Çocuğunuzun Sağlıklı Gelişmesine Yardım Edin

KONU çocuk yetiştirmek olunca ana-baba nereye danışacağını şaşırıyor; fakat aslında aradıkları yanıtların tümünü kendi evlerinde bulabilirler. Pek çok ailenin bir Mukaddes Kitabı vardır; buna rağmen çocuk eğitiminde ondan faydalanmak yerine raflarda tozlanmasına izin verirler.

Gerçekten de, bugün birçokları aile yaşamlarında Mukaddes Kitabı rehber olarak kullanma konusuna kuşkuyla bakıyor. Onlar, Mukaddes Kitabın eski, modası geçmiş ya da fazla katı bir kitap olduğunu düşünüyorlar. Fakat Mukaddes Kitabın dürüst bir şekilde irdelenmesi, onun aileler için yararlı olduğunu gösterecektir. Bunun nasıl olduğunu görelim.

Doğru Ortam

Mukaddes Kitapta babalara çocuklarını “sofra[ları]nın çevresinde zeytin fidanları gibi” görmeleri öğütlenir. (Mezmur 128:3, 4) Titiz bir bakım olmadan, yani doğru toprak, yeterli besin ve nem olmadan narin fidanlar meyve veren ağaçlara dönüşemezler. Aynı şekilde çocuk yetiştirmekte başarılı olmak da çaba ve özen gerektirir. Çocukların olgun erişkinler olabilmeleri için sağlıklı bir ortamda yetişmeleri gerekir.

Böyle bir ortam için gerekli ilk şey sevgidir; hem anne ile baba hem de ana-babayla çocukları arasında. (Efesoslular 5:33; Titus 2:4) Birçok ailede aile üyeleri birbirlerini sevseler de bunu gösterme gereği duymazlar. Fakat düşünün; diyelim ki bir dostunuza birçok mektup yazdınız, ama bunları göndermek için ne adres yazdınız, ne pul yapıştırdınız ne de postaladınız. Onunla görüş alışverişinde bulunduğunuzu söyleyebilir misiniz? Mukaddes Kitap sevginin yürekten gelen sıcak bir duygudan öte olduğunu gösterir; sevgi kendini işlerle ve sözlerle belli eder. (Yuhanna 14:15 ve I. Yuhanna 5:3 ile karşılaştırın.) Bu konuda bir örnek bırakan Tanrı, Oğluna sevgisini şu sözlerle dile getirdi: “Sevgili Oğlum budur, ondan razıyım.”—Matta 3:17.

Övgü

Ana-babalar çocuklarına bu tür bir sevgiyi nasıl gösterebilirler? Önce onların iyi taraflarını görmeye çalışmalılar. Çocukta hata bulmak kolaydır. Onların toylukları, deneyimsizlikleri, bencillikleri her gün bir şekilde kendini gösterir. (Süleymanın Meselleri 22:15) Fakat onlar her gün sevinç verici birçok iyi şey de yaparlar. Siz hangilerine dikkat edeceksiniz? Tanrı dikkatini bizim hatalarımız üzerinde değil, yaptığımız iyi işler üzerinde topluyor. (Mezmur 130:3; İbraniler 6:10) Biz de çocuklarımıza aynı şekilde davranmalıyız.

Genç bir adam “evde geçirdiğim yıllar boyunca, okulda veya evdeki başarılarımdan dolayı tek bir övgü bile aldığımı hatırlamıyorum” diyor. Ana-babalar, çocuklarınızın bu yaşamsal ‘övgü’ ihtiyacını asla görmezden gelmeyin! Yaptıkları tüm iyi işler için çocuklar övülmelidirler. Böylece yaptıkları hiçbir şeyin hiçbir zaman yeterince iyi olmayacağı duygusuyla ‘cesaret kırıklığına kapılmaları’ riski azalacaktır.—Koloseliler 3:21.

İletişim

Çocuklarınıza sevginizi ifade etmenin başka iyi bir yolu Yakub 1:19’daki öğüdü uygulamanızdır: “Her adam işitmekte çabuk, söylemekte ağır, gazapta ağır olsun.” Çocuklarınızın konuşmasını sağlayıp anlattıklarını gerçekten dinliyor musunuz? Daha konuşmaları biter bitmez bir vaaz dinleyeceklerini ya da onların ne düşündüğünü öğrendiğinizde hemen sinirleneceğinizi biliyorlarsa duygularını kendilerine saklayacaklardır. Fakat onları gerçekten dinleyeceğinizi bilirlerse, size içlerini daha rahat açarlar.—Süleymanın Meselleri 20:5 ile karşılaştırın.

Fakat size yanlış olduğunu bildiğiniz duygularını açarlarsa ne yapacaksınız? Acaba bu kızgın bir cevap vermenin, nutuk çekmenin veya onları terbiye etmenin zamanı mı olacak? Gerçi çocuksu taşkınlıklar karşısında ana-babanın ‘sözde ağır ve öfkede ağır’ olması oldukça zor olacaktır. Yine de Tanrı’nın insan çocukları karşısında nasıl bir örnek bıraktığını düşünün. O, çocuklarının Kendisine ne hissettiklerini söylemekten çekinecekleri hastalıklı bir korku atmosferi mi yaratıyor? Hayır! Mezmur 62:8 şöyle diyor: “Her vakit [Tanrı’ya] güvenin; yüreğinizi onun önüne dökün; Allah bize sığınacak yerdir.”

İbrahim Tanrı’nın Sodom ve Gomorra’yı yok etme kararı nedeniyle üzüldüğünde semavi Baba’sına “böyle yapmak senden ırak olsun . . . . bütün dünyanın Hâkimi adalet yapmaz mı?” demekten çekinmedi. Yehova İbrahim’i azarlamadı. Onu dinledi ve korkularını yatıştırdı. (Tekvin 18:20-33) Çocukları O’na tümüyle haksız ve mantıksız düşüncelerini açtıkları zaman bile Tanrı göze çarpar derecede sabırlı ve yumuşak davranıyor.—Yunus 3:10–4:11.

Aynı şekilde ana-babalar da çocuklarının, ne kadar can sıkıcı olursa olsun en derin duygularını açmakta kendilerini serbest hissedebilecekleri bir ortam yaratmalıdırlar. Bu nedenle çocuğunuz duygusal bir taşkınlık anındaysa, onu iyi dinleyin. Paylamak yerine nedenleri bulmaya çalışın. Örneğin şöyle diyebilirsiniz: “Sen galiba bir şeye kızmışsın. Ne olduğunu bana anlatmak ister misin?”

Öfkeyi Denetim Altına Almak

Doğal olarak hiçbir baba veya anne Yehova kadar sabırlı değildir. Ve şurası muhakkak ki çocuklar ana-babalarının sabrını taşma noktasına getirebilirler. Eğer ara sıra çocuklarınıza kızıyorsanız, bu yüzden kötü bir ana-baba olduğunuzu düşünmeyin. Bazen haklı olarak öfkelenebilirsiniz. Tanrı da haklı olarak çok sevdiği çocuklarına karşı bile öfkelendi. (Çıkış 4:14; Tesniye 34:12) O’nun Sözü ise bize öfkeyi denetim altına almayı öğretir.—Efesoslular 4:26.

Nasıl mı? Bazen sadece bir an durup nefes almak öfkenizin geçmesine yardım edebilir. (Süleymanın Meselleri 17:14) Ve şunu unutmayın: O bir çocuk! Ondan olgun bir erişkin gibi düşünmesini ve davranmasını bekleyemezsiniz. (I. Korintoslular 13:11) Çocuğun davranışının nedenlerini bilmek öfkemizi yatıştırabilir. (Süleymanın Meselleri 19:11) Kötü birisi olmakla kötü olanı yapmak arasında büyük bir fark olduğunu asla unutmayın. Yüzüne ‘kötüsün’ diye bağırılan bir çocuk pekâlâ kendi kendine ‘neden daha iyi olmaya çalışayım ki?’ diye sorabilir. Fakat davranışı sevgi dolu şekilde düzeltilirse, bu onun gelecek defa daha iyi davranmasına yardım edecektir.

Düzeni ve Saygıyı Korumak

Çocuklarına düzenli ve saygılı olmayı öğretmek ana-babaların önündeki en büyük görevlerden biridir. Bugünün her şeyi hoş gören dünyasında birçokları çocuklarının davranışlarına kısıtlamalar koymanın yerinde olup olmadığını bile merak etmektedirler. Mukaddes Kitap bu konuda şunları der: “Değnek ve tedip hikmet verir; fakat kendi haline bırakılan çocuk anasını utandırır.” (Süleymanın Meselleri 29:15) Bu sözler “değnek” sözcüğüyle çocuklara bir şekilde kötü muamele edilmesinin kastedildiğini düşünen birçoklarını ürkütür. Fakat durum böyle değildir. “Değnek” için kullanılan İbranice sözcük bir zamanlar koyunları gütmek için —kötü muamele etmek için değil— çobanların kullandığı bir sopayı kastediyordu.a Buna göre değnek, disiplin veya terbiye demektir.

Mukaddes Kitapta disiplin veya terbiye öncelikle öğretim anlamına gelir. Bu nedenle Kutsal Yazıların Süleymanın Meselleri kitabında bununla ilgili olarak “dinle” ifadesi dört defa geçmektedir. (Süleymanın Meselleri 1:8; 4:1; 8:33; 19:27) Çocuklar, iyi hareketlerin ödüllendirileceğini ve kötü hareketlerin hoş olmayan sonuçlar vereceğini öğrenmelidirler. Bir cezayla, belirli bir davranış tarzının yanlışlığının altı çizilebilir veya aynı şekilde bir övgüyle belli bir davranışın doğruluğu vurgulanabilir. (Tesniye 11:26-28 ile karşılaştırın.) Ana-baba cezalandırma meselesinde Tanrı’yı örnek alırsa iyi eder, çünkü Tanrı Kendi kavmini “ölçü ile” tedip eder. (Yeremya 46:28) Bazı çocukların hizaya gelmesi için sadece birkaç uyarıcı söz gerekli olabilir. Diğerlerindeyse ancak daha sıkı önlemler işe yarar. “Ölçü ile” tedip, durum ne olursa olsun bir çocuğun kişiliğine ve bedenine gerçekten zarar veren her şeyi mutlak anlamda devre dışı bırakır.

Dengeli bir terbiye çocuğa, uyulması gereken sınırları ve haddini bilir olmayı öğretmeyi de içine almalıdır. Bu sınırların birçoğu Tanrı’nın Sözünde açıkça tanımlanmıştır. Mukaddes Kitap birinin kişisel mülkünün sınırlarına saygı göstermeyi öğretir. (Tesniye 19:14) Bir başkasına bilerek zarar vermenin ve şiddeti sevmenin yanlış olduğunu bildirerek, fiziksel sınırlar koyar. (Mezmur 11:5; Matta 7:12) Ensest ilişkiyi mahkûm ederek cinsellik alanında da sınırlar koyar. (Levililer 18:6-18) Aynı zamanda kişisel ve duygusal sınırları da tanıyarak, başkalarını küçük düşürücü adlar takmayı ve başka türlü sözlü saldırılarda bulunmayı yasaklar. (Matta 5:22) Çocuklara —hem sözlerle hem de örnek olarak— bu sınırları öğretmek sağlıklı bir aile ortamı yaratmak için çok gereklidir.

Aile ilişkilerinde düzen ve saygı için bir diğer anahtar, herkesin kendi rolünü anlamasıdır. Bugün birçok ailede bu roller ya çarpıtılmış ya da ne olduğu doğru dürüst anlaşılmamıştır. Bazı ailelerde anne ya da baba çocuklarına, çocuğun kaldıramayacağı ve onu baskı altına sokan sorunlar anlatırlar. Başka ailelerde ise çocuklar ailenin bütün fertleri adına kararlar veren küçük diktatörler gibi davranabilirler. Bu hem yanlış hem de zararlıdır. Fiziksel, duygusal ve ruhsal ihtiyaçları doyurmakla görevli olanlar, çocuklar değil ana-babalardır. (II. Korintoslular 12:14; I. Timoteos 5:8) Seyahat ederken beraberindekilerin ve ailesinin alacağı yolu küçük çocuklara göre ayarlayan Yakub’u düşünün. Onların sınırlarını biliyordu ve buna göre davrandı.—Tekvin 33:13, 14.

Ruhi İhtiyaçlara Eğilmek

Bir aile ortamı için ruhi değerlere bağlılıktan daha yaşamsal bir şey yoktur. (Matta 5:3) Çocukların ruhi değerleri benimsemek açısından geniş bir kapasitesi vardır. Kafaları sorularla doludur: Neden varız? Dünyayı, hayvanları, ağaçları, okyanusları kim yaptı? İnsan niye ölüyor? Öldükten sonra ne oluyor? Neden iyi insanların başına kötü şeyler gelir? Bu listenin sonu yok gibidir. Bu tür soruları düşünmemeyi tercih edenler çoğu kez ana-babalardır.b

Mukaddes Kitap ana-babayı çocuklarına ruhi eğitim vermeye vakit ayırmaya önemle teşvik eder. Bu eğitimden ana-baba ile çocuklar arasında süregiden bir diyalog olarak söz eder. Ana-baba gezerken, evde otururken, yatmadan önce, kısacası her fırsatta çocuklarına Tanrı’yı ve O’nun işlerini öğretebilirler.—Tesniye 6:6, 7; Efesoslular 6:4.

Mukaddes Kitap böyle ruhi bir eğitimi yalnız tavsiye etmekle kalmaz bunun için gerekli malzemeyi de sağlar. Yoksa ana-baba yukarıda sözü edilen bu sorular karşısında çocuklarına verecekleri cevabı nereden bilecekler? Cevaplar Mukaddes Kitapta bulunuyor. Bunlar net ve hayranlık uyandıran cevaplardır; bu umutsuz dünyada, önümüze gerçek bir ümit koyar. Dahası, Mukaddes Kitabın hikmetini kavramak çocuklarınıza bu karmakarışık dönemde en sağlam dayanağı ve en emin rehberliği verebilir. Onlara bunu sağlayın; böylece hem şimdi hem de gelecekte gerçekten sağlıklı bir gelişme gösterecekler.

[Dipnotlar]

[Sayfa 11’deki pasaj]

Çocuklarınızı düzenli olarak belirli konularda övmek üzere fırsatları kollayın

[Sayfa 9’daki çerçeve]

Çocukların Sağlıklı Gelişmesine Nasıl Yardım Edilebilir?

• Evde güvenli bir ortam yaratın. Çocuklar sevildiklerini ve istendiklerini hissetsinler

• İyi yaptıkları şeyleri sayarak onları düzenli olarak övün

• İyi bir dinleyici olun

• Öfkelendiğinizde konuşmadan önce biraz bekleyin

• Kesin, açık ve tutarlı sınırlar koyun

• Terbiyeyi her bir çocuğun ihtiyacına göre ayrı ayrı uyarlayın

• Çocuğunuzdan bekledikleriniz makullük sınırlarını aşmasın

• Tanrı’nın Sözünü onlarla düzenli şekilde inceleyerek, çocuğun ruhi ihtiyaçlarını karşılayın

[Sayfa 10’daki çerçeve]

Çağının İlerisinde

MUKADDES KİTAP ilkeleri, İsrail kavminin, çevredeki milletlerin çok üstünde bir aile standardına sahip olmasına yardımcı oldu. Tarihçi Alfred Edersheim şu yorumu yapıyor: “İsrail sınırlarının dışına çıkıldığında bugün bizim anladığımız anlamda bir aile yaşamı görmek, hatta bir aile kavramından bahsetmek pek mümkün değildi.” Örneğin eski Romalılarda yasa, babaya aile üzerinde mutlak bir egemenlik tanıyordu. Çocuklarını köle olarak satabilir, onları işçi olarak çalıştırabilir ve hatta onları idam edebilirdi ve buna karşılık herhangi bir ceza almazdı.

Bazı Romalılar, çocuklarına şefkatle davrandıkları için Yahudilerin tuhaf kişiler olduklarını düşündüler. Gerçekten de birinci yüzyılda yaşamış Romalı tarihçi Tacitus Yahudiler hakkında nefret dolu bir pasaj yazarak, onların âdetlerinin “sapık ve mide bulandırıcı olduğunu” söyledi. Bununla birlikte şu gerçeği kabul etti: “Onların arasında yeni doğmuş bir çocuğu öldürmek cinayet sayılıyor.”

Yüksek bir standart veren Mukaddes Kitap, Yahudilere, Tanrı’dan miras olan çocuklarının çok değerli olduklarını ve onlara buna göre davranılması gerektiğini öğretiyordu. (Mezmur 127:3) Anlaşılan birçokları bu öğüde uygun yaşadılar. Dilleri bile bunu kanıtlar. Edersheim ‘kızım’ ve ‘oğlum’ gibi kelimelerin yanı sıra eski İbranice’de çocuklar için, her biri yaşamın değişik evrelerine uygulanan dokuz ayrı kelime kullanıldığını söyler. Örneğin emzirilen ya da sütten yeni kesilmiş çocuklar için ayrı ayrı ifadeler vardı. Daha büyük çocuklar için kullanılan bir kelime, onların yapılarının sağlamlaşıp güçlendiğini ima ederdi. Daha büyük gençler için kullanılan bir kelime ‘silkelenip serbest kalmak’ anlamına geliyordu. Edersheim şöyle yazar: “Çocuklarının yaşamlarını, birbirini izleyen her evreyi tasvir eden bir ifade bulmak amacıyla dikkatle inceleyen bu kimselerin kendi çocuklarına sevgiyle bağlı oldukları bellidir.”