Depresyon: Her Şey Kafanın İçinde Mi?
BİR adam, 200 yıllık evinin restorasyonuna başlar başlamaz bunalıma girdi. Uyku düzeni bozulmuştu ve zihnini sürekli çalıştırmak ona çok zor geliyordu. Ailesi, bu ev perili mi diye düşünmeye başladı. Adam, her keresinde karın ağrısı da dahil en kötü belirtilerin, binanın ahşap kısımlarındaki yağlıboyaları kazıdıktan sonra ortaya çıktığına dikkat etti. Bir doktor, bu adamın geçirdiği depresyona, kazıdığı eski yağlı boyalarda bulunan kurşundan zehirlenmesinin neden olduğunu buldu.
Evet, bazen zehirli maddeler bile depresyona neden oluyor. Aslında, birtakım fiziksel nedenlerin depresyona yol açabileceğini duyunca belki de şaşıracaksınız.
Birkaç yıl önce, araştırmacılar depresyon da dahil çeşitli psikiyatrik sorunlar yüzünden hastaneye yatırılmış 100 kişiyi dikkatle incelediler. Bunların 46’sında, duygusal belirtilerin fiziksel hastalıklarla doğrudan bağlantısı olduğu saptandı. American Journal of Psychiatry dergisinde çıkan habere göre, fiziksel hastalıklar tedavi edilirken, bunların 28’inde “psikiyatrik belirtilerin gözle görülür ve hızlı biçimde iyileştiği,” 18’inde de “önemli bir düzelme” olduğu belirtildi.
Bununla beraber, depresyonda fiziksel hastalıkların rolü karmaşıktır. Birçok doktorun deneyimine göre, depresif hastanın depresyon nedeni olmayan bedensel bir rahatsızlığı olabilir, ama bu hastalık onun bütün zihnini meşgul edebilir. Bu durumda da, çoğu kez rahatsızlığın ardındaki depresyonla ilgilenilerek tedavi uygulanması gerekir.
Gerçi bazı fiziksel hastalıklar duygusal bozukluklara neden olabilir ya da onların şiddetini artırabilirse de, psikiyatrik belirtiler, zaten var olan bir hastalığa tepki olarak da gelişebilir. Örneğin, ağır bir ameliyat sonrası, özellikle kalp ameliyatlarından sonra iyileşme sürecindeki hastaların hemen hepsi depresyona girerler. İyileştiklerinde, genellikle depresyon da geçer. Ciddi bir rahatsızlığın bedene verdiği yük de bu bozukluğa neden olabilir. Ayrıca, belirli yiyeceklere veya başka maddelere karşı alerjik tepkiler de bazı kimselerde ciddi depresyona neden olabilir.
Birinde belirli bir depresyon türünün ortaya çıkıp çıkmamasında kalıtım da etken olabilir. 1987’nin başlarında araştırmacılar, bazı kimseleri manik-depresif olmaya yatkın hale getirdiğine inandıkları genetik bir bozukluk bulduklarını bildirdiler.
Buna ek olarak, bazı doktorlar, yeni anne olanların yüzde 10 ila 20’sinin tam bir klinik depresyon geçirdiğini söylüyor. Bununla birlikte, araştırmacılar, doğumdan ileri gelen hormonal değişikliklerin mi, yoksa anneliğin getirdiği duygusal gerginliğin mi, bu rahatsızlığa neden olduğu konusunda fikir birliğine varamadılar. Son bulgular ise, âdet öncesi gerilim sendromunun ve doğum kontrol haplarının da bazı kadınlarda depresyona yol açtığını gösteriyor.
Bugünkü araştırmalar, bazı kimselerde de Mevsimlik Duygulanım Bozukluğu denen, mevsime göre değişen bir ruh hali görüldüğünü gösterdi. Böyle kimseler sonbahar ve kış dönemlerinde depresyon içinde olduklarını hissederler. Hareketleri yavaşlar, genelde çok uyurlar, arkadaş ve ailelerinden uzaklaşırlar, iştahları ve damak zevklerinde değişiklikler olur. Fakat ilkbahar, yaz geldiğinde neşeleri yerine gelir, faal ve enerjik olurlar ve genelde görevlerini iyi yaparlar. Böyle kişilerden bazıları, ayarlı şekilde kullanılan yapay bir ışık yöntemi sayesinde başarıyla tedavi edildiler.
Şu halde, depresyon her zaman kafanın içinde değildir. Bu nedenle, depresif bir ruh hali devam ederse, tam bir tıbbi inceleme yaptırmak yaşamsaldır. Fakat fiziksel bir neden bulunamazsa ne olur?
[Sayfa 12’deki çerçeve]
Depresyonun Bazı Fiziksel Nedenleri
Tıbbi araştırmalar bazı kişilerde depresyonun gelişmesiyle aşağıda sayılanlar arasında bir bağlantı saptamışlardır:
Zehirli metaller ve kimyasal maddeler: kurşun, cıva, alüminyum, karbonmonoksit ve bazı böcek ilaçları
Beslenme yetersizliği: belirli vitaminler ve gerekli bazı mineraller
Bulaşıcı hastalıklar: tüberküloz, mononükleoz, virütik zatürree, hepatit ve grip
Endokrin sistemi Hastalıkları: Tiroit hastalığı, Cushing hastalığı, hipoglisemi ve şekerli diyabet
Merkezi sinir sistemi hastalıkları: mültipl skleroz ve Parkinson hastalığı
Uyuşturucular: PCP, mariuhana, amfetamin, kokain, eroin ve metadon
İlaçlar: barbituratlar, antikonvülsan (kasılmayı önleyen) ilaçlar, kortikosteroitler ve hormonlar. Yüksek tansiyon, artrit, kardiyo-vasküler sorunlar ve bazı zihinsel bozuklukların tedavisinde kullanılan kimi ilaçlar.
(Bu türden ilaçların tümünün depresyona yol açacağı söylenemez; genellikle böyle ilaçları doktor kontrolü altında kullanan kimselerin ancak küçük bir yüzdesinde tehlikeli bir durum söz konusu olmaktadır.)