Candelabra Ağaçlarını Koruyabilir miyiz?

BİR zamanlar Brezilya’nın güneydoğusu çam ağaçlarıyla örtülüydü. Bir türü kollu şamdana benzediğinden ona “candelabra ağacı” adı verildi. Bu tür aynı zamanda Paraná çamı ve Brezilya çamı olarak da bilinir.

Candelabra ağacında asılı duran kozalaklar, greyfurttan daha büyüktür ve bazıları 5 kilogram ağırlığındadır. Bir kozalak Portekizcede pinhões denilen 150 kadar tohum içerebilir. Kozalak olgunlaştığında büyük bir çatırtıyla yarılıp açılır ve tohumları dökülür.

İnsanlar, kuşlar ve hayvanlar, tadı ve kokusu kestaneyi andıran bu tohumları yerler. İyi bir protein ve kalsiyum kaynağı olan pinhões bir zamanlar Brezilya’nın güneydoğusundaki bazı yerli kabilelerin temel yiyecek maddesini oluştururdu. Tohumlar bugün hâlâ kullanılır. Örneğin Brezilya’nın Santa Catarina eyaletinde, paçoca de pinhão (pinhões ezmesi) gibi yöresel yemeklerde bulunur.

18. yüzyılda Avrupalı göçmenler potansiyel bir kereste kaynağı olduğunu fark ettiklerinde, güneş candelabra ağacı üzerinde batmaya başladı. Çok geçmeden candelabra ağaçları evler inşa etmek üzere kesildi veya mısır tarlaları ve üzüm bağları için yer açmak üzere tamamen ortadan kaldırıldı. Zaman geçtikçe dikilenden daha fazlası kesiliyordu. Şimdi bu çam ağaçlarından, yalnızca dağınık şekilde birkaç yerde bulunuyor. Sonuç olarak, candelabra ağaçlarının değeri aniden yükseldi. 50 yıldır candelabra kerestesini işleyen bir adam “Çam artık odun değil, altındır” dedi.

Araştırmacılar eğer mavi alakarga olmasaydı, candelabra’nın nesli tükenmiş olacaktı diyor. Bu hareketli kuşlar candelabra ağacının tohumlarıyla beslenir ve bunların bir miktarını yosunlarda ve ölü ağaç kovuklarında saklar. Sonra bu tohumlardan birkaçı filizlenir. Öyleyse bir anlamda mavi alakarga candelabra tohumlarının çalışkan ekicisidir! Fakat üzücüdür ki çam ormanlarının yok olması nedeniyle mavi alakargaların sayısı azalıyor.

Bazı kereste şirketleri şimdi küçük orman arazilerini korumaya ve Brezilya’nın güneydoğu kısımlarında yeniden candelabra dikmeye başladılar. Belki bu, güneşin candelabra ağacı üzerinde yükselmeye devam edeceği anlamına geliyor.

[Sayfa 20’deki resimler]

Her kozalağın içinde 150 “pinhões” bulunur

[Tanıtım notu]

Ağaç ve kozalaklar: Marcos Castelani