-
Hevi Bilong Graun i Nogut Olgeta o Nogat?Kirap!—2017 | No. 6
-
-
FRAN PES STORI | HEVI BILONG GRAUN I NOGUT OLGETA?
Hevi Bilong Graun I Nogut Olgeta O Nogat?
LONG kirap bilong yia 2017, ol saientis i kamapim tok we i pretim ol manmeri. Long Janueri, wanpela grup bilong ol saientis i tok olsem klostu nau bikpela bagarap tru bai kamap long graun. I gat wanpela kain klok ol i kolim Klok Bilong Las De, na em i soim hamas minit i stap yet paslain long bikpela bagarap i kamap. Ol saientis i tok ol minit long dispela klok i spit moa na i kalapim 30 seken. Ol i tok taim nau em 2 minit na 30 seken bilong i go painim 12 klok biknait—klostu tru nau bikpela bagarap bai kamap, na kain bagarap olsem i no bin kamap insait long 60 yia i go pinis!
Long 2018, ol saientis bai skelim gen hamas minit i stap yet paslain long bagarap i kamap. Yu ting Klok Bilong Las De bai soim olsem klostu nau bikpela bagarap bai kamap? Yu ting hevi bilong graun i nogut olgeta? Ating yu inap pilim hatwok long bekim dispela askim. Ol saveman tu i gat kain kain tingting long dispela askim. I no olgeta man i bilip olsem bagarap bai kamap.
Planti milion manmeri i bilip olsem gutpela samting bai kamap. Ol i bilip olsem ol manmeri na graun bilong yumi i no inap bagarap na laip bilong yumi bai kamap gutpela moa. Yu ting yumi inap bilipim dispela tok? Hevi bilong graun i nogut olgeta o nogat?
-
-
Painim Ol BekimKirap!—2017 | No. 6
-
-
FRAN PES STORI | HEVI BILONG GRAUN I NOGUT OLGETA?
Painim Ol Bekim
SAPOS yu pret na tingting planti long ol nius nogut yu harim, orait i no yu tasol i pilim olsem, nogat, ol narapela man tu i pilim wankain olsem yu. Barack Obama i bin i stap presiden bilong Amerika, na long 2014 em i tok ol nius i stori planti long ol hevi i kamap, olsem na planti manmeri i kisim tingting olsem “dispela graun i wok long spin . . . hariap na i no gat man inap long kontrolim graun.”
Tasol bihain liklik long em i mekim dispela tok, em i givim bel tru long stori long ol rot bilong stretim planti hevi bilong graun. Em i kolim sampela plen bilong gavman olsem “gutnius” na em i tok em i “bilip tru” na “tingting strong olsem ol gutpela samting bai kamap.” Em i pilim olsem wok bilong ol man inap long stretim ol hevi na bagarap i no inap kamap.
Planti man i holim wankain tingting olsem em. Sampela man i bilip long save bilong saiens, na ol i ting save bilong teknoloji bai kamap gutpela moa na stretim ol hevi. Wanpela saveman bilong teknoloji i stori olsem, long 2030 “save bilong teknoloji bai kamap gutpela winim save bilong nau inap wan tausen taim, na long 2045, em bai gutpela moa winim save bilong nau inap wan milion taim.” Em i tok moa olsem: “Save bilong teknoloji i wok gut. Ol bikpela hevi i kamap, tasol save bilong yumi long stretim ol hevi i wok long kamap gutpela moa.”
Ol hevi bilong graun i nogut inap long wanem mak? Yu ting klostu tru nau bikpela hevi bai kamap long graun olgeta? Sampela saientis na ol bikman bilong gavman i tok ol gutpela samting bai kamap, tasol planti man i tingting planti yet long ol samting bai kamap long bihain. Bilong wanem?
Ating yu inap tingim ol narapela hevi we inap bagarapim laip bilong yumi. Tasol sapos yu skelim skelim olgeta hevi i kamap long nau, dispela i no inap helpim yu long painim ol gutpela bekim long ol samting bai kamap bihain. Sampela inap mekim wankain tok long pasin bilong putim yau long ol bikman bilong gavman na ol saientis. Olsem atikol paslain i kamapim, planti man i painim pinis ol gutpela bekim long sait bilong ol hevi i kamap long graun na ol samting bai kamap long bihain. Yu inap painim ol dispela bekim long wanem hap?
OL BOM BILONG KAMAPIM BIKPELA BAGARAP. Yunaitet Nesen na ol narapela oganaisesen i wok hat long putim ol lo bilong kirapim ol kantri long daunim pasin bilong wokim ol nuklia bom, tasol hatwok bilong ol i lus nating. Ol lida bilong ol kantri i luk daun long ol dispela lo. Ol kantri i gat nem long wokim ol bom, ol i hariap hariap long stretim ol olpela bom, na ol i wokim ol nupela bom we i gat bikpela strong moa. Ol kantri em bipo ol i no gat rot long bagarapim planti man, nau ol inap long bagarapim planti manmeri moa.
Long nau, planti kantri i redim pinis ol nuklia bom samting, olsem na nius Bulletin of the Atomic Scientists i tok, graun olgeta i kamap ples i nogut moa maski ol man i tok ol i stap “bel isi.” Na tu, “i gat sampela kain masin na tul bilong pait em ol yet inap i go ‘kilim’ ol man, na dispela i mekim ol manmeri i tingting planti moa yet.”
HELT BILONG YUMI I BAGARAP. Save bilong saiens i no inap pinisim olgeta hevi long sait bilong helt. Planti manmeri moa i kisim ol hevi olsem, presa bilong blut i go antap, bodi i pat tumas, pulim win nogut, na mekim wok nogut long ol drak—ol dispela samting inap kamapim sik. Planti man i dai long ol bikpela sik olsem kensa, daiabitis, na sik insait long rop bilong blut. Planti narapela sik na sik bilong tingting i bagarapim bodi bilong planti manmeri. Insait long sampela yia i go pinis, binatang nogut bilong sik Ebola na Sika i kisim planti manmeri. Ol man i no gat strong bilong daunim sik, na i luk olsem i no gat rot bilong pinisim dispela hevi!
OL MAN I BAGARAPIM GRAUN. Ol faktori i save kamapim win nogut na dispela i bagarapim gutpela win long graun. Long olgeta yia, planti milion man i pulim win nogut na ol i dai.
Olgeta wan wan man, ol komiuniti, na ol lain bilong gavman i save tromoi ol pipia bilong toilet, pipia bilong haus sik na gaden, ol plastik, na ol narapela samting nogut i go insait long biksolwara. Buk Encyclopedia of Marine Science i tok: “Ol dispela pipia nogut i bagarapim ol animal, na plaua na gras insait long solwara, na i bagarapim tu ol man husat i kaikai ol samting bilong solwara.”
Planti wara i wok long bagarap. Robin McKie em saveman bilong saiens long Briten na em i tok: “Ol manmeri long olgeta hap bilong graun bai bungim hevi bilong wara.” Ol bikman bilong gavman i tok ol manmeri yet i kamapim dispela hevi na dispela bai bagarapim tru sindaun bilong olgeta man.
SAN, WIN, NA REN I BAGARAPIM OL MAN. Strongpela win na ren, saiklon, na guria, i save kamapim ol bikpela hevi olsem tait wara na mekim graun i bruk. Ol dispela hevi i mekim na planti manmeri moa i lusim laip bilong ol o kisim bagarap. Wok painimaut bilong lain National Aeronautics and Space Administration long Amerika i tok lukaut olsem bai i gat “planti moa strongpela win na ren, ples bai i kamap hot nogut tru, na planti ples moa bai i gat bikpela tait na strongpela san.” Yu ting san, win, na ren bai kilim i dai olgeta lain man?
Ating yu inap tingim ol narapela hevi we inap bagarapim laip bilong yumi. Tasol sapos yu skelim skelim olgeta hevi i kamap long nau, dispela i no inap helpim yu long painim ol gutpela bekim long ol samting bai kamap bihain. Sampela inap mekim wankain tok long pasin bilong putim yau long ol bikman bilong gavman na ol saientis. Olsem atikol paslain i kamapim, planti man i painim pinis ol gutpela bekim long sait bilong ol hevi i kamap long graun na ol samting bai kamap long bihain. Yu inap painim ol dispela bekim long wanem hap?
-
-
Baibel i Tok Wanem?Kirap!—2017 | No. 6
-
-
Ol man i skelim Klok Bilong Las De na ol i tok bagarap bai kamap, tasol dispela tok i no tru bikos God i tok gutpela samting bai kamap long graun na ol manmeri
FRAN PES STORI | HEVI BILONG GRAUN I NOGUT OLGETA?
Baibel i Tok Wanem?
INAP planti handret yia i go pinis, Baibel i tok profet long ol hevi we i kamap long nau. Na tu, Baibel i tok profet olsem ol manmeri bai kisim gutpela sindaun long bihain. Yumi mas tingim gut tok bilong Baibel, long wanem, planti tok profet bilong en i bin kamap tru.
Skelim ol dispela tok profet bilong Baibel:
“Wanpela kantri bai pait long narapela kantri na wanpela kingdom bai pait long narapela kingdom. Na bai i gat taim bilong ol bikpela hangre na ol guria bai kamap long narapela narapela hap.”—Matyu 24:7.
“Long taim bilong las de, taim nogut bai kamap na dispela bai givim hatwok long ol man. Ol man bai laikim ol yet tasol, ol bai laikim tumas mani, ol bai litimapim nem bilong ol yet, ol bai i gat pasin antap, ol bai tok nogut long ol arapela, ol bai sakim tok bilong papamama, ol bai i no tok tenkyu, ol bai i no stap gut long narapela, ol bai i no gat pasin bilong laikim ol wanfamili, ol bai i no laik kamap wanbel, ol bai i gat pasin bilong bagarapim gutnem bilong ol arapela, ol bai i no gat pasin bilong bosim bel, ol bai kamap wail olgeta, ol bai i no laikim ol gutpela pasin, ol bai birua long ol pren bilong ol, ol bai i gat strongpela het, ol bai pulap long pasin antap, ol bai i no laikim God, nogat, ol bai laikim kain kain amamas.”—2 Timoti 3:1-4.
Ol dispela tok profet i kolim ol hevi i kamap long graun. Ol hevi i kamap nogut olgeta, na ol man i no gat strong long kontrolim. Baibel i tok, ol man i no gat savetingting na strong bilong stretim na pinisim tru ol hevi. Skelim ol dispela skripsa:
“Sampela man i save ting, pasin bilong ol i gutpela na ol i bihainim gutpela rot. Tasol nogat. Ol i mekim i go i go, na bihain bai ol i dai.”—Sindaun 14:12.
“Sampela bikman i wok long daunim ol arapela manmeri na mekim nogut long ol.”—Saveman 8:9.
“Mipela man i no inap bosim wokabaut bilong mipela yet.”—Jeremaia 10:23.
Sapos oltaim ol manmeri i bihainim laik bilong ol yet, bikpela hevi tru inap painim dispela graun. Tasol graun i no inap long bagarap! Bilong wanem? Baibel i tok:
God i “bin putim dispela graun i stap long ples bilong en, na graun i stap strong olgeta. Em i no inap surik liklik. Nogat tru.”—Song 104:5.
“Ol manmeri i save dai na nupela lain i save kamap na senisim ol. Tasol graun i no save senis. Oltaim em i stap olsem tasol.”—Saveman 1:4.
“Ol stretpela man bai i kisim graun God i givim ol, na bai ol i stap oltaim long en.”—Song 37:29.
“Planti rais na wit samting i ken kamap long ol gaden bilong ol manmeri.”—Song 72:16.
Ol dispela tok bilong Baibel i givim stretpela save long yumi. Hevi bilong polusen, sot long kaikai na wara, na ol narapela hevi i no inap pinisim laip bilong olgeta manmeri. Ol bom nuklia i no inap bagarapim graun olgeta. Bilong wanem? God i kontrolim ol samting bai kamap long graun long bihain. God i larim ol manmeri i stap fri long mekim disisen long bihainim laik bilong ol yet. Tasol ol bai karim hevi i kamap long disisen bilong ol yet. (Galesia 6:7) Dispela graun i no olsem kar i ron spit tru na i no gat wei bilong kontrolim. God i putim mak pinis long skel bilong ol hevi em ol man yet inap kamapim.—Song 83:18; Hibru 4:13.
God bai mekim gut long ol manmeri na bai “ol i sindaun gutpela tumas na amamas i stap.” (Song 37:11) Ol gutpela samting dispela atikol i stori long en i olsem piksa bilong gutpela sindaun em planti milion Witnes Bilong Jehova i kisim save long en taim ol i stadi long Baibel.
Ol Witnes Bilong Jehova i gat kain kain krismas na ol i bilong kain kain lain na ol i stap long olgeta hap bilong graun. Ol i lotuim wanpela God tasol em God tru, nem bilong em Jehova, olsem i stap long Baibel. Ol i no tingting planti long ol samting bai kamap bihain bikos Baibel i tok: “Bikpela tasol em i God. Em i bin wokim skai na graun i kamap strong tru. Em i no wokim graun bilong i stap nating. Nogat. Em i bin wokim bilong olgeta samting i ken i stap long en. Em i save tok olsem, ‘Mi wanpela tasol mi Bikpela, na i no gat narapela god moa i stap.’”—Aisaia 45:18.
Dispela atikol i stori long sampela tok bilong Baibel long dispela graun na ol manmeri bai i stap olsem wanem long bihain. Sapos yu laik kisim sampela save moa, orait lukim lesen 5 long buklet Gutpela Nius i Kam Long God! em buklet ol Witnes Bilong Jehova i wokim na em i stap long www.jw.org
Na tu, yu inap lukim vidio Why Did God Create the Earth? long www.jw.org. (Lukim het tok PUBLICATIONS > VIDEOS)
-