Buk Bilong Baibel Namba 56​—⁠Taitus

Man Bilong Raitim: Pol

Ples Em i Bin Raitim: Masedonia (?)

Raitim Pinis: 61–64 C.E. samting

“MI POL, mi wokboi bilong God, na mi aposel bilong Jisas Krais. . . . Taitus, mi raitim dispela pas long yu. Yu pikinini tru bilong mi, na yu gat wankain bilip olsem mipela olgeta.” (Ta. 1:​1, 4) Pol i tok olsem long kirap bilong pas em i raitim long wanwok na poroman bilong em bilong longtaim, em Taitus. Pol i bin lusim Taitus i stap long ailan Krit bilong stretim gut olgeta wok long ol kongrigesen. Taitus i gat bikpela wok. Dispela ailan, em ol man i tok bipo tru “papa bilong ol god na ol man” i bin stap long en, em i as bilong tok bokis olsem: “Mekim pasin Krit long man bilong Krit.” Insait bilong dispela tok i olsem: “Giamanim man bilong giaman.”a Olgeta man i save, ol Krit ol i man bilong giaman. Olsem na Pol i tok, wanpela saveman bilong ol Krit yet em i bin tok: “Ol Krit ol i man bilong giaman tasol. Ol i man nogut tru, olsem ol wel animal. Ol i save tingting tasol long kaikai planti na les nabaut.” (1:12) Wanpela buk i stori long ol Krit long taim bilong Pol olsem: “Pasin bilong ol Krit i olsem, tingting bilong ol i bruk nabaut, na ol i man bilong giaman na tok pait; ol i save mangal tumas, na mekim olkain pasin sem, na giaman, na dring spak, na ol i save mekim moa yet ol dispela pasin; na ol Juda i sindaun namel long ol, i olsem ol i winim ol asples long mekim olkain pasin pamuk.”b Ol kongrigesen long Krit i bin kamap namel long ol manmeri i mekim ol dispela kain pasin nogut, olsem na i bikpela samting long ol dispela Kristen i mas sakim “pasin bilong givim baksait long God na . . . olgeta laik nogut bilong dispela graun,” ol i mas “tingting gut na wokabaut stret” na bihainim pasin bilong givim bel long God, olsem Pol i tokim ol long mekim.​—⁠2:⁠12.

² Pas bilong Taitus i no stori planti long Pol na Taitus i wok wantaim. Tasol ol tok Pol i mekim long Taitus long ol narapela pas em i raitim, dispela i givim planti save long yumi long Taitus. Em i bilong lain Grik, na em i save raun planti taim wantaim Pol, na wanpela taim em i go wantaim Pol long Jerusalem. (Ga. 2:​1-5) Pol i tok Taitus em i “poroman bilong mi na wanwok bilong mi.” Pol i salim Taitus i go long Korin taim em i stap long Efesus na em i raitim pinis namba wan pas long ol Kristen long Korin. Taim Taitus i stap long Korin, em i helpim wok bilong bungim mani bilong salim i go long ol brata long Jerusalem, na bihain Pol i salim em i go bek gen long Korin bilong pinisim dispela wok. Taitus i bungim Pol long Masedonia, na taim em i go bek long Korin em i kisim namba 2 pas bilong Pol i go long ol Korin.​—⁠2 Ko. 8:​16-​24; 2:13; 7:​5-7.

³ Taim Pol i lusim kalabus long Rom long namba wan taim, em i wok gen wantaim Timoti na Taitus long ol laspela yia bilong em long mekim wok autim tok. Yumi ken ting ol i bin autim tok long ailan Krit, na long kantri Grik, na long Masedonia. Laspela tok dispela pas i mekim long Pol, em i tok Pol i go long Nikopolis, long hap not-wes long kantri Grik, na ating taim em i stap long dispela hap, ol birua i holim em na kisim em i go kalabus long Rom long namba 2 taim na ol i kilim em i dai. Taim ol i go long Krit, Pol i lusim Taitus i stap bilong “stretim olgeta hap wok i no stret yet, na . . . makim ol hetman bilong sios long olgeta taun,” na taim em i mekim dispela wok em i mas bihainim ol tok Pol i bin givim long em. Yumi ken ting Pol i raitim dispela pas bihain liklik long taim em i lusim Taitus long Krit na ating em i stap long Masedonia. (Ta. 1:5; 3:12; 1 Ti. 1:3; 2 Ti. 4:​13, 20) I olsem dispela pas i gat wankain wok olsem Namba Wan Timoti, em Pol i laik strongim wanwok bilong em na givim namba long em bilong mekim wok.

⁴ Pol i bin raitim dispela pas namel long namba wan na namba 2 taim em i kalabus long Rom, olsem namel long yia 61 na yia 64 C.E. Ol samting i makim olsem Pol i bin raitim tupela pas bilong Timoti, ol dispela samting yet i makim olsem em i bin raitim pas bilong Taitus tu. Sampela man i save kolim dispela 3-pela pas olsem “ol pas bilong strongim ol sipsip” em Pol i raitim. Pasin bilong raitim ol tok i wankain tasol. Airenius na Origen i kamapim sampela tok bilong pas bilong Taitus, na planti narapela man i gat nem long bipo ol tu i makim olsem pas bilong Taitus em i hap tru bilong Baibel. Dispela pas i stap long olpela rait Sinaitic na Alexandrine. Long Laibreri Bilong John Rylands, i gat liklik hap olpela rait (P³²) bilong yia 250 C.E. samting, na ol tok bilong Taitus 1:​11-​15 na 2:​3-8 i stap long en.c Yumi ken save tru, dispela pas em i hap bilong Buk Bilong God, em spirit bilong God i bin kamapim.

HELPIM YUMI OLSEM WANEM?

⁸ Ol Kristen long Krit i stap namel long ol manmeri i save mekim ol tok giaman, na ol pasin nogut, na ol i save mangal long kisim planti samting. Yu ting i orait sapos ol Kristen i bihainim tasol pasin bilong ol dispela man? O yu ting ol i mas i stap narapela kain olgeta bambai ol inap i stap olsem wanpela lain holi i mekim wok bilong God Jehova? Long rot bilong Taitus, Pol i tokim ol Kristen long Krit ol i mas “wok strong long mekim ol gutpela pasin,” na Pol i tok: “Dispela kain pasin em i save helpim ol manmeri, na em i samting tru.” Em i helpim ol Kristen tru long nau tu, em ol i mas lain long “mekim gutpela wok” bambai ol i ken karim kaikai long wok bilong God, long wanem, pasin bilong ol manmeri bilong graun i go nogut olgeta​—⁠ol i save mekim ol tok giaman na ol pasin giaman. (3:​8, 14) Pol i tokaut strong olsem pasin pamuk na pasin nogut i laik bagarapim ol kongrigesen long Krit em i samting nogut tru, na dispela tok i olsem wanpela tok lukaut bilong yumi long nau, long taim ‘marimari bilong God i skulim yumi long lusim pasin bilong givim baksait long God na olgeta laik nogut bilong graun, na em i skulim yumi long tingting gut na wokabaut stret na bihainim pasin bilong givim bel olgeta long God namel long ol manmeri bilong dispela graun.’ Na ol Kristen i mas “redi long mekim olgeta kain gutpela wok,” olsem ol i mas aninit long ol gavman na bel bilong ol i no gat tok.​—⁠2:​11, 12; 3:⁠1.

⁹ Taitus 1:​5-9 i helpim tok bilong 1 Timoti 3:​2-7 na i kolim ol pasin em holi spirit i makim bilong ol wasman i mas bihainim. Ol dispela ves i kamapim klia olsem wasman i mas “holim strong dispela tok tru ol i bin skulim em long en” na em i mas skulim ol narapela insait long kongrigesen. Em bikpela samting tru bilong helpim olgeta long kamap strong! Long pas bilong Taitus, planti taim Pol i stori olsem wok bilong skulim ol man long ol stretpela tok em i bikpela samting. Pol i tokim Taitus, em i mas “tokim ol manmeri long mekim ol pasin i bihainim tru olgeta tok bilong God.” Ol lapun meri i mas “skulim ol arapela long mekim gutpela pasin,” na ol wokboi i mas mekim pasin “i kirapim ol man long givim biknem long dispela tok yumi save autim, em tok tru bilong God, em Man bilong kisim bek yumi.” (Ta. 1:9; 2:​1, 3, 10) Taitus em i wanpela wasman, na em i mas strong long skulim ol man na em i no ken pret long mekim, olsem na Pol i tok: “Oltaim yu mas givim dispela tok long ol manmeri. Yu mas kirapim ol long bihainim dispela tok, na yu mas givim strongpela tok long ol manmeri bilong sakim tok, bilong stretim pasin bilong ol.” Na sapos sampela i sakim tok, Pol i tok: “Yu mas givim strongpela tok long ol, bilong stretim gut pasin bilong ol, bai ol i bilip tru long God.” Olsem na pas Pol i raitim long Taitus “em i gutpela samting tru bilong skulim yumi long tok tru na bilong stretim ol manmeri tingting bilong ol i no stret na bilong stretim wokabaut bilong yumi na bilong skulim yumi long ol pasin i stret.”​—⁠Ta. 2:15; 1:13; 2 Ti. 3:⁠16.

¹⁰ Pas bilong Taitus i helpim yumi long pilim tru marimari bilong God, na i kirapim yumi long lusim pasin nogut bilong ol lain bilong dispela graun i givim baksait long God, taim yumi ‘wetim gutpela samting bilong amamas, na yumi wet long strongpela God na Krais Jisas, em Man bilong kisim bek yumi, i kamap ples klia.’ Long dispela pasin, ol man God i kolim ol olsem stretpela man long rot bilong Krais bai ol i wet long “kisim laip bilong i stap oltaim” long Kingdom Bilong God.​—⁠Ta. 2:​13, NW; 3:⁠7.

[Ol Futnot]