1. Wanem sampela samting inap brukim famili?

OL FAMILI i gat pasin bilong laikim tru narapela, na pilim hevi bilong narapela, na i stap bel isi wantaim, ol i ken amamas. Sapos famili bilong yu i olsem, em gutpela. Tasol sori tru, planti famili i no gat ol dispela gutpela pasin, na i gat sampela samting i save brukim famili. Wanem samting i save brukim famili? Long dispela sapta bai yumi toktok long 3-pela samting. Long sampela famili, i no olgeta i bihainim wanpela lotu tasol. Na long sampela famili, ol pikinini i gat narapela narapela papa o mama tru tru. Na long sampela famili ol i save hatwok tru long painim mani bilong baim kaikai samting, o ol i gat laik long kisim planti samting bilong skin, na i olsem dispela samting i brukim famili. Tasol ol samting i save brukim wanpela famili, ating dispela i no save mekim olsem long narapela famili. I gat wanem as na i olsem?

2. Sampela i save go long husat bilong kisim ol tok bilong stiaim famili? Tasol wanem nambawan samting tru bilong stiaim famili?

² Wanpela samting, em tingting bilong ol wan wan bilong famili. Sapos yu wok strong long pilim gut tingting bilong narapela, dispela bai helpim yu long save olsem wanem yu inap helpim famili long i stap wanbel. Namba tu samting, em ol man yu save larim ol i stiaim tingting bilong yu. Planti man ol i save bihainim tok bilong ol wanwok, o ol man i sindaun klostu long ol, o ol man bilong raitim nius, o ol narapela man bilong graun. Tasol sampela i bin kisim save long ol tok Baibel i mekim long kain hevi i stap insait long famili bilong ol, na nau ol i bihainim ol dispela tok ol i bin lainim. Olsem wanem dispela pasin inap helpim famili long i stap bel isi wantaim?​—2 Timoti 3:​16, 17.

SAPOS MAN I GAT NARAPELA BILIP

3. (a) Baibel i tok wanem long maritim wanpela i gat narapela bilip? (b) Wanem sampela lo i stret long bihainim sapos wanpela poroman i bilip na narapela nogat?

³ Baibel i tok strong olsem yumi no ken maritim wanpela i gat narapela bilip. (Lo 7:​3, 4; 1 Korin 7:39) Tasol ating yu bin lainim tok i tru bilong Baibel taim yu marit pinis, tasol man bilong yu, nogat. Orait bai yu mekim wanem? Tru, ol tok promis yu bin mekim taim yu marit, yu mas bihainim yet. (1 Korin 7:10) Baibel i tok marit i bilong i stap oltaim, na em i strong long kirapim ol marit long mekim ol samting bilong stretim ol hevi i kamap namel long ol na no ken ranawe long ol dispela hevi. (Efesus 5:​28-31; Taitus 2:​4, 5) Tasol olsem wanem sapos man bilong yu i strong long yu no ken bihainim lotu bilong Baibel? Ating em i laik pasim yu na bai yu no ken go long ol miting bilong kongrigesen, o em i tok em i no laik bai meri bilong em i go long haus bilong ol man na toktok long lotu. Em nau, bai yu mekim wanem?

4. Sapos man i no gat wankain bilip olsem meri bilong em, olsem wanem meri i ken mekim pasin sori long em?

⁴ Askim skin bilong yu, ‘Bilong wanem man bilong mi i gat dispela kain tingting?’ (Sindaun 16:​20, 23) Sapos em i no save gut long ol samting yu mekim, ating em i wari long yu. O ating ol wanblut bilong em i kros, long wanem, yu no insait moa long sampela pasin bilong ples i bikpela samting long ol, na ol i givim hevi long em. Wanpela man marit i tok: “Mi stap wanpis long haus, na mi pilim olsem meri bilong mi i lusim mi.” Dispela man i pilim olsem wanpela lotu i wok long pulim meri bilong em na i olsem meri i no laikim em moa. Tasol dispela man i no laik tokaut olsem em i bel hevi long i stap wanpis. Nogut man bilong yu i gat dispela kain tingting, olsem na i gutpela sapos yu tokim em, maski yu laikim tumas Jehova, dispela i no makim olsem nau yu no laikim man bilong yu olsem pastaim yu bin mekim. Na yu mas lusim hap taim bilong i stap na toktok o amamas wantaim em.

5. Sapos man i gat narapela bilip, meri i mas tingim wanem tupela samting?

⁵ Tasol i gat wanpela bikpela samting moa yu mas tingim bambai yu ken stretim dispela hevi long savepasin. Baibel i tokim ol meri marit: “Yupela meri, yupela i mas i stap aninit long ol man bilong yupela. Dispela pasin em i stret long ai bilong Bikpela.” (Kolosi 3:18) Olsem na Baibel i toksave olsem nogut meri i laik bosim wokabaut bilong em yet. Na tu, dispela tok bilong Baibel olsem “pasin em i stret long ai bilong Bikpela,” em i makim olsem meri i mas daun long man bilong em na daun long Bikpela tu. Em i no ken daun long wanpela tasol.

6. I gat wanem ol lo em meri marit Kristen i mas tingim gut?

⁶ Wok bilong ol Kristen long go long ol miting bilong kongrigesen na autim tok long ol man na kamapim bilip bilong ol em Baibel i as bilong en, ol i bikpela samting bilong lotu i tru na Kristen i no ken lusim ol dispela wok. (Rom 10:​9, 10, 14; Hibru 10:​24, 25) Orait bai yu mekim wanem sapos wanpela man i tokim yu olsem yu no ken mekim wanpela samting em God i tok yu mas mekim? Ol aposel bilong Krais Jisas i tokaut olsem: “Mipela i mas bihainim tok bilong God tasol. Mipela i no ken bihainim tok bilong ol man.” (Aposel 5:29) Ol Kristen i ken bihainim dispela pasin bilong ol aposel long planti samting i save kamap long i stap bilong ol. Olsem wanem long yu? Pasin bilong yu long laikim tru Jehova em bai kirapim yu long lotuim em long pasin i stret yu mas mekim long em? Na tu, pasin bilong yu long laikim tru na tingim gut man bilong yu, dispela bai kirapim yu long painim rot bilong mekim wok bilong Jehova long pasin i no skrapim bel bilong man bilong yu?​—Matyu 4:10; 1 Jon 5:3.

7. Meri marit Kristen i mas tingting strong long mekim wanem?

⁷ Jisas i soim yumi olsem sampela taim Kristen i no inap mekim olsem. Em i toksave olsem, pasin bilong sampela long famili long biruaim lotu i tru, dispela bai mekim na bilipman i pilim olsem em i bruk long ol, olsem wanpela bainat i kam namel long em na ol narapela bilong famili. (Matyu 10:​34-36) Dispela samting i painim wanpela meri long Japan. Man bilong em i biruaim em inap 11-pela yia. Em i save mekim nogut tru long meri na planti taim em i lokim dua na meri i no inap i go insait long haus. Tasol meri i karim dispela hevi na em i no les. Ol pren bilong em insait long kongrigesen Kristen ol i helpim em. Em i beten oltaim, na tok bilong 1 Pita 2:20 i strongim bel bilong em. Dispela meri Kristen i bilip tru olsem sapos em i sanap strong, bihain man bilong em tu bai kirap mekim wok bilong Jehova. Na tru tumas, man i mekim olsem.

8, 9. Meri i mas mekim wanem na bai i no gat as na man bilong em i toktok planti?

⁸ I gat planti samting yu ken mekim na bai tingting bilong poroman bilong yu i senis. Olsem: Sapos em i no orait long lotu bilong yu, yu no ken givim rot long em na bai i gat as na em i toktok planti long ol narapela samting yu mekim. Olsem: Yu mas mekim gut ol wok bilong haus na bai haus i stap klin. Mekim gut skin bilong yu. Tokim em planti taim olsem yu laikim em tru na yu tenkyu tru long ol samting em i mekim bilong helpim yu. Yu no ken sutim tok long pasin bilong em​—helpim na strongim em. Soim em yu laik i stap aninit long em olsem het bilong famili. Sapos yu ting em i bin rongim yu, orait yu no ken bekim dispela rong. (1 Pita 2:​21, 23) Yu mas save em tu i gat sin na em i save popaia, na sapos kros i kamap, yu mas mekim pasin daun na tok sori pastaim​—yu no ken wetim em i mekim.​—Efesus 4:26.

⁹ Tru, yu mas go long ol miting, tasol nogut dispela i as na kaikai bilong em i no redi long taim stret olsem em i laikim. Na yu ken tingting tu long mekim wok Kristen bilong autim tok long taim man bilong yu i no stap long haus. I gutpela sapos meri Kristen i no autim tok long man bilong em sapos man i no laik harim. Meri i ken bihainim tok bilong aposel Pita, olsem: “Yupela maritmeri, yupela i mas aninit long ol man bilong yupela. Na sapos sampela bilong ol dispela man i no save bihainim tok bilong God, orait ol i ken lukim gutpela pasin bilong yupela meri bilong ol. Na maski yupela i no mekim wanpela tok long ol, bai ol i inap tanim bel, long wanem, ol i lukim yupela meri i save wokabaut stret na aninit tru long ol.” (1 Pita 3:​1, 2) Ol meri marit i Kristen ol i wok strong long kamapim moa yet ol gutpela pasin bilong spirit bilong God.​—Galesia 5:​22, 23.

TAIM MERI I GAT NARAPELA BILIP

10. Man i bilip, em i mas mekim wanem kain pasin long meri bilong em sapos meri i gat narapela bilip?

¹⁰ Olsem wanem sapos man i save mekim wok Kristen tasol meri bilong em nogat? Baibel i mekim sampela tok bilong stiaim man marit i gat dispela kain hevi. Em i tok: “Sapos wanpela brata long Krais em i marit na meri bilong en i no bilip long Krais, na sapos meri i laik i stap wantaim em, orait dispela brata i no ken rausim [olsem lusim] em.” (1 Korin 7:12) Na Baibel i tok moa long ol man marit olsem: “Yupela i mas laikim tru ol meri bilong yupela.”​—Kolosi 3:19.

11. Sapos meri i no save mekim wok Kristen, olsem wanem man bilong em i ken kamapim gutpela tingting na mekim wok olsem het bilong meri long gutpela pasin?

¹¹ Sapos yu wanpela man marit na meri bilong yu i gat narapela bilip, yu mas was gut long pasin yu mekim​—yu mas tingim gut meri bilong yu na no ken mekim sampela tok samting i bagarapim bel bilong em. Em i bikpela meri pinis, olsem na em i mas i stap fri long bihainim ol bilip bilong lotu bilong em, maski yu no wanbel long ol dispela bilip. Long namba wan taim yu toktok wantaim em long bilip bilong yu, yu no ken ting em bai lusim ol bilip em i bin holim inap longtaim pinis na kirap bihainim ol nupela bilip. Na yu no ken tokim em olsem ol bilip bilong lotu em wantaim famili bilong em i bin holim inap longtaim pinis ol i bilip giaman. Yu mas isi long em na toktok gut wantaim em long tok bilong Baibel long ol dispela samting. Sapos yu lusim bikpela hap taim tru long mekim ol wok bilong kongrigesen, nogut em i pilim olsem yu no laik i stap wantaim em o helpim em. Tru, ating em i laik pasim yu long mekim wok bilong Jehova, tasol long dispela rot ating em i laik tokim yu, “Mi laik bai yu lusim hap taim bilong i stap wantaim mi!” Yu mas isi long em na no ken les. Sapos yu mekim gut long em na tingim em, ating bihain bai yu inap helpim em long kirap na lotuim God tru.​—Kolosi 3:​12-14; 1 Pita 3:​8, 9.

SKULIM OL PIKININI

12. Maski man na meri bilong em i gat narapela narapela bilip, ol i mas mekim wanem bilong bihainim ol lo bilong Baibel taim ol i skulim ol pikinini bilong ol?

¹² Long ol famili i no wanbel long lotuim God, sampela taim i gat tok pait i kamap long pasin bilong skulim ol pikinini long ol samting bilong lotu. Orait Kristen i mas mekim wanem bilong bihainim ol lo bilong Baibel long dispela samting? Baibel i tok em wok bilong papa long skulim ol pikinini, tasol mama tu i gat bikpela wok long dispela. (Sindaun 1:8; skelim wantaim Stat 18:19; Lo 11:​18, 19.) Maski papa i no laik i stap aninit long Krais, papa i stap yet olsem het bilong famili.

13, 14. Sapos man i tambuim meri bilong em long kisim ol pikinini i go long ol miting Kristen o stadi wantaim ol, meri i ken mekim wanem?

¹³ Sampela papa i no bilip, ol i no gat tok long mama i skulim ol pikinini long ol samting bilong lotu. Tasol sampela papa i no laik bai mama i mekim olsem. Orait olsem wanem sapos man bilong yu i no larim yu i kisim ol pikinini i go long ol miting bilong kongrigesen, o em i tambuim yu long stadi wantaim ol long Baibel long haus bilong yupela? Orait nau yu mas skelim ol samting yu gat wok long mekim​—em wok yu mas mekim long God Jehova, na long man bilong yu, na long ol pikinini bilong yu. Olsem wanem yu ken skelim gut na mekim olgeta wok wantaim?

¹⁴ Tru, bai yu beten askim God long givim tingting long yu. (Filipai 4:​6, 7; 1 Jon 5:14) Tasol bihain yu yet yu mas tingim ol samting yu bai mekim. Sapos yu mekim ol gutpela tok isi, na yu kamapim klia long man bilong yu olsem yu no laik daunim wok bilong em olsem het bilong famili, ating bihain em i no ken birua tumas long yu. Na maski man bilong yu i tambuim yu long kisim ol pikinini i go long ol miting o stadi wantaim ol long Baibel, yu inap skulim ol. Taim yu toktok wantaim ol long olgeta de, na long pasin bilong yu long i stap olsem gutpela piksa, yu ken wok strong long kirapim ol long laikim tru Jehova, na bilip long tok bilong em long Baibel, na daun long papamama​—ol i mas daun long papa bilong ol tu​—na tingim ol narapela man, na givim bel long mekim gut ol wok. Ating bihain papa bai lukim gutpela samting i kamap, na em bai pilim tru gutpela wok yu bin mekim long skulim ol pikinini.​—Sindaun 23:24.

15. Papa i bilip, em i gat wanem wok long skulim ol pikinini?

¹⁵ Sapos yu wanpela man marit i bilip, tasol meri bilong yu nogat, orait yu mas mekim wok bilong yu long ‘skulim ol pikinini bilong yu long tok bilong Bikpela.’ (Efesus 6:4) Taim yu mekim olsem, yu mas mekim gutpela pasin na pasin sori long meri bilong yu na isi long em.

FAMILI I GAT NARAPELA NARAPELA LOTU

16, 17. Ol pikinini i mas tingim wanem ol lo bilong Baibel sapos ol i kisim wanpela bilip i narapela kain long bilip bilong papamama?

¹⁶ Long nau i gat planti pikinini i yangpela yet na ol i kisim ol bilip i narapela kain long bilip bilong papamama. Yu bin mekim olsem? Sapos olsem, orait Baibel i gat sampela tok bilong helpim yu.

¹⁷ Baibel i tok: “Yupela pikinini, yupela i mas bihainim tok bilong papamama bilong yupela. Yupela olgeta i pas wantaim Bikpela, na dispela pasin em i stretpela pasin bilong yupela i mekim. Buk bilong God i tok olsem, ‘Yu mas aninit long papamama bilong yu na bihainim tok bilong ol.’ ” (Efesus 6:​1, 2) Em nau, pikinini i mas daun long papamama. Tru, em i bikpela samting long pikinini i mas bihainim tok bilong papamama, tasol taim em i mekim olsem em i mas tingim God tru. Taim pikinini i go bikpela liklik inap long em i ken kirap na tingim ol samting em i mas mekim, orait nau em i gat wok long mekim ol samting i stret na em i no ken abrusim dispela wok. Dispela i stret long lo bilong gavman na lo bilong God tu. Baibel i tok: “Yumi olgeta wan wan bai yumi mas tokim God long as bilong olgeta pasin yumi bin mekim.”​—Rom 14:12.

18, 19. Sapos lotu bilong pikinini i narapela kain long lotu bilong papamama, olsem wanem em inap helpim papamama long save gut long lotu bilong em?

¹⁸ Sapos ol bilip bilong yu i mekim na yu senisim sampela pasin bilong yu, orait yu mas pilim tingting bilong papamama. Ating ol bai amamas sapos pasin bilong yu long lainim ol tok bilong Baibel na bihainim ol dispela tok em i kirapim yu long givim bel moa yet long daun long ol, na bihainim tok bilong ol, na mekim wok ol i laik bai yu mekim. Tasol sapos nupela bilip bilong yu i mekim na yu sakim ol bilip na pasin bilong ples ol i save givim bel tru long en, ating ol bai pilim olsem yu wok long sakim samting ol i bin kisim long papamama bilong ol na ol i laik givim long yu. Na ating ol i tingting planti, nogut ol lain bilong dispela ples i no amamas long samting yu mekim na dispela i nogutim sindaun bilong yu, o em i pulim tingting bilong yu na yu no mekim ol samting inap helpim yu long kisim planti mani na gutpela sindaun. Na nogut ol i ting, samting yu mekim i wankain olsem yu laik tok, bilip bilong yu i stret na bilip bilong ol i no stret, na ol i bel nogut liklik long dispela.

¹⁹ Olsem na sapos inap, i gutpela sapos yu wokim rot bambai papamama i ken bungim sampela elda o ol narapela strongpela Witnes i stap long kongrigesen bilong yu, na yu no ken lusim taim long mekim olsem. Wok long kirapim papamama long go long Haus Kingdom na bai ol yet i ken harim ol tok i kamap na ol i ken lukim olsem ol Witnes Bilong Jehova i wanem kain lain. Ating bihain bai tingting bilong papamama i senis na ol bai isi liklik long yu. Na sapos papamama i mekim pasin birua tru, na ol i kukim ol buk samting bilong Baibel, na ol i tambuim ol pikinini long go long ol miting Kristen, bai i gat rot long kaunim ol dispela buk samting long narapela hap, na toktok wantaim ol narapela Kristen, na autim tok na helpim ol man long kain kain taim na ples. Na tu, yu ken beten long Jehova. Sampela yangpela ol i mas wet inap long taim ol i bikpela na ol inap lusim haus bilong papamama na go sindaun long narapela haus, na nau ol inap mekim gut ol wok Kristen. Tasol maski i gat wanem hevi long sindaun bilong yu wantaim famili, yu no ken lusim tingting olsem “yu mas aninit long papamama bilong yu na bihainim tok bilong ol.” Wok strong long mekim ol samting bilong helpim famili long i stap bel isi wantaim. (Rom 12:​17, 18) Na bikpela samting tru, yu mas wok strong long i stap bel isi wantaim God.

HATWOK BILONG NUPELA PAPA O MAMA

20. Sapos ol pikinini i gat nupela papa o mama, ol inap kisim wanem kain tingting?

²⁰ Long planti famili, i no ol samting bilong lotu i save kamapim hevi insait long famili, nogat; sampela taim hevi i save kamap taim i gat nupela papa o mama long famili. Long planti famili long nau i gat ol pikinini i bin kamap long namba wan marit bilong papa o mama o tupela wantaim. Long kain famili olsem, sampela taim ol pikinini i bel nogut long nupela papa o mama, o ol i ting ol i mas i stap gut long papa o mama tru bilong ol i no stap moa wantaim ol. Olsem na maski nupela papa o mama i wok strong long i stap olsem gutpela papa o gutpela mama, ol pikinini i save sakim gutpela wok bilong em. Orait wanem samting inap helpim ol dispela kain famili long i stap amamas?

21. Maski i gat ol narapela kain hevi bilong ol famili i gat nupela papa o mama, bilong wanem ol i mas tingim ol lo bilong Baibel bilong helpim ol?

²¹ Yu mas save, maski i gat ol narapela kain hevi i save kamap insait long ol famili i gat nupela papa o mama, ol lo bilong Baibel i save helpim ol narapela famili long i stap amamas, ol i stret tu long famili i gat nupela papa o mama. Sapos yu sakim ol dispela lo, ating pastaim i olsem dispela pasin i daunim wanpela hevi, tasol bihain em inap kamapim bikpela hevi. (Song 127:1; Sindaun 29:15) Wok strong long kisim gutpela tingting na pasin bilong skelim gut ol samting​—olsem gutpela tingting bilong helpim yu long bihainim ol lo bilong God na tingim ol gutpela samting bai yu kisim long en bihain, na pasin bilong skelim gut ol samting na bai yu inap save, i gat wanem as na ol wan wan long famili i save mekim sampela kain tok na pasin. Na tu, yu mas pilim ol hevi bilong ol.​—Sindaun 16:21; 24:3; 1 Pita 3:8.

22. Bilong wanem sampela pikinini i no amamas long kisim nupela papa o mama?

²² Sapos yu wanpela nupela papa o mama, ating bai yu tingting long taim yu bin stap olsem pren bilong famili na ol pikinini i save amamas long yu. Tasol taim yu kamap olsem nupela papa o mama bilong ol, tingting bilong ol i senis. Ating ol dispela pikinini i tingim yet papa o mama tru bilong ol i no stap moa wantaim ol, na ol i ting ol i mas i stap gut long em, na ol i pilim olsem yu laik daunim pasin bilong ol long laikim tumas dispela papa o mama i no stap moa. Ating sampela taim bai ol i tokim yu olsem yu no papa bilong ol o yu no mama bilong ol. Kain tok olsem inap sutim tru bel bilong yu. Tasol “yu no ken belhat kwik” long dispela. (Saveman 7:9) Yu mas i gat pasin bilong skelim gut ol samting na pilim hevi bilong ol pikinini bambai yu ken helpim ol.

23. Ol famili i gat nupela papa o mama ol i ken mekim wanem bilong stretim ol pikinini?

²³ Ol dispela pasin i bikpela samting taim yu mas stretim ol pikinini. Nogut sampela taim yu stretim ol na sampela taim yu larim ol. (Sindaun 6:20; 13:1) Na ol pikinini i no wankain, olsem na ating yu mas stretim ol long narapela narapela kain pasin. Sampela nupela papa o mama i lukim olsem i gutpela sapos pastaim ol i larim papa o mama tru i stretim ol pikinini. Tasol papamama i mas wanbel long pasin bilong stretim pikinini na ol i mas bihainim, nogut ol i isi long pikinini tru bilong ol na ol i strong long stretim pikinini i no bilong ol. (Sindaun 24:23) Tru, bihainim tok em i bikpela samting, tasol yu mas save, ol pikinini i gat sin i stap long skin bilong ol na ol i save popaia. Yu no ken belhat na mekim save long ol. Stretim ol long pasin sori.​—Kolosi 3:21.

24. Long ol famili i gat nupela papa o mama, wanem samting inap helpim ol na ol pikinini man na pikinini meri long abrusim pasin i no stret?

²⁴ Taim famili i bung na toktok wantaim, dispela inap mekim na bai i no gat bikpela hevi i kamap. Em inap helpim famili long putim tingting i go long ol samting i bikpela samting tru long i stap bilong ol. (Skelim wantaim Filipai 1:​9-11.) Na taim famili i toktok wantaim, dispela inap helpim olgeta wan wan long save olsem wanem em i ken helpim famili long winim ol mak em famili i putim. Na tu, taim famili i toktok gut wantaim, dispela inap helpim ol long abrusim sampela pasin i no stret. Ol pikinini meri i mas save long pasin bilong pasim klos i stret, na long mekim pasin i stret taim ol i stap wantaim nupela papa o ol nupela brata bilong ol, na ol pikinini man i mas kisim sampela tok long stretpela pasin ol i mas mekim long nupela mama na ol nupela susa bilong ol.​—1 Tesalonaika 4:​3-8.

25. Wanem ol pasin inap helpim famili i gat nupela papa o mama na ol i ken stap bel isi wantaim?

²⁵ Tru, wok bilong yu olsem nupela papa o mama i gat hatwok long en, tasol yu no ken les. I mas i gat bikpela hap taim liklik na bai yu inap pas gut wantaim nupela famili bilong yu. Em i bikpela wok tru long mekim ol samting bambai ol pikinini i no wanblut bilong yu ol i ken laikim yu tru na daun long yu. Tasol dispela samting inap kamap. Gutpela tingting na pasin bilong skelim gut ol samting long bel, na bikpela laik long mekim ol samting Jehova i laikim, dispela em i nambawan bikpela samting bilong kamapim bel isi insait long famili i gat nupela papa o mama. (Sindaun 16:20) Ol dispela gutpela pasin inap helpim yu long karim ol narapela kain hevi tu.

PASIN BILONG TINGIM TUMAS MANI

26. Olsem wanem ol hevi na tingting bilong mani samting inap brukim famili?

²⁶ Ol hevi na tingting bilong famili long ol samting bilong skin em inap brukim famili long kain kain rot. Sori tru, sampela famili i save tok pait oltaim long ol samting bilong mani na laik bilong ol long kamap maniman​—o long kisim sampela mani moa. Taim tupela marit wantaim i wok mani, dispela inap brukim ol​—ating tupela bai kisim tingting olsem mani ol i kisim em i bilong ol yet. Na maski tok pait i no kamap, taim tupela marit wantaim i wok mani, ating narapela bai i no gat taim bilong toktok o amamas wantaim narapela. Long nau planti papa i save lusim famili na go i stap long narapela hap inap sampela mun o yia bambai ol i ken kisim bikpela mani moa, winim mani ol inap kisim long ples. Dispela inap kamapim sampela bikpela hevi tru.

27. Wanem sampela tok inap helpim famili i gat hevi long mani?

²⁷ Yumi no inap putim sampela lo bilong stretim ol dispela kain hevi, long wanem, i gat ol narapela narapela kain hevi i save painim ol famili, na ol samting ol i mas kisim i narapela narapela kain. Tasol tok bilong Baibel inap helpim ol. Olsem: Sindaun 13:10 i makim olsem sampela taim famili inap abrusim hevi sapos ol i toktok gut wantaim na narapela i “givim tingting” long narapela. Olsem na ol i no kamapim tingting bilong ol yet tasol, nogat; ol i laik kisim sampela tok long narapela na save long tingting bilong em. Na tu, sapos famili i skelim gut mani bilong ol na wokim lista bilong ol samting ol i mas baim, famili inap wok gut wantaim long lukautim mani bilong ol. Sampela taim tupela marit wantaim i mas wok mani​—ating inap liklik taim tasol​—long wanem, ol i gat sampela pikinini o sampela moa ol i mas lukautim na ol i mas i gat sampela mani moa. Sapos samting olsem i kamap, orait man i mas mekim gut bel bilong meri bilong em na tokim em olsem em bai i gat taim yet long i stap wantaim meri na toktok wantaim em. Man wantaim ol pikinini i ken mekim pasin sori na helpim meri long mekim sampela wok em yet i save mekim taim em i no wok mani.​—Filipai 2:​1-4.

28. Wanem sampela tok inap helpim famili long kamap wanbel sapos ol i bihainim ol dispela tok?

²⁸ Tasol yu no ken lusim tingting: Tru, yumi mas i gat mani nau long dispela taim yumi stap long en, tasol mani i no save kamapim amamas. Na em i no save givim laip long yumi. (Saveman 7:​12) Tru tumas, taim famili i tingting tumas long ol samting bilong skin, dispela inap bagarapim ol long ol samting bilong spirit na long pasin bilong ol. (1 Timoti 6:​9-12) Em i gutpela tru sapos yumi wok long painim Kingdom bilong God wantaim stretpela pasin bilong em pastaim, na yumi ken bilip tru olsem em bai mekim gut long yumi taim yumi mekim wok bilong kisim ol samting bilong skin em yumi mas kisim! (Matyu 6:​25-33, NW; Hibru 13:5) Taim yu putim ol samting bilong spirit i go pas long ol narapela samting, na yu wok strong long i stap bel isi wantaim God pastaim, ating bai yu lukim olsem: Maski i gat sampela samting i brukim famili bilong yu, famili bai kamap wanbel tru long ol samting i bikpela samting tru.

1. Wanem sampela hevi i hait i stap insait long sampela famili?

OL I wasim na polisim pinis olpela ka. Ol man i lukim ka i lait na long ai bilong ol em i olsem nupela ka. Tasol aninit long pen, ros i wok long kaikai bodi bilong ka. I wankain tu long sampela famili. Long ai bilong ol man i olsem famili i stap amamas, tasol dispela i haitim pret na bel hevi bilong ol. Insait long haus ol samting i wok long bagarapim bel isi bilong famili, olsem ros i wok long kaikai bodi bilong ka. Tupela samting inap mekim olsem long famili, em pasin bilong dring oltaim na paitim poroman.

PASIN BILONG DRING OLTAIM

2. (a) Baibel i tok wanem long dring? (b) Stori long pasin bilong dring oltaim.

² Baibel i no tambuim pasin bilong dring long skel, tasol em i tambuim pasin bilong dring longlong. (Sindaun 23:​20, 21; 1 Korin 6:​9, 10; 1 Timoti 5:23; Taitus 2:​2, 3) Tasol pasin bilong dring oltaim i no olsem dring longlong; em i pasin bilong tingting oltaim long dring na i no inap bosim skin​—man i mas dring long olgeta taim. Sampela man na meri i bikpela pinis ol i save dring oltaim. Tasol sori tru, sampela yangpela tu i gat dispela pasin.

3, 4. Stori long ol samting pasin bilong dring oltaim i save mekim long meri bilong dispela man na long ol pikinini.

³ Long bipo yet Baibel i kamapim olsem pasin bilong mekim nabaut long dring em inap bagarapim bel isi bilong famili. (Lo 21:​18-21) Pasin bilong dring oltaim i save nogutim olgeta bilong famili. Ating meri bai wok oltaim long mekim ol samting bilong pasim man bilong em long dring o em bai karim hevi bilong ol pasin em man i save kirap nating na mekim.a Meri i save haitim dring, na tromoi, na haitim mani bilong man, na em i wok long kirapim man long tingim famili, na laip bilong em yet, na God tu​—tasol man i dring yet. Taim meri i lukim olsem dispela hatwok bilong em i lus nating, nau meri i bel hevi stret na i pilim olsem em i no gat rot moa long helpim man bilong em. Em bai kirap na pret, belhat, bel i gat tok, bel i no stap isi, tingting planti, na pilim olsem em i samting nating tasol.

⁴ Ol pikinini tu i save kisim hevi long pasin bilong papa long dring oltaim. Sampela papa i save paitim nogut pikinini bilong ol. Na sampela i save mekim pasin nogut, olsem pasin sem, long pikinini. Sampela pikinini i ting em asua bilong ol yet na papa i save dring oltaim. Sampela papa olsem, pasin bilong ol i senis senis, na dispela i mekim na ol pikinini i no inap bilip long ol man. Na ol pikinini i pilim olsem ol i no inap toktok wantaim ol narapela man long dispela hevi i kamap long haus, olsem na ol i lain long pasim ol hevi i stap long bel na ol i no kamapim, na dispela inap nogutim skin bilong ol. (Sindaun 17:22) Ol kain pikinini olsem, ol i ting ol i nogut tasol o ol i no inap mekim gut wanpela wok, na ol inap holim yet dispela tingting taim ol i bikpela pinis.

FAMILI I KEN MEKIM WANEM?

5. Man bilong dring oltaim em inap mekim wanem? Bilong wanem i hatwok long mekim olsem?

⁵ Tru, planti saveman olsem dokta ol i tok, man i no inap pinisim tru laik bilong skin long dring oltaim, tasol planti ol i wanbel long tok, man inap bosim dispela pasin bilong em sapos em i stap tambu olgeta long dring. (Skelim wantaim Matyu 5:29.) Tasol i hatwok long kirapim man long larim sampela i helpim em, long wanem, em i save tok, em i no gat hevi long dring. Tasol taim famili i kirap na mekim sampela samting bilong daunim ol hevi dispela pasin bilong dring oltaim i save givim long ol, ating nau man bai save em i gat hevi long dring. Wanpela dokta i gat save long helpim ol man i save dring oltaim na famili bilong ol, em i tok: “Mi ting em bikpela samting tru long famili i mas mekim yet ol wok ol i save mekim long olgeta de, na mekim long pasin inap helpim gut ol. Olsem na man bilong dring oltaim em bai lukim olsem em i narapela kain tru long ol narapela insait long famili.”

6. Ol famili i gat wanpela i save dring oltaim, ol tok bilong wanem buk i nambawan tru bilong helpim ol?

⁶ Sapos long famili bilong yu i gat wanpela i save dring oltaim, ol tok bilong Baibel inap helpim yu long mekim ol samting bambai sindaun bilong yu i gutpela. (Aisaia 48:17; 2 Timoti 3:​16, 17) Tingim sampela lo i bin helpim sampela famili long daunim hevi i save kamap taim wanpela long famili i save dring oltaim.

7. Sapos wanpela long famili i save dring oltaim, em i asua bilong husat?

⁷ No ken ting em asua bilong yu yet. Baibel i tok: “Olgeta man wan wan bai i karim hevi bilong pasin ol yet i mekim,” na “yumi olgeta wan wan bai yumi mas tokim God long as bilong olgeta pasin yumi bin mekim.” (Galesia 6:5; Rom 14:12) Ating man bai mekim kain tok olsem em asua bilong famili na em i save dring oltaim. Ating em bai tok: “Sapos yu bin mekim gutpela pasin long mi, mi no ken dring.” Sapos sampela i mekim pasin olsem ol i wanbel long tok bilong em, i olsem ol i kirapim em long wok yet long dring. Tasol maski sampela samting o sampela man i givim hevi long yumi, yumi olgeta wan wan​—na ol man bilong dring oltaim​—i mas karim hevi bilong ol samting yumi mekim.​—Skelim wantaim Filipai 2:12, NW.

8. Wanem sampela rot bilong helpim man long pilim hevi bilong pasin bilong em long dring oltaim?

⁸ Yu no ken ting yu mas mekim ol samting na bai man bilong dring oltaim i no ken kisim hevi long pasin em i mekim. Wanpela savetok bilong Baibel i tok long man i save kros kwik, dispela tok i stret tu long man bilong dring oltaim: “Sapos yu helpim em na pinisim hevi bilong en, orait bihain em i laik bai yu helpim em gen.” (Sindaun 19:19) Larim em i pilim hevi bilong pasin bilong em long dring oltaim. Sapos em i traut samting, orait larim em yet i klinim. O sapos em i bin dring na long moningtaim em i no inap i go long wok, orait larim em yet i ring long bos na toksave.

9, 10. Bilong wanem famili bilong man i save dring oltaim ol i mas larim sampela i helpim ol? Husat inap helpim gut ol na ol i mas i go long ol bilong kisim helpim?

⁹ Larim ol narapela i helpim yu. Sindaun 17:17 (NW ) i tok: “Pren tru i save laikim yumi long olgeta taim, na em i olsem brata i save sambai long helpim yumi long taim bilong hevi.” Sapos wanpela long famili bilong yu i save dring oltaim, bai i gat hevi insait long famili. Yu mas kisim sampela helpim. Yu no ken surik long askim ol “pren tru” long helpim yu. (Sindaun 18:24) Sapos yu toktok wantaim sampela em ol i pilim hevi bilong yu o ol yet i bin kisim wankain hevi, ating ol bai givim sampela gutpela tok long yu long ol samting yu ken mekim o yu no ken mekim. Tasol bihainim stretpela tingting. Toktok wantaim sampela yu save bilip long ol, olsem ol i no inap kamapim tok bilong yu long ol narapela.​—Sindaun 11:13.

¹⁰ Bilip long ol elda Kristen. Ol elda long kongrigesen Kristen ol inap helpim yu tru. Ol i skul pinis long tok bilong Baibel na ol i gat save pinis long ol samting yumi mas mekim bilong bihainim ol lo bilong en. Ol bai stap olsem “ples hait ol manmeri i ken i go hait long en long taim bilong bikpela win na ren. Na bai ol i stap tu olsem wara i ran i go long ples drai na olsem bikpela ston i haitim san long ples drai na ol man i kam sindaun long ples kol bilong en na malolo long taim bilong hatpela san.” (Aisaia 32:2) Ol elda Kristen i save lukautim kongrigesen na bai i no gat sampela pasin i kam insait na bagarapim kongrigesen, na tu, ol i save mekim gut bel bilong ol wan wan insait long kongrigesen em ol i gat sampela hevi na ol i save givim nupela strong long ol na tingim ol. Larim ol i helpim yu.

11, 12. Husat inap helpim tru ol famili i gat wanpela i save dring oltaim? Em i save helpim ol olsem wanem?

¹¹ Bikpela samting tru, kisim strong long Jehova. Baibel i givim gutpela tok long yumi olsem: “God i save stap klostu long ol manmeri i gat hevi. Na em i save helpim ol manmeri [bel] bilong ol i bagarap.” (Song 34:18) Sapos bel o tingting bilong yu i bagarap stret long hevi yu kisim long sindaun wantaim wanpela bilong famili i save dring oltaim, yu mas save olsem, Jehova “i save stap klostu.” Em i save long hevi i stap insait long famili bilong yu na i givim hatwok long yu.​—1 Pita 5:​6, 7.

¹² Sapos yu bilip long ol tok bilong Jehova long Baibel, dispela inap helpim yu long karim hevi bilong tingting planti. (Song 130:​3, 4; Matyu 6:​25-34; 1 Jon 3:​19, 20) Taim yu stadi long Baibel na bihainim ol lo bilong en, yu inap kisim helpim long spirit holi bilong God, em i ken givim “strong bilong God” long yu na bai yu inap karim hevi bilong olgeta wan wan de.​—2 Korin 4:7.b

13. Wanem namba tu hevi i save bagarapim planti famili?

¹³ Pasin bilong dring oltaim em inap kamapim narapela hevi i bagarapim planti famili​—em pait i save kamap insait long famili.

PAIT INSAIT LONG FAMILI

14. Pasin bilong paitim narapela insait long famili, em i bin kirap long wanem taim? Olsem wanem long dispela hevi long nau?

¹⁴ Namba wan taim pasin bilong bagarapim man i bin kamap long graun, em i kamap insait long wanpela famili​—Kein i kilim i dai brata bilong em, Abel. (Stat 4:8) Kirap long dispela taim na i kam inap long nau, i gat ol pait i kamap insait long planti famili. Sampela man marit i save paitim nogut meri bilong ol, na sampela meri i paitim man bilong ol, na sampela papamama i save paitim nogut tru ol liklik pikinini bilong ol, na sampela pikinini i bikpela pinis ol i save mekim nogut long lapun papamama bilong ol.

15. Pasin bilong paitim narapela insait long famili, dispela i save mekim wanem long bel bilong ol?

¹⁵ Ol dispela pait insait long famili i no bagarapim skin tasol bilong ol, nogat. Wanpela meri em man bilong em i save paitim em nogut, em i tok: ‘Taim dispela samting i kamap, bel bilong mi i gat tok na mi save sem. Long moningtaim, planti taim mi laik i stap tasol long bet na ting mi bin kisim wanpela driman nogut tasol.’ Ol pikinini i lukim pait i kamap insait long famili, o dispela samting i bin painim ol yet, ating ol bai mekim wankain pasin taim ol i go bikpela na ol i gat meri pikinini bilong ol yet.

16, 17. Wanem narapela kain pait i save kamap insait long sampela famili? Dispela i save mekim wanem long famili?

¹⁶ Sampela pait i kamap insait long famili i no pait long han samting, nogat; sampela taim em pait long maus. Sindaun 12:18 i tok: “Sapos man i no tingting gut na i tok, orait tok bilong en inap bagarapim bel bilong narapela man olsem bainat i sutim em.” Dispela “bainat i sutim em” i olsem pasin bilong singaut bikmaus na toknogutim meri o pikinini, na sutim tok long ol long olgeta taim, na tok bilas, na tok long paitim ol. Dispela kain pait i save bagarapim bel na tingting, tasol yumi no inap lukim long ai, na planti man i no save long en.

¹⁷ Sori tru long ol pikinini i save kisim nogut olsem​—oltaim papa o mama i sutim tok long pikinini na tok em i no gat save liklik long mekim wok, o em i longlong, o em i pipia nating tasol. Kain tok nogut olsem inap bagarapim tru bel na tingting bilong pikinini. Tru, olgeta pikinini i save mekim sampela pasin kranki na papamama i mas stretim ol. Tasol Baibel i tokim ol papa olsem: “Yupela i no ken mekim ol pikinini bilong yupela i kros, nogut ol i pilim olsem ol i no inap mekim wanpela gutpela wok.”​—Kolosi 3:21.

BILONG ABRUSIM PAIT INSAIT LONG FAMILI

18. Pasin bilong paitim narapela insait long famili, dispela i save kirap we? Baibel i soim yumi olsem i gat wanem rot bilong lusim dispela pasin?

¹⁸ Pasin bilong paitim narapela insait long famili em i save kirap pastaim long bel na tingting bilong man; pasin yumi mekim, dispela i save kirap pastaim long tingting bilong yumi. (Jems 1:​14, 15) Bilong pinisim pasin bilong em long pait, man i mas senisim tingting bilong em. (Rom 12:2) Yu ting em inap mekim olsem? Em inap. Tok Bilong God i gat strong long senisim pasin bilong man. Em inap kamautim ol tingting i save pas strong tru long bel na i save bagarapim man. (2 Korin 10:4; Hibru 4:12) Stretpela save bilong Baibel inap helpim man long senisim tru pasin bilong em, olsem na Baibel i tok ol i kamap olsem nupela man.​—Efesus 4:​22-24; Kolosi 3:​8-10.

19. Kristen i mas i gat wanem kain tingting na mekim wanem kain pasin long poroman marit?

¹⁹ Tingting bilong man long poroman marit. Baibel i tok: “Yupela man, yupela i mas laikim tru ol meri bilong yupela, olsem yupela i save laikim bodi bilong yupela yet. Man i laikim tru meri bilong en, em i laikim tru em yet.” (Efesus 5:​28) Na Baibel i tok man “i mas mekim gutpela pasin” long meri bilong em, long wanem, “bodi bilong ol meri i no strong tumas.” (1 Pita 3:7) Na Baibel i tok ol meri i mas ‘laikim tru man bilong ol’ na ‘stap aninit long ol na mekim gutpela pasin long ol.’ (Taitus 2:4; Efesus 5:33) Ol man marit i pret long God ol i no inap tok olsem ol i save mekim gutpela pasin long meri bilong ol sapos ol i paitim meri o toknogutim em. Na sapos meri i singaut bikmaus long man bilong em, o tok bilas long em, o krosim em oltaim, em i no inap tok em i save laikim tru man bilong em na daun long em.

20. Husat bai skelim wok bilong papamama long lukautim ol pikinini bilong ol? Bilong wanem papamama i no ken putim bikpela mak tumas ol pikinini i mas winim?

²⁰ Kisim stretpela tingting long ol pikinini. I stret papamama i mas laikim tru ol pikinini na mekim gut long ol, na dispela i bikpela samting long ol pikinini. Baibel i tok ol pikinini i olsem “presen” Jehova i givim long ol papamama na ol i “gutpela blesing tru.” (Song 127:3) Ol papamama i gat wok long lukautim dispela gutpela presen na Jehova bai skelim wok bilong ol. Baibel i stori long “pasin bilong pikinini” na ol pasin “longlong” bilong ol manki. (1 Korin 13:11; Sindaun 22:15) Olsem na ol papamama i no ken kirap nogut sapos ol i lukim sampela pasin longlong i stap long ol pikinini bilong ol. Ol pikinini i no olsem ol manmeri i bikpela pinis. Ol papamama i mas tingim krismas bilong pikinini, na pasin na sindaun bilong famili, na save bilong pikinini, na papamama i no ken putim mak i antap tumas long ol na ol i no inap winim.​—Lukim Stat 33:​12-14.

21. Ol pikinini i mas i gat wanem stretpela tingting long lapun papamama? Ol i mas mekim wanem kain pasin long papamama?

²¹ Tingting bilong pikinini long lapun papamama. Wok Pris 19:32 i tok: “Yupela i mas aninit long ol lapun na mekim gut long ol.” Olsem na Lo bilong God i kirapim ol pikinini long daun long ol lapun na tingim gut ol. Sampela taim i hatwok long mekim olsem sapos lapun papa o mama i strong tumas long ol pikinini i mas mekim ol samting bilong helpim ol, o em i gat sik na em i no inap wokabaut gut o tingim kwik ol samting. Tasol Baibel i tokim ol pikinini long ol i mas “bekim olgeta hatwok bipo papamama bilong ol i bin mekim bilong helpim ol.” (1 Timoti 5:4) Bilong mekim olsem, ol i mas mekim gut long papamama olsem ol i gat nem, na tingim gut ol, na ating ol i gat wok tu long lukautim ol long mani samting. Sapos pikinini i mekim nogut long papamama, olsem paitim ol o toknogutim ol, dispela i narapela kain tru long pasin Baibel i tok yumi mas mekim.

22. Wanem pasin i bikpela samting tru long pinisim pait insait long famili? Ol i ken mekim wanem wok long dispela pasin?

²² Wok long kisim pasin bilong bosim bel. Sindaun 29:11 i tok: “Man i no gat gutpela tingting i save larim belhat bilong en i kamap ples klia. Tasol man i gat gutpela tingting i save pasim belhat bilong em.” Olsem wanem yu inap bosim bel bilong yu? Nogut yu larim kros o belhat i go bikpela insait long bel bilong yu. Kirap kwik long stretim ol hevi i kamap. (Efesus 4:​26, 27) Sapos yu pilim olsem yu no inap bosim belhat bilong yu, orait lusim rum hariap. Beten askim God long spirit holi bilong em i ken helpim yu long kisim pasin bilong bosim bel. (Galesia 5:​22, 23) Sapos yu go raun liklik o mekim sampela kain eksasais, ating dispela inap helpim yu long bosim bel bilong yu. (Sindaun 17:​14, 27) Wok strong long kamap man “i no save belhat kwik.”​—Sindaun 14:29.

LUSIM POROMAN O STAP WANTAIM?

23. Wanem samting inap kamap sapos wanpela man insait long kongrigesen Kristen i save belhat oltaim, na ating em i save paitim nogut meri pikinini bilong em?

²³ Baibel i tok God i nolaik tru long “pasin birua na belhat na kros,” na Baibel i tok “olgeta man i mekim ol dispela kain pasin, ol bai i no inap i go insait long kingdom bilong God.” (Galesia 5:​19-21) Olsem na sapos man i tok em i Kristen na em i save belhat oltaim, na ating em i save paitim nogut meri o pikinini bilong em na em i no laik tanim bel, ol inap rausim em long kongrigesen Kristen. (Skelim wantaim 2 Jon 9, 10.) Long dispela rot kongrigesen inap i stap klin na i no gat man insait long en i save mekim nogut long narapela.​—1 Korin 5:​6, 7; Galesia 5:9.

24. (a) Ol marit em poroman bilong ol i save paitim ol nogut, ol inap tingting long mekim wanem? (b) Olsem wanem ol pren na ol elda inap helpim wanpela marit em poroman bilong em i save paitim em? Tasol ol i no ken mekim wanem?

²⁴ Olsem wanem long ol marit Kristen em poroman bilong ol i wok long paitim nogut ol na em i no senisim liklik dispela pasin bilong em? I gat sampela as na sampela Kristen i tingting long i stap wantaim dispela poroman i save mekim nogut long ol. Tasol sampela i bin tingting long lusim poroman bilong ol, long wanem, ol i pilim olsem ol inap kisim bagarap long skin, o long tingting, o long ol samting bilong spirit​—o poroman inap kilim ol i dai. Samting Kristen i mekim long dispela hevi em i kisim, em samting bilong em yet wantaim Jehova. (1 Korin 7:​10, 11) Ating sampela pren o wanblut o elda Kristen ol i laik helpim em na givim sampela tok long em, tasol ol i no ken subim em long mekim sampela samting. Em samting bilong em yet long tingim.​—Rom 14:4; Galesia 6:5.

OL HEVI I NOGUTIM MAN OL BAI PINIS

25. Wanem laik bilong Jehova long ol famili?

²⁵ Taim Jehova i pasim Adam tupela Iv wantaim long marit, i no laik bilong em long ol hevi i kamap insait long famili na bagarapim famili, olsem pasin bilong dring oltaim o ol marit i paitim poroman. (Efesus 3:​14, 15) Em i laik bai famili i stap olsem ples i gat pasin bilong laikim tru ol narapela na bel isi, na narapela bai helpim narapela long i stap gutpela long tingting na bel na long ol samting bilong spirit. Tasol taim sin i kamap long graun, kwiktaim sindaun bilong ol famili i go nogut.​—Skelim wantaim Saveman 8:9.

26. Ol manmeri i wok strong long bihainim ol lo bilong Jehova, ol inap wetim wanem samting?

²⁶ Tasol gutpela tru, Jehova i no lusim laik bilong em long ol famili. Em i tok promis long kamapim nupela taim i gat bel isi i stap long en na ol manmeri bai “i stap gut na i no gat man bai i mekim ol i pret.” (Esekiel 34:28) Pasin bilong dring oltaim, na paitim nogut poroman o ol pikinini, na ol narapela hevi i save bagarapim ol famili long nau, olgeta bai pinis. Ol manmeri bai lap, tasol i no bilong haitim pret na bel hevi bilong ol. Ol i lap, long wanem, ol i “sindaun gutpela tumas na amamas i stap.”​—Song 37:11.

1, 2. Taim i gat bikpela hevi insait long marit, ol marit i mas givim wanem askim long ol yet?

LONG 1988 wanpela meri Itali nem bilong em Lusia, em i gat bikpela bel hevi tru.a Em i marit inap 10-pela yia pinis na marit bilong em i bruk. Planti taim em i wok strong long mekim ol samting bilong kamap wanbel gen wantaim man bilong em, tasol em i no inap. Olsem na em i lusim man, long wanem, tupela i no inap sindaun gut wantaim, na nau em wanpela i mas mekim bikpela long tupela pikinini meri bilong em. Lusia i tingting bek long dispela taim na em i tok: “Mi bilip tru olsem i no gat wanpela samting inap helpim marit bilong mipela.”

² Sapos yu gat sampela hevi long marit bilong yu, ating yu inap pilim hevi bilong Lusia. Ating marit bilong yu i gat planti hevi long en na yu tingting, i gat wanpela samting inap helpim marit bilong yu na bai em i no ken bruk o olsem wanem? Sapos olsem, i gutpela yu ken tingim dispela askim: Mi bihainim olgeta gutpela tok God i bin kamapim long Baibel bilong helpim marit long wok gut?​—Song 119:105.

3. Tru, long nau planti ol i save katim marit, tasol ol ripot i soim olsem dispela i mekim wanem long planti manmeri i katim pinis marit na famili bilong ol?

³ Sapos bikpela kros i save kamap namel long man na meri bilong em, ol inap ting olsem gutpela rot bilong pinisim dispela hevi, em ol i ken katim marit. Tru, long planti kantri namba bilong ol famili i bruk em i go antap tru, tasol i no longtaim i go pinis na wanpela lain bilong skelim dispela samting ol i tok, planti man na meri i bin katim marit ol i bel hevi long marit bilong ol i bruk. Planti namel long ol i save kisim planti sik bilong skin na bilong tingting, winim ol man na meri i no bin brukim marit. Taim papamama i katim marit, dispela i save paulim tingting bilong ol pikinini na ol i stap bel hevi, na planti ol i stap olsem i go inap planti yia. Na papamama na ol pren bilong dispela famili i bruk, ol tu i kisim hevi long en. Na God, em As bilong marit, em i ting olsem wanem long pasin bilong brukim marit?

4. Ol marit i mas mekim wanem bilong stretim ol hevi i kamap namel long ol?

⁴ Olsem yumi bin lukim long sampela sapta paslain long dispela, God i laik bai man na meri marit i mas i stap wantaim inap long olgeta yia ol i stap laip. (Stat 2:24) Olsem na i gat wanem as na planti marit i save bruk? Ating dispela i no save kamap wantu tasol. I gat ol hevi i save kamap pastaim. Sampela liklik hevi insait long marit ol inap i go bikpela tru na i olsem i no gat rot bilong stretim. Tasol sapos ol marit i kirap kwik na mekim wok long Baibel bilong stretim ol dispela hevi, bai planti marit i no ken bruk.

KISIM STRETPELA TINGTING

5. Olgeta marit i mas tingim gut wanem samting?

⁵ Wanpela samting i save kamapim hevi insait long marit, i olsem wanpela poroman o tupela wantaim i gat sampela kain tingting long marit i no save kamap tru. Ol buk i stori long man i laikim meri na meri i laikim man, na ol nius em planti ol i save laikim, na ol stori long televisen na long piksa wokabaut, ol inap givim sampela tingting long ol man na meri. Tasol dispela samting ol i tingting na wet long en i olsem driman nating tasol na i narapela kain tru long ol samting i save kamap long i stap bilong ol marit. Orait taim ol dispela samting i no kamap tru, ating man o meri marit bai bel hevi na i no amamas long marit bilong em, na em bai sutim tok long poroman bilong em. Tasol olsem wanem tupela marit i no gutpela olgeta ol inap i stap amamas wantaim? Tupela i mas wok strong bambai marit bilong ol i ken wok gut.

6. (a) Baibel i kamapim wanem stretpela tingting long marit? (b) Wanem sampela as bilong ol kros i kamap insait long marit?

⁶ Baibel i tokaut stret long marit. Em i tok marit i gat sampela amamas long en, tasol em i toksave tu olsem ol manmeri i marit ol “bai i painim planti hevi long laip bilong ol.” (1 Korin 7:28) Olsem yumi tok pinis, tupela marit wantaim i no gutpela olgeta na ol inap mekim sin. Tingting na pasin bilong tupela, na pasin bilong papamama long mekim bikpela long ol, ol dispela samting i narapela narapela kain. Sampela taim tupela marit i no wanbel long ol samting bilong mani, o ol pikinini, o ol tambu. Na sapos tupela i no gat taim bilong mekim sampela samting wantaim, o i gat sampela hevi bilong maritpasin, dispela tu inap kamapim kros insait long marit.b Tru, i no inap stretim ol dispela kain hevi insait long sotpela taim tasol, tasol yu no ken les! Planti marit ol inap karim ol dispela kain hevi na tingim ol samting ol i ken mekim bilong stretim na bai i stret long tupela wantaim.

TOKTOK LONG OL SAMTING YUTUPELA I NO WANBEL LONG EN

7, 8. Sapos wanpela marit i bel hevi long sampela tok o pasin em poroman i bin mekim, Baibel i makim wanem rot bilong stretim dispela hevi?

⁷ Planti marit ol i hatwok long i stap bel isi taim ol i toktok long sampela samting i bagarapim bel bilong ol, olsem wanpela tok em poroman i bin mekim, o sampela pasin kranki bilong poroman. Sampela taim meri i no save tokaut stret na tok, “Mi bel hevi, long wanem, i olsem yu no pilim tingting bilong mi.” Em bai kirap na pulim kain kain tok i kam insait na mekim olsem dispela hevi i bikpela tru. Planti ol i save tok, “Yu save tingim yu yet tasol,” o “Yu no save laikim mi.” Poroman i no laik insait long wanpela tok pait, olsem na em i pasim maus na i no bekim wanpela tok.

⁸ Wanpela gutpela rot bilong bihainim, em ol i mas putim yau long tok bilong Baibel, olsem: “Sapos bel bilong yupela i hat, orait yupela lukaut. Nogut yupela i mekim sin. Nogut yupela i belhat yet i stap na san i go daun.” (Efesus 4:26) Tupela marit em ol i stap amamas, taim ol i marit inap 60 yia sampela i askim tupela, wanem samting i mekim na marit bilong ol i wok gut. Man marit i tok: “Mitupela i lain pinis olsem mipela i no ken i go slip na i gat sampela hevi i stap yet namel long mitupela, nogat. Mitupela i save stretim pastaim, maski ol i liklik hevi tasol.”

9. (a) Baibel i kamapim wanem samting em i bikpela samting tru long pasin bilong toktok gut wantaim? (b) Ol marit i mas mekim wanem, maski ol i mas strongim bel na mekim pasin daun?

⁹ Taim tupela marit i no wanbel long wanpela samting, tupela i mas ‘putim yau kwik long harim tok, tasol no ken hariap long mekim toktok, na no ken kros kwik.’ (Jems 1:19) Taim narapela i putim gut yau long tok bilong narapela, ating nau tupela wantaim bai save ol i mas tok sori long narapela. (Jems 5:​16) Tru, ol i mas i gat pasin daun na strongpela bel na bai ol i ken tok, “Sori tru, mi bin bagarapim bel bilong yu.” Tasol sapos tupela marit i bihainim dispela pasin taim kros i kamap namel long tupela, dispela inap helpim tupela long stretim ol hevi bilong ol na kisim pasin bilong laikim tru poroman na pas gut wantaim, na bai tupela i kisim amamas long i stap wantaim.

SLIP WANTAIM

10. Bilong helpim ol Kristen bilong Korin, Pol i givim wanem tok long ol na i stret long Kristen i ken bihainim long nau?

¹⁰ Aposel Pol i tokim ol Korin, “pasin pamuk i wok long kamap bikpela,” olsem na mobeta olgeta man wan wan i gat meri bilong ol yet. (1 Korin 7:2) Long nau tu, pasin bilong dispela graun i nogut tru, na ating i winim Korin bilong bipo. Ol manmeri bilong nau i save toktok long ol samting i gat sem, na ol i save pasim ol klos i no stret, na ol stori nogut bilong ol nius na buk, na televisen, na ol piksa wokabaut, ol i save kirapim ol laik nogut long bel long mekim pasin pamuk samting. Ol Korin i stap namel long wankain pasin olsem dispela, olsem na aposel Pol i tok: “Mobeta ol i marit. Nogut bel bilong ol i skrap long mekim pasin pamuk.”​—1 Korin 7:9.

11, 12. (a) Man na meri bilong em i gat wanem dinau long narapela narapela? Ol i mas givim dispela dinau long wanem kain pasin? (b) Sapos wanpela i mas pasim skin bilong em inap sotpela taim, tupela i mas mekim wanem pastaim?

¹¹ Long dispela as Baibel i tokim ol marit Kristen: “Bodi bilong man i bilong meri bilong en, na man i no ken pasim. Olsem tasol, bodi bilong meri i bilong man bilong en, na meri tu i no ken pasim.” (1 Korin 7:3) Em nau, Baibel i tok long givim​—i no long kisim tasol. Taim tupela marit i slip wantaim, tupela wantaim bai kisim amamas long en sapos narapela i tingting long mekim gut long narapela na amamasim em. Olsem: Baibel i tokim ol man marit long mekim gutpela pasin long meri bilong ol olsem man i “bihainim gutpela tingting.” (1 Pita 3:7) Dispela i stret tru long taim man i slip wantaim meri bilong em. Sapos man i no mekim gut long meri, bai meri i no inap kisim amamas long slip wantaim em.

¹² Sampela taim ating wanpela marit i mas pasim skin bilong em, olsem long taim meri i gat sik mun o long taim skin bilong em i les olgeta. (Skelim wantaim Wok Pris 18:19.) Na i wankain tu long man taim em i mas stretim wanpela bikpela hevi long ples wok bilong em na dispela i pinisim strong bilong em. Long kain taim olsem, sapos wanpela i laik pasim skin bilong em inap sotpela taim tasol, i gutpela sapos tupela i ken toktok gut wantaim na tupela “i wanbel” long mekim olsem. (1 Korin 7:5) Dispela bai helpim tupela wantaim long abrusim pasin bilong tingting kranki long poroman. Tasol sapos long laik bilong meri yet na em i pasim skin bilong em, o man i no laik mekim maritpasin long gutpela pasin sori, dispela inap opim rot na sampela traim bai painim poroman. Taim kain samting olsem i kamap, sampela hevi inap kamap insait long marit.

13. Ol Kristen i mas mekim wanem bambai ol i ken holim klinpela tingting?

¹³ Olsem olgeta Kristen i mas mekim, ol wokman bilong God i marit pinis ol i mas abrusim ol piksa nogut bilong pasin sem, em inap kamapim ol laik nogut long bel. (Kolosi 3:5) Na man i mas was gut long tingting na pasin bilong em taim em i stap wantaim ol meri, maski ol i husat, na meri tu i mas mekim olsem taim em i stap wantaim ol man. Jisas i mekim tok lukaut olsem: “Sapos wanpela man i lukim wanpela meri na i gat mangal nogut long em, dispela man i mekim pasin pamuk pinis long bel bilong em.” (Matyu 5:28) Sapos tupela marit i bihainim ol tok bilong Baibel long ol samting bilong maritpasin, ol inap abrusim pasin bilong pundaun long traim na mekim pasin pamuk. Tupela i ken wok yet long kisim bikpela amamas long marit bilong tupela na tingim maritpasin i olsem wanpela gutpela presen ol i kisim long Jehova, em i As bilong marit.​—Sindaun 5:​15-​19.

KATIM MARIT NA I STRET LONG BAIBEL

14. Sori tru, wanem samting i save kamap long sampela marit? Bilong wanem i olsem?

¹⁴ Gutpela tru, planti marit Kristen ol inap stretim ol hevi i kamap insait long marit bilong ol. Tasol sampela taim i no olsem. Yumi olgeta man i no gutpela tumas na yumi stap long dispela graun em Satan i bosim na i gat planti pasin nogut long en, olsem na planti hevi i kamap insait long sampela marit na marit i laik bruk. (1 Jon 5:19) Taim dispela kain hevi i painim ol Kristen, ol i ken mekim wanem?

15. (a) Wanem wanpela as tasol em Baibel i kamapim na bai wanpela inap katim marit na bihain em i ken maritim nupela poroman? (b) Bilong wanem sampela i no laik katim marit taim poroman i no stap gut long ol?

¹⁵ Olsem yumi lukim pinis long Sapta 2 bilong dispela buk, Baibel i kamapim wanpela as tasol na man o meri i ken katim marit na bihain em i ken maritim nupela poroman​—em pasin pamuk.c (Matyu 19:9) Sapos yu save tru tru olsem poroman bilong yu i no stap gut long yu, i gat wanpela bikpela samting yu mas skelim. Bai yu stap yet wantaim em o bai yu katim marit? I no gat wanpela lo long dispela. Sampela Kristen i lusim rong bilong poroman bilong ol i bin tanim bel tru na ol i no katim marit, na marit bilong ol i kamap gutpela. Na sampela i tingim ol pikinini na ol i no katim marit.

16. (a) Wanem sampela samting i bin kirapim sampela long katim marit taim poroman bilong ol i mekim pasin pamuk? (b) Taim poroman i no gat asua em i tingting pinis olsem em bai katim marit o em i no ken katim marit, bilong wanem ol narapela i no ken sutim tok long em long samting em i laik mekim?

¹⁶ Taim poroman i mekim rong, ating dispela i mekim na nau pikinini i kamap long bel, o em i kisim wanpela sik bilong pamuk. O ating poroman i bin mekim pasin sem long ol pikinini na mama i mas mekim sampela samting bilong lukautim gut ol. Olsem na i gat planti samting poroman i mas tingim pastaim na bai em inap skelim gut olsem em bai katim marit o nogat. Tasol sapos yu kisim save pinis olsem poroman bilong yu i bin mekim pasin pamuk na bihain yu kirap na slip gen wantaim em, dispela i makim olsem yu lusim pinis rong bilong em na yu laik i stap yet wantaim em. Nau i no gat as bilong katim marit olsem Baibel i makim na bihain yu inap maritim nupela poroman, nogat. I no stret sapos wanpela man o meri i laik insait long dispela samting na em i laik stiaim tingting bilong yu long ol samting yu bai mekim, na i no stret sapos wanpela i sutim tok long yu long samting yu tingting pinis long mekim. Ol hevi i painim yu long samting yu tingting pinis long mekim, yu mas karim ol dispela hevi. “Olgeta man wan wan bai i karim hevi bilong pasin ol yet i mekim.”​—Galesia 6:5.

AS BILONG LUSIM POROMAN

17. Sapos wanpela marit i no bin mekim pasin pamuk na poroman i lusim em o katim marit, Baibel i gat wanem lo long dispela?

¹⁷ Olsem wanem? I gat sampela samting inap mekim na i stret long lusim poroman o katim marit, maski poroman i no bin mekim pasin pamuk? I gat, tasol Kristen i no stap fri long painim wanpela poroman na bai em i ken marit gen, nogat. (Matyu 5:32) Tru, Baibel i givim rot long em long lusim poroman, tasol Baibel i tokaut stret olsem em i mas “i stap nating [olsem no ken marit gen]. Sapos nogat, em i ken i go bek na wanbel gen wantaim man bilong en.” (1 Korin 7:11) Wanem sampela bikpela hevi tru inap kamap na i olsem i gutpela sapos meri i ken lusim man bilong em?

18, 19. Wanem sampela bikpela hevi tru inap kirapim wanpela marit long tingting olsem em i mas i go long kot bilong kisim tok orait long lusim poroman o katim marit, maski em i no inap marit gen?

¹⁸ Wanpela hevi i olsem: Famili i kamap rabis, long wanem, papa em i lesman stret na em i gat sampela pasin i no gutpela.d Ating em i save pilai laki na pinisim mani bilong famili, o em i mekim wok long dispela mani bilong baim ol drak o dring em i mas kisim oltaim. Baibel i tok: “Sapos wanpela man i no lukautim ol wanblut tru bilong em yet . . . orait dispela man i lusim pinis bilip bilong em, na em i man nogut tru.” (1 Timoti 5:8) Sapos kain man olsem i no laik senisim pasin bilong em, na ating em i save kisim mani em meri bilong em i kisim long wok mani bilong em na man i mekim ol dispela wok nogut long en, orait meri i ken tingting long go long kot na kisim tok orait long lusim man na bai em i ken helpim sindaun bilong em yet na ol pikinini bilong em.

¹⁹ Na sapos man i save paitim nogut meri bilong em, na ating em i paitim paitim meri planti taim na bikpela sik na bagarap tu inap painim em, orait meri i ken tingting long go long kot na kisim tok orait long lusim man bilong em. Na meri inap tingting long lusim poroman sapos poroman i wok long subim em long mekim wanpela samting i brukim lo bilong God, o sapos hevi i go bikpela tru na meri i pilim olsem em bai bagarap long ol samting bilong spirit. Ating em bai tingting olsem i gat wanpela rot tasol na bai em i ken “bihainim tok bilong God”​—em i mas i go long kot na kisim tok orait long lusim poroman.​—Aposel 5:29.

20. (a) Sapos famili i bruk, ol pren i gat gutpela tingting na ol elda ol inap mekim wanem? Ol i no ken mekim wanem? (b) Ol tok bilong Baibel long lusim poroman na katim marit, ol marit i no ken mekim wok long en bilong mekim wanem?

²⁰ Taim man i paitim nogut tru meri bilong em, ol narapela i no ken subim meri long lusim man o i stap yet wantaim man. Tru, ol pren i gat gutpela tingting o ol elda ol i laik helpim em o givim sampela tok bilong Baibel long em, tasol ol i no inap save long olgeta samting i save kamap namel long man na meri bilong em. Jehova tasol inap lukim. Tru, sapos meri marit Kristen i kamapim ol liklik samting tasol bilong givim rot long em long brukim marit, meri i no litimapim pasin bilong marit em God i bin kamapim. Tasol sapos man i mekim nogut yet long meri na i olsem em bai bagarapim meri, ol narapela i no ken sutim tok long em sapos em i tingting pinis long lusim man bilong em. Na i wankain tu long man Kristen sapos em i tingting pinis long lusim meri bilong em. “Bai yumi olgeta i sanap long kot bilong God.”​—Rom 14:10.

MARIT I BRUK TASOL OL I STRETIM HEVI

21. Wanem stori i kamapim klia olsem ol tok bilong Baibel long marit i save helpim tru ol marit?

²¹ Lusia, em yumi stori pinis long em, em i bin lusim man bilong em na 3-pela mun bihain em i bungim ol Witnes Bilong Jehova na em i kirap stadi wantaim ol long Baibel. Em i tok: “Mi kirap nogut tru taim mi lukim olsem Baibel i kamapim ol tok bilong stretim hevi bilong mi. Mi stadi inap wanpela wik tasol na kwiktaim mi laik go bek long man bilong mi na stretim hevi bilong mitupela. Long nau mi inap tok olsem Jehova i save long rot bilong helpim ol marit i gat bikpela hevi long en na bai ol i ken kamap gutpela gen, long wanem, ol tok bilong em i save helpim ol marit long lain long tingim gut poroman. Sampela i save tok, ol Witnes Bilong Jehova i save brukim ol famili, tasol dispela tok i no tru. Samting i painim mi i narapela kain long dispela.” Lusia i lain long bihainim ol lo bilong Baibel long i stap bilong em.

22. Olgeta marit i mas bilip long wanem samting?

²² Dispela samting i no painim Lusia tasol. Marit i mas i stap olsem gutpela blesing, na i no olsem wanpela hevi ol marit i mas karim. Olsem na long rot bilong Baibel Jehova i kamapim ol gutpela tok tru bilong helpim ol marit​—i no gat narapela buk inap helpim ol olsem. Baibel inap “givim gutpela tingting long ol man i no gat planti save.” (Song 19:​7-11) Em i bin helpim planti marit i laik bruk na ol i kamap gutpela, na em i bin helpim planti ol narapela marit i gat bikpela hevi tru long en na nau ol i wok long kamap gutpela. I gutpela tru sapos olgeta marit i ken bilip tru long ol tok em God Jehova i kamapim bilong helpim marit bilong ol. Dispela tok i save helpim tru ol marit!

1, 2. (a) Taim yumi laik go lapun, wanem ol senis i save kamap long skin? (b) Long bipo, ol man i stap aninit long God ol i bin mekim wanem na ol i stap bel gut taim ol i lapun pinis?

PLANTI senis i save kamap long skin taim yumi laik go lapun. Strong i wok long pinis long skin bilong yumi. Taim yumi lukluk long glas, yumi save lukim sampela baret moa i kamap long skin na waitpela gras i wok long kamap​—na gras i wok long lus tu. Sampela taim tingting i lus na yumi no inap tingim ol samting i bin kamap. Taim ol pikinini i marit, sampela nupela lain i kam insait long famili bilong yumi, na dispela samting i save kamap tu taim ol liklik bubu i kamap. Sampela lapun, taim ol i pinis long wok mani i gat sampela senis i kamap long i stap bilong ol.

² Taim man i laik go lapun, dispela inap givim sampela hevi long em. (Saveman 12:​1-8) Tasol yumi ken tingim ol wokman bilong God ol i bin stap long taim bilong ol man i bin raitim Baibel. Tru, ol i go lapun na bihain ol i dai, tasol ol i bin kisim gutpela tingting na save, na dispela i mekim na taim ol i lapun pinis ol i amamas long i stap bilong ol. (Stat 25:8; 35:29; Jop 12:12; 42:17) Ol i bin mekim wanem na ol inap i stap amamas taim ol i laik go lapun? As bilong en, em ol i bihainim ol lo em yumi ol lain bilong nau i save lukim long Baibel.​—Song 119:105; 2 Timoti 3:​16, 17.

3. Pol i bin givim wanem tok long ol lapun man na meri?

³ Long pas aposel Pol i bin raitim long Taitus, em i kamapim sampela gutpela tok bilong stiaim ol lapun. Em i tok: “Yu mas tokim ol lapun man long ol i no ken spak. Ol i mas tingting stret long pasin ol i mekim na bihainim ol gutpela tingting tasol. Ol i mas save gut long tok tru bilong God, na long pasin bilong laikim tru ol arapela, na long pasin bilong sanap strong na karim olgeta hevi. Na yu mas tokim ol lapun meri tu long ol i mas wokabaut long pasin God i laikim. Ol i no ken tok nogut long ol arapela. Ol i no ken larim wain i bosim tingting bilong ol. Ol i mas skulim ol arapela long mekim gutpela pasin.” (Taitus 2:2, 3) Sapos yu bihainim ol dispela tok, em inap helpim yu long karim ol hevi bilong go lapun.

PIKININI I BOSIM SINDAUN BILONG EM YET

4, 5. Wanem tingting bilong planti papamama taim ol pikinini i lusim ol? Sampela i save mekim wanem long taim dispela senis i kamap long sindaun bilong ol?

⁴ Taim senis i kamap long wanpela wok yumi bin mekim, yumi mas stretim tingting na redi long dispela senis i kamap. Dispela i stret tru long taim ol pikinini i bikpela pinis na i lusim papamama na ol i marit! Long planti papamama, dispela em i namba wan toksave olsem ol i laik go lapun. Tru, papamama i amamas long ol pikinini i kamap bikpela pinis, tasol sampela papamama ol i save tingting planti olsem ol i bin mekim gut wok bilong ol long lainim ol pikinini long bosim sindaun bilong ol yet o nogat. Na ating ol i wari long ol pikinini, long wanem, ol i no stap moa long haus.

⁵ Na papamama i tingim yet i stap bilong ol pikinini, maski ol i lusim pinis papamama. Wanpela mama i tok: “Sapos mi inap kisim sampela pas samting long ol planti taim na bai mi ken save ol i stap orait, bai mi amamas.” Wanpela papa i tok: ‘Taim pikinini meri bilong mipela i lusim mipela, mipela i bel hevi stret, long wanem, oltaim mipela i save mekim olgeta samting wantaim.’ Ol dispela papamama i bin mekim wanem long taim ol pikinini i lusim ol na bai ol i no ken bel hevi tumas? Planti papamama olsem, ol i tingim ol narapela man na ol i wok long helpim ol.

6. Wanem samting i save helpim papamama long kisim stretpela tingting long famili bilong ol?

⁶ Taim ol pikinini i marit, wok bilong papamama i senis. Stat 2:24 i tok: “Man i save lusim papamama na i pas wantaim meri bilong en, na tupela i kamap wanpela bodi tasol.” Papamama i mas tingim ol lo bilong God i tok long het bilong famili na ol samting i mas wok stret, na dispela bai helpim ol long kisim stretpela tingting long senis i kamap long wok bilong ol.​—1 Korin 11:3; 14:​33, 40.

7. Wanpela papa i kisim wanem gutpela tingting taim ol pikinini meri bilong em i lusim famili na ol i marit?

⁷ Tupela marit i gat tupela pikinini meri, na taim ol i marit na i go sindaun long narapela hap, papamama i bel hevi tru. Pastaim papa i bel nogut long tupela tambu man bilong em. Tasol taim em i wok long tingim lo bilong God long het bilong famili, em i save olsem nau ol man bilong tupela pikinini meri ol i gat wok long bosim famili bilong ol. Olsem na taim tupela pikinini meri i laik bai em i givim sampela tok long ol, em i askim ol, man bilong ol i gat wanem tingting long dispela. Orait taim em i mekim olsem, em i sambai long tok bilong man bilong ol. Nau tupela tambu i tingim em olsem pren bilong ol na ol i amamas taim em i givim sampela tok long ol.

8, 9. Taim ol pikinini bilong ol i bikpela pinis na ol i bosim sindaun bilong ol yet, sampela papamama i bin stretim tingting na mekim wanem?

⁸ Olsem wanem sapos tupela nupela marit i no mekim ol samting em papamama i ting i stret ol i mas mekim, tasol tupela i no mekim wanpela samting i brukim lo bilong Baibel? Tupela marit em ol i gat ol pikinini i marit pinis, ol i tok: “Mipela i wok long helpim ol long save long tingting bilong Jehova. Tasol sapos mipela i no wanbel long wanpela samting ol i tingting pinis long mekim, mipela i orait tasol long en na mipela i mekim ol samting bilong helpim na strongim ol.”

⁹ Long sampela hap bilong Esia, sampela mama i hatwok long larim ol pikinini man bilong ol i bosim sindaun bilong ol yet. Tasol sapos ol dispela mama i tingim lo Kristen long ol samting i mas wok stret na man i het bilong famili, bai ol i lukim olsem i no gat planti kros i kamap namel long ol na ol tambu meri bilong ol. Wanpela meri Kristen i tok, taim ol pikinini man bilong em i lusim famili, oltaim em i tenkyu tru long dispela. Em i amamas long lukim olsem ol inap tru long bosim nupela famili bilong ol. Na tu, em wantaim man bilong em i wok long go lapun na nau tupela i no gat planti wok moa ol i mas mekim bilong lukautim famili na tingim ol.

STRONGIM PASIN BILONG PAS GUT WANTAIM

10, 11. Wanem tok bilong Baibel bai helpim ol manmeri long abrusim sampela pasin kranki long taim ol i gat 50 krismas samting?

¹⁰ Taim ol manmeri i kisim 50 krismas samting, ol i save kisim ol kain kain tingting. Sampela man ol i save bilas narapela kain na bai ol narapela i ting ol i yangpela liklik. Planti meri, taim sik bilong mun i no painim ol moa, ol i tingting planti long ol senis bai kamap long skin bilong ol. Sori tru, sampela man marit i gat kain krismas olsem, ol i save tromoi ai long ol yangpela meri, na dispela i mekim na poroman i bel nogut. Tasol ol man i lapun liklik na ol i stap aninit long God, ol i save “tingting gut” na daunim ol laik nogut bilong skin. (1 Pita 4:7) Ol meri i lapun liklik ol tu i save mekim ol samting bambai marit bilong ol i ken stap strong, long wanem, ol i laikim tru man bilong ol na ol i laik mekim ol samting Jehova i laikim.

¹¹ Spirit holi i stiaim King Lemuel na em i raitim ol tok bilong litimapim nem bilong “meri i gat gutpela pasin tru” na em i save mekim “gutpela pasin tasol” long man bilong em. Man Kristen i mas pilim tru hatwok bilong meri bilong em long karim ol hevi i painim em taim em i go lapun liklik. Em i laikim tumas meri bilong em na dispela bai kirapim em long ‘litimapim nem bilong meri.’​—Sindaun 31:​10, 12, 28.

12. Taim tupela marit i laik go lapun, ol i ken mekim wanem bilong pas gut moa wantaim?

¹² Bipo, taim yutupela i bin wok long mekim bikpela long ol pikinini, ating yupela i amamas long lusim ol laik bilong yupela yet bilong helpim ol pikinini bilong yupela. Orait taim ol i lusim yupela pinis, nau em i taim bilong tingim gen marit bilong yupela. Wanpela man marit i tok: ‘Taim tupela pikinini meri bilong mi i lusim mipela, mi kirap poroman gut wantaim meri bilong mi olsem long taim mitupela i bin tingting long marit.’ Na narapela man marit i tok: ‘Mi save tingim meri, nogut sik i painim em, na em i save mekim olsem long mi, na narapela i save tokim narapela long mekim eksasais.’ Na bilong abrusim pasin bilong bel hevi long tupela tasol i stap long haus, tupela marit hia i save singautim sampela bilong kongrigesen i kam long haus bilong ol. Tru tumas, taim yumi tingim ol narapela, yumi save kisim ol gutpela samting long en. Na tu, Jehova i save laikim dispela pasin.​—Filipai 2:​4; Hibru 13:​2, 16.

13. Taim tupela marit i wok long go lapun wantaim, olsem wanem long pasin bilong kamapim tingting na no ken giaman?

¹³ Yu no ken lusim pasin bilong toktok wantaim poroman bilong yu. Toktok gut wantaim na kamapim tingting bilong yupela. (Sindaun 17:27) Wanpela man marit i tok: “Mi save tingim gut meri bilong mi na mekim gutpela pasin long em, na em i save mekim olsem long mi, na long dispela rot narapela i save gut long narapela.” Meri bilong em i wanbel long dispela na em i tok: “Mipela i wok long go lapun na nau mipela i save amamas long dring ti wantaim, na toktok wantaim, na wok gut wantaim.” Taim yupela i kamapim tingting bilong yupela na narapela i no giamanim narapela, dispela inap strongim tru marit bilong yupela na em inap sakim ol spia bilong Satan, em man bilong bagarapim marit.

KISIM AMAMAS LONG OL BUBU PIKININI

14. Yumi ken ting bubu meri bilong Timoti i bin mekim wanem wok na taim Timoti i go bikpela em i kamap wanpela Kristen?

¹⁴ Taim ol lapun i gat ol bubu pikinini, dispela i save “givim biknem” long ol. (Sindaun 17:6) Ol lapun inap kisim bikpela amamas long poroman wantaim ol liklik bubu​—em i save givim nupela strong long ol. Baibel i mekim gutpela tok long Lois, em wanpela bubu meri, na em​—wantaim pikinini meri bilong em, Yunis​—i bin kamapim bilip bilong em long liklik bubu man, Timoti. Taim Timoti i wok long go bikpela, em i save olsem mama na bubu meri i tingim tok i tru bilong Baibel i bikpela samting.​—2 Timoti 1:5; 3:​14, 15.

15. Ol lapun bubu i ken mekim wanem bilong helpim ol bubu pikinini bilong ol? Tasol ol i no ken mekim wanem?

¹⁵ Dispela em i wanpela gutpela rot bilong ol lapun bubu long helpim famili. Yupela ol bubu, ol save yupela i bin kisim long ol samting Jehova i laik mekim, yupela i bin givim ol dispela save long ol pikinini bilong yupela. Orait nau i gat nupela lain i kamap na yupela i ken mekim wankain pasin long ol! Planti liklik pikinini ol i save amamas long harim ol lapun bubu i kamapim ol stori bilong Baibel long ol. Tru, em wok bilong papa long putim ol tok i tru bilong Baibel i go long bel bilong ol pikinini, na yu no laik kisim ples bilong em. (Lo 6:7) Tasol yu olsem helpim bilong em. Gutpela sapos yu mekim wankain beten olsem man bilong raitim Song, olsem: “Nau mi lapun pinis na gras bilong mi i waitpela olgeta, tasol God, yu no ken lusim mi. Yu mas i stap wantaim mi na bai mi autim tok bilong bikpela strong bilong yu long ol lain manmeri i kamap bihain.”​—Song 71:18; 78:​5, 6.

16. Ol lapun bubu i ken mekim wanem na bai ol i no kamapim sampela kros insait long famili?

¹⁶ Tasol sori tru, sampela lapun bubu ol i save givim olgeta samting long ol liklik pikinini na ol i no pasim ol liklik, na dispela i mekim na sampela taim kros i save kamap namel long ol dispela lapun na ol pikinini bilong ol i bikpela pinis. Tasol pasin bilong yu long mekim gut long ol bubu pikinini, ating dispela bai mekim na ol i no hatwok long kamapim ol hevi bilong ol long yu em ol i no laik kamapim long papamama. Sampela taim ol pikinini i ting ol bubu bai sambai long ol taim papamama i laik stretim ol. Long kain taim olsem, bai yu mekim wanem? Bihainim gutpela tingting na kirapim ol bubu pikinini long kamapim ol hevi bilong ol long papamama na no ken haitim tok. Yu ken tokim ol, Jehova i laikim dispela pasin. (Efesus 6:​1-3) Sapos ol pikinini i hatwok long mekim, orait tokim ol olsem yu bai toksave pastaim long papamama bilong ol long dispela hevi bilong ol. Tokaut stret long ol bubu pikinini long ol samting yu bin lainim insait long ol yia yu stap laip. Taim yu tokaut stret na yu no giaman, dispela bai helpim gut ol.

REDI LONG SAMPELA SENIS

17. Ol Kristen i laik go lapun ol i mas bihainim wanem tingting bilong man bilong raitim Song?

¹⁷ Taim yu wok long go lapun, bai yu lukim olsem yu no inap mekim olgeta samting bipo yu bin mekim o nau yu laik mekim. Olsem wanem yu inap stretim tingting bilong yu long dispela pasin bilong go lapun? Ating long tingting bilong yu, yu olsem man i gat 30 krismas, tasol taim yu lukluk long glas bai yu save, dispela tingting i bin giamanim yu. Tasol yu no ken bel hevi. Man bilong raitim Song em i krai long Jehova olsem: “Nau mi lapun pinis na mi no gat strong moa, orait nogut yu lusim mi na givim baksait long mi.” Yu mas pasim tok long bel olsem yu bai bihainim tingting bilong dispela man bilong raitim Song. Em i tok: “Bai mi bilip long yu oltaim na mi wet long yu i helpim mi. Bai mi litimapim nem bilong yu moa yet.”​—Song 71:9, 14.

18. Taim wanpela strongpela Kristen i pinis long wok mani, em i ken mekim wanem gutpela samting?

¹⁸ Planti man, taim ol i no lapun yet ol i tingting pinis olsem taim ol i pinis long wok mani, ol bai mekim bikpela wok moa bilong litimapim nem bilong Jehova. Wanpela papa nau em i pinis long wok mani, em i tok: “Mi bin tingting long ol samting bai mi mekim taim pikinini meri bilong mipela i lusim skul pinis. Mi tingting strong olsem mi bai kirap mekim wok bilong Jehova long olgeta de, na mi salim wok bisnis bilong mi bambai mi ken lusim bikpela hap taim moa long mekim wok bilong Jehova. Mi bin beten askim God long soim rot long mi.” Sapos i no longtaim na bai yu pinis long wok mani, tingim wanpela tok bilong Bikpela Man bilong wokim yumi na dispela bai mekim gut bel bilong yu. Em i tok: “Mi God bilong yupela, na bai mi lukautim yupela i go inap yupela i lapun pinis na i gat waitpela gras.”​—Aisaia 46:4.

19. I gat wanem tok bilong helpim ol manmeri i laik go lapun?

¹⁹ Taim man i pinis long wok mani, ating i hatwok long lain long dispela senis i kamap long sindaun bilong em. Aposel Pol i tokim ol lapun man long “tingting stret long pasin ol i mekim.” Olsem na ol i mas bosim gut skin na no ken tingting long malolo tasol na stap nating. Taim yu pinis long wok mani, ating yu gat wok yet long makim taim bilong mekim ol samting na bosim gut ol laik bilong skin. Olsem na ‘oltaim yu mas wok strong long mekim wok bilong Bikpela,’ long wanem, ‘hatwok yu save mekim long Bikpela, em bai i no inap lus nating.’ (1 Korin 15:58) Givim bel moa yet long mekim wok bilong helpim ol narapela. (2 Korin 6:13) Bilong mekim olsem, planti Kristen ol i save wok strong long autim gutnius, na ol i mekim long skel i stret long krismas bilong ol. Long dispela taim yu wok long go lapun, yu mas stap strong long bilip, na laikim tru ol narapela, na sanap strong na karim ol hevi.​—Taitus 2:2.

TAIM POROMAN BILONG YU I DAI

20, 21. (a) Long dispela pasin nau yumi stap long en, wanem samting i mas kamap na i brukim ol marit? (b) Olsem wanem Ana i stap olsem gutpela piksa ol marit em poroman bilong ol i dai pinis ol i ken bihainim?

²⁰ Sori tru, long dispela pasin nau yumi stap long en, indai i save kamap na i brukim ol marit. Ol Kristen em poroman bilong ol i bin dai, ol i save em i slip i stap, na ol i bilip olsem ol bai lukim em gen long bihain. (Jon 11:​11, 25) Tasol taim poroman i dai, dispela em i wanpela bikpela hevi. Orait poroman i stap yet em i ken mekim wanem bilong karim dispela hevi?a

²¹ Bilong helpim em, em i ken tingim samting wanpela meri i bin mekim, em stori bilong em i stap long Baibel. Ana i bin marit inap 7-pela yia tasol na man bilong em i dai, na taim em i mekim ol samting em Baibel i stori long en, long dispela taim em i gat 84 krismas. Yumi save em i bin krai sori taim man bilong em i dai. Orait em i bin mekim wanem bilong karim dispela hevi? Em i mekim wok bilong God Jehova long tempel long san na long nait. (Luk 2:​36-38) Yumi save, pasin bilong Ana long beten na mekim wok bilong God long olgeta taim, dispela i bin helpim em long daunim bel hevi bilong em long i stap wanpis.

22. Sampela meri na man em poroman bilong ol i dai pinis, ol i bin mekim wanem bilong daunim bel hevi bilong i stap wanpis?

²² Wanpela meri i gat 72 krismas, em man bilong en i bin dai inap 10-pela yia i go pinis, em i tok: “Bikpela hevi tru bilong mi, em mi no gat wanpela poroman bilong toktok wantaim em. Bipo man bilong mi em i man bilong putim gut yau long tok bilong man. Mitupela i save toktok long ol samting bilong kongrigesen na wok Kristen bilong autim tok em mitupela i mekim.” Narapela meri em man bilong en i dai pinis em i tok: “Tru, ol i save tok, taim yumi stap inap sampela yia, bel bilong yumi bai orait. Tasol mi ting i stret moa long tok, ol samting yumi mekim insait long dispela taim, em dispela yet i save oraitim bel bilong yumi. Nau yumi gat rot tru long helpim ol narapela.” Wanpela man i gat 67 krismas, em meri bilong en i dai pinis, em i wanbel long dispela na em i tok: ‘Taim poroman i dai, wanpela gutpela rot tru bilong karim dispela hevi, em bilong mekim gut bel bilong ol narapela i gat hevi.’

OL I LAPUN TASOL GOD I TINGIM TRU OL

23, 24. Baibel i kamapim wanem gutpela tok bilong mekim gut bel bilong ol lapun, na ol lapun em poroman bilong ol i dai pinis?

²³ Maski dai i mekim na gutpela poroman i lusim yumi, Jehova i no save lusim yumi​—em i save stap gut long yumi long olgeta taim. King Devit bilong bipo i bin mekim singsing olsem: “Mi bin askim God long . . . mi ken i stap long haus bilong em inap olgeta de mi gat laip. . . . Na mi laik askim em long soim mi gutpela rot.”​—Song 27:4.

²⁴ Aposel Pol i tok: “Sapos man bilong wanpela meri em i dai pinis, na meri i stap wanpis tru, orait yu mas mekim gutpela pasin long em.” (1 Timoti 5:3) Ol tok Pol i mekim bihain long dispela i makim olsem: Ol meri em man bilong ol i dai pinis na ol i mekim gutpela wok na ol i no gat famili, kongrigesen i ken helpim ol long ol samting bilong skin. Tasol dispela tok “mekim gutpela pasin” i makim tu olsem yumi mas tingim tru ol. Ol meri na man em poroman bilong ol i dai pinis na ol i stap aninit long God, ol i ken save, Jehova i save tingim tru ol na em bai strongim ol, na dispela save inap mekim gut bel bilong ol!​—Jems 1:27.

25. Ol lapun i ken tingting long mekim wanem?

²⁵ Baibel i tok: “Ol lapun i gat waitpela gras, na ol manmeri i save tingting long dispela na givim biknem long ol.” Waitpela gras bilong man “i gutpela samting tru taim em i bihainim stretpela pasin.” (Sindaun 16:​31, NW; 20:29) Olsem na maski yu marit o yu stap singel gen, wok yet long putim wok bilong Jehova i stap olsem namba wan samting long i stap bilong yu. Olsem bai yu kisim gutpela nem long ai bilong God long nau na yu ken tingting long i stap oltaim oltaim long graun na i no gat pen na hevi moa bilong i go lapun.​—Song 37:​3-5; Aisaia 65:20.

1. Yumi gat wanem dinau long papamama? Olsem na yumi mas i gat wanem tingting na mekim wanem kain pasin long ol?

LONG bipo yet wanpela man i gat gutpela tingting na save em i bin tok: “Papa bilong yu i bin kamapim yu na yu mas harim tok bilong en. Na taim mama bilong yu i lapun pinis, yu no ken rabisim em.” (Sindaun 23:22) Ating bai yu tok, ‘Mi no inap mekim olsem!’ Yumi no laik daunim mama​—o papa​—yumi save laikim tru ol. Yumi save yumi gat bikpela dinau tru long ol. Namba wan samting, em papamama i bin givim laip long yumi. Tru, Jehova em i As bilong laip, tasol sapos papamama i no bin kamapim yumi, bai yumi no i stap. I no gat wanpela samting yumi inap givim long papamama em i gutpela olsem laip yet. Na tu, tingim pasin bilong papamama long daunim ol laik bilong ol yet, na tingting oltaim long pikinini, na lusim bikpela mani long em, na lukautim em gut​—ol i mekim olsem kirap long taim pikinini i liklik yet i go inap long taim em i bikpela pinis. Olsem na i stret Baibel i tok: “Yu mas aninit long papamama bilong yu na bihainim tok bilong ol. . . . Sapos yu mekim olsem, orait olgeta wok samting yu mekim i ken kamap gutpela, na bai yu stap longpela taim long dispela graun”!​—Efesus 6:2, 3.

MAS STRONGIM BEL BILONG OL

2. Olsem wanem ol pikinini i bikpela pinis ol i ken “bekim” dispela dinau long papamama?

² Aposel Pol i tokim ol Kristen: “Sapos . . . i gat ol pikinini bilong em yet o ol tumbuna pikinini, orait . . . namba wan wok bilong ol long ai bilong God em wok bilong lukautim gut dispela mama [o bubu] bilong ol. Long dispela pasin ol i ken bekim olgeta hatwok bipo papamama [na bubu] bilong ol i bin mekim bilong helpim ol. God i laikim tumas dispela kain pasin.” (1 Timoti 5:4) Bilong “bekim” dispela dinau, ol pikinini i bikpela pinis ol i ken kamapim olsem ol i pilim tru gutpela wok bilong papamama na ol bubu, inap planti yia ol i bin mekim pasin sori long ol pikinini na mekim bikpela wok long lukautim ol. Wanpela rot bilong ol pikinini long kamapim bel bilong ol, em ol i mas save, ol lapun i wankain long ol narapela manmeri​—ol tu i laik bai sampela i ken laikim tru ol na strongim bel bilong ol, na sampela lapun ol i sot tru long dispela samting. Olsem yumi olgeta, ol i laik bai ol pikinini i tingim ol olsem wanpela gutpela samting tru. Ol i mas pilim olsem i gat gutpela as na ol i stap.

3. Olsem wanem yumi ken givim biknem long papamama na ol lapun bubu?

³ Olsem na taim yumi tokim papamama na ol lapun bubu olsem yumi laikim tru ol, long dispela rot yumi givim biknem long ol. (1 Korin 16:14) Sapos papamama i no save sindaun wantaim yumi, yumi mas save, taim ol i kisim sampela tok long yumi, dispela em i bikpela samting tru long ol. Sapos yumi raitim wanpela pas i gat gutpela tok bilong amamas long en, o yumi ring long ol, o go lukim ol, dispela inap givim bikpela amamas long ol. Miyo, em wanpela meri i stap long Japan, taim em i gat 82 krismas em i raitim pas na i tok olsem: “Pikinini meri bilong mi [em man bilong en i mekim wok olsem wasman bilong raun] i save tokim mi: ‘Mama, mi laik bai yu “raun” wantaim mipela.’ Em i save raitim nem bilong ol kongrigesen ol bai go long en long olgeta wik na namba bilong telefon. Mi inap opim mep na tok: ‘Em nau, ol i stap long dispela hap!’ Oltaim mi save tok tenkyu long Jehova long dispela gutpela pikinini bilong mi.”

HELPIM OL LONG SAMTING BILONG SKIN

4. Olsem wanem tok bilong lotu Juda i laik kirapim ol man long mekim hatpela pasin long ol lapun papamama bilong ol?

⁴ Bilong givim biknem long papamama, ating sampela taim yumi mas lukautim ol long ol samting bilong skin, a? Planti ol i mas mekim olsem. Long taim bilong Jisas ol hetman bilong lotu Juda ol i helpim wanpela tok ol i bin kisim long ol man, olsem sapos wanpela man i tokaut olsem em i bin makim mani o graun samting bilong em “bilong givim long God,” orait nau em i no gat wok long kisim dispela mani samting na mekim wok long en bilong lukautim papamama. (Matyu 15:​3-6) Em pasin nogut tru! Dispela pasin bilong ol dispela hetman bilong lotu i no kirapim ol man long givim biknem long papamama, nogat​—em i kirapim ol long daunim papamama, long wanem, ol i tingim ol yet tasol na ol i no givim ol samting long papamama em ol i sot long en. Yumi no ken mekim dispela kain pasin!​—Lo 27:16.

5. Maski gavman bilong sampela kantri i save mekim ol samting bilong helpim ol lapun, bilong wanem sampela taim ol pikinini i mas helpim papamama long mani na long dispela rot ol i givim biknem long ol?

⁵ Long planti kantri long nau, gavman i gat ol samting olsem welfe na kain samting olsem bilong helpim ol lapun long ol samting bilong skin, olsem kaikai, laplap na haus. Na tu, taim ol i no lapun yet, sampela ol i bin bungim hap mani na putim i stap bilong helpim ol taim ol i lapun. Tasol sapos dispela mani i pinis, o mani bilong ol i no inap, orait ol pikinini bilong ol i save helpim ol long ol samting ol i sot long en, na long dispela rot ol i givim biknem long papamama. Taim ol pikinini i save lukautim lapun papamama, dispela i makim olsem ol i givim bel long God Jehova, em i As bilong ol famili.

SORI NA DAUNIM LAIK BILONG OL YET

6. Sampela i bin mekim wanem bambai ol i ken lukautim papamama?

⁶ Planti pikinini i bikpela pinis ol i bin helpim ol papamama i gat sik samting na ol i mekim long pasin sori na pasin bilong daunim laik bilong ol yet. Sampela i bin kisim papamama i kam sindaun wantaim ol, o ol yet i bin lusim hap bilong ol na ol i go sindaun klostu long papamama. Na sampela ol i go sindaun long haus bilong papamama. Planti papamama, na ol pikinini bilong ol wantaim, ol i bin kisim gutpela samting taim ol i mekim olsem.

7. Bilong wanem i gutpela sapos yu no tingim hariap ol samting yu mas mekim bilong helpim lapun papamama?

⁷ Tasol sampela taim dispela pasin i no wok gut, long wanem, ating ol i bin tingim hariap dispela samting na ol i no skelim gut pastaim, o ol i larim bel sori i kirapim ol na ol i mekim. Baibel i tok: “Man i gat gutpela tingting, em i save was gut long ol pasin em i mekim.” (Sindaun 14:15) Olsem: Sapos lapun mama bilong yu i hatwok long i stap wanpis na yu ting sapos em i kam sindaun wantaim yu dispela bai helpim em, bai yu mekim wanem? Bilong bihainim gutpela tingting yu ken tingim ol samting olsem: Em i sot long wanem samting? I gat sampela samting bilong gavman o bilong ol narapela lain olsem welfe inap helpim em? Em yet i laik lusim haus bilong em na kam sindaun wantaim yu? Sapos em i laik, orait dispela bai mekim wanem long i stap bilong em? Em i mas lusim ol pren bilong em? Em bai bel hevi long dispela? Yu bin toktok wantaim em long ol dispela samting? Taim em i kam sindaun wantaim yu, dispela bai mekim wanem long i stap bilong yu, na poroman marit bilong yu, na ol pikinini bilong yu yet? Na sapos i mas i gat sampela bilong lukautim mama, husat bai mekim? Yu inap skelim dispela wok i go long ol narapela narapela bilong famili? Yu bin toktok wantaim famili long dispela samting?

8. Taim yu mas tingting long olsem wanem bai yu helpim lapun papamama, yu inap toktok wantaim husat bilong kisim sampela tingting?

⁸ Dispela wok bilong lukautim mama, em wok bilong olgeta pikinini insait long famili, olsem na i gutpela sapos yu bungim famili na olgeta wan wan i ken toktok long ol samting yupela i ken mekim. Na sapos yu toktok wantaim ol elda bilong kongrigesen Kristen o ol pren em wankain samting i bin painim ol, ating dispela tu inap helpim yu. Baibel i toksave olsem: “Sapos yu laik mekim sampela wok, orait pastaim yu mas kisim tingting long planti arapela man, na bai wok bilong yu i ken kamap gutpela. Sapos yu no mekim olsem, bai yu hatwok nating.”​—Sindaun 15:22.

PASIN SORI NA PILIM HEVI BILONG OL

9, 10. (a) Maski papamama i go lapun, yu mas mekim wanem long ol? (b) Maski wanem samting pikinini i mekim bilong helpim papamama, long olgeta taim em i mas mekim wanem kain pasin long ol?

⁹ Bilong givim biknem long papamama i lapun pinis, yumi mas mekim pasin sori na pilim hevi bilong ol. Taim ol i go lapun, ol sik samting i save kamap long skin bilong ol, na ating ol i hatwok long wokabaut, na kaikai, na tingim ol samting. Ating i mas i gat sampela bilong helpim ol. Sampela pikinini ol i save tingting tumas long lukautim papamama, olsem na ol i laik soim rot long papamama. Tasol ol lapun ol i bikpela pinis na ol i bin stap planti yia, na insait long ol dispela yia ol i bin kisim planti gutpela save na tingting na ol i bin lukautim ol yet na tingim gut ol samting ol i mas mekim. Ol i gat wok olsem papamama na ol i gat wok tu olsem man na meri i bikpela pinis, na dispela i mekim na ol i pilim olsem ol i gat nem na ol i no samting nating tasol. Taim ol pikinini i strong tumas long bosim i stap bilong papamama, na nau papamama i ting ol i mas larim ol pikinini i mekim olsem, dispela inap mekim na papamama bai bel hevi o kros. Sampela papamama i bel nogut long dispela na ol i sakim ol samting pikinini i mekim, long wanem, ol i ting pikinini i laik pasim rot bilong ol long bosim sindaun bilong ol yet.

¹⁰ I hatwok long stretim ol kain hevi olsem, tasol i gutpela sapos yu larim lapun papamama i lukautim ol yet inap long mak bilong strong bilong ol na larim ol yet i tingim ol samting ol bai mekim sapos ol inap. Na i gutpela sapos yu no kirap na tingim ol samting bai yu mekim bilong helpim tupela sapos yu no toktok wantaim ol pastaim. Taim ol i go lapun, bikpela hap strong bilong mekim ol samting em i pinis. Olsem na yu mas larim tupela i mekim wok long liklik hap strong ol i holim yet na ol i ken bosim sindaun bilong ol inap long mak bilong ol. Ating bai yu lukim olsem sapos yu no strong tumas long bosim sindaun bilong papamama, dispela bai helpim yupela long i stap bel isi wantaim. Tupela bai amamas, na yu tu bai amamas. Tru, ating sampela taim yu mas strong long mekim ol samting yu save em bai helpim gut ol, tasol bilong givim biknem long papamama, yu mas mekim pasin long ol olsem ol i gat nem na yu mas tingim gut ol. Baibel i tok: “Yupela i mas aninit long ol lapun na mekim gut long ol.”​—Wok Pris 19:32.

BIHAINIM STRETPELA TINGTING

11-13. Sapos bipo pikinini i no bin pas gut wantaim papamama, olsem wanem em i ken mekim yet wok bilong lukautim ol taim ol i lapun?

¹¹ Sampela taim ol pikinini i bikpela pinis ol i gat hatwok long givim biknem long papamama i lapun pinis, long wanem, ol i tingim i stap bilong ol taim ol i liklik yet. Sapos bipo papa bilong yu i no bin mekim pasin sori long yu, na mama i gat hatpela pasin na em i laik bosim famili, ating yu bel nogut o kros yet, long wanem, yu ting ol i no bin mekim gutpela pasin long yu olsem papamama i mas mekim. Olsem wanem? Yu inap daunim dispela bel nogut o kros?a

¹² Basse, em i go bikpela long Finlan, em i tok: “Bipo papa i insait long wanpela lain polis bilong Hitler long Jemani, ol i kolim SS. Em i save belhat kwik, na taim em i belhat em inap bagarapim man. Planti taim em i paitim mama long ai bilong mi. Wanpela taim em i belhat na em i kisim let bilong em na em i paitim pes bilong mi long hap ain bilong pasim let. Em i paitim mi strong tru na mi pundaun long bet.”

¹³ Tasol i no olgeta pasin bilong dispela papa i nogut. Basse i tok moa olsem: “Em i save wok strong na em i givim bel tru long lukautim famili long ol samting bilong skin. Tru, em i no bin mekim gut long mi olsem ol papa i save mekim, tasol mi save i gat wanpela samting i bin bagarapim bel na tingting bilong em bipo. Taim em i manki yet mama bilong em i bin rausim em long haus. Em i go bikpela long rot bilong pait. Taim em i yangpela man em i go insait long ami. Mi inap pilim hevi bilong em liklik na mi no ting em asua bilong em na em i gat hatpela pasin. Taim mi go bikpela na papa i gat sik, mi laik helpim em gut i go inap long taim em i dai. Tru, em i hatwok, tasol mi mekim olgeta samting mi inap mekim bilong helpim em. Mi laik i stap olsem gutpela pikinini bilong em i go inap long taim em i dai, na mi ting em i bin tingting olsem long mi.”

14. Wanem tok bilong Baibel i stret long bihainim long taim i gat hevi i kamap long wok bilong lukautim ol lapun papamama na long ol narapela kain hevi tu?

¹⁴ Long olgeta hevi i kamap insait long famili, na ol narapela kain hevi tu, tok bilong Baibel i stret long bihainim, olsem: “Yupela i mas kisim olkain pasin olsem. Yupela i mas sori tru long ol arapela na mekim gut long ol. Yupela i mas daunim yupela yet na mekim pasin isi long ol man, na yupela i no ken belhat kwik long ol man i rongim yupela. Sapos wanpela man namel long yupela em i gat tok long narapela brata i bin mekim rong long em, orait em i mas karim dispela hevi na lusim sin bilong dispela brata. Bikpela em i lusim pinis sin bilong yupela, na olsem tasol yupela tu i mas lusim sin bilong ol arapela.”​—Kolosi 3:​12, 13.

TINGIM MAN I SAVE LUKAUTIM OL

15. Sampela taim, bilong wanem wok bilong lukautim papamama i save givim bel hevi long pikinini bilong ol?

¹⁵ Wok bilong lukautim papa o mama i gat sik, em i bikpela wok, na i gat kain kain samting man i mas mekim, na em i mas wok inap planti aua long olgeta de. Tasol hatwok bilong dispela kain wok, em samting bilong tingting na bel. Yumi save bel hevi tru long lukim papamama i gat sik na i no strong moa, na tingting i lus, na ol i no inap bosim moa sindaun bilong ol yet. Sandy, em wanpela meri bilong Pueto Riko, em i stori olsem: “Mipela i mas tingim mama long olgeta samting mipela i mekim. Mi bel hevi stret long lukim em i karim pen na mi mas lukautim em. Pastaim lek i bagarap liklik na em i no wokabaut gut. Orait bihain em i mas holim stik wokabaut, na bihain moa em i mas holim samting olsem stik wokabaut i gat 3-pela lek, na bihain long dispela em i mas sindaun long wilsia. Bihain skin bilong em i wok long go nogut moa na em i dai. Sik kensa bilong bun i bin kamap long em na mipela mas lukautim em long san na long nait. Mipela i save wasim em na givim kaikai long em na kaunim buk long em. Dispela wok i hatwok tru​—na bel hevi bilong en tu i bikpela. Taim mi save olsem mama i laik i dai, mi krai, long wanem, mi laikim em tumas.”

16, 17. Wanem sampela gutpela tok inap helpim man o meri i gat wok long lukautim lapun papamama na bai em i ken holim stretpela tingting long ol samting?

¹⁶ Sapos yu gat wankain hatwok, yu ken mekim wanem bilong karim dispela hevi? Yu ken kaunim Baibel na long dispela rot i olsem yu putim yau long tok bilong Jehova, na yu ken toktok wantaim em long rot bilong beten, na dispela bai helpim yu tru. (Filipai 4:​6, 7) Na bilong lukautim skin bilong yu, yu mas kisim ol kaikai i save strongim skin na kisim gutpela slip. Sapos yu mekim olsem, skin wantaim bel na tingting bilong yu bai kisim strong bilong lukautim gut papa o mama bilong yu. Ating yu inap wokim rot bambai yu ken kisim liklik malolo long sampela taim. Sapos yu no inap i go limlimbur long wanpela hap, i gutpela sapos yu makim hap taim bilong malolo. Ating yu inap stretim tok wantaim wanpela na em i ken i stap wantaim papa o mama bilong yu i gat sik, na bai yu gat hap taim bilong raun liklik.

¹⁷ Planti man na meri i gat wok long lukautim lapun papa o mama ol i save putim bikpela mak tumas long ol yet i mas winim, na ol i hatwok tru. Tasol yu no ken ting yu gat asua sapos yu no inap mekim sampela wok. I gat sampela samting inap mekim na ating yu mas putim papa o mama long wanpela kain haus sik bilong lukautim ol lapun. Sapos yu gat wok long lukautim lapun papa o mama, putim ol mak yu inap winim. Tru, yu gat wok long helpim papamama, tasol yu gat wok tu long helpim ol pikinini bilong yu, na poroman bilong yu, na yu yet.

STRONG GOD I SAVE GIVIM

18, 19. Jehova i bin tok promis long givim wanem helpim long ol manmeri i save lukautim ol lapun? Wanem stori i kamapim klia olsem Jehova i save bihainim tok promis bilong em?

¹⁸ Long Baibel Jehova i kamapim ol gutpela tok bilong soim rot long ol man o meri i gat wok long lukautim lapun papamama, na ol dispela tok inap helpim ol tru long mekim dispela wok. Tasol Jehova i no save helpim ol long dispela rot tasol, nogat. Man bilong raitim Song i tok: “Ol manmeri i save bel tru na i singaut long [Jehova], em i save stap klostu long ol. . . . Em i save harim krai bilong ol na kisim bek ol.” Jehova bai kisim bek, o lukautim, ol manmeri i stap gut long em, maski taim nogut tru i painim ol.​—Song 145:​18, 19.

¹⁹ Myrna, em i stap long hap bilong Filipin, em i kisim save long dispela samting taim em i lukautim mama bilong en, em sik strok i bin bagarapim em. Myrna i tok: “Mi bel hevi stret long lukim mama i karim bikpela pen na em i no inap tokim mi olsem dispela pen i stap we. I olsem mi lukim em i go daun isi isi insait long wara na mi no inap mekim wanpela samting bilong helpim em. Planti taim mi save brukim skru na tokim Jehova olsem skin bilong mi i les olgeta. Mi singaut olsem Devit i bin mekim, em i krai long Jehova long tingim hevi bilong em. [Song 56:8] Na tru tumas Jehova i givim strong long mi, olsem em i bin tok promis long mekim. ‘[Jehova] i bin was long mi.’ ”​—Song 18:18.

20. Wanem ol tok promis bilong Baibel i helpim man o meri i gat wok long lukautim wanpela lapun na em i ken ting olsem gutpela samting bai kamap, maski dispela lapun i dai?

²⁰ Sampela i tok, wok bilong lukautim ol lapun papamama i olsem ‘wanpela stori em pinis bilong en i no gat amamas long en.’ Sampela lapun, maski yumi mekim olgeta samting bilong lukautim gut ol, ol i save dai, olsem mama bilong Myrna. Tasol ol man i bilip long Jehova ol i save, maski papa o mama i dai, dispela i no pinis bilong em. Aposel Pol i tok: “Mi bilip na mi wet long God bai i kirapim bek ol man i dai pinis, em ol stretpela man na ol man nogut wantaim.” (Aposel 24:15) Ol manmeri em lapun papamama bilong ol i dai, ol i ken wetim taim bilong kirapim bek ol man i dai pinis na dispela i save mekim gut bel bilong ol, na ol i tingim gutpela tok promis bilong nupela taim God bai kamapim, na long dispela taim “ol manmeri bai i no i dai moa.”​—KTH 21:4.

21. Wanem ol gutpela samting i save kamap taim ol pikinini i givim biknem long ol lapun papamama?

²¹ Ol wokman bilong God i save tingim tru papamama bilong ol, maski ol i lapun pinis. (Sindaun 23:​22-24) Ol i save givim biknem long papamama. Taim ol i mekim olsem, ol i lukim wanpela savetok bilong Baibel i kamap tru, em i tok: “Yu mas bihainim ol dispela gutpela pasin, na bai papamama bilong yu i belgut tru na i amamas.” (Sindaun 23:25) Na bikpela samting tru, ol manmeri i givim biknem long lapun papamama, ol i save amamasim na givim biknem long God Jehova tu.

1. Wanem laik bilong Jehova long famili?

TAIM Jehova i pasim Adam na Iv wantaim long marit, Adam i kamapim amamas bilong em long wanpela gutpela tok em i mekim, em ol i bin raitim long bipo yet long tok Hibru. (Stat 2:​22, 23) Tasol Man bilong wokim tupela em i no tingting tasol long givim amamas long ol pikinini bilong em long graun, nogat. Em i laik bai ol marit na ol famili ol i ken mekim laik bilong em. Em i tokim namba wan man na meri: “Yupela i mas kamap planti na i go sindaun long olgeta hap bilong graun na bosim olgeta samting i stap long en. Mi putim ol pis na ol pisin na olkain animal bilong graun aninit long yupela.” (Stat 1:​28) Man! Em i gutpela wok tru tupela i kisim! Sapos Adam na Iv i bin bihainim stret tok bilong Jehova na mekim laik bilong em, tupela wantaim ol pikinini em ol bai kamapim bihain, ol bai stap amamas tru!

2, 3. Olsem wanem ol famili i ken painim amamas i bikpela moa long nau?

² Long nau tu, ol famili i save amamas taim ol i wok wantaim long mekim laik bilong God. Aposel Pol i tok: “Sapos yumi trening long mekim pasin bilong God i kamap strong long yumi, . . . em inap long helpim yumi long dispela laip nau yumi stap long en, na long laip yumi bai kisim bihain tu.” (1 Timoti 4:8) Ol famili i save givim bel long God na ol i bihainim rot Jehova i makim olsem i stap long Baibel, ol bai painim amamas long “dispela laip nau yumi stap long en.” (Song 1:​1-3; 119:105; 2 Timoti 3:​16) Maski wanpela tasol bilong famili i bihainim ol lo bilong Baibel, dispela bai helpim sindaun bilong famili, tasol sapos i no gat wanpela i mekim olsem, sindaun bilong famili bai i no gutpela olsem.

³ Dispela buk i bin kamapim planti lo bilong Baibel i save helpim ol famili long i stap amamas. Sampela bilong ol dispela lo i bin kamap planti taim insait long buk, long wanem, ol dispela lo i gat ol tok i tru i gat strong na i save helpim olgeta samting long sindaun bilong famili, na olgeta wan wan bilong famili tu, long kamap gutpela. Ol famili i wok strong long bihainim ol dispela lo bilong Baibel, bai ol i lukim olsem pasin bilong givim bel long God i save helpim ol tru long “dispela laip nau yumi stap long en.” Orait nau yumi ken skelim gen 4-pela bilong ol dispela bikpela lo.

BOSIM SKIN I BIKPELA SAMTING

4. Olsem wanem pasin bilong bosim skin i bikpela samting tru insait long marit?

⁴ King Solomon i tok: “Sapos man i no inap pasim belhat bilong en, orait ol arapela man inap daunim em. Dispela kain man i olsem wanpela taun i no gat banis, na ol birua inap i go insait na bagarapim.” (Sindaun 25:28; 29:11) Pasin bilong “pasim belhat,” olsem bosim skin, em i bikpela samting long ol man na meri i laik painim amamas long marit bilong ol. Sapos yumi larim pasin bilong belhat na bel i kirap long mekim pasin pamuk samting i pulim yumi, dispela bai nogutim tru yumi, na planti yia bai lus pastaim bilong oraitim bek yumi​—sapos yumi inap orait bek.

5. Olsem wanem wanpela man i gat sin em inap kisim pasin bilong bosim skin? Dispela bai helpim em olsem wanem?

⁵ Tru, i no gat wanpela tumbuna pikinini bilong Adam inap bosim skin olgeta, long wanem, sin i stap long skin bilong em. (Rom 7:​21, 22) Tasol pasin bilong bosim skin em i wanpela gutpela pasin em spirit bilong God i save kamapim long man. (Galesia 5:​22, 23) Olsem na spirit bilong God bai kamapim dispela pasin long yumi sapos yumi beten askim em long givim long yumi, na yumi bihainim ol tok bilong Baibel i toktok long pasin bilong bosim skin; na tu, yumi mas bung wantaim ol man i save kamapim dispela pasin na abrusim ol man i no save kamapim. (Song 119:​100, 101, 130; Sindaun 13:20; 1 Pita 4:7) Sapos yumi bihainim dispela rot, em bai helpim yumi long “i stap longwe long pasin pamuk,” maski traim i painim yumi. (1 Korin 6:​18) Bai yumi sakim pasin bilong pait, na abrusim o daunim pasin bilong dring oltaim. Na taim sampela i laik kirapim bel bilong yumi long kros, o hevi i kamap namel long yumi na ol narapela, bai yumi mekim tok isi taim yumi laik stretim dispela hevi. I gutpela sapos yumi olgeta​—ol pikinini tu​—i lain long kisim dispela pasin em spirit i save kamapim.​—Song 119:​1, 2.

STRETPELA TINGTING LONG WOK BOS

6. (a) God i bin putim wanem lo long wok bos? (b) Man i mas tingim wanem samting na bai wok bos bilong em i ken kamapim amamas insait long famili?

⁶ Namba tu bikpela lo, em pasin bilong daun long wok bos. Pol i kolim stretpela lo bilong dispela samting taim em i tok: “Het bilong olgeta man em Krais, na het bilong meri em man bilong en, na het bilong Krais em God.” (1 Korin 11:3) Olsem na man i mas i stap bos long famili, na meri bilong em i save sambai long helpim em, na ol pikinini i save bihainim tok bilong papamama. (Efesus 5:​22-​25, 28-​33; 6:​1-4) Tasol pasin bilong i stap het bilong famili em i save kamapim amamas long wanpela rot tasol​—man i mas mekim dispela wok long stretpela pasin. Ol man marit i save bihainim pasin bilong givim bel long God ol i save, ol i no ken mekim wok bos long hatpela pasin na bosim strong famili. Ol i save bihainim pasin bilong Jisas, em i Het bilong ol. Jisas i bilong “i stap het tru bilong olgeta samting,” tasol em “i no bin i kam bilong ol man i ken mekim wok bilong helpim em. Nogat. Em i kam bilong helpim ol.” (Efesus 1:​22; Matyu 20:28) Na i wankain tu long man Kristen​—em i no save mekim wok bos long famili bilong helpim em yet, nogat; em i mekim bilong helpim meri pikinini bilong em.​—1 Korin 13:​4, 5.

7. Wanem ol lo bilong Baibel bai helpim meri marit long mekim ol wok God i bin givim long em insait long famili?

⁷ Na meri marit i save bihainim pasin bilong givim bel long God, em i no resis wantaim man bilong em long i stap het bilong famili o wok long bosim man, nogat. Em i amamas long helpim man bilong em na wok gut wantaim em. Sampela taim Baibel i tok long man i “kisim” meri, olsem em i bilong dispela man. Olsem na yumi save, man em i het bilong meri. (Stat 20:3) Taim meri i marit, em i stap aninit long lo bilong man bilong em. (Rom 7:2) Tasol Baibel i kolim meri olsem “poroman” na “helpim” bilong man. (Stat 2:​20) Meri i gat sampela gutpela pasin na save bilong mekim wok em man bilong en i no gat, na meri i save helpim em. (Sindaun 31:​10-​31) I gat narapela hap bilong Baibel tu i tok meri em i “poroman” bilong man, olsem em i save wok gut wantaim man bilong em. (Malakai 2:​14) Ol dispela lo bilong Baibel i save helpim man na meri bilong em long save gut long wok bilong narapela narapela na tingim gut poroman na mekim pasin long em olsem em i gat nem.

“PUTIM YAU KWIK LONG HARIM TOK”

8, 9. Stori long sampela lo bai helpim olgeta insait long famili long lain gut long pasin bilong toktok gut wantaim narapela.

⁸ Planti taim dispela buk i tokaut olsem pasin bilong toktok gut wantaim em i bikpela samting. Bilong wanem em i bikpela samting? Long wanem, taim ol man i toktok wantaim na narapela i putim yau long tok bilong narapela, i no hatwok long stretim ol hevi. Planti taim dispela buk i kamapim olsem, bilong toktok gut wantaim, tupela man i mas toktok i go i kam​—i no wanpela tasol i toktok. Disaipel Jems i tok: “Yupela olgeta i mas putim yau kwik long harim tok, tasol yupela i no ken hariap long mekim toktok.”​—Jems 1:19.

⁹ Na yumi mas was gut long pasin bilong yumi long toktok. Sapos yumi autim kwik tok na yumi no tingting gut pastaim, o tok bilong yumi i olsem tok pait, o yumi sutim strongpela tok long narapela, dispela i no pasin bilong toktok gut wantaim. (Sindaun 15:1; 21:9; 29:​11, 20) Na maski tok bilong yumi i stret, sapos yumi mekim long hatpela pasin o pasin hambak, o yumi no pilim liklik olsem tok bilong yumi inap sutim bel bilong man, ating dispela tok bai bagarapim man na i no helpim em. Yumi mas “mekim gutpela tok tasol” i swit long yau bilong man. (Kolosi 4:6) Ol tok bilong yumi i mas wankain olsem “gutpela piksa ol i wokim long gol na bilasim long silva.” (Sindaun 25:11) Ol famili i lain long toktok gut wantaim, dispela bai helpim gut ol long i stap amamas.

LAIKIM TRU NARAPELA

10. Wanem kain pasin bilong laikim tru narapela em i bikpela samting insait long marit?

¹⁰ Dispela tok ‘laikim tru narapela’ em i kamap planti taim insait long dispela buk. Em i mekim bikpela tok long wanem kain pasin bilong laikim tru narapela? Yu tingim? Tru, pasin bilong man long laikim tru meri na meri i laikim tru man (tok Grik, eʹros), em i bikpela samting insait long marit, na pasin bilong laikim tru narapela na pasin pren (tok Grik, phi·liʹa) i save kamap strong namel long man na meri em marit bilong ol i wok gut. Tasol bikpela samting moa yet, em dispela kain pasin bilong laikim tru narapela em wanpela tok Grik, a·gaʹpe, i makim. Yumi save wok long kisim dispela kain pasin bilong laikim tru narapela bambai yumi ken mekim long Jehova, na Jisas, na ol narapela man. (Matyu 22:​37-​39) Jehova i save mekim dispela kain pasin long ol manmeri bilong graun, olsem em i laikim tumas ol. (Jon 3:​16) Em i gutpela tru long yumi ken kamapim dispela kain pasin bilong laikim tru poroman marit na ol pikinini bilong yumi!​—1 Jon 4:​19.

11. Olsem wanem pasin bilong laikim tru narapela i save helpim marit?

¹¹ Tru tumas, insait long marit dispela gutpela kain pasin bilong laikim tru narapela em i save mekim tupela marit “i stap wanbel.” (Kolosi 3:​14, NW ) Em i save pasim tupela marit wantaim na narapela i gat laik long mekim ol samting i helpim poroman na ol pikinini. Taim sampela hevi i painim famili, pasin bilong laikim tru ol narapela i save helpim ol long stretim ol dispela hevi long pasin wanbel. Taim tupela marit i wok long go lapun, pasin bilong laikim tru narapela i save helpim tupela na narapela bai strongim narapela na amamas long em. “Man i save givim bel bilong en long ol arapela, . . . em i no save tingting tumas long em yet. . . . Nogat. Oltaim em i save bilip long God na wetim God i helpim em. Na long taim bilong hevi em i save sanap strong. Dispela pasin bilong givim bel bilong yumi long ol arapela, em i no inap pinis. Nogat tru.”​—1 Korin 13:​4-8.

12. Taim tupela marit i laikim tru God, bilong wanem dispela i save strongim marit bilong ol?

¹² Pasin bilong tupela marit long pas gut wantaim, em i save kamap strong taim narapela i laikim tru narapela, tasol em i save kamap strong moa yet taim tupela i laikim tru Jehova. (Saveman 4:​9-​12) Bilong wanem i olsem? Aposel Jon i tok: “Sapos yumi laikim tru God, orait yumi save bihainim ol lo bilong en.” (1 Jon 5:3) Olsem na tupela marit i mas skulim ol pikinini bilong ol long givim bel long God, na i no olsem ol i laikim tumas ol pikinini na ol i mekim olsem; ol i mekim, long wanem, em i lo bilong Jehova. (Lo 6:​6, 7) Tupela i mas sakim pasin pamuk, long wanem, narapela i laikim tru narapela, tasol bikpela samting moa, em ol i save laikim tru Jehova, em “bai i bekim pe nogut long ol manmeri i mekim ol kain kain pasin pamuk.” (Hibru 13:4) Na maski wanpela poroman i kamapim bikpela hevi insait long marit, pasin bilong laikim tru Jehova bai kirapim narapela poroman long bihainim yet ol lo bilong Baibel. Tru tumas, ol famili em narapela i laikim tru narapela, na pasin bilong laikim tru Jehova i pasim ol strong wantaim, ol i stap amamas tru!

FAMILI I MEKIM LAIK BILONG GOD

13. Taim man i strong long mekim laik bilong God, olsem wanem dispela bai helpim em long putim ai i go long ol samting i bikpela samting tru?

¹³ Pasin bilong mekim laik bilong God em i nambawan bikpela samting long i stap bilong Kristen. (Song 143:10) Man i givim bel long God em i save mekim olsem. Taim ol famili i mekim laik bilong God, dispela i save helpim ol long putim ai i go long ol samting i bikpela samting tru. (Filipai 1:​9, 10) Jisas i bin mekim tok lukaut olsem: “Mi kam bilong mekim pasin birua i kamap. Man bai i birua long papa bilong en, na pikinini meri bai i birua long mama bilong en, na maritmeri bai i birua long mama bilong man bilong en. Ol famili bilong man yet bai i kamap birua bilong en.” (Matyu 10:​35, 36) Olsem Jisas i toksave pinis, planti disaipel bilong em ol i bin kisim nogut long famili bilong ol i birua long ol. Sori tru long dispela samting i kamap! Tasol yumi no ken larim pasin bilong laikim tru famili i winim pasin bilong laikim tru Jehova na Krais Jisas. (Matyu 10:​37-​39) Sapos man i sanap strong maski famili i birua long em, bihain ol inap senisim tingting bilong ol taim ol i lukim gutpela samting em pasin bilong givim bel long God i mekim long em. (1 Korin 7:​12-​16; 1 Pita 3:​1, 2) Na maski dispela samting i no kamap, sapos pasin birua bilong famili i mekim na em i lusim wok bilong God, dispela i no inap helpim em tru.

14. Taim papamama i gat laik long mekim laik bilong God, olsem wanem dispela bai helpim tupela long mekim ol samting i save helpim tru ol pikinini bilong ol?

¹⁴ Pasin bilong mekim laik bilong God i save helpim papamama long tingim ol samting i stret ol i mas mekim. Olsem: Long sampela ples ol papamama i save tingim ol pikinini olsem mani ol i putim long beng, na ol i ting ol pikinini bai lukautim ol taim ol i go lapun. Tru, i stret ol pikinini i bikpela pinis ol i mas lukautim lapun papamama, tasol nogut dispela i kirapim papamama long stiaim ol pikinini long givim bel long painim mani kago. Papamama i no save helpim ol pikinini sapos ol i skulim ol long tingim ol samting bilong skin i namba wan na ol samting bilong spirit i namba tu tasol.​—1 Timoti 6:9.

15. Olsem wanem mama bilong Timoti, em Yunis, em i stap olsem gutpela piksa tru bilong wanpela mama i bin mekim laik bilong God?

¹⁵ Wanpela meri i stap olsem gutpela piksa tru long dispela samting, em Yunis, mama bilong yangpela pren bilong Pol, em Timoti. (2 Timoti 1:5) Yunis i marit long wanpela man i no bilip, tasol kirap long taim Timoti i liklik yet Yunis wantaim lapun bubu bilong Timoti, em Lois, i skulim Timoti long bihainim pasin bilong givim bel long God. (2 Timoti 3:​14, 15) Taim Timoti i go bikpela, Yunis i larim em i lusim famili na mekim wok bilong autim tok bilong Kingdom olsem poroman bilong Pol long wok misineri. (Aposel 16:​1-5) Ating Yunis i amamas tru taim pikinini bilong em i kamap wanpela gutpela misineri tru! Pasin bilong Timoti long givim bel long God i kamapim klia gutpela wok bilong mama na bubu long skulim em taim em i liklik yet. Yumi save, taim Yunis i harim stori bilong gutpela wok Timoti i mekim long autim tok, em i belgut na amamas tru long dispela, tasol yumi ken ting em i wari long Timoti i no stap moa wantaim em.​—Filipai 2:​19, 20.

FAMILI NA I STAP BILONG YU BIHAIN

16. Olsem pikinini man i mas mekim, Jisas i tingim husat? Tasol wanem namba wan tingting bilong em?

¹⁶ Jisas i go bikpela insait long famili i givim bel long God, na taim em i bikpela man pinis em i tingim mama bilong em​—em pasin i stret ol pikinini man i mas mekim long mama. (Luk 2:​51, 52; Jon 19:26) Tasol namba wan tingting bilong Jisas em bilong mekim laik bilong God, na wanpela wok bilong dispela, em i mas opim rot bambai ol man bilong graun i ken kisim laip i stap oltaim. Em i mekim olsem taim em i givim nambawan gutpela laip bilong em olsem ofa bilong baim bek ol sinman bilong graun.​—Mak 10:45; Jon 5:​28, 29.

17. Jisas i stap gut long God na dispela i opim rot long ol man i mekim laik bilong God na ol inap wetim wanem gutpela samting tru?

¹⁷ Taim Jisas i dai pinis, Jehova i kirapim em bek bilong kisim laip long heven, na Jehova i givim bikpela namba na strong long em, na bihain Jehova i putim em olsem King long Kingdom bilong heven. (Matyu 28:18; Rom 14:9; KTH 11:15) Ofa bilong Jisas i opim rot long sampela man ol inap mekim wok king wantaim em long Kingdom. Na dispela ofa i opim rot bambai ol narapela man i gat stretpela bel ol inap kisim laip i gutpela olgeta long graun i kamap olsem paradais. (KTH 5:​9, 10; 14:​1, 4; 21:​3-5; 22:​1-4) Wanpela gutpela wok tru yumi holim long nau, em wok bilong givim dispela gutpela tok long ol man.​—Matyu 24:14.

18. I gat wanem tok bilong kirapim tingting na bilong strongim bel bilong ol famili na ol wan wan man?

¹⁸ Olsem aposel Pol i soim yumi, man i bihainim pasin bilong givim bel long God, em inap tingting long kisim ol dispela gutpela blesing long laip “yumi bai kisim bihain.” Em i nambawan rot tru bilong painim amamas! Yu no ken lusim tingting olsem pasin bilong “dispela graun bai i pinis, na . . . pasin bilong bel i kirap na aigris, ol tu bai i pinis wantaim. Tasol man i bihainim tok bilong God, em bai i stap oltaim.” (1 Jon 2:​17) Olsem na maski yu wanpela pikinini o papa o mama, o yu man marit o meri marit, o yu bikpela pinis na yu stap wanpis na yu gat pikinini o yu no gat pikinini, yu mas wok strong long mekim laik bilong God. Maski ol man i laik subim yu long mekim wanpela samting, o sampela bikpela hevi tru i painim yu, yu no ken lusim tingting olsem yu wanpela wokman bilong dispela God i gat laip. Olsem na bai ol samting yu mekim i ken amamasim Jehova. (Sindaun 27:11) Na mipela i laik bai ol pasin yu bihainim i kamapim amamas long i stap bilong yu long nau na bai yu kisim laip i stap oltaim long nupela taim bai kamap bihain!