Ol Referens Bilong Laip na Wok Autim Tok Miting Wok Buk
JUN 4-10
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | MAK 15-16
“Jisas i Truim Tok Profet”
(Mak 15:3-5) Ol bikpris i sutim tok long em long planti samting. 4 Na Pailat i givim askim gen long em, na tok: “Yu no gat wanpela tok long bekim, a? Lukim, ol i sutim planti tok long yu.” 5 Tasol Jisas i no bekim wanpela tok moa, na Pailat i kirap nogut tru.
(Mak 15:24) Na ol i nilim em long pos na ol i pilai satu bilong tilim saket na laplap bilong en. Ol i mekim olsem bilong makim husat bai kisim wanem samting.
(Mak 15:29, 30) Na ol manmeri i go i kam, ol i tok bilas long em, ol i tantanim het bilong ol na tok: “Goan! Yu dispela man husat i tok long tromoi tempel i go daun na sanapim gen long 3-pela de. 30 Helpim yu yet na lusim dispela diwai pos na kam daun.”
nwtsty ol stadi nout long Mk 15:24, 29
tilim saket na laplap bilong en: Stori i stap long Jon 19:23, 24 i kamapim sampela tok em Matyu, Mak, na Luk i no stori long en: Ol soldia bilong Rom i pilai satu long saket na laplap bilong Jisas; ol soldia i brukim saket “long 4-pela hap, wan wan soldia i kisim wanpela hap”; ol i no laik brukim laplap bilong em, olsem na ol i pilai satu bilong makim husat bai kisim; na taim ol i pilai satu long klos bilong Mesaia, dispela i truim tok bilong Sg 22:18. Ol soldia i save kisim klos bilong man ol bai kilim, ol i save kisim ol samting na rausim klos bilong raskolman paslain long ol i kilim em, na dispela i givim bikpela sem long em.
tantanim het bilong ol: Ol man i save toktok na mekim dispela pasin bilong tok bilas long man. Ol manmeri i no luksave olsem pasin ol i mekim i truim tok profet long Sg 22:7.
(Mak 15:43) Olsem na Josep bilong Arimatea i kam, em i wanpela memba bilong Kaunsil, na em i gat gutnem. Em tu i wetim Kingdom bilong God. Em i strongim bel na i go long Pailat na askim long kisim bodi bilong Jisas.
(Mak 15:46) Orait Josep i baim wanpela gutpela laplap, na em i kisim bodi bilong Jisas i kam daun. Na em i karamapim bodi long dispela gutpela laplap na putim long matmat ol i bin katim insait long traipela ston. Na em i rolim wanpela ston i go pasim maus bilong matmat.
nwtsty stadi nout long Mk 15:43
Josep: Wan wan man bilong raitim Gutnius i kamapim narapela narapela stori bilong Josep. Matyu em man bilong kisim takis i tok Josep em “wanpela maniman”; Mak i rait i go long ol Rom na i tok Josep “i wanpela memba bilong Kaunsil, na em i gat gutnem,” na em i wetim Kingdom Bilong God; Luk, dispela dokta i tok Josep “i wanpela gutpela na stretpela man” husat i no bin vot long sapotim samting ol Kaunsel i laik mekim long Jisas; Jon wanpela tasol i tok Josep “i wanpela disaipel bilong Jisas, tasol em i haitim dispela, long wanem, em i pret long ol Juda.”—Mt 27:57-60; Mk 15:43-46; Lu 23: 50-53; Jon 19:38-42.
Mekim Wok Painimaut
(Mak 15:25) Long namba 3 aua, ol i nilim em long pos.
nwtsty stadi nout long Mk 15:25
namba 3 aua: Olsem 9 klok long moningtaim. Dispela tok i no wankain long tok bilong Jon 19:14-16, em i tok “em klostu long namba 6 aua” taim Pailat i putim Jisas long han bilong ol birua na bai ol i ken kilim em i dai. Maski Baibel i no stori gut long samting i narakain, hia em sampela samting bilong skelim: Ol Gutnius i mekim wankain tok long ol samting i kamap long Jisas long laspela de bilong em long graun. Olgeta 4-pela stori i makim olsem ol bikpris na ol hetman i bung long moningtaim tru, na bihain ol i bringim Jisas i go long Gavana Bilong Rom, Pontius Pailat. (Mt 27:1, 2; Mk 15:1; Lu 22:66–23:1; Jon 18:28) Matyu, Mak, na Luk i stori olsem bihain long Jisas i hangamap long diwai pos, tudak i karamapim olgeta hap, kirap “long namba 6 aua . . . i go inap long namba 9 aua.” (Mt 27:45, 46; Mk 15:33, 34; Lu 23:44) Ating wanpela samting i bin kamap na dispela i tokaut long taim ol i bin kilim Jisas: Pasin bilong wipim man em wanpela samting ol i save mekim long taim bilong kilim man i dai. Sampela taim ol i save wipim man nogut tru na em i dai. Jisas i bin karim bikpela pen, pastaim em yet i bin karim diwai pos bilong em, tasol bihain wanpela man i mas helpim em. (Lu 23:26; Jon 19:17) Sapos pasin bilong wipim man em samting ol i save mekim paslain long ol i kilim man, ating sampela haptaim i mas lus paslain long ol i nilim Jisas long diwai pos. Bilong strongim dispela tok, Mt 27:26 na Mk 15:15 i stori olsem ol i wipim na nilim Jisas long pos. Olsem na ating narapela narapela man i makim narapela narapela aua long taim ol i bin kilim Jisas i dai, risen em ol i kamapim tingting bilong ol yet long taim ol i kirap long wipim em. Ating em risen na Pailat i kirap nogut long kisim save olsem Jisas i dai bihain liklik long ol i nilim em long diwai pos. (Mk 15:44) Na tu, planti taim ol man bilong raitim Baibel i save skelim de i go long 4-pela hap we i gat 3-pela aua long en, ol i bihainim wankain pasin taim ol i skelim ol aua bilong nait. Dispela em risen na sampela taim Baibel i save kolim namba 3, namba 6, na namba 9 aua, ol i kirap kaunim long taim san i kamap long klostu 6 klok long moning. (Mt 20:1-5; Jon 4:6; Ap 2:15; 3:1; 10:3, 9, 30) Na tu, planti manmeri i no gat ol samting bilong kolim stret taim, olsem na ol i save yusim tok “klostu” taim ol i kolim ol aua bilong de, olsem yumi ritim long Jon 19:14. (Mt 27:46; Lu 23:44; Jon 4:6; Ap 10:3, 9) Yumi kisim save olsem: Mak i stori long pasin bilong wipim na nilim man long pos, na Jon i stori tasol long nilim man long pos. Tupela wantaim i kolim aua bilong de we i klostu long namba 3 aua, na Jon i yusim tok “klostu” taim em i stori long dispela aua. Ol dispela risen i as na Baibel i kolim narapela narapela aua. Na laspela risen, planti yia bihain Jon i raitim ol tok bilong en, em i no kolim wankain aua olsem Mak i kolim, na dispela i soim olsem Jon i no kopim stori Mak i raitim.
(Mak 16:8) Orait taim ol i kam ausait, ol i lusim matmat na ranawe. Ol i guria na bel na tingting bilong ol i kirap tru. Na ol i no tokim wanpela man long wanpela samting, long wanem, ol i pret.
nwtsty stadi nout long Mk 16:8
long wanem, ol i pret: Ol manuskrip bilong bipo long laspela hap bilong buk Mak, Gutnius i pinis long ol tok i stap long ves 8. Sampela i tok dispela kain pinis bilong tok i no gutpela tumas long buk em ol i bin raitim long bipo. Tasol pasin bilong Mak long raitim kain sotpela tok i soim klia olsem dispela tingting i no stret. Na tu, long yia 300 C.E. samting, saveman Jerome na Eusebius i tok dispela buk i pinis wantaim dispela hap tok “ol i pret.”
I gat planti Grik manuskrip na ol trenslesen bilong ol narapela tokples we i gat tok longpela o sotpela pinis bilong buk bihain long ves 8. Longpela pinis bilong buk (i gat 12-pela moa ves) i stap long Codex Alexandrinus, Codex Ephraemi Syri rescriptus, na Codex Bezae Cantabrigiensis, olgeta i stap long 500 C.E. Na tu, dispela longpela pinis bilong tok i stap long Latin Vulgate, Curetonian Syriac, na Syriac Peshitta. Tasol i no stap long 2-pela Grik manuskrip bilong 400 C.E., em Codex Sinaiticus na Codex Vaticanus, o long Codex Sinaiticus Syriacus bilong yia 400 o 500 C.E., o long Sahidic Coptic manuskrip bilong Mak long 500 C.E. Ol olpela manuskrip bilong Mak long tok Amenia na Jojia tu i pinis long ves 8.
Bihain ol Grik manuskrip na ol trenslesen bilong ol narapela tokples i gat sotpela pinis bilong buk (em i gat sampela sentens tasol). Codex Regius bilong 800 C.E. i kamapim tupela pinis bilong tok, pastaim em i kolim sotpela pinis bilong tok. Long kirap bilong wan wan pinis bilong tok, i gat wanpela rait olsem sampela saveman i yusim ol dispela tok, em i tokaut long sampela samting long dispela buk.
SOTPELA PINIS BILONG BUK
Sotpela tok long pinis bilong Mk 16:8 i no hap bilong Baibel. Em i tok:
Tasol olgeta tok ol i bin kisim, ol i kamapim ol bikpela tok bilong en long ol man i stap wantaim Pita. Na bihain, long rot bilong ol disaipel, Jisas i salim dispela tokaut olsem God i laik kisim bek ol man na givim laip oltaim long ol. Dispela tokaut i holi na i no inap bagarap, na ol bai autim long hap bilong sankamap i go inap long hap bilong san i go daun.
LONGPELA PINIS BILONG BUK
Longpela tok long pinis bilong Mk 16:8 i no hap bilong Baibel. Em i tok:
9 Long moningtaim long namba 1 de bilong wik, em i kirap bek. Na em i kamap pastaim long Maria Makdala, em dispela meri em i bin rausim 7-pela spirit nogut long en. 10 Dispela meri i go na toksave long ol man husat i bin stap wantaim Jisas, em ol i bel sori na krai i stap. 11 Tasol taim ol i harim olsem Jisas i stap laip na dispela meri i bin lukim em, ol i no bilip. 12 Bihain long dispela, Jisas i kamap long tupela bilong ol em ol i lusim taun na wokabaut i go, tasol em i no luk wankain olsem bipo. 13 Na ol i kam bek na tokim ol arapela. Tasol ol i no bilipim tok bilong tupela tu. 14 Tasol bihain em i kamap long 11-pela aposel em ol i sindaun long tebol. Em i tokim ol olsem em i no amamas long ol i no bilip na bel bilong ol i pas. Em i tok olsem, long wanem, ol i no bilipim tok bilong ol manmeri i bin lukim em i kirap bek pinis. 15 Na em i tokim ol: “Go long olgeta hap bilong graun na autim gutnius long olgeta manmeri. 16 God bai kisim bek man i bilip na kisim baptais, tasol man i no bilip em bai i lus long kot. 17 Ol man i bilip ol bai wokim ol mirakel olsem: Long nem bilong mi, ol bai rausim ol spirit nogut; ol bai mekim kain kain tokples; 18 na ol bai apim ol posin snek long han bilong ol; na sapos ol i dringim samting i gat posin long en, dispela i no inap bagarapim ol. Ol bai putim han long ol man i gat sik, na ol dispela man bai kamap orait.”
19 Bikpela Jisas i toktok wantaim ol pinis na God i kisim em i go long heven, na em i sindaun long han sut bilong God. 20 Orait, ol i go autim tok long olgeta hap na Bikpela i wok wantaim ol, na long rot bilong ol mirakel ol i wokim, em i strongim tok ol i autim.
Baibel Ritim
(Mak 15:1-15) Taim tulait i bruk, wantu ol bikpris na ol hetman na ol saveman bilong Lo, em olgeta lain bilong Sanhedrin, ol i bung na toktok. Ol i pasim han bilong Jisas long rop na kisim em i go na putim em long han bilong Pailat. 2 Na Pailat i askim em: “Yu King bilong ol Juda, a?” Na em i bekim tok olsem: “Yu yet yu tok olsem.” 3 Ol bikpris i sutim tok long em long planti samting. 4 Na Pailat i givim askim gen long em, na tok: “Yu no gat wanpela tok long bekim, a? Lukim, ol i sutim planti tok long yu.” 5 Tasol Jisas i no bekim wanpela tok moa, na Pailat i kirap nogut tru. 6 Long olgeta pasova, Pailat i save lusim wanpela kalabusman i go long ol manmeri. Em i save lusim man ol manmeri yet i askim em long lusim. 7 Long dispela taim i gat wanpela man nem bilong em Barabas. Em na ol arapela i kalabus wantaim em, ol i bin bikhet long gavman na kilim man i dai. 8 Orait bikpela lain manmeri i kam na askim Pailat long mekim dispela samting em i save mekim. 9 Pailat i bekim tok long ol olsem: “Olsem wanem? Yupela i laik bai mi lusim King bilong ol Juda i go long yupela?” 10 Pailat i save olsem ol bikpris i bel nogut long Jisas na long dispela as ol i bringim em i kam long kot. 11 Tasol ol bikpris i kirapim ol manmeri long tokim Pailat long lusim Barabas i go long ol, na Jisas nogat. 12 Pailat i bekim gen tok bilong ol olsem: “Bai mi mekim wanem long dispela man em yupela i kolim olsem King bilong ol Juda?” 13 Ol i singaut gen olsem: “Nilim em long pos!” 14 Tasol Pailat i tokim ol: “Bilong wanem? Em i mekim wanem rong?” Tasol ol i singaut moa yet: “Nilim em long pos!” 15 Pailat i laik amamasim dispela bikpela lain manmeri, olsem na em i lusim Barabas i go long ol. Na em i tokim ol man long wipim Jisas, na bihain em i putim Jisas long han bilong ol soldia bilong ol i ken nilim em long pos.
JUN 11-17
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | LUK 1
“Bihainim Pasin Daun Bilong Maria”
(Luk 1:38) Na Maria i tok: “Mi wokmeri bilong Jehova! Samting yu tok long en i ken kamap long mi.” Orait ensel i lusim em na i go.
“Harim. Mi Wokmeri Bilong Bikpela!”
Tok bilong em i kamapim pasin daun bilong em na pasin bilong em long bihainim tok. Em i tokim Gebriel: “Harim. Mi wokmeri bilong Bikpela. Em i ken mekim long mi olsem yu tok.” (Luk 1:38) Wanpela wokmeri nating i save stap long han bilong bikman bilong em, na em i mas mekim olgeta samting bikman i laikim. Maria i gat dispela kain tingting long Bikpela bilong em, Jehova. Em i save em bai stap gut long han bilong Jehova, na Jehova i save stap gut long ol man i stap gut long em, na sapos Maria i givim bel long mekim dispela bikpela wok em i kisim, Jehova bai mekim gut long em.—Song 18:25.
(Luk 1:46-55) Na Maria i tok: “Litimapim nem bilong Jehova, 47 na bel bilong mi i amamas tru long God, em Seivia bilong mi. 48 Long wanem, mi wokmeri bilong en na mi samting nating, tasol em i lukim mi. Kirap long nau na i go, olgeta lain manmeri bai i tok mi gat blesing, 49 long wanem, dispela Man i gat strong i bin mekim ol bikpela wok i helpim mi, na nem bilong en i holi. 50 Na inap oltaim oltaim em i marimari long ol manmeri i pret long em. 51 Em i bin mekim ol strongpela wok long han bilong en. Na ol man em tingting i stap long bel bilong ol i soim olsem ol i gat pasin antap, em i bin rausim ol i go nabaut. 52 Ol man i gat namba, em i rausim ol long ol sia king, na em i litimapim ol man nating. 53 Ol man i stap hangre, em i inapim tru ol long ol gutpela samting, na ol man i gat planti mani kago em i salim ol i go han nating. 54 Em i helpim wokman bilong en, Israel, bilong soim olsem em i tingim tok promis bilong en long mekim pasin marimari inap oltaim oltaim 55 long Abraham na pikinini bilong en, olsem em i bin tokim ol tumbuna bilong yumi.”
“Harim. Mi Wokmeri Bilong Bikpela!”
Orait nau Maria i toktok. Ol dispela tok bilong em i stap long Luk 1:46-55. Em wanpela longpela tok tru, winim ol narapela tok bilong Maria i stap long Baibel, na i kamapim klia pasin bilong em. Em i tenkyu tru na i litimapim nem bilong Jehova, long wanem, Jehova i bin mekim gut long em na givim bikpela wok long em long i stap mama bilong Mesaia. Em i soim bikpela bilip bilong em taim em i toktok long Jehova i save daunim ol man i gat pasin antap na ol man i gat strong, na em i save helpim ol man nating na ol rabisman i laik mekim wok bilong em. Na ol tok bilong em i kamapim save bilong em. Em i kamapim olsem 20 tok bilong Ol Skripsa Hibru!
I klia tru olsem Maria i bin tingim tru Tok Bilong God. Tasol em i holim yet pasin daun—em i laik kamapim tok bilong God na em i no laik kamapim ol tok bilong em yet. Dispela pikinini i wok long go bikpela insait long bel bilong em, bihain em tu bai mekim wankain pasin, na em bai tok: “Dispela tok mi givim yupela, em i no bilong mi yet. Nogat. Em i bilong God, em i bin salim mi na mi kam.” (Jon 7:16) Orait yumi ken askim yumi yet: ‘Mi save rispek na daun long Tok Bilong God? O mi save laikim ol tingting na tok bilong mi yet?’ Tingting bilong Maria long ol dispela askim i klia tru.
Mekim Wok Painimaut
(Luk 1:69) Na em i bin kamapim wanpela strongpela seivia bilong yumi long lain bilong wokman bilong en, Devit.
nwtsty stadi nout long Lu 1:69
wanpela strongpela seivia: O “wanpela kom bilong kisim bek man.” Long Baibel, planti taim kom bilong ol animal i makim strong, daunim ol narapela, na winim pait. (1Sm 2:1; Sg 75:4, 5, 10; 148:14) Na tu, ol gavman na ol king bilong graun, em ol man i save mekim stretpela pasin na pasin nogut wantaim, olgeta i olsem ol kom, na taim ol i winim pait i olsem ol i sakim narapela narapela long kom bilong ol. (Lo 33:17; Da 7:24; 8:2-10, 20-24) Long dispela ves, tok “wanpela strongpela seivia” i makim Mesaia, em man i gat strong long kisim bek ol man.
(Luk 1:76) Tasol yu, Pikinini, bai ol i kolim yu profet bilong God Antap Tru, long wanem, yu bai go paslain long Jehova bilong redim rot bilong en,
nwtsty stadi nout long Lu 1:76
yu bai go paslain long Jehova: Jon Bilong Baptais bai “go paslain long Jehova,” olsem em bai go pas long Jisas, em man husat bai makim Papa na kam long nem bilong Em.—Jon 5:43; 8:29.
Baibel Ritim
(Luk 1:46-66) Na Maria i tok: “Mi litimapim nem bilong Jehova, 47 na bel bilong mi i amamas tru long God, em Seivia bilong mi. 48 Long wanem, mi wokmeri bilong en na mi samting nating, tasol em i lukim mi. Kirap long nau na i go, olgeta lain manmeri bai i tok mi gat blesing, 49 long wanem, dispela Man i gat strong i bin mekim ol bikpela wok i helpim mi, na nem bilong en i holi. 50 Na inap oltaim oltaim em i marimari long ol manmeri i pret long em. 51 Em i bin mekim ol strongpela wok long han bilong en. Na ol man em tingting i stap long bel bilong ol i soim olsem ol i gat pasin antap, em i bin rausim ol i go nabaut. 52 Ol man i gat namba, em i rausim ol long ol sia king, na em i litimapim ol man nating. 53 Ol man i stap hangre, em i inapim tru ol long ol gutpela samting, na ol man i gat planti mani kago em i salim ol i go han nating. 54 Em i helpim wokman bilong en, Israel, bilong soim olsem em i tingim tok promis bilong en long mekim pasin marimari inap oltaim oltaim 55 long Abraham na pikinini bilong en, olsem em i bin tokim ol tumbuna bilong yumi.” 56 Na Maria i stap wantaim Elisabet inap 3-pela mun, na bihain em i go bek long haus bilong en. 57 Orait taim i kamap long Elisabet long karim pikinini, na em i karim wanpela pikinini man. 58 Ol lain i stap klostu na ol wanblut bilong en ol i harim olsem Jehova i bin soim bikpela pasin marimari long em, na ol i amamas wantaim em. 59 Na long namba 8 de ol i kam bilong katim skin bilong dispela pikinini, na ol i laik givim em nem bilong papa bilong en, Sekaraia. 60 Tasol mama bilong em i tok: “Nogat! Nem bilong en Jon.” 61 Na ol i tokim em: “I no gat wanpela wanblut bilong yu i gat dispela nem.” 62 Orait ol i go long papa bilong en na mekim sain long han na askim em long em i laik givim wanem nem long pikinini. 63 Na em i askim ol long givim em wanpela hap diwai na em i raitim tok long en olsem: “Nem bilong en Jon.” Na olgeta i kirap nogut. 64 Wantu tasol maus bilong en i op na tang bilong en i no hevi moa na em i kirap long toktok na preisim God. 65 Na pret i kisim ol manmeri i stap long hap bilong ol. Na long ol ples maunten bilong Judia ol manmeri i kirap toktok long ol dispela samting. 66 Na ol manmeri husat i harim, ol i putim dispela tok long bel bilong ol na tok: “Dispela pikinini bai kamap wanem kain man tru?” Tru tumas, han bilong Jehova i stap wantaim dispela pikinini.
JUN 18-24
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | LUK 2-3
“Ol Yangpela—Yu Wok Long Kamap Strong Long Bilip?”
(Luk 2:41, 42) Long olgeta yia papamama bilong en i save go long Jerusalem long bikpela bung bilong Pasova. 42 Na taim em i gat 12-pela krismas, ol i bihainim pasin bilong dispela bung na ol i go antap long Jerusalem.
nwtsty stadi nout long Lu 2:41
papamama bilong en i save go: Lo i no tok long ol meri i mas i go long bikpela bung bilong Pasova. Tasol Maria i save go wantaim Josep long olgeta yia long Jerusalem long dispela bung. (Ki 23:17; 34:23) Long olgeta yia, famili olgeta i save go long Jerusalem na kam bek, em longwe klostu 300 kilomita.
(Luk 2:46, 47) Orait bihain long 3-pela de, ol i lukim em long tempel. Em i sindaun namel long ol tisa na putim yau long tok bilong ol na givim ol askim long ol. 47 Na lain husat i harim ol tok bilong en ol i kirap nogut long save bilong en na ol tok em i bekim long ol.
nwtsty ol stadi nout long Lu 2:46, 47
givim ol askim long ol: Ol man i putim yau long tok bilong Jisas i kirap nogut, ol askim bilong em i no olsem bilong wanpela mangi husat i laik save long ol samting bilong inapim laik bilong em. (Lu 2:47) Tok Grik ol i yusim bilong makim “givim ol askim” inap makim wanem kain askim man i givim na dispela askim i stap olsem bekim bilong narapela askim em ol i save yusim long kot. (Mt 27:11; Mk 14:60, 61; 15:2, 4; Ap 5:27) Ol saveman i tok sampela lida bilong lotu i save stap long tempel bihain long ol bikpela bung na skulim ol man long ples bung i stap long fran bilong tempel. Ol manmeri inap sindaun klostu long ol dispela lida na putim yau na givim ol askim.
ol i kirap nogut: Hap tok Grik “kirap nogut,” em ol i yusim long dispela ves inap makim man i kirap nogut i go i go o inap planti taim.
(Luk 2:51, 52) Orait em i go bek wantaim tupela long Nasaret na em i stap daun yet long tupela. Na mama bilong en i putim ol dispela tok long bel bilong en. 52 Jisas i wok long kamap bikpela na savetingting bilong en tu i wok long i go bikpela, na God na ol man tu i wok long laikim em moa yet.
nwtsty stadi nout long Lu 2:51, 52
stap daun yet: Dispela tok Grik i kamapim olsem bihain long Jisas i toktok long save em i gat long Baibel long ol tisa long tempel na ol i amamas long ol tok bilong em, Jisas i go bek long haus na em i stap daun yet long papamama. Pasin bilong Jisas long bihainim tok i winim pasin bilong ol narapela pikinini; em samting em i mekim bilong inapim olgeta samting long Lo Bilong Moses.—Ki 20:12; Ga 4:4.
Mekim Wok Painimaut
(Luk 2:14) “Mipela i givim glori long God i save stap antap tru, na long graun bel isi i ken i stap namel long ol man em God i orait long ol.”
nwtsty ol stadi nout long Lu 2:14
na long graun bel isi i ken i stap namel long ol man em God i orait long ol: Sampela manuskrip i gat tok ol i tanim olsem “na long graun bel isi, God i orait long ol man,” na dispela tok i stap long sampela Baibel. Tasol ol manuskrip i strongim tok New World Translation i kamapim. Dispela tok ensel i autim i no makim olsem God i orait long olgeta man maski ol i bihainim wanem kain tingting na pasin. Dispela tok i makim ol man em God i orait long ol bikos ol i bilip tru long em na ol i kamap disaipel bilong Pikinini bilong em.
ol man em God i orait long ol: Dispela tok ensel i autim, “God i orait,” i makim samting God i mekim, na i no ol man. Tok Grik eu·do·kiʹa inap makim “orait long; amamas; givim tok orait.” Ol i yusim wankain tok eu·do·keʹo long Mt 3:17; Mk 1:11; na Lu 3:22, em tok God i mekim long Pikinini bilong em bihain stret long em i baptais. Em i kamapim namba 1 mining, “God i orait long; amamas long em.” Olsem na taim ol i yusim dispela tok “ol man em God i orait long ol” (an·throʹpois eu·do·kiʹas), dispela inap makim tu “ol manmeri em God i givim tok orait long ol; ol manmeri em i amamas long ol.” Olsem na dispela tok bilong ensel i makim olsem God i orait long ol man, i no olgeta man, em i makim tasol ol manmeri husat i amamasim em taim ol i bilip tru long em na kamap disaipel bilong Pikinini bilong em. Long sampela rait, tok Grik eu·do·kiʹa inap makim ol man i gat gutpela bel (Ro 10:1; Fl 1:15), maski planti taim ol i yusim dispela tok long makim God i orait long ol man, amamas long ol, na laik bilong em (Mt 11:26; Lu 10:21; Ef 1:5, 9; Fl 2:13; 2Te 1:11). Long Baibel Septuagint long Sg 51:18 [50:20, LXX], ol i yusim dispela tok long makim “laik” bilong God.
(Luk 3:23) Taim Jisas i kirapim wok bilong en, em i gat 30 krismas. Na long tingting bilong ol man, em i pikinini bilong Josep, Josep em i pikinini bilong Heli,
Yu Save Long Dispela?
Papa bilong Josep em husat?
Josep em wanpela kapenta long taun Nasaret na em i waspapa bilong Jisas. Tasol yumi laik save, papa bilong Josep em husat? Gutnius Bilong Matyu i stori long lain tumbuna bilong Jisas na em i kolim wanpela man olsem Jekop, tasol Buk Luk i tok Josep “em i pikinini bilong Heli.” Bilong wanem Baibel i kolim narapela narapela nem bilong makim papa bilong Josep?—Luk 3:23; Matyu 1:16.
Matyu i tok: “Jekop em i papa bilong Josep.” Em i yusim wanpela tok Grik bilong soim olsem Jekop em i papa tru bilong Josep. Olsem na Matyu i kamapim stori bilong ol tumbuna bilong Josep, em lain famili bilong King Devit, bilong soim olsem Josep em i waspapa bilong Jisas, olsem na Jisas i gat rait long kamap King.
Tasol Luk i tok: “Josep em i pikinini bilong Heli.” Dispela tok “pikinini bilong” inap makim tu olsem em i tambu pikinini bilong em. Wankain tok i stap long Luk 3:27. Baibel i tok Sealtiel em i “pikinini bilong Neri,” tasol papa tru bilong Sealtiel em Jekonia. (1 Stori 3:17; Matyu 1:12) Ating Sealtiel i marit long wanpela pikinini meri bilong Neri em Baibel i no kolim nem bilong en, olsem na Sealtiel i tambu pikinini bilong Neri. Olsem tasol, Baibel i tok Josep em i “pikinini” bilong Heli bikos em i maritim Maria, em pikinini meri bilong Heli. Na taim Luk i stori long lain famili bilong Jisas, em i tok Jisas “i kamap man bilong graun,” long wanem, Maria em meri i karim em. (Rom 1:3) Olsem na Baibel i stori long tupela lain famili bilong Jisas.
Baibel Ritim
(Luk 2:1-20) Long dispela taim, Sisar Ogastus i mekim tokaut olsem olgeta manmeri i mas i go na rejistaim nem bilong ol. 2 (Dispela em namba 1 taim bilong rejistaim nem na long dispela taim Kwirinius i stap gavana bilong Siria.) 3 Na olgeta manmeri i kirap i go long ol wan wan taun bilong ol yet bilong rejistaim nem bilong ol. 4 Na Josep tu i lusim taun Nasaret bilong Galili na i go antap long Judia long taun bilong Devit, em ol i kolim Betlehem. Em i go long dispela hap, long wanem, em i wanfamili na wanlain bilong Devit. 5 Em i go bilong rejistaim nem bilong en wantaim Maria. Maria i stap pinis olsem meri bilong en na klostu nau bai Maria i karim pikinini. 6 Ol i stap long dispela hap na taim i kamap bilong Maria long karim pikinini. 7 Na em i karim pikinini man, em fesbon bilong en, na em i pasim em long hap laplap na slipim em insait long bokis kaikai bilong animal, long wanem, i no gat spes bilong ol long haus pasindia. 8 Na long dispela hap tu i gat ol wasman bilong sipsip ol i stap ausait na was long ol sipsip bilong ol long nait. 9 Na wantu ensel bilong Jehova i kam sanap klostu long ol, na lait bilong glori bilong Jehova i raunim ol na ol i pret nogut tru. 10 Tasol ensel i tokim ol: “Yupela i no ken pret. Harim! Mi autim gutnius long yupela long bikpela amamas em olgeta manmeri bai kisim. 11 Long wanem, tude long taun bilong Devit, wanpela meri i karim pikinini, em Seivia bilong yupela, em i Krais na em i Bikpela. 12 Na yupela bai luksave long em olsem: Yupela bai lukim wanpela bebi em ol i pasim long hap laplap na em i slip i stap long bokis kaikai bilong animal.” 13 Na wantu bikpela lain ensel i kam sanap wantaim dispela ensel, na ol i givim biknem long God olsem: 14 “Mipela i givim glori long God i save stap antap tru, na long graun bel isi i ken i stap namel long ol man em God i orait long ol.” 15 Orait taim ol ensel i lusim ol na i go bek long heven, ol wasman bilong sipsip i kirap toktok namel long ol yet: “Yumi go hariap long Betlehem na lukim dispela samting em Jehova i bin kamapim long yumi.” 16 Na ol i go hariap na lukim Maria wantaim Josep, na bebi i slip i stap long bokis kaikai bilong animal. 17 Ol wasman bilong sipsip i lukim dispela bebi na ol i kamapim ol samting em ensel i bin tokim ol long dispela pikinini. 18 Na olgeta husat i harim tok ol wasman i autim ol i kirap nogut. 19 Tasol Maria i putim ol dispela tok long tingting bilong en na em i wok long skelim long bel olsem ol dispela tok i makim wanem samting. 20 Orait ol wasman bilong sipsip i go bek na ol i wok long litimapim nem bilong God na givim ona long em. Ol i litimapim nem bilong God long ol samting ol i bin harim na lukim, em ol samting em i bin kamapim long ol.
JUN 25–JULAI 1
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | LUK 4-5
“Sakim Ol Traim Olsem Jisas i Mekim”
(Luk 4:1-4) Holi spirit i pulap long Jisas na em i lusim wara Jordan, na holi spirit i stiaim em i go long ples nating 2 na em i stap inap 40 de. Na long dispela taim Satan i traim em. Insait long dispela 40 de, em i no bin kaikai, olsem na taim ol dispela de i pinis, em i hangre. 3 Na Satan i tokim em: “Sapos yu pikinini bilong God, orait tokim dispela ston long tanim i kamap bret.” 4 Tasol Jisas i bekim tok long em olsem: “Rait Holi i tok: ‘Man i no inap stap laip long bret tasol.’”
Skelim Pasin Yupela i Mas Bihainim
8 Satan i yusim wankain trik long traim Jisas. Taim Jisas i stap long ples drai nating na em i no kaikai inap 40 de na 40 nait, Satan i yusim laik bilong kisim kaikai long traim em. Satan i tok: “Sapos yu pikinini bilong God, orait tokim dispela ston long tanim i kamap bret.” (Luk 4:1-3) Jisas i mas mekim disisen long 2-pela samting: Em i no inap yusim strong bilong em long inapim laik bilong em long kisim kaikai, o em inap yusim. Jisas i save olsem i no stret long em i yusim strong bilong em long inapim laik bilong em yet. Maski em i hangre, em i holim tingting olsem pasin bilong pas gut wantaim God i bikpela samting moa winim kaikai. Jisas i bekim tok olsem: “Rait Holi i tok: ‘Man i no inap stap laip long bret tasol, nogat. Em i mas bihainim tu olgeta tok i kamap long maus bilong Jehova.’”—Mat. 4:4; Luk 4:4.
(Luk 4:5-8) Orait em i bringim Jisas i go antap long wanpela maunten na wantu tasol em i soim em olgeta kingdom bilong graun. 6 Na Satan i tokim em: “Mi bai givim yu namba long bosim olgeta dispela kingdom, na tu, bai mi givim yu ol nambawan gutpela samting bilong ol. Mi inap mekim olsem, long wanem, olgeta dispela samting i bilong mi, na mi inap givim long man mi laik givim. 7 Olsem na sapos nau yu lotu long mi, orait olgeta dispela samting bai kamap ol samting bilong yu.” 8 Na Jisas i bekim tok long em: “Rait Holi i tok: ‘Yu mas lotu long Jehova, God bilong yu, na yu mas mekim wok bilong em wanpela tasol.’”
Skelim Pasin Yupela i Mas Bihainim
10 Olsem wanem Satan i yusim “pasin bilong aigris” long traim Jisas? Satan “i soim em olgeta kingdom bilong graun. Na Satan i tokim em: ‘Mi bai givim yu namba long bosim olgeta dispela kingdom, na tu, bai mi givim yu ol nambawan gutpela samting bilong ol.’” (Luk 4:5, 6) I no olsem long ai tru bilong Jisas em i lukim olgeta kingdom i stap long graun, nogat, em i lukim piksa tasol bilong ol nambawan gutpela samting bilong ol dispela kingdom. Ating Satan i ting olsem samting Jisas i lukim long ai bai kirapim laik bilong em. Em i tokim Jisas olsem: “Sapos nau yu lotu long mi, orait olgeta dispela samting bai kamap ol samting bilong yu.” (Luk 4:7) Jisas i no laik tru long bihainim pasin we Satan i laik bai em i bihainim. Kwiktaim Jisas i bekim tok olsem: “Rait Holi i tok: ‘Yu mas lotu long Jehova, God bilong yu, na yu mas mekim wok bilong em wanpela tasol.’”—Luk 4:8.
(Luk 4:9-12) Orait em i bringim Jisas i go long Jerusalem na putim em antap tru long banis bilong tempel na tokim em olsem: “Sapos yu pikinini bilong God, orait kalap i go daun, 10 long wanem, Rait Holi i tok: ‘Em bai tokim ol ensel bilong en long lukautim yu, 11 na ol bai karim yu long han bilong ol na bai lek bilong yu i no inap bamim wanpela ston.’” 12 Jisas i bekim tok long em: “Tok i stap olsem: ‘Yu no ken traim Jehova, God bilong yu.’”
nwtsty piksa na vidio
Antap Tru Long Banis Bilong Tempel
Ating Satan i kisim Jisas i go “antap tru long banis bilong tempel” na tokim em long kalap i go daun, tasol Baibel i no kolim stret ples Jisas i sanap long en. Taim ol i yusim tok “tempel,” dispela inap makim banis insait na ausait long tempel, ating Jisas i sanap long saut is kona (1) bilong tempel. O ating em i sanap long narapela sait bilong banis bilong tempel. Maski Jisas i pundaun long wanem hap bilong tempel em inap long dai wantu, sapos Jehova i no helpim em.
Skelim Pasin Yupela i Mas Bihainim
12 Iv i bihainim pasin antap, tasol Jisas i bihainim pasin daun na em i stap gutpela piksa tru long yumi ken bihainim! Satan i laik kirapim Jisas long mekim samting bilong amamasim ol arapela na dispela bai traim God. Tasol Jisas i sakim dispela tingting, long wanem, dispela bai soim olsem em i gat pasin antap! Em i tokaut stret olsem: “Tok i stap olsem: ‘Yu no ken traim Jehova, God bilong yu.’”—Ritim Luk 4:9-12.
Mekim Wok Painimaut
(Luk 4:17) Na wanpela i givim skrol bilong profet Aisaia long em, na em i opim skrol na painim hap i gat tok olsem:
nwtsty stadi nout long Lu 4:17
skrol bilong profet Aisaia: Detsi skrol i gat tok bilong Aisaia em ol i raitim long 17 hap skin bilong animal we ol i joinim wantaim, longpela bilong en inap 7.3 mita na i gat 54 kolom. Ating longpela bilong skrol ol i yusim long sinagog long Nasaret i wankain. Long taim bilong ol aposel i no gat namba bilong ol sapta na ves, olsem na ating Jisas i mas painim ol tok em i laik ritim. Jisas i painim hap ol i raitim ol tok profet long en na dispela i soim olsem em i save gut long Tok Bilong God.
(Luk 4:25) Tru tumas, i bin i gat planti wido long Israel long taim bilong Elaija. Long dispela taim skai i pas olgeta na i no gat ren inap long 3-pela yia na 6-pela mun na bikpela hangre i kamap long olgeta hap.
nwtsty stadi nout long Lu 4:25
inap long 3-pela yia na 6-pela mun: Long 1Ki 18:1, Elaija i tokaut long pinis bilong biksan “long namba 3 yia.” Sampela man i tok Jisas i kamapim tok i pait wantaim stori i stap long 1 King. Tasol Skripsa Hibru i no tok biksan i stap winim 3-pela yia. I klia tru olsem dispela tok “long namba 3 yia” i makim haptaim Elaija i tokim Ahap long biksan. (1Ki 17:1) Ating dispela toksave i kamap long taim bilong biksan—planti taim biksan i stap 6-pela mun, tasol dispela biksan i stap longpela taim winim ol narapela taim—i kirap pinis. Dispela biksan i no pinis wantu taim Elaija i go lukim Ahap, “long namba 3 yia,” tasol em i kamap bihain long Elaija i mekim ofa na paia i kisim long Maunten Karmel. (1Ki 18:18-45) Tok Jisas i mekim long dispela skripsa i wankain long tok hap brata bilong Krais i mekim long Jem 5:17, tupela i wanbel long ol yia em 1Ki 18:1 i stori long en.
Baibel Ritim
(Luk 4:31-44) Em i go daun long Kaperneam, em wanpela taun bilong Galili. Na long de Sabat em i wok long skulim ol manmeri. 32 Na ol i kirap nogut tru long pasin bilong en long skulim ol manmeri, long wanem, em i toktok olsem man i gat namba. 33 Orait, i gat wanpela man i stap long sinagog na em i gat spirit nogut i stap long em, em i singaut bikmaus olsem: 34 “E! Jisas bilong Nasaret, yu gat wanem wok long hia? Yu kam long bagarapim mipela, a? Mi save yu husat tru, yu dispela Man Holi i kam long God.” 35 Tasol Jisas i tok strong long em olsem: “Pasim maus, na lusim em na kam ausait.” Orait spirit nogut i mekim dispela man i pundaun namel long ol na bihain em i lusim dispela man na i no bagarapim em. 36 Na olgeta manmeri i kirap nogut long dispela samting na ol i kirap toktok namel long ol yet olsem: “Em wanem kain tok? Em i givim tok long ol spirit nogut olsem man i gat namba na strong, na ol i lusim man na kam ausait.” 37 Na stori bilong ol samting Jisas i mekim i wok long i go long olgeta hap i stap klostu. 38 Jisas i lusim sinagog na i go insait long haus bilong Saimon. Tambu mama bilong Saimon i gat bikpela fiva, na ol i askim Jisas long helpim em. 39 Orait Jisas i sanap klostu long em na tok strong long fiva na fiva i lusim em. Na wantu meri i kirap redim kaikai bilong ol. 40 Taim san i wok long i go daun, ol manmeri i bringim lain bilong ol i gat kain kain sik i kam long em. Em i putim han bilong en antap long olgeta wan wan na long dispela rot em i oraitim ol. 41 Na tu, ol spirit nogut i lusim planti manmeri na i kam ausait na ol i singaut olsem: “Yu Pikinini bilong God.” Tasol em i tok strong long ol na i no larim ol i toktok, long wanem, ol i save olsem em i Krais. 42 Na taim san i kam antap, em i go long wanpela hap i no gat man. Tasol bikpela lain manmeri i kirap painim em na ol i kam kamap long hap em i stap long en, na ol i laik pasim em, bai em i no ken lusim ol. 43 Tasol em i tokim ol: “Mi mas autim gutnius bilong Kingdom bilong God long ol arapela taun tu, long wanem, em long dispela as na God i salim mi i kam.” 44 Olsem na em i go autim tok long ol sinagog bilong Judia.