Karşıt Karakterli Kuzenler

MİCHAEL MASON tecrübeli bir avcı olmasına rağmen, Nubia’da (Güney Afrika) bir av partisi sırasında rastladığı yabani eşeğe tüfeğini doğrultamadı. Neden mi? Mason daha sonra şöyle yazdı: “Hayatında sadece uysal eşekler görmüş olan bir kimse için, hareket halinde olan yabani bir eşeğin doğal çevresindeki görüntüsü, büyük bir yeniliktir. Hareketleri, bir şiiri andırıyor! Son derece engebeli, sert ve çıplak kayalara tırmanış ve inişlerdeki kolaylık, zerafet ve çabukluk yönünden safkan bir at bile onun yanında yaşlı, romatizmalı bir beygire benzer. Düz ovada ise . . . . o kadar çabuk hareketli ve yorulmazdır ki, hiçbir binek atı veya koşan bir deve ona yetişemiyor.”

İnsanın modern silahlarıyla başa çıkamadığından, bu şahane hayvanın neslinin tükenmesinden korkulmaktadır. Yabani eşeğin başka türleri de vardır; ancak onların varlığı da tehlikededir. Mukaddes Kitabın yazıldığı çağlarda yaşayan Suriye yabani eşeği en son 1929 yılında Viyana’nın Schönbrunn hayvanat bahçesinde görülmüştür.

Evcil eşek için durum çok daha iyidir. Özellikle hayatın daha süratli bir tempoya erişmediği ülkelerde bir yük hayvanı olarak hâlâ önemli rol oynamaya devam etmektedir. Dünyanın çeşitli yerlerinde halen ziraat ve ulaşım için yaklaşık kırk milyon eşek ve on milyon katıra kullanılmaktadır.

Belki, eşeği kimin evcilleştirdiğini ve kuzeni olan yabani eşek ile nasıl karşılaştırılabileceğini merak ediyorsunuz.

EŞEĞİ İNSAN MI EVCİLLEŞTİRDİ?

Zoologlar, insanın evcil eşeği, yabani eşeğin Afrika türünden evcilleştirdiğini söylüyorlar. Acaba bu iddiayı destekleyen deliller var mıdır?

The İnternational Wildlife Encyclopedia “Eşeğin atasıyla ilgili her şeyin sadece tahmin” olduğunu kabul eder. Her ne kadar Afrika’daki (Nubia ve Somali) yabani eşeğin görünüşü, Asya’daki türlerine oranla evcil olana daha yakınsa da, ortada kesin farklar vardır. Konuyla ilgili bir uzman olan Dr. Colin Groves şöyle diyor: “Genelde, Somali’deki yabani eşeğin evcil eşek üzerinde az veya hiç etkisi olmadığı kabül edilir.” En önemli ata olarak kabül edilen Nubia yabani eşeği hakkında aynı uzman şunu söylüyor:

“Aralarında birçok fark vardır. Nubia ırkında bile, omuz kemikleri evcil eşekte olduğu gibi, açıkça belirli uzun bir çizgi halinde değildir, ayrıca kulak arkaları da tarçın rengi yerine soluk beyazımsı bir renktedir. Tabii ki, kendisi de daha büyüktür ve hatta kafatasında da başka farklar vardır . . . . Nubia yabani eşeğinin, evcil eşeğin atası olabileceğine dair de çok şüpheler vardır.”

Peki, o zaman bu belirli farkları açıklayabilecek güvenilir bir otorite yok mu? Mukaddes Kitap hakkında ne denilebilir? Mukaddes Kitap bu kuzenlerin neden farklı özellikleri olduğunu şu sözlerle açıklar: “Allah yerin hayvanlarını cinslerine göre ve sığırları cinslerine göre ... yaptı.” Evet, eşek dahil, bütün evcil hayvanların yaratılış şerefi Yaratıcı Yehova Tanrı’ya aittir. O, bütün hayvanların sevgiyle insanların yararlanmaları için yarattı.—Tekvin 1:25.

YABANİ EŞEKLERİN ÖZELLİKLERİ

Yabani eşekle evcil eşeğin arasındaki en belirgin fark, karakterleridir. Çocuklar evcil eşekleri okşamayı veya onlara binmeyi çok severler. Acaba bunu yabani eşekle de yapabilirler mi? Dr. Feliks “Animals of Afrika” kitabında şöyle yazdı: “Yabani eşek son derece ihtiyatlı ve çekingendir; ona yaklaşmak zordur. En küçük tehlike işaretinde bile değişik yönlere kaçar ve dik yamaçlı kayalara ustaca tırmanıp uzaklaşır.

İnsanlar tarafından yakalananlar da yabani tabiatlarını kaybetmezler. Daha önce sözü geçen nesli tükenmiş olan eşeği, Viyana hayvanat bahçesi müdürü şöyle tanımladı: “Ateşlidir ve . . . . dişleri ve ayaklarıyla . . . . her zaman saldırmaya hazırdır. Suriye yabani eşeği, kontrolsüz bir yabaniliğin örneğidir.

Bu tanım, Yaratıcı’nın Mukaddes Kitaba kaydettirdiği yabani eşekle ilgili tanıma çok uygundur: “Kim yaban eşeğini başı boş göndermiştir, ve kim vahşi eşeğin bağlarını çözmüştür? O eşek ki, bozkırı onun evi, ve tuz diyarını onun meskeni kıldım. Şehrin velvelesine o gülmektedir, sürücünün bağırışlarını da işitmez. Kendine otlak olsun diye dağları çaşıtlar, ve her çeşit yeşilliği araştırır.”—Eyub 39:5-8.

Bu tanımlama, günlerimizde yaşayan yabani eşeğin durumuna uygun mudur? Wild, Wild World of Animals şöyle yazıyor: “Afrika’nın yabani eşekleri sıcaklığın 50° C’a kadar yükseldiği ıssız ve kayalık bölgelerde yaşarlar.” Kuzey Habeşistan’ın alçak bölgesindeki büyük Tuz Ovası, az insanın bulunduğu ıssız bir çöldür. Burada, yiyeceklerinin arasında tuz da bulunan şahane Somali yabani eşeği yaşar. Yabani eşeklerin en büyüğü olan Kiang, Tibet dağlarında 4.500 metre yükseklikte yaşar. Dondurucu soğuğa ve kara rağmen, bu dağlarda “her türlü yeşil bitki”yi bularak yaşamını sürdürür. Bununla ilgili olarak Horses, Asses and Zebras in the Wild kitabı şu gözlemde bulunuyor: “Kianglar otu ve uzun bitkileri özellikle silisli asiti bol olan sert ve sivri bataklık otunu da yerler ki, bu otlar başka varlıkların nazik ağızlarını yaralar ve yırtar.”

Yabani eşekler acaba bu bölgelerden insanlar tarafından uzaklaştırılabilirler mi? The İnternational Wildlife Encyclopedia; “Yabani eşekler susuzluk çekseler bile, insanların bulunduğu yerlere yaklaşmazlar” diyor. Bütün bunlar evcil eşeğin karakterin tam karşıtıdır.

BAY UZUN KULAKLI—İNSANIN GÖNÜLLÜ KÖLESİ

Tabiat bakımından ağır davranışlı olan bu hayvan, insan için gönüllü bir ağır yük taşıyıcıdır. Günlük işinin hepsini bitirdikten sonra da biraz saman ve temiz suyla yetinir. Bu sabırlı davranışı ve dayanıklılığı yüzünden, bazı kimseler onu hor görürler ve başkalarına aşağılayıcı bir terim olarak “aptal eşek” deyimini kullanırlar. Fakat eşek acaba aptal mıdır? Zooloji otoriteleri, “Hayır” diyorlar. “Eşeğin ara sıra çok ağır bir işi yapmak istememesinin nedeni, meşhur inadıdır; ancak aynı derecede meşhur aptallığı, herhalde vahşi davranışa ve ihmale karşı gösterdiği tepkisinden kaynaklanmıştır. Tabiat açısından sabırlı ve sebatlıdır; efendisinin duygulu ve yumuşak davranışına cevap verir.—Encyclopedia Britannica.

Aslında eşekler atlardan daha zeki olarak kabul edilirler. Bir dereceye kadar efendilerini yansıtırlar, çünkü efendilerinin iyi ve yumuşak davranışına cevap verirler. (Süleymanın Meselleri 12:10) Tecrübeli bir yetiştirici olan Averil Swinfen şöyle yazdı: “Eşeğin başarıları, çoğunlukla efendisinin öğrettiği şeylerdir. . . . . Duyuları keskindir ve insanlara kolaylıkla alışır. Bu nedenle davranış şekli, büyük ölçüde sahibinin veya terbiyecisininkini yansıtır.”

Eşeğin muazzam bir hafızası vardır; bu, zekâsının bir delilidir. Geçtiği bir yolu asla unutmaz. Bazen eşek binicilerini evlerine götürürken, sahipleri dizginleri bırakıp rahatça uyuklarlar. Bir adam çocuk iken arabasında ev ödevlerini yaparken, arabayı çeken eşeğinin kendisini nasıl okula götürdüğünü hatırlıyor. Eşeklerin kuvveti cinslerine göre değişir. Bazı zooloji otoriteleri, eşeğin ortalama 75 kiloluk bir yükü taşıyıp, iki buçuk tonluk bir yükü çekebileceğini söylüyorlar. Atın aksine, şekli elips gibidir, bu da yük taşıması yönünden idealdir.

Yük taşıyabilmesi ve güvenli yürüme Güney Afrika’daki dağlık bölgede bulunan Leesotho Krallığında eşekler bu nedenle çok kıymetli varlıklardır. Bu dağlarda yük taşımak için uygun yollar az olduğundan, insanlar eşeklerine güvenirler. Bu, bize, herhalde dağlık Edom bölgesine yakın bir yerde yaşamış olan zengin Eyub’u hatırlatır. Eyub muhakkak bin dişi eşeginin hizmetinden çok memnundu.—Eyub 42:12.

Teknolojinin ilerlemesiyle, eşekler dünyanın birçok yerinde artık kullanılmıyorlar. Acaba, insanın gönüllü kölesi olan “Bay Uzun Kulaklının” geleceği ne olacak?

İnsanın sevgi dolu Yaratıcısının, yalnız eşeklerin değil, yerde yarattığı bütün varlıkların yok olmaması için, zamanında önlemler alacağından emin olabiliriz. O, yeryüzünün bir cennete çevrileceğine dair söz verdi. Bu güzelliğe katkıda bulunmak üzere, bütün yabani ve evcil hayvanlar, Tanrı’nın kendilerine verdiği özelliklere göre, kendilerine düşen görevi yapacaklar. Bu, itaatkâr insanlık için ne büyük bir zevk olacak!—Tekvin 1:28; Hoşea 2:18; Vahiy 11:17, 18; 21:3-5.

[Dipnotlar]

[Sayfa 15’teki şema/resim]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

At daha zarif bir vücut şekline sahiptir, fakat eşek ağır yükler taşımak için daha uygun bir durumdadır

EŞEK

GÖĞÜS BOŞLUĞU

DİKEN ÇIKINTI

SIRT ADALESİ

OMUR

KABURGA

GÖĞÜS BOŞLUĞU

AT

[Resim]

EŞEK

AT

[Sayfa 17’deki resim]

Ayaklarını sıkı bastığı ve yükleri taşıyabilmesi için eşekler dağlık bölgelerde değerli hayvanlardır.