“Bir Zıtlıklar Ülkesinin” Dramatik Tarihi

BREZİLYA’NIN “zıtlıklar ülkesi” olarak adlandırılmasının haklı nedenleri var. Burası aslında tropikal bir ülke olmakla birlikte, güneyde astropikal iklim yaşanırken, Amazon bölgesinde ekvator iklimi görülür. Brezilya’nın tarihinde de, zıtlıklar göze çarpar. 8.511.999 kilometrekarelik bir alanı kaplayan ve 7.400 kilometrelik kıyı şeridi olan bu devasa ülke, yıllardır birçok farklı kültürden insanın vatanı olmuştur.

Portekizliler, 500 yıl önce Brezilya’ya ayak bastıklarında, dikkatlerini ilk çeken niteliklerden biri konukseverlikti. Gerçekten de, 1500 yılında Pero Vaz de Caminha, Portekiz Kralı I. Manuel’e yazdığı mektupta, Brezilyalı yerlilerin Portekizli konuklarla rahatça kaynaştığını ve onlarla kucaklaştığını anlattı. Ancak Portekizliler Brezilya’da ne arıyorlardı?

Pedro Álvares Cabral, 9 Mart 1500’de bir gemi filosuyla Portekiz’den denize açıldı. Amacı Kalikut’ta (Hindistan) bir ticaret merkezi kurmaktı. Bununla birlikte, Cabral varacağı yere ulaşmadan önce, şimdi Brezilya’nın Bahia eyaleti olan sahilde karaya çıktı. Tarih 23 Nisan 1500’dü.

Bazı araştırmacılar Portekizlilerin Brezilya’nın varlığından zaten haberdar olduklarını ve Cabral’ın orada durmasının rastlantı olmadığını söyler.a Her neyse, Brezilya’nın verebileceği tek ticari ürünün, koyu kırmızı boyasıyla tanınan bakkamağacı (Caesalpinia echinata) olduğu görülüyordu. Bu ağacın belirgin bir potansiyeli olduğu halde, Hindistan’daki baharatlar daha değerliydi.

Böylece Portekiz Brezilya’yı, bakkamağacı toplayan ve Portekiz Kraliyetine vergi ödeyen Portekizli Fernando de Noronha’ya on yıllığına kiraya verdi. Fakat diğer Avrupa ülkeleri de Yenidünya’yla ticaretlerini geliştirmek istediler. Ancak Noronha’nın gücü, Fransız, İngiliz ve İspanyol denizcilerin sürdürdüğü, giderek artan yasadışı ticareti engellemeye yetmiyordu. Brezilya’yı kaybedebileceklerinden korkan Portekizliler, 1532’de burayı sömürgeleştirmeye başladılar. Şeker üretimi, Brezilya’daki ilk kazançlı iş alanı oldu.

Altın ve elmas madenciliği, 18. yüzyılda çok iyi gelişen iş alanları oldu. 19. yüzyılın başlarında, kauçuk ağacından lateks üretimi Amazon bölgesinin önemli bir ekonomik etkinliği haline geldi. Daha sonra kahve üretimi, demiryolu yapımıyla Santos ve Rio de Janeiro limanlarının çağdaşlaşmasını finanse ederek, Brezilya’nın kentleşmesinde rol oynadı. 19. yüzyıl biterken, dünyadaki kahve üretiminin yarısı Brezilya’dan elde ediliyordu ve São Paulo şehri Brezilya’nın belli başlı ekonomi merkeziydi.

Brezilya’nın tarihinde köleliğin rol oynaması üzücüdür. Portekizli göçmenler ilk olarak bakkamağacı kesimi ve nakliyesinde Hintlileri kullandılar. Daha sonra, bu Hintliler şekerkamışı plantasyonlarında çalıştırılmaya başlandı. Ne acıdır ki, çok sayıda yerli, Avrupalıların hastalıklarına yakalanıp öldü. Portekizliler bu işçilerin yerine çalıştırmak üzere Afrika’dan köleler getirdiler.

Yıllarca, sayıları milyonlara varan Afrikalı, Brezilya’ya köle olarak getirildi ve onlar gelirlerken beraberlerinde kültürel ve genetik miraslarını da getirdiler. Samba gibi popüler müzikte, capoeira’da (bir dövüş sistemi), ayrıca kara fasulyenin domuz eti, sosis ve kurutulmuş et dilimleriyle pişirildiği feijoada gibi yemeklerde de bu etki görülebilir. Sonunda, 1888’de Brezilya’da kölelik kaldırıldı. Çoğu plantasyonlarda çalışmış yaklaşık 750.000 kişi özgürlüğüne kavuştu.

Almanlar, İspanyollar, İsveçliler, İtalyanlar, Japonlar, Lübnanlılar, Polonyalılar ve Suriyelilerin soyları da dahil milyonlarca yabancı, 19. yüzyıldan itibaren Brezilya’ya akın ettiler. Brezilya yaşamak için hoş bir yer. Zengin bir flora ve faunası var. Genelde, Brezilya’da doğal felaketler görülmez. Savaşlar, depremler, yanardağlar, siklonlar veya sismik deniz dalgaları yoktur. O halde, iyi bilinen yerlerini gezerek neden Brezilya’yı tanımayalım? 500 yıl önce Portekizlileri etkileyen aynı konukseverlik ve doğal güzelliği gördüğünüzde siz de hoşnut kalacaksınız.

[Dipnot]

[Sayfa 16, 17’deki harita/resimler]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

AMAZON BÖLGESİ

BAHİA EYALETİ

Brasília

Rio de Janeiro

São Paulo

Santos

Iguaçu Çavlanı

[Resimler]

1. Pedro Álvares Cabral

2. Tordesillas Antlaşması, 1494

3. Kahve taşıyıcıları

4. Iguaçu Çavlanının Brezilya’dan görünüşü

5. İpiksuna Yerlisi

[Tanıtım Notları]

Culver Pictures

Archivo General de Indias’ın izniyle, Sevilla, İspanya

Brezilya ve Brezilyalılar kitabından, 1857

FOTO: MOURA

[Sayfa 18’deki resimler]

1. Brezilya’da çok sayıda puma var

2. Amazon ormanındaki orkideler

3. Salvador’un (Bahia) geleneksel kıyafeti

4. Ara, papağan türlerinden biri

5. Copacabana Plajı, Rio de Janeiro. Brezilya 7.000 km’yi aşkın güzel bir kıyı şeridine sahip

[Tanıtım notu]

São Paulo Hayvanat Bahçesinin izniyle

[Sayfa 19’daki resim]

Brasília, 1960’tan beri Brezilya’nın başkenti

[Sayfa 19’daki resim]

Brezilya’nın ekonomi merkezi São Paulo

[Tanıtım notu]

FOTO: MOURA

[Sayfa 16’daki resim tanıtım notu]

© 1996 Visual Language