Böcek Dünyasının Mücevherleri
TROPİKAL yağmur ormanlarındaki yüksek ağaçlarda binlerce canlı mücevher gizlidir. Onlardan bazıları altın ve gümüş gibi parlar, bazıları da zümrüt, yakut ve safir gibi parıldar. İnsanların pek görmediği bu orman mücevherleri, en geniş böcek takımı olan kınkanatlılardır.
Böcek deyince aklınıza ne geliyor? Ayağınızın dibinde telaşla gezinen çirkin görünüşlü ve koyu renkli yaratıklar mı? Aslında kınkanatlılar yeryüzündeki en renkli canlılar ve en kalabalık böcek takımıdır. Guinness Hayvan Rekorları Kitabı’na göre gezegenimizin bilinen tüm hayvan türlerinin üçte birini, bilimsel adı Kınkanatlılar olan takımın 400.000 civarındaki türü oluşturmaktadır. Bu nedenle kendi başınıza yeni bir hayvan türü keşfetmek istediğiniz takdirde, bu böcekler arasında aramaya başlayabilirsiniz. Böcekbilimci Dr. Terry Erwin’in hesaplarına göre henüz bilimin keşfetmediği milyonlarca kınkanatlı türü olabilir. Hatta Erwin’in bir keresinde sadece 19 büyük tropikal ağaçta yaklaşık 1.200 farklı türde kınkanatlı bulması şaşırtıcıdır.
Hayret Verici Çeşitlilik
Kınkanatlı türlerinin sayısı göz önünde bulundurulduğunda böceklerin çok çeşitli şekil ve boylarda olması şaşırtıcı değildir. National Geographic dergisine göre kınkanatlıların bazı türleri “o kadar büyüktür ki eskiden koleksiyoncular onları uçarlarken içi kum dolu tüfekle vurarak yakalıyorlardı.” Başkaları ise “arıların ağzında seyahat edebilecek kadar küçüktürler. Müzeleri istila edip oradaki böcek koleksiyonlarını silip süpüren böcekler bile var.”
Kınkanatlı koleksiyonlarına çok yüksek değerler biçilebilir. Böceklerin değerini belirleyen etkenler, renkleri ve ne kadar ender bir tür olduklarıdır. Pislikböceklerinin (bokböceği) gümüş ve altın renklilerin yanı sıra yeşil ve kırmızının farklı tonlarında yanardöner renklere sahip olanları da vardır. Örneğin, parlak kırmızı bir pislikböceği 200 dolara, parlak altın sarısı kabuğu olan bir pislikböceği ise bunun iki katından daha fazla bir fiyata alıcı bulabilir.
Renkli ve etkileyici şekillerdeki büyük antenlerinden ötürü bazı böcekler uzun boynuzlu olarak adlandırılmıştır. Bunun yanında diğer böcekler ufak yanardöner mozaikler gibi parlar. Onların yeşil ve mavi yanardöner ışıltıları en az kolibri kuşunun renkleri kadar güzeldir. Ancak böcekleri güzel yapan sadece renkleri değildir. Ayrıca onlar bitkileri ve gübreleri yeniden işleyip yararlı duruma getirerek ekosistemin sağlıklı işlemesinde çok önemli bir rol oynarlar.
Süslü Böcekler
Bu süslü böceklere fiyat biçenler sadece böcek koleksiyoncuları değildir. Amerika’da bazı kadınlar kınkanatlıların renkli kanatlarını ipe dizerek kolye yaparlar. Meksika’nın bazı yörelerinde ise süslüböcekler olarak adlandırılan bu böceklerin üzerine birkaç renkli cam parçacığı ve boncuk yapıştırılır. Daha sonra böcek üzerine yapıştırılan kısa bir zincir elbiseye iğnelenir. Böylece böcek, sahibinin üzerinde dolaşan canlı bir broş gibi görünür.
Siz böcekleri ister uzaktan seyredin, ister yakından inceleyin, bu canlı mücevherler yeryüzündeki yaratıkların şaşırtıcı güzelliğinin ve karmaşıklığının canlı birer örneğidirler.
[Sayfa 16’daki çerçeve/resim]
Yaprak Böcekleri
Güzelliklerinin yanında bazı böcekler baş belası da olabilirler. Örneğin, yaprakböcekleri birçok bitki türünün ve ekinin yapraklarını, gövdelerini ve köklerini silip süpürürler.
Yaprakböceklerinin 25.000 türü olmasına rağmen birçok çiftçinin aklına sadece biri gelebilir: Patatesböceği. Kuzey Amerika’ya yerleşenler, bu böceğin patatesler için bir tehdit oluşturduğunu ilk olarak 1859’da fark ettiler. 20. yüzyılın başlarında böcek Avrupa’yı istila etti ve şimdi ise tüm Asya kıtasına yayılmış durumda.
Böcek ilacına dirençli bir yapısı olduğundan patatesböceği oldukça zorlu bir düşmandır. Günümüzde tarımsal, biyolojik ve kimyasal yöntemlerin bir arada kullanılması sayesinde bu obur yaprak yiyiciler kontrol altında tutulabiliyor.
[Resim]
Colorado patatesböceği, ABD
[Tanıtım notu]
Scott Bauer/Agricultural Research Service, USDA
[Sayfa 17’deki çerçeve/resimler]
Kınkanatlı Şampiyonlar
◼ Kınkanatlılar diğer böceklere nazaran daha uzun yaşarlar. Çoğu böceğin ömrü bir yıldan az olmasına rağmen süslüböceklerin bazıları 30 yıldan fazla yaşar. Hatta bir keresinde bir böceğin 47 yaşına ulaştığı kaydedilmiştir. Guinness Hayvan Rekorları Kitabına göre, süslüböcekler “yumurtalarını canlı bir ağaç kabuğunun altına bırakırlar. Ağaç kesilse bile bazı larvaların hayatta kalması nadir görülen bir durum değildir. O zaman kereste, dünyanın başka bir yerine taşınırken larva yaşamını sürdürebilir ve bazı türler yıllar sonra olgunlaşıp mobilyadan çıkabilirler.”
◼ Afrika golyatböcekleri, böcek dünyasının en ağır böcekleridirler. Erkeklerinden bazıları bir ev faresinin üç katı ağırlığında, yani 100 gram kadar olabilir.
◼ Hayvanlar dünyasında ağırlık kaldırmakta en güçlü hayvan ödülü Dynastinae familyasından olan gergedanböceğine layık görülmüştür. Bu dayanıklı yaratık kendi ağırlığının 850 katını taşıyabilir.
[Resim]
Golyatböceği, Kongo Demokratik Cumhuriyeti
[Tanıtım notu]
Faunia, Madrid
[Resim]
Gergedanböceği, Ekvator Ginesi
[Sayfa 16’daki resim]
Süslü pislikböceği, Meksika
[Sayfa 16’daki resim]
Süslü pislikböceği, Honduras
[Sayfa 16’daki resim]
Süslü pislikböceği, Kosta Rika
[Sayfa 17’deki resim]
Uzun boynuzlu kınkanatlı, Endonezya
[Sayfa 17’deki resim]
Pislikböceği, Tayland
[Sayfa 17’deki resim]
Metalik süslüböcek, Tayland
[Sayfa 17’deki resim]
Metalik süslüböcek, Macaristan
[Sayfa 17’deki resim]
Süslü pislikböceği, Honduras
[Sayfa 16’daki resim tanıtım notları]
Yukarıda solda ve ortada: © David Hawks; sağda: © Barbara Strnadova/Photo Researchers, Inc.
[Sayfa 17’deki resim tanıtım notları]
Üstte soldan sağa: İlk üçü: Faunia, Madrid; dördüncü: Gyorgy Csoka, Macaristan Orman Araştırma Enstitüsü, www.insectimages.org; beşinci: © Barbara Strnadova/Photo Researchers, Inc.