Gerçekten Geri Dönüyor Mu?

MAURİCE, Avustralya’nın güneydoğusunda bulunan Tasmania adasının Hounville şehrinde yaşıyor. Maurice’in, bumerangı, kendine geri dönecek biçimde atabilmek gibi ender görülen bir yeteneği var. Bu yeteneğini göstermekle bazen dükkânında daha çok satış yapabiliyor. Müşterilerinin çoğunluğunu, Tasmania’nın başkenti Hobart’ı ziyarete gelen ve aralarında çok sayıda Japon denizcinin de bulunduğu turistler oluşturur. Denizciler bumerangı ilk gördüklerinde genellikle şüpheci bir şekilde, “gerçekten geri dönüyor mu?” diye soruyorlar.

Maurice, “onların şüphelerini yok etmenin en iyi yolu, bir gösteridir” diyor. “Bunu yaparken, genellikle bumerangı iskeledeki gemilerinin burnuna doğru fırlatıyorum. Bumerang geminin arkasında kaybolduktan sonra yeniden meydana çıkarak yakınımızda bir yere düşüyor.”

Hâlâ tatmin olmayanlar ise, Maurice ile birlikte yakındaki bir parka veya oyun sahasına giderek, kısa bir dersten sonra onu fırlatmayı bizzat deniyorlar. Bu denemelerin neye yol açtığını göz önüne getirebiliyor musunuz? “Kısa bir süre sonra, normalde ciddi olan bir grup Japon, çocuklar gibi kahkahalarla gülüşüp koşuşmaya başlıyorlar ve hemen fotoğraf makineleriyle, ilk bumerang fırlatışlarının—özellikle yakın bir yere düşürebildilerse—eğlencesini, şaşkınlığını ve heyecanını kaydediyorlar.”

BUMERANG NEDİR?

Bir sözlük bumerangı “Avustralya yerlilerinin kullandığı bir daire dilimi şeklindeki ve uzağa fırlatıldığında, atan kişiye geri dönecek şekilde biçimlendirilen bir tahta parçasıdır” diye tarif ediyor.

Günlerimizde bumerang atmak artık bir spordur. Bu işi ciddiye alan kişiler kulüpler kurdular. Bunlardan biri, Avustralya’nın Queensland eyaletindeki Mudgeeraba Creek Emu (Avustralya’ya özgü devekuşuna benzer iri bir kuş) Yarışı ve Bumerang Atıcılığı Birliği’dir. Ancak bumerang atmak her zaman bir spor değildi. Bumerang, Avustralya yerlileri tarafından bir av aleti ve savaş silahı olarak geliştirilmişti.

Ancak, bumerangı sadece Avustralya’ya özgü bir silah olarak düşünmeyin. Eski Mısır mezarlarında da bumeranglar bulunmuştu. Bunlardan bazılarının uçları muhtemelen menzillerini artırmak için, altınla kaplanmıştı. Bumerangla ilgili eskiden kullanılan adlar kaydedilmemiştir; günlerimizde kullanılan bumerang sözcüğü ise, Sydney yakınlarındaki Georges nehri kıyılarında yaşayan Turawal kabilesinin dilindeki “bou-mar-rang” kelimesinden gelmektedir.

Bumeranga benzeyen değnekler Hollanda, Danimarka, Almanya, Kuzeydoğu Afrika, Hindistan (ki burada bulunanlar arasında çelik ve fildişinden yapılmış olanlar da vardır) ve ABD’nin Arizona eyaletindeki Hopi Kızılderililerinin yaşadıkları bölgede de bulunmuştur. Genelde yay ve ok bumeranga tercih edilmiş ise de, Avustralya yerlileri arasında bu eski silah günlerimize kadar kullanılmaya devam edilmiştir.

AVLANMADA KULLANIM

Şimdi gelin ve bumerangın bir av silahı olarak nasıl kullanıldığına şahit olun. Yerli avcıların uygun ağaçlar arasına nasıl dikkatlice ağlar gerdiklerine dikkat edin. Avlamaya çalıştıkları kuşlar, ağların karşısındaki ağaçlara konmuş durumdalar. Avcıların amaçları ise, bu kuşların alçaktan uçup ağlara takılmalarını sağlamaktır. Kuşlar ağaçların üstüne yükselirlerse, şüphesiz kaçmayı başarabilecekler.

İşte! Çok sayıda avcı ayağa kalkıyor ve bumeranglarını dikkatle avlara doğru fırlatıyorlar. Bumeranglar dönerek hızla ağaçların tepesine doğru yükseliyor ve kuşların hemen üstünden bir daire çiziyorlar. Çıkardıkları ses, şahinlerin sesine benziyor olmalı ki, kuşlar alçaktan uçuyorlar. Avcıların çıkardıkları şahin seslerine de dikkat edin. Panik içindeki kuşlar gerilmiş olan ağlara takılıyorlar. Çok başarılı bir av partisi oluyor.

Dönerek uzaklaşan bumeranglar bu arada çizdikleri daireleri tamamlıyor ve sanki emir almışçasına atıcıların ya ellerine geçiyor ya da ayaklarının dibine düşüyor.

Bir bumerangın atıcısına geri dönmesi için oldukça küçük ve hafif olması gerekir. Bu nedenle, çoğu bumerangın boyu 75 cm kadardır. Bu, aynı zamanda, onların kanguru ve vallabi gibi büyük hayvanlara ciddi zararlar vermelerini önler. Eğer atıcı gerçekten becerikli ise, bu boydaki bir bumerang, uçan bir kuşu düşürebilir veya küçük bir hayvanı yaralayabilir. Ancak yukarıda anlatıldığı gibi, geri dönen bumerang av dışında genelde sadece atış talimi veya eğlence için kullanılır.

GERİ DÖNMEYEN BUMERANG

Avda ve savaşlarda öldürücü bir silah olarak kullanılan alet ise, kili veya katil değnektir. Kili’nin şekli de bumerangınkine benzer, ancak uzunluğu 120 santim ve ağırlığı 700 gram’dır. Bir kili atıldığında asla geri gelmez. Bumerangdan çok daha öldürücü bir silahtır ve meydana getirdiği girdap sayesinde menzili daha uzundur. Bir kilinin isabet olasılığı bir mızraktan çok daha büyüktür ve 120 cm’lik girdap yüzünden bir mızrağın vurduğu noktadan çok daha geniş bir alanı etkilemektedir. Kililer ile 200 metrelik atışlar yapılmış ve hazırlıksız durumda bekleyen kanguru bu uzaklıktan kolayca vurulabilmişlerdi.

AERODİNAMİK YAPI ŞEKLİ

Değnekler, bumeranglar ve kililer aerodinamik şekillere sahip olduklarından, atılan başka cisimlerden daha uzun süre havada kalabilirler. “Kanatları”nın şekilleri uçakların veya süzülen kuşlarınkine benzer. Bumerang havada dönerken yuvarlak kenarı havayı iter ve “bölüp”, havanın kanadın üstüne ve altına girmesini sağlar. “Kanadın” üzerindeki hava üst yüzeyini sıyırır ve yükselmesini sağlar. Atıcı bu yükselmeyi atış sırasındaki bir bilek hareketi ile artırabilir.

Bumerangın olağanüstü bir özelliği de eğri olması, yani bir ucu yukarı bir ucu ise aşağı doğru eğik olmasıdır. Yerlilerin aerodinamik bilimi hakkında hiç eğitimleri olmadığı halde, bunun gerekliliğini fark etmiş olmaları şaşırtıcıdır. Bumeranga bu şekli vermenin yollarından biri yumuşayıncaya kadar onu sıcak külde ısıtmak, bir diğeri ise, gene ağacın istenen şekle sokulabileceği yumuşaklığa erişinceye kadar suyun içinde bırakılmasıydı.

GERİ DÖNMESİNİ SAĞLAMAK ÜZERE ATMAK

Bumerangı geri dönecek şekilde atmayı başaranlar, bunun zor olmadığını, sadece sabır ve antrenman gerektirdiğini söylerler. Bumerangın “dirseği”, atıcıya bakmamalıdır ve bumerang yatay değil, dikey tutulmalıdır. (Resme bakın) Lorin ve Mary Hawes, All About Boomerangs (Bumeranglar ile İlgili Her Şey) adlı kitaplarında bumerang doğru şekilde atılırsa, atıcının bumerangı hangi tarafından tuttuğunun önemli olmadığını yazıyorlar. Bumerang yeteri kadar dönüş verilerek atılırsa, her zaman atıcıya geri dönecektir. Kitapta şöyle deniliyor:

“Bumerangı fırlatmakta önemli olan, eli açıp bumerangı serbestçe atmaktan çok, ani bir hareketle kapalı elden işaret parmağını zorlayarak ve iyi bir dönüş hızı alarak kurtulmasını sağlamaktır .... Atış sırasında kolun yaptığı hareket, kırbaç kullanırken yapılan harekete benzer. Atış sırasında el, omuzun arkasındaki bir noktadan başlayıp önde tamamen açılmış bir kolla ve ani hareketle bumerang bırakılır. Atış gücü genellikle dirseğin kırılmasından alınır. Atış hareketinin sonunda bilinçli bir şekilde el geri çekilmemeli, aksine hareket rahatça tamamlanmalıdır.”

Bumerang sağ el ile atıldığında 30 metre kadar düz gidip sonra sola doğru döner. Bu dönüş sırasında bumerang yatay olarak yükselir ve atıcıya dönünceye kadar kendi etrafında 1 ile 5 kez daire çizer. İyi bir atış sonrasında bumerang ya becerikli atıcı tarafından tutulur ya da ayaklarının dibine düşer.

BAZI TEHLİKELİ DURUMLAR

Bumerang atmak, herhalde atıcının bizzat kendisinin de hedeflendiği tek spor türüdür, çünkü çoğu zaman dönüş hedefi atıcının bizzat kendisidir. Buna rağmen seyirciler veya yakından geçenler için de bazı tehlikeler olabilir. Rüzgârın etkisi her zaman gözönünde tutulmalıdır. Aslında tecrübeli atıcıların çoğu, eğer rüzgâr biraz kuvvetli esiyorsa, hiç atmamayı tercih ederler. Rüzgârın hızı, yere ot veya yaprak bırakılarak görülebilir.

Tecrübesiz olanlar ise, son derece dikkatli olup sadece çok açık alanlarda atış yapmalıdırlar. Bazı kazalar yaralanmalara ve hatta ölüme bile neden olabilir. Örnek olarak, tanınmış bir bumerang atıcısı olan Queenslandlı yerli bir senatörün başına gelenleri alabiliriz. Bir okulun 100. yıl kutlamasında gösteri yaparken, esen ani bir rüzgâr, bumerangın bir çocuğa çarpmasına neden oldu. Çocuğun yarası çok sayıda dikiş gerektirdi.

BAZI OLAĞANÜSTÜ ATIŞLAR

Smithsonian İnstitution’dan Ben Ruhe, Dünya Bumerang Rekorlarının kaydettiği gibi, Bumerang Faaliyetini de düzenleyenlerden biridir. O, dünyanın çeşitli yerlerinden bumerang atmada önemli bazı başarılar elde etti. Bunlardan bazıları şunlardır:

◼ En uzak atış: 146,3 metre.

◼ En isabetli atış: Ayaklarını oynatmadan, arka arkaya on bir tutuş.

◼ En cesur atış: Parramat’taki (Avustralya) bir atıcı, gözleri bağlı olarak defalarca attığı bumerangla başındaki elmayı vurmayı başardı.

◼ En iyi çift atış: Balby’deki (İngiltere) bir atıcı sağ ve sol elleri ile attığı iki bumerangın ayaklarının arasında üst üste konmasını başardı.

Bumerang, Avustralya’ya gelen turistler arasında koala ve kanguru kadar merak uyandırmaya başladı. Her ne kadar elinize şahsen bir bumerang atma fırsatı geçmeyebilirse de, doğru bir şekilde atılan bumerangın gerçekten geri döneceğinden emin olabilirsiniz.

[Sayfa 20’deki resimler]

Geri dönmeyen değnek

Geri dönmeyen bumerang

Geri dönen bumeranglar

[Sayfa 21’deki şemalar/resim]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

GERİ DÖNEN BUMERANGIN KISIMLARI

Kanat

Dirsek

Kanat ön kenarı

Kanat

Kanat ön kenarı

Döneceği yön