-
Hau Saiens i Helpim i Stap Bilong YuWastaua—2015 | Jun 1
-
-
FRAN PES STORI | YU TING SAIENS I SENISIM BAIBEL?
Hau Saiens i Helpim i Stap Bilong Yu
Wanpela dikseneri i tok, saiens em “pasin bilong kisim save long ol samting i stap long graun na long yunives na olsem wanem ol i save wok gut wantaim. Ol man i mekim olsem long rot bilong ol wok painimaut, mesarim ol samting, na lukim na skelim ol samting.” Wok bilong saiens i gat hatwok bilong en, olsem na ol saientis i mas mekim wok painimaut insait long sampela wik, mun, na yia. Na sampela taim ol i no painim bekim bilong ol, tasol ol narapela taim save ol i kisim i helpim i stap bilong ol man. Yumi ken stori long sampela eksampel.
Wanpela kampani long Yurop i wokim wanpela masin bilong klinim wara, ol i wokim dispela masin long ol strongpela plastik we i gat strena long en. Dispela masin inap long klinim wara na taim ol man i dring, ol i no inap long kisim sik. Ol man i bin yusim kain masin olsem long taim bilong ol disasta, olsem long Haiti taim bikpela guria i bin kamap long 2010.
Ol saientis i wokim planti satelait i stap antap long spes, na ol dispela satelait i wok bung wantaim. Ol i kolim dispela wok olsem GPS (Global Positioning System). Bipo, ol i wokim GPS bilong helpim ol ami, tasol long nau dispela sistem i helpim ron bilong ol kar, ol balus, ol sip, na tu, ol man bilong raun long bus na ol man i save painim abus. Yumi amamas olsem ol saientis i wokim dispela sistem bilong helpim yumi long save long ples yumi laik go long en.
Olsem wanem? Yu save yusim mobail fon, kompiuta, na Intenet? Yu luksave olsem ol marasin samting i helpim yumi long daunim ol sik na yumi gat gutpela helt? Yu save raun long balus? Sapos olsem, orait ol samting saiens i kamapim i helpim i stap bilong yumi. Olsem na yumi ken tok saiens i kamapim planti gutpela samting.
OL SAMTING SAIENS I NO INAP LONG MEKIM
Ol saientis i wok strong long kisim sampela save moa, olsem na ol i mekim ol wok painimaut long ol samting God i bin wokim. Sampela saientis i save skelim ol wok bilong ol atom. Na ol narapela lain saientis i mekim wok painimaut long ol samting i stap long graun inap planti bilion yia i go pinis, na bai ol inap kisim save long hau yunives i kamap. Ol i mekim wok painimaut long ol samting ol i no inap long lukim, na dispela i mekim na sampela saientis i ting ol inap painim God em Baibel i stori long en.
Tasol sampela saveman na ol saientis i gat biknem i gat narapela tingting. Amir D. Aczel em man bilong raitim ol buk bilong saiens i tok, “ol dispela lain i kamapim ol wok painimaut bilong soim olsem God i no stap tru.” Olsem, wanpela saveman bilong saiens em planti man i save long en i tok, “sapos i no gat ol samting bilong soim olsem God husat i bin wokim na lukautim yunives i stap tru, orait dispela i makim olsem em i no stap.” Ol narapela i tok ol wok bilong God em Baibel i stori long en, em ol wok mejik na ol stori nating.a
Tasol yumi laik save long bekim bilong dispela askim: Yu ting ol saientis i kisim save long olgeta samting i stap long graun, na bai ol inap kamapim ol kain bilip olsem? Bekim bilong dispela em nogat. Maski wok bilong ol saientis i kamapim planti gutpela samting, ol i luksave olsem i gat planti samting em ol i no save long en, na tu, i gat sampela samting i hatwok long save long en. Steven Weinberg em wanpela saientis husat i bin winim prais Nobel i stori long dispela na i tok: “Yumi man i no inap tru long save long olgeta samting i stap long graun na yunives.” Na Profesa Martin Rees, em wanpela saientis i gat biknem (Astronomer Royal of Great Britain) i tok: “Ating i gat sampela samting em ol man i no inap kliagut long en.” Wok saiens bilong nau i no inap long eksplenim olgeta samting i stap long graun, maski em ol liklik sel o ol bikpela samting i stap long yunives. Yumi laik stori long sampela eksampel:
Ol saientis bilong skelim ol samting i gat laip i no kliagut long ol samting i save kamap insait long sel. Olsem, ol i no save long hau ol sel i kisim kaikai na kamapim protin, na olsem wanem ol sel i save bruk i go tupela hap na kamap planti.
Strong bilong graviti i save mekim sampela samting long i stap bilong yumi long olgeta de. Maski i olsem, ol saientis i no kliagut long olsem wanem graviti inap pulim yumi i kam bek long graun, na hau em i helpim mun long bihainim ron bilong en long raunim graun.
Ol saveman i tok maski ol man i yusim ol masin bilong saiens, ol i no inap kliagut long klostu 95 pesen bilong ol samting i stap hait long yunives. Olsem na ol i putim ol kain samting olsem i go long 2-pela grup: ol samting yumi no inap lukim na save long en, na ol strong em yumi no inap save long wok bilong en.
Na tu, i gat planti arapela samting em ol saientis i no kliagut long en. Bilong wanem em i bikpela samting long ol i mas save long ol dispela samting? Wanpela man bilong raitim ol buk bilong saiens em planti man i save long en i tok: “Tru, yumi kisim save long ol samting, tasol i gat planti samting em yumi no save long en. Mi ting wok saiens i mas kirapim ol man long kisim sampela save moa.”
Olsem wanem? Yu ting saiens i senisim tok bilong Baibel na dispela i kirapim ol man long i no bilip long God? Sapos olsem, orait i gutpela long skelim dispela askim: Sapos ol saientis i gat bikpela save i no kliagut long olgeta samting i stap long graun, orait yu ting i stret long sakim ol tok bilong Baibel em saiens i no inap long painim bekim bilong en? Long pinis bilong wanpela atikol i stori long ol samting bilong ples antap, buk Encyclopedia Britannica i tok: “Klostu 4 tausen yia nau ol saientis i mekim wok painimaut long ol samting bilong ples antap, tasol wankain olsem ol Babilon bilong bipo husat i mekim planti wok painimaut long ol sta na mun samting, ol i no inap kliagut long olgeta samting.”
Ol Witnes Bilong Jehova i rispektim tingting ol man i gat long saiens. Mipela i bihainim tok bilong Baibel olsem: “Olgeta man i mas save olsem yupela i save bihainim gutpela tingting.” (Filipai 4:5) Olsem na mipela i laik kirapim yu long skelim olsem wanem tok bilong Baibel i stret wantaim save bilong saiens.
a Sampela man i no bilip long tok bilong Baibel, long wanem, ol lotu i skulim ol olsem graun i stap namel long yunives na God i wokim graun insait long 6-pela de i gat 24 aua long en.—Lukim blok “Baibel na Wok Painimaut Bilong Saiens.”
-
-
Ol Samting Saiens i No Inap MekimWastaua—2015 | Jun 1
-
-
FRAN PES STORI | YU TING SAIENS I SENISIM BAIBEL?
Ol Samting Saiens i No Inap Mekim
Long nau, planti man i save ritim ol buk i kamapim tingting bilong ol man i no bilip long God. Ol dispela buk i mekim na ol man i gat narapela narapela tingting na ol i tok pait. Saientis David Eagleman i tok: “Sampela man husat i ritim ol dispela buk . . . i ting ol saientis i save long olgeta samting. Tasol ol gutpela saientis i save skelim olgeta samting, na oltaim ol i wok long kisim save long ol nupela samting.”
Long bipo na i kam inap long nau, ol saientis i mekim planti wok painimaut bilong painim bekim bilong ol askim bilong ol long ol samting i stap long graun, na ol i kisim save long ol narakain samting. Tasol sampela wok painimaut bilong ol saientis i kamapim ol tingting kranki. Isaac Newton em saveman i gat biknem tru long wok saiens. Em i stori gut long olsem wanem strong bilong graviti i holim ol samting i stap long yunives, olsem ol planet, ol sta, na ol galaksi. Na tu, em i kamapim matematiks ol i kolim kalkulas. Dispela save i helpim ol man long wokim ol kompiuta na ol masin bilong raun long spes, na tu, long mekim wok painimaut long ol atom. Maski em i gat bikpela save, em i kamapim wok painimaut we ol man i glasim ol sta samting na yusim wok mejik bilong tanim ol ain samting i kamap gol.
Tolemi i stap paslain long Newton, winim 1,500 yia. Em i wanpela saveman bilong bipo husat i glasim ol sta na mun samting long ai bilong em yet. Long nait, em i save lukluk i go long ples antap bilong bihainim wokabaut bilong ol planet, na tu, em i gat bikpela save long wokim ol mep. Tasol em i bilip olsem graun i stap long namel bilong yunives. Saveman Carl Sagan i raitim wanpela buk, na em i stori long Tolemi olsem: “Inap 1,500 yia ol man i ting graun i stap long namel bilong yunives. Na dispela i kamapim klia olsem maski man i gat bikpela save, ol wok painimaut bilong em inap kamapim tingting kranki.”
Long nau, sampela taim ol saientis i bungim wankain hevi long wok painimaut bilong ol. Yu ting ol inap save long olsem wanem olgeta samting long yunives i wok gut wantaim? Tru, saiens i kamapim planti gutpela samting i helpim i stap bilong yumi, tasol i gutpela long tingim tu olsem i gat sampela samting em saiens i no inap mekim. Saveman Paul Davies i tok: “I hatwok tru long kisim save long olgeta samting i stap long yunives na kliagut long olsem wanem ol i wok gut wantaim.” Tok bilong em i kamapim klia olsem yumi man i no inap long kliagut long olgeta samting i stap long graun na yunives. Olsem na sapos ol man i tok saiens inap helpim yumi long kliagut long olgeta samting, orait i stret yumi skelim gut dispela tingting.
Baibel i helpim yumi long kisim save long ol samting em saiens i no inap stori long en
Baibel i stori long ol samting i stap long graun olsem: “Dispela olgeta samting God i mekim ol i kamap, na yumi save lukim na pilim long en, em i soim yumi liklik hap tasol bilong bikpela strong bilong God. Na dispela i winim save bilong yumi.” (Jop 26:14) I gat planti samting em yumi man i no inap kisim save na kliagut long en. Olsem na yumi ken wanbel long tok aposel Pol i mekim klostu 2,000 yia i go pinis. Em i tok: “Olaman! Ol gutpela pasin bilong God na tingting na save bilong en i pulap tru, na i daun tumas olsem solwara! Yumi man i no inap tru long painim as bilong olgeta tingting bilong en. Yumi no inap tru long bihainim olgeta rot bilong en.”—Rom 11:33.
-