Kireçtaşı—Sık Rastlanan Fakat Değerli
DEĞERLİ TAŞLAR! Bu terim, zihinde çok renklerden oluşan bir parlaklıkla ilgili görüntüler canlandırır: elmaslar, zümrütler, yakutlar, safirler ve kireçtaşı. Kireçtaşı mı? Evet, sık rastlanan bu taş bir tür değerli taştır.
Çoğu yerlerde olduğu gibi, Belçika’da da kireçtaşını hemen hemen her yerde bulabilirsiniz. Basit evlerin olduğu kadar akıllara durgunluk veren anıtların inşasında da kullanılmaktadır. Aynı zamanda onu çakıl halinde ayak altında da bulabilirsiniz. Her yerde bulunan bu madde acaba tam olarak nedir?
Kireçtaşı, yüzde 50’den fazla kalsiyum karbonat içeren kireçli bir kayaçtır. Uzun zaman önce, farklı türden kireçtaşları meydana getiren çeşitli süreçlerle oluşmuştur. İstiridye, salyangoz ve mercanlara benzeyen deniz hayvanları sudan kalsiyum karbonat alır ve bunu kabuk ve kemiklerini yapmak için kullanırlar. Hayvanlar öldüğü zaman geride iskeletlerinin kalıntıları kalır. Bunun için, The World Book Encyclopedia şu görüşe yer veriyor: “Dünyanın her yerinde bulunan kireçtaşı tabakalarının çoğu, bir zamanlar deniz kabuğu veya mercan kumu ve çamur idi.”
Kireçtaşı aynı zamanda, içinde erimiş olduğu suyun buharlaşması sonucu kalsiyum karbonatın artakalmasıyla da oluşur. Bazen doğrudan doğruya sudan ayrılarak belli kaynakların etrafında ve aynı zamanda göl ve okyanuslarda birikir. Yeryüzü kabuğunun kabarması, bir vakitler suyun altında bulunan yerin bazı kısımlarının suyun yüzeyinin üstüne yükselmesine neden olmuştur. (Mezmur 104:8 ile karşılaştır) Bu nedenle kireçtaşı yeryüzünde bol bol vardır. Tahminlere göre, tortul kayaların tümünün yüzde 20’sini kireçtaşı oluşturmaktadır. Üstelik kireçtaşı oldukça da yararlıdır.
Küçük deniz hayvanlarının mikroskopik iskeletlerinden oluşan tebeşir, bir tür kireçtaşıdır. Mermer de böyledir. Kireçtaşı tortuları uzun süre ısı ve basınca maruz kalınca, mermer meydana gelir. Amerika Birleşik Devletlerindeki Carlsbad Mağaraları ve Alanya’daki Damlataş mağarası gibi birçok meşhur mağarada kireçtaşından oluşan şahane sarkıt ve dikitler vardır. Bunlar, kalsiyum karbonat içeren suyun damlaması sonucunda oluşurlar.
Elde Edilişiyle İlgili Aşılması Gereken Engel
Bununla birlikte, kireçtaşını elde etmek o kadar kolay değildir. Kireçtaşı tortusunu örten toprağın kaldırılmasıyla, açık kazı yerleri veya taşocakları meydana getirilir. Eski zamanlardaki taşocağı işçileri, emek vererek ve inanılmaz bir sebatla geniş olmayan hendekler kazarak uzun ve dar taş parçaları çıkarırlar ve en büyük blokları bir kenara koyarlardı. Ondan sonra en zor iş başlardı—bu blokları balyozlarla kırarak parçalamak.
İşkence niteliğindeki bu işleri bugün makineler yapmaktadır. Taşocağında çalışmak tehlikeli olmasına rağmen, taşa olan ihtiyaç o kadar büyüktür ki, insan onu kazıp çıkarmanın riskleriyle başa çıkmasını öğrenmek zorunda kalmıştır. İyi kalitedeki kireçtaşları sık sık düşük enerjili patlayıcılar kullanılarak elde edilir. Tabii, daha iyisi, onu testere ile kesip çıkarmaktır.
Kireçtaşı İle Yapı İşleri
Bazı yapı işleri için kireçtaşı idealdir. Örneğin, yapıda çok iyi bir yalıtım sağlar. Kireçtaşından yapılan 30 santimetre kalınlığındaki bir duvar, dışardaki ısı 20 derece değişse bile, içerdeki ısıyı sürekli aynı düzeyde tutar. Taş duvarın hacmi, duvarın iç kısmının, odayla aynı ısı düzeyinde kalmasını sağlar.
Kireçtaşı ses yalıtımında da çok iyidir. Ayrıca, kireçtaşı uygun bir şekilde işlendiği zaman, su geçirmez hale gelebilir. Yağmur suyundaki karbondioksit, taşla reaksiyona girerek yüzeyde yavaş yavaş koruyucu sugeçirmez bir tabaka oluşturur.
Bunlardan başka, kireçtaşı çok güzeldir. Paris’te bulunan ünlü Arc de Triomphe, kireçtaşından yapılan tanınmış yapıtlardan sadece bir örnektir. Başka dikkate değer bir örnek de, yaklaşık 16 ton ağırlığındaki kireçtaşı bloklarından yapılmış olan Mısır’ın büyük piramitleridir! Mermer, parlatılabilen bir kireçtaşı şeklidir. Dayanıklı parlaklığı ve güzelliği, Michelangelo gibi heykeltıraşların mermeri seçmelerine neden olmuştur.
Kireçtaşı ve Kireç
Tabii, bütün kireçtaşları böyle olağanüstü bir şekilde kullanılmıyor. Kireçtaşının büyük bir kısmı, onları farklı önemlerdeki ürünler haline getirmek üzere ilk adımı oluşturan ezme işleminin yapıldığı değirmenlere gönderilmektedir. Örneğin, Mukaddes Kitabın yazıldığı zamanlardan beri insanlar, kireçtaşını yakarak kireç (kalsiyum oksit) elde etmeyi biliyorlardı. O zamanlar bu, koni veya silindir şeklindeki kireç ocaklarında yakarak yapılıyordu. Kireç, harçlarda ana bileşen olarak hizmet etti ve eski zamanlarda duvarları sıvamak, duvarları ve mezarları badanalamak için kullanıldı.—Tesniye 27:4; Hezekiel 13:10; Matta 23:27; Resullerin İşleri 23:3.
Kireç hâlâ birçok önemli işte kullanılmaktadır. Bazı ülkelerde suyun içilecek hale gelmesi için temizleyici olarak kireç kullanılır. Kalsiyum karbonat ve kalsiyum sulfat içeren kireç suyu, ishale karşı korunma sağlar. Topraktaki asidi nötrleştirmek için de kireç kullanılmaktadır. Kireç, toprağın su ve hava gerginliğini artırır ve böylece besleyici gıdaların üremesine yardım eder. Kireç, şeker üretiminde bile kullanılmaktadır.
Gerçekten, kireçtaşı ve ürünlerinin kullanım alanları çok uzun bir liste oluşturur. Kireçtaşını elde etmenin problemler yarattığı da kabul edilmeli. Çoğu kez geride uzun çukurlar bırakan açık taşocakları terk edilmekte ve gerçekten çirkin görünüşlü yerler haline gelmektedir. Taşocaklarının etrafında bulunan yerleşim yerleri tipik bir tür beyaz tozla kaplanmakta ve o çevrede oturan insanlar gürültü ve patlayıcıların oluşturduğu titreşimlerden rahatsız olmaktadır.
Yine de, nerelerde kullanıldığını düşünürseniz, kireçtaşı gerçekten çok değerli bir taştır. Evet, o bir elmas değildir. Fakat herhangi bir zamanda yapılan hangi bina veya anıt elmaslarla inşa edilmiştir?