblut, na sapos ol i bin mekim long narapela man, ol bai kot.
Planti i ting sapos ol pikinini i pait, dispela bai lainim ol long mekim dispela pasin taim ol i go bikpela. Maski ol pikinini i lukim papamama i pait, sapos ol pikinini yet i pait, ating dispela inap lainim ol moa yet long paitim poroman marit taim ol i marit.
Ples Pait
Wanpela saveman i tok, polis i mas go planti taim bilong stretim hevi long ol famili, winim taim ol i mas go na stretim ol narapela hevi. Na planti plisman i bin dai taim ol i go bilong skelim hevi long sampela famili, winim ol plisman i bin go bilong stretim ol narapela hevi. Wanpela plisman i tok: ‘Taim ol raskol i stil na man i singautim polis, mipela redi long dispela samting. Tasol taim mipela mas go insait long wanpela haus bilong stretim hevi long wanpela famili, mipela i no save wanem samting bai painim mipela.’
Wanpela lain long Amerika i bin skelim pasin birua long ol famili na ol i tok, pasin birua bilong ol ami long taim bilong pait, em tasol i save winim pasin birua i save kamap insait long ol famili.
Wanem as bilong kros pait long famili? Em bai pinis? I stret ol i mekim olsem? Long stori i kamap bihain long dispela, mipela bai bekim ol dispela askim.
-
-
Wanem As Bilong Pait Insait Long Famili?Kirap!—1993 | Oktoba 8
-
-
Wanem As Bilong Pait Insait Long Famili?
‘Famili i mas stap olsem ples hait na taim ol hevi i kamap, famili inap i stap gut. Tasol nogat. Planti taim famili i save givim hevi long narapela na mekim ol hevi i go bikpela moa.’—Buk The Intimate Environment—Exploring Marriage and the Family.
NAU tasol ol man i save skelim gut ol kros pait i save kamap insait long famili. Tok bilong ol dispela man i no wankain, tasol ol i kamapim sampela as na kros pait i save kamap insait long famili. Yumi ken tingim sampela tok bilong ol dispela saveman.
Sindaun Bilong Famili i Bikpela Samting
Sampela saveman i tok: ‘Mipela bin toktok wantaim sampela marit, na sapos tupela marit i mekim save long kros pait, pikinini tu bai kros pait wantaim brata susa na papamama bilong ol.’
Sapos pikinini i lukim kros pait insait long famili, dispela pasin bai pas long tingting bilong em. Wanpela dokta (John Bradshaw) i tok: ‘Sapos pikinini i lukim papa i paitim mama, long tingting bilong pikinini dispela pasin i olsem wanpela i paitim em yet.’ Yangpela man Ed, em i nolaik tru long lukim papa i paitim mama bilong em. Tasol ating em i no save dispela pasin i lainim em, na bihain em bai ting i stret man i mas bosim meri, na long mekim olsem, man i mas mekim nogut long meri, o daunim em. Taim Ed i marit, em i mekim ol dispela pasin nogut long meri bilong em.
Sampela papamama i tambuim pikinini long lukim pasin nogut i save kamap long televisen, na dispela i gutpela. Tasol ol papamama i mas was gut long pasin bilong ol yet, long wanem, pikinini bilong ol bai bihainim pasin bilong papamama.
Bel Hevi i Mekim Wanem Long Famili?
Sapos meri i kisim bel, o papa i no gat wok mani, o wanpela long famili i dai, o famili i mas painim haus, o sik i kamap insait long famili—olgeta dispela samting inap mekim na bel na tingting bilong olgeta long famili i no stap isi. Tasol taim bel na tingting i no stap isi, olgeta man i no save kros pait, sampela tasol. Olsem: Sapos pikinini i mas lukautim lapun papa o mama i gat bikpela sik, na pikinini i gat planti wok long famili, dispela inap mekim na pikinini i mekim nogut long lapun.
Taim papamama i mekim bikpela long pikinini ol inap tingting planti, na taim ol i gat planti pikinini ol hevi inap i go bikpela, na sampela taim dispela i as na papamama i mekim nogut long ol pikinini. Sampela taim pikinini i as na man o meri i mekim nogut long poroman marit. Wanpela buk (Behind Closed Doors) i tok: ‘Taim man na meri i no gat wankain tingting long pikinini, dispela inap mekim na tupela i pait.’
Man i Tingting Kranki Long Meri
Wanpela saveman (Dan Bajorek) i tok: ‘Ol man i save mekim nogut long ol meri, ol i gat tingting kranki long ol meri. Maski ol man i gat narapela narapela kain sindaun, ol i lain pinis olsem man em i Namba Wan.’ Wanpela man (Hamish Sinclair) i save helpim ol man long winim dispela hevi long mekim nogut long ol meri, na em i tok, ol man i lain pinis olsem ol i winim ol meri na i stret long ol i ken paitim o pretim ol meri.
Long planti kantri ol man i ting i stret long ting meri i samting olsem hap kago em i baim pinis, na em i samting bilong em. Na sapos em i bosim strong meri, ol man i givim biknem long em na ol i ting em i man tru. Planti taim long ol dispela kantri, man i paitim nogut o mekim nogut tru long meri bilong em na gavman i no tambuim dispela samting, long wanem, dispela em pasin bilong ples—man i nambawan na meri i nambatu. Na maski man i man nogut tru, meri i mas daun tasol long dispela man.
Wanpela niusman (Morley Safer) bilong CBS televisen em i tok: ‘I no gat narapela kantri olsem long Saut na Sentral Amerika em ol man i ting ol i nambawan na meri i nambatu. Yu inap painim dispela kain tingting long haus kot tu. Man i bin kilim i dai meri bilong em bai sanap long kot, tasol em inap winim kot. I no gat narapela kantri i daunim ol meri olsem dispela kantri.’ Tasol long planti kantri i gat man i save givim biknem long em yet na em i daunim meri. Dispela kain tingting i no stap long wanpela kantri tasol.
Wanpela meri (Minna Schulman) em bos bilong wanpela lain polis long Nu Yok, em i tok, kros pait i olsem wanpela tul ol man i mekim wok long en bilong bosim strong meri bilong ol. Em i tok: ‘Mipela i ting olsem man i gat tingting kranki long wok bos bilong em taim em i mekim nogut long meri bilong em.’
Sampela man bilong paitim meri ol i no amamas long ol yet, na ol i laik bai meri tu i mas kisim wankain tingting. Olsem na sapos meri i ting em i samting nating, man i amamas na em i pilim olsem em i bosim tru dispela meri. Man i ting dispela i rot bilong soim ol man em i man tru. Olsem wanem: Dispela tingting bilong man i stret? Ol dispela man i save paitim meri i no strong long skin, ol i strongpela man? O pasin bilong ol i kamapim tingting kranki bilong ol? Sapos man i gat strongpela skin na em i paitim meri i no gat strong, yu ting em i man tru? Man i gat stretpela pasin em bai tingim gut na sori long narapela i no gat strong.
Planti taim man i paitim meri bilong em i tok, meri i kirapim bel bilong em long paitim em, tasol dispela em tingting kranki. Ating em bai tok: ‘Yu no mekim stret dispela samting, olsem na mi mas paitim yu.’ O em bai tok: ‘Yu no redim kwik kaikai, olsem na mi mas paitim yu.’ Long tingting bilong man em asua bilong meri. Tasol maski meri marit i mekim wanpela pasin kranki, i no gat as long man bilong em i paitim em.
Olsem Wanem Long Man i Dring?
Man i no inap bosim gut skin taim em i dring, na kwiktaim em inap kirap na mekim wanpela samting. Olsem na sampela man i tok, dring inap kirapim man long mekim nogut long narapela. Man inap bosim kros bilong em sapos em i no dring, tasol taim em i dring liklik, em bai kirap na tok nogut o mekim samting nogut. Dring i mekim na tingting i no sap moa, na em i no inap bosim tingting.
Tasol sampela i tok dring i no asua bilong pasin birua man i mekim long narapela; bel na tingting bilong man i no stap isi, olsem na em i mekim dispela samting. Ol i tok, man i dring bilong daunim bel hevi bilong em, i wankain long man i paitim meri bilong daunim bel hevi bilong em. Sapos olsem, maski man i dring o nogat, em bai paitim meri, a? Maski ol man i ting olsem wanem long dispela samting, dring i no inap helpim man long bosim tingting na bel.
Ol Piksa i Gat Strong
Sampela i tok televisen na ol piksa wokabaut i save kirapim tingting bilong ol man na ol i ting ol i nambawan na i no gat rong long stretim ol hevi long rot bilong kros pait. Wanpela man em i tok: ‘Mi kirap nogut long tingting bilong mi yet taim mi lukim piksa wokabaut Rambo. Long tingting bilong mi, mi save, pasin bilong Rambo long kilim i dai planti manmeri, em i nogut tru, tasol bel bilong mi i save amamas long lukim.’
Planti pikinini i save sindaun planti aua na lukim kros pait, na man i reipim meri, na ol narapela samting nogut i kamap long televisen. Olsem na planti bilong ol dispela pikinini, taim ol i go bikpela ol i save mekim wankain pasin nogut. Na i no ol pikinini tasol, ol bikpela man tu. Taim ol i lukim ol dispela samting nogut ol i laik mekim wankain pasin.
Long dispela taim nau long televisen samting, kros pait, pamuk, pasin bilong daunim meri—olgeta dispela samting i moa nogut. Na sapos i gat kros pait long famili na ol i lukim ol dispela samting long televisen, dispela bai mekim hevi i go bikpela. Wanpela lain i save skelim dispela hevi i tok, man i save lukim kros pait long televisen samting, em bai mekim wankain pasin.’
Pasin Bilong Stap Wanpis
Long nau planti man i pilim olsem ol i no gat poroman. Bipo ol man i bin baim kaikai long ol liklik stua, em papa bilong stua i save long ol man i kam baim kaikai, na ol i bin amamas na toktok wantaim. Tasol nau i gat ol supamaket na traipela stua na narapela man i no save long narapela man. Ol man i lusim ples na ol i go sindaun long taun, na i gat hevi long mani, na i no gat wok mani, na ol dispela samting i mekim na famili i no sindaun gut. Kros pait i save kamap long planti famili sapos ol i no pas gut wantaim.
Wanpela man (James C. Coleman) i tok: ‘Man i pilim olsem em i stap wanpis, em i no inap toktok gut. Na sapos em i man bilong mekim nogut long narapela, i hatwok long wantok i helpim em. Sapos em i no gat wantok o wanblut i stap klostu, em bai tingim skin bilong em yet tasol, long wanem, i no gat man klostu bilong helpim em long senisim tingting kranki bilong em. Olsem Sindaun 18:1 i tok: “Man i save stap wanpis, em i save tingting long em yet tasol. Maski sapos ol arapela man i gat gutpela tingting, dispela man i no laikim tingting bilong ol.”
Samting Bilong Helpim Famili i Gat Kros Pait Long En
I gat planti samting moa ol man i ting i as bilong kros pait insait long famili, na yumi bin stori long sampela tasol. Nau yumi save long as bilong sampela kros pait insait long famili, olsem na nau yumi laik stori long rot bilong stretim. Sapos wanpela i stap long kain famili olsem, wanem samting i ken helpim em? Baibel i tok wanem long dispela samting? Kros pait long famili bai pinis? Stori i kamap long pes 10 bai bekim ol dispela askim.
[Blok/Piksa long pes 9]
Tok Kros—i Bagarapim Bel
MAN i paitim narapela em i save bagarapim skin; man i tok kros long narapela i save bagarapim bel. Sindaun 12:18 i tok: “Sapos man i no tingting gut na i tok, orait tok bilong en inap bagarapim bel bilong narapela man olsem bainat i sutim em. Tasol tok bilong man i gat gutpela tingting i save helpim ol man olsem gutpela marasin.”
Bagarapim bel bilong narapela man, olsem ‘sutim bel long bainat,’ olsem wanem em i ken mekim nogut long man? Wanpela dokta (Susan Forward) i tok: ‘Em i wankain long man i bagarapim skin bilong narapela man—man i pret, na em i pilim olsem em i no inap mekim wanpela samting bilong pasim dispela pasin, na em i save karim pen’ long tingting na bel bilong em.
Bagarapim bel bilong poroman marit: Wanpela meri i karim dispela hevi na em i tok: ‘Kros pait insait long marit i no olsem man i paitim skin bilong meri tasol, nogat, tok kros na bagarapim bel bilong meri i bikpela samting.’ Man i mekim nogut long poroman marit em bai kolim kain kain nem nogut long em, o bikmaus long em, o olgeta taim toknogutim em bilong semim em, o toktok nating long paitim em.
Sapos wanpela marit i tok pilai, tasol dispela tok i save semim poroman marit, dispela inap bagarapim bel bilong poroman. Wanpela meri i tok: ‘Sapos mi gat rot long tingim wanem samting mi laikim, olsem man i paitim mi, o tok kros long mi, bai mi askim em long paitim mi, long wanem, ol man inap lukim skin i bagarap, olsem na ol bai sori long mi. Tasol ol i no inap lukim bel i bagarap, olsem na ol i no sori long mi.’
Bagarapim bel bilong pikinini: Sapos olgeta taim papamama i daunim pikinini na tok bilas long skin bilong em, o save bilong em, o em i gutpela pikinini o nogat, dispela inap bagarapim bel bilong pikinini. Pasin bilong tok bilas i save sutim tru na bagarapim bel bilong pikinini. Wanpela dokta (Sean Hogan-Downey) em i tok: ‘Sapos wanpela i tok bilas long pikinini na dispela i sutim bel na bagarapim pikinini, tasol ol narapela man i lap, pikinini i no ken bilip moa long bel na tingting bilong em yet.’
Olsem na tok bilong wanpela man (Thomas Carlyle) bilong Skotlan i save kamap tru. Em i bin tok: ‘Nau mi save, tok bilas em tok bilong Satan, olsem na mi no save mekim dispela kain tok moa.’
Wanpela savemeri (Joy Byers) i tok: ‘Bagarapim skin bilong pikinini inap kilim em i dai, tasol yu inap bagarapim bel bilong em tu, olsem kilim i dai bel bilong pikinini. Na planti tok kranki bilong papamama inap mekim olsem long pikinini.’ Wanpela nius (FLEducator) i tok: ‘Bagarapim bel bilong pikinini i no wankain long bagarapim skin, long wanem, yu inap lukim bagarap long skin na em inap pinis. Tasol yu no inap lukim bagarap long bel na dispela inap senisim tru tingting na pasin bilong pikinini na em bai kamapim narapela kain pasin long ol man.’
[Piksa long pes 7]
Pikinini i lukim kros pait insait long famili, dispela inap mekim na em bai kamap man bilong pait
-
-
Kros Pait Insait Long Famili Bai PinisKirap!—1993 | Oktoba 8
-
-
Kros Pait Insait Long Famili Bai Pinis
‘Bilong pasim kros pait insait long famili i mas i gat sampela bikpela senis i kamap long olgeta lain man na long olgeta famili.’—Buk Behind Closed Doors.
NAMBA wan taim wanpela man i bin i dai, em brata bilong em i bin kilim em i dai. (Stat 4:8) Kirap long dispela taim i kam inap long nau, kain kain kros pait i bagarapim sindaun bilong ol famili. Ol man i kamapim planti tok bilong stretim dispela hevi, tasol ol i no inap.
Olsem: Sapos man i save em i gat hevi, orait i gat rot bilong helpim em. Wanpela man bipo em i save paitim nogut meri bilong em na nau em i wok long winim dispela hevi. Em i tok: ‘Long mipela wan wan man em dokta i helpim mipela long winim dispela hevi, i gat 3-pela man i wok yet long paitim meri na ol i tok: “Mas bosim meri.” ’ Olsem na man i save paitim nogut meri, em i mas save em i gat tingting kranki long dispela samting. Bilong wanem em i bin kamap man bilong paitim meri? Sapos em i go long dokta samting, ating ol inap helpim em na em inap winim dispela hevi.
Tasol i no gat planti wokman long ol klinik samting bilong helpim ol dispela kain man. Olsem na ol i tok, long Amerika long 90 pesen bilong ol pikinini, em papa o mama i kilim ol i dai. Pastaim ol man i bin tokaut long polis na welfe olsem papamama i bin mekim nogut long ol dispela pikinini. Olsem na yumi save polis na welfe i no inap stretim tru dispela hevi. I mas i gat narapela samting bilong winim dispela hevi.
‘Kisim Nupela Pasin’
Wanpela lain i save skelim dispela hevi i tok: ‘Olgeta wan wan insait long famili i mas senisim tingting na pasin bilong em na pas gut wantaim famili. Kros pait i no wanpela hevi bilong skin tasol, nogat; em bikpela hevi bilong tingting. Pasin bilong kros pait inap kirap sapos ol wan wan long famili i no tingim gut narapela. Bilong strongim sindaun bilong famili, Baibel i tok olgeta wan wan i mas kamap ‘nupela man.’—Efesus 4:22-24; Kolosi 3:8-10.
Yumi ken tingim sampela lo bilong Baibel bilong helpim famili, na ol dispela lo inap helpim olgeta wan wan long kisim gutpela pasin olsem bilong Krais.—Lukim Matyu 11:28-30.
Tingim gut ol pikinini: Wok bilong papamama i no olsem bilong kamapim pikinini na em tasol. Tasol sori tumas, planti papamama i ting pikinini em wanpela hevi tasol, olsem na ol i no givim bel long wok papamama. Dispela kain papamama inap kamap man bilong bagarapim pikinini.
Baibel i tok, pikinini i “olsem presen” yumi kisim long Jehova na “ol i gutpela blesing tru.” (Song 127:3) Olsem na God i givim wok long papamama long lukautim ol dispela “presen” em i givim long ol. Sapos papamama i ting pikinini em wanpela hevi tasol, ol i mas wok long senisim tingting bilong ol.a
Tingting stret long ol pikinini: Wanpela lain i skelim pasin bilong ol mama i save paitim nogut pikinini ol i tok, ol dispela mama i ting, taim pikinini i gat wanpela krismas em i mas save wanem samting i stret na wanem samting i no stret. Na sampela bilong ol dispela mama i ting taim pikinini i gat 6-pela mun em i mas save long dispela samting.
Baibel i tok taim mama i karim yumi, yumi olgeta i no stretpela man. (Song 51:5; Rom 5:12) Baibel i no tok, taim mama i karim yumi, yumi mas save wanem samting i stret na wanem samting i no stret. Em i tok ol man i mas “lain” long “pasin bilong skelim wanem ol pasin i gutpela na wanem ol pasin i nogut.” (Hibru 5:14) Na tu, Baibel i stori long “pasin bilong pikinini,” na “longlong pasin” bilong pikinini, na ‘taim bilong ol long i stap yangpela i no longpela taim. Nogat. Em i olsem samting nating.’ (1 Korin 13:11; Sindaun 22:15; Saveman 11:10) Olsem na papamama i mas tingim hap save bilong pikinini, na ol i no ken ting pikinini i mas mekim ol samting olsem man i bikpela pinis.
Pasin bilong stretim ol pikinini: Dispela tok “stretim” long Baibel long tok Grik i olsem “lainim.” Olsem na as tru bilong stretim pikinini em i no bilong givim pen long em, em bilong lainim em. Sampela taim papamama i mas paitim pikinini, tasol i gat ol narapela rot tu bilong skulim pikinini—i no bilong paitim ol tasol. (Sindaun 13:24) Baibel i tok: “Larim mi i skulim yupela, na bai yupela i kisim gutpela tingting na save.” (Sindaun 8:33) Na Pol i tok yumi mas “daunim belhat” na “isi long ol na skulim ol gut.” (2 Timoti 2:24; 4:2) Olsem na sapos papamama i mas paitim pikinini ol i no ken belhat na paitim em nogut tru.
Taim yu tingim ol dispela lo bilong Baibel, askim skin bilong yu olsem: ‘Taim mi stretim pikinini, dispela i lainim pikinini, o em i bosim pikinini tasol? Taim mi stretim pikinini, ol stretpela lo i save go insait long bel bilong em, o em i pret tasol long mi?’
Ol man i bikpela pinis i mas bihainim stretpela pasin: Wanpela man i tok, em i no bosim gut tingting na skin, olsem na em i paitim meri bilong em. Wanpela dokta i bin askim em, wanpela taim em i bin sutim meri long naip na man i bekim tok olsem: ‘Mi no inap mekim olsem!’ Olsem na dokta i helpim dispela man long kisim save olsem, sapos em i ting i no stret long bagarapim meri olsem, em i no stret long paitim em.
Olsem wanem? Taim yu kros liklik, yu save bosim skin na yu no larim dispela kros i go bikpela? O yu larim kros i go bikpela na yu kirap bikmaus, tok nogut, paitim meri, na tromoi nabaut ol samting?
Man i kisim ‘nupela pasin’ em i save bihainim ol stretpela lo. Em i no inap bagarapim narapela. Efesus 4:29 i tok: “Yupela i no ken larim ol kain kain tok nogut i kamap long maus bilong yupela.” Na Efesus 4 ves 31 i tok: “Rausim olgeta pasin bilong bel nogut na kros na belhat na bikmaus na tok bilas.” Long tok Grik dispela tok “belhat” i olsem man i no tingting gut pastaim, em i kirap kwik na mekim wanpela samting. Wanpela pasin planti man i bihainim taim ol i mekim nogut long pikinini, em pasin bilong kirap kwik na belhat. Tasol nupela pasin i no olsem—man i mas bosim gut skin na tingting.
Meri tu i mas bihainim ol lo bilong nupela pasin. Meri i no ken skrapim bel bilong man bilong em. Oltaim em i mas amamas long wok bilong man long lukautim famili, na meri i mas wok gut wantaim em. Man na meri i no ken strong long samting tupela i no inap givim—em pasin bilong stap gutpela olgeta, no ken popaia liklik. Tupela i mas wok strong long bihainim tok bilong 1 Pita 4:8: “Holim strong pasin bilong laikim tru ol arapela manmeri, . . . long wanem, pasin bilong laikim tru ol arapela, em i save karamapim planti sin.”
Mekim gut long ol lapun: Wok Pris 19:32 i tok: “Yupela i mas aninit long ol lapun na mekim gut long ol.” Ating dispela i hatwok sapos lapun i sik na em i strong long yu mas mekim planti samting. Long 1 Timoti 5:3, 4 Baibel i stori long ‘lukautim gut’ papamama na ‘bekim olgeta hatwok bipo ol i bin mekim bilong helpim yu.’ Papamama i bin mekim planti wok bilong helpim yumi taim yumi pikinini yet, olsem na sapos ol i sot long sampela samting, olsem mani o haus, yumi mas helpim ol.
Daunim pasin bilong winim brata o susa: Taim Kein i no kilim i dai yet brata bilong em, God i bin tokim em olsem: “Sin bai i redi long bagarapim yu. Sin i gat bikpela laik tru bilong winim yu. Tasol yu mas strong na winim em.” (Stat 4:7) Yu inap bosim bel. Na yu mas lain long no ken les kwik long narapela. Yu ‘mas givim bel bilong yu long narapela na karim hevi em i givim yu.’—Efesus 4:2.
Toktok Wantaim Narapela
Planti meri i kisim hevi long kros pait insait long famili i no save tokaut long dispela hevi. Wanpela dokta (John Wright) i tok: ‘Taim man i paitim nogut meri, em i mas singautim narapela long helpim em na bai em i no ken bagarap.’ Tok bilong dispela dokta i stret long olgeta insait long famili sapos ol i kisim wankain hevi.
Sampela taim meri i gat dispela hevi em i sem long kamapim long narapela. Tasol Sindaun 18:24 i tok: “Sampela man i gat narakain pren na tupela i pas gut . . . Pasin bilong tupela i winim pasin namel long tupela brata.” Em i gutpela tru sapos meri i gat dispela kain pren na em inap toktok wantaim em. Tasol i mas i gat man tu bilong helpim man i save mekim dispela pasin birua.
Long olgeta yia planti tausen manmeri i save kamap Witnes Bilong Jehova. Ol i wok strong long kisim nupela pasin. Sampela bilong ol dispela man em bipo ol i bin kros pait insait long famili. Na bilong helpim ol na ol i no ken mekim gen dispela pasin, olgeta taim ol i mas larim Baibel i skulim ol long tok tru na stretim tingting na wokabaut bilong ol.—2 Timoti 3:16.
Olgeta taim ol dispela nupela Witnes i mas wok yet long kisim nupela pasin, long wanem, Kolosi 3:10 i tok, “em i mekim yupela i kamap nupela.” Olsem na oltaim ol i mas wok strong long kamapim nupela pasin. Tasol gutpela tru ol Witnes i gat planti “brata o susa o mama o pikinini” long spirit, na narapela i save helpim narapela.—Mak 10:29, 30; Hibru 10:24, 25.
Na long olgeta 70,000 kongrigesen bilong ol Witnes long olgeta hap i gat ol gutpela wasman, na ol dispela wasman i olsem “ples hait ol manmeri i ken i go na hait long en long taim bilong bikpela win na ren.” Na ‘ai bilong ol bai i no pas na yau bilong ol bai op’ bilong helpim ol manmeri. (Aisaia 32:2, 3) Olsem na taim ol nupela na olpela Witnes i wok long kisim nupela pasin, i gat planti samting insait long kongrigesen Kristen bilong helpim ol.
Ol Gutpela Wasman
Taim ol manmeri Witnes i askim ol wasman Kristen long helpim ol, ol i save ol dispela wasman i lain pinis long harim ol hevi bilong ol, na ol bai mekim gut long olgeta man.—Kolosi 3:12; 1 Tesalonaika 5:14.
Olsem: Sapos man i paitim nogut meri bilong em, meri inap kisim bikpela bagarap long dispela. Long nau long planti kantri sapos man i paitim man i no insait long famili bilong em, em inap kalabus. Olsem na yumi mas kamapim gutpela pasin long dispela meri olsem yumi mekim long ol narapela i karim kain kain hevi.
Na ol man i save brukim ol lo bilong God i mas kot. Long dispela rot kongrigesen bai stap klin, na ol man i no gat rong i no ken bagarap. Na bikpela samting, God i no ken pasim spirit bilong em.—1 Korin 5:1-7; Galesia 5:9.
Tingting Bilong God Long Marit
Taim ol man i kamap Witnes ol i orait long bihainim ol lo bilong Baibel. Ol i lain olsem man i stap bos bilong famili na em i mas go pas long lotu tru. (Efesus 5:22) Tasol man i stap bos i no olsem em i ken paitim meri, daunim em, o pasim laik bilong em. Nogat.
Baibel i tok klia olsem man i mas laikim tumas meri bilong em, olsem Krais i laikim tumas kongrigesen na i givim laip bilong em yet bilong helpim kongrigesen. Olsem na man i mas laikim tru meri bilong em, olsem em i save laikim bodi bilong em yet. Man i laikim tru meri bilong em, em i laikim tru em yet. I no gat wanpela man i save birua long bodi bilong em yet. Nogat. Em i save givim kaikai long en na lukautim gut. (Efesus 5:25, 28, 29) Tru tumas, Baibel i tok ol maritman i mas mekim “gutpela pasin” long meri bilong ol.—1 Pita 3:7; Rom 12:3, 10; Filipai 2:3, 4.
Man Kristen i no inap tok em i givim bel long meri bilong em o mekim gutpela pasin long em sapos em i toknogutim em o paitim em. Dispela em pasin giaman, long wanem, Baibel i tok: “Yupela i mas laikim tru ol meri bilong yupela, na yupela i no ken mekim nogut bel bilong ol.” (Kolosi 3:19) Klostu nau bai God i bagarapim dispela olpela pasin, na ol man bilong giaman bai bagarap wantaim ol man i no laikim stretpela wok king bilong God.—Matyu 24:51.
Man i givim bel long God em i mas laikim meri bilong em olsem em i laikim bodi bilong em yet. Olsem wanem? Man bai paitim skin bilong em yet? o pulim strong gras bilong em yet? Em bai tok bilas na daunim em yet long ai bilong ol narapela man? Sapos olsem ating ol narapela man bai ting dispela kain man i longlong, a?
Sapos man Kristen i save paitim meri bilong em, ol gutpela wok Kristen bilong em i samting nating long ai bilong God. Man i “pait long ol arapela man” i no inap kisim wanpela gutpela wok insait long kongrigesen. (1 Timoti 3:3; 1 Korin 13:1-3) Sapos meri i mekim wankain pasin long man, em tu i brukim lo bilong God.
Galesia 5:19-21 i kamapim sampela pasin God i no save laikim, olsem “pasin birua, na belhat, na kros,” na “olgeta man i mekim ol dispela kain pasin, ol bai i no inap i go insait long kingdom bilong God.” Olsem na pasin bilong paitim poroman marit o pikinini i no stret. Planti gavman i tambuim dispela pasin, na lo bilong God i tambuim tru dispela pasin.
Nius Wastaua (tok Inglis) ol Witnes i save wokim, i bin kamapim sampela tok moa bilong Baibel long ol man i paitim meri bilong ol tasol ol i tok ol i Kristen. Na em i tok: ‘Sapos sampela ol i tok ol i Kristen, tasol olgeta taim ol i belhat na ol i no tanim bel, ol inap raus long kongrigesen.’—Me 1, 1975, pes 287; 2 Jon 9, 10.
Samting i Orait Long Lo Bilong God
God bai skelim ol man i save brukim ol lo bilong em. Tasol Baibel i tok wanem bilong helpim Kristen, em poroman marit i no senisim pasin bilong em, na em i wok long paitim em olgeta taim? Kristen i no gat rong i mas stap wantaim poroman marit sapos em i mekim nogut tru long em na em i laik bagarapim em o olsem wanem?
Nius Wastaua (tok Inglis) i stori long kros pait insait long famili na em i kamapim sampela samting God i orait long en. Em i tok: ‘Aposel Pol i tok: “Meri i no ken lusim man bilong en. Na sapos em i lusim man pinis, orait em i mas i stap nating. Sapos nogat, em i ken i go bek na wanbel gen wantaim man bilong en. Na man tu em i no ken rausim meri bilong en.” ’ Na nius i tok moa: ‘Sapos man i paitim nogut tru meri bilong em na i laik bagarapim em, ating meri Kristen i laik “lusim” man bilong em. Tasol sapos i gat rot bihain, em i mas tingting long go bek na “wanbel gen” wantaim man bilong em. (1 Korin 7:10-16) Tasol meri i “lusim” man bilong em, i no gat rot long katim marit na marit long narapela, nogat. Tasol ating ol lo bilong gavman inap helpim wanpela i bin katim marit o lusim poroman marit na bai em i no ken painim hevi moa.’—Mas 15, 1983, pes 28, 29; na Novemba 1, 1988, pes 22, 23.
Tasol Kristen yet i mas tingim wanem samting em i mas mekim. Em yet i mas pasim tok long dispela samting. Galesia 6:5 i tok: “Olgeta man [o meri] wan wan bai i karim hevi bilong pasin ol yet i mekim.” I no gat narapela man i ken tokim Kristen long em i mas mekim wanem long dispela samting. Na em i no stret sapos narapela i subim Kristen long go bek long poroman marit i save bagarapim em. Sapos Kristen i laik go bek, em samting bilong em.—Lukim Filemon 14.
Kros Pait Insait Long Famili Bai Pinis
Ol Witnes i save Baibel i tok profet olsem kros pait bai kamap insait long famili long laspela taim. Baibel i tok, planti “i no save long pasin bilong i stap pren bilong ol arapela,” na ol bai “kros,” na “ol bai i pait na bagarapim ol man nabaut.” (2 Timoti 3:2, 3) God i tok promis olsem: Bihain taim dispela laspela taim i pinis, em bai kamapim nupela taim na olgeta man bai stap bel isi na “stap gut na i no gat man bai i mekim ol i pret.”—Esekiel 34:28.
Long gutpela taim, kros pait bai pinis olgeta, na “ol manmeri i daunim nem bilong ol yet bai God i givim olgeta graun long ol. Bai ol i sindaun gutpela tumas na amamas i stap.”—Song 37:11.
Olsem na mipela i laik strongim yu long lain long olgeta tok promis bilong Baibel long ol gutpela samting bai kamap bihain. Long nau tu sapos yu bihainim ol lo bilong Baibel insait long famili bilong yu, yu inap kisim planti gutpela samting.
-