Sağlığınızı Korumanın Altı Yolu
DÜNYA Sağlık Örgütüne (WHO) göre, gelişmekte olan ülkelerde insanların yüzde 25’i güvenli su elde edemiyor. Yüzde 66’dan fazlası—en az 2,5 milyar insan—yeterli su ve kanalizasyon şebekesinden yoksundur. Birçokları için bunun sonucu hastalık ve ölümdür.
Böyle durumlarda uygun hijyeni korumak bir sorundur. Oysa, eğer kişisel hijyeni bir yaşam tarzı haline getirirseniz, birçok hastalıktan korunursunuz. Aşağıda vücudunuza girip sağlık sorunları yaratabilecek mikroplara karşı kendinizi ve ailenizi korumak için atabileceğiniz altı adım sıralanıyor.
1. Dışkılarla temas ettikten sonra ve gıda maddelerine dokunmadan önce ellerinizi sabun ve suyla yıkayın.
Ailenizde herkesin ellerini yıkayabilmesi için sabunla suyun her zaman bulunmasına dikkat etmek, hastalığa karşı alınacak önemli bir önlemdir. Sabun ve su elleri mikroplardan arındırır. Aksi halde mikroplar gıdalara veya ağza girebilir. Küçük çocuklar parmaklarını sık sık ağızlarına götürdükleri için ellerini sık sık ve özellikle yemek yedirmeden önce yıkamak önemlidir.
Tuvaletten çıkarken, gıda maddelerine dokunmadan önce ve bebeğin ya da çocuğun altını temizledikten sonra elleri sabunla yıkamak özellikle önemlidir.
2. Tuvalet kullanın.
Mikropların yayılmasını önlemek için dışkıları doğru şekilde ortadan kaldırmak çok önemlidir. Birçok hastalık, özellikle ishal, insan dışkılarındaki mikroplardan kaynaklanır. Bu mikroplar içme suyuna veya gıdalara karışabilir, ellere ya da yemeklerin hazırlanmasında veya servisinde kullanılan gereçlere ve yüzeylere bulaşabilir. Bu durumda insanlar mikropları yutup hastalanabilir.
Bunu önlemek için tuvalet kullanın. Hayvan dışkıları evlerden ve su kaynaklarından uzak tutulmalı. Bebeklerin ve küçük çocukların dışkılarının yetişkinlerinkinden daha tehlikeli olduğu gerçeği sizi şaşırtabilir. Öyleyse, tuvaleti kullanmayı küçüklere de öğretmek gerekir. Çocuklar ihtiyaçlarını başka bir yerde gördüklerinde orası hemen temizlenip dışkı tuvalete atılmalı veya gömülmeli.
Tuvaletler temiz ve kapalı tutulmalı.
3. Temiz su kullanın.
Su şebekesinden bol bol temiz su elde edebilen aileler buna sahip olmayan ailelere göre daha az hastalanırlar. Su şebekesi olmayanlar kuyularını örterek ve atıksuyu, içme suyu ya da banyo ve çamaşır için kullanılan sudan uzak tutarak sağlıklarını koruyabilirler. Hayvanları evin dışında ve içme suyundan uzak tutmak da önemlidir.
Su çekmek ve depolamak için kullanılan kovaları, ipleri ve kapları mümkün olduğu kadar temiz tutmak, hastalıktan korunmanın başka bir yöntemidir. Örneğin, kovayı yere koymaktansa asılı tutmak daha iyidir.
Evde bulundurulan içme suyu temiz, kapalı kaplara konmalı. O kaptan su alma işi temiz bir kepçe veya maşrapayla yapılmalı. İnsanların ellerini içme suyuna sokmalarına veya doğrudan suyu muhafaza ettiğiniz kaptan içmelerine izin vermeyin.
4. Güvenli bir su şebekesinden gelmiyorsa, içme suyunu kaynatın.
En güvenli içme suyu genelde şebekeden gelir. Temiz görünse bile, başka kaynaklardan gelen suyun mikrop içerme olasılığı daha büyüktür.
Suyu kaynatmak mikropları öldürür. Dolayısıyla, gölcüklerden, akarsulardan veya depolardan su aldığınızda onu kaynatıp soğuttuktan sonra içmek akıllıcadır. Yetişkinlere göre mikroplara karşı daha az dirençli olduklarından, mikropsuz içme suyu özellikle bebekler ve küçük çocuklar için önemlidir.
İçme suyunu kaynatmak mümkün değilse, şeffaf plastik veya camdan yapılmış kapalı bir kapta muhafaza edin. Sonra, suyu kullanmadan önce kabı iki gün güneş gören bir yerde bırakın.
5. Gıdalarınızı temiz tutun.
Çiğ yenen yiyecekler iyice temizlenmeli. Başka gıdalar, özellikle kırmızı ve beyaz etler iyice pişirilmeli.
Yemekleri pişirildikten sonra kısa sürede tüketmek en iyisidir; böylece bayatlamaz. Pişmiş yemekleri beş saatten uzun bir süre bırakmanız gerekirse, onları ya sıcak olarak ya da buzdolabında muhafaza edin. Yemeden önce iyice ısıtın.
Çiğ et genelde mikrop içerdiği için pişirdiğiniz yemeklere temas etmesine izin vermeyin. Çiğ eti hazırladıktan sonra temas ettiği aletleri ve mutfaktaki yüzeyleri temizleyin.
Yemek hazırlarken kullanılan yüzeyler her zaman temiz tutulmalı. Gıdaların üstü örtülmeli ve sineklerin, sıçanların, farelerin ve başka hayvanların ulaşamadığı bir yere konmalı.
6. Mutfak atıklarını yakın veya gömün.
Mikrop yayan sinekler gıda artıklarında yumurtlamayı severler. Bu nedenle mutfak çöpleri toprağın üzerine atılmamalı. Her gün gömülmeli, yakılmalı ya da başka bir şekilde ortadan kaldırılmalı.
Bu talimatlara uymakla kendinizi ve ailenizi ishal, kolera, tifo, parazit enfeksiyonları, gıda zehirlenmesi ve birçok başka hastalıktan koruyabilirsiniz.
[Tanıtım notu]
Kaynak: Birleşmiş Milletler Çocuklar Fonu, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından ortaklaşa yayımlanan Facts for Life adlı yayın.