Üçleme Öğretisi ve İznik Konsili

Hıristiyan olduğunu söyleyen iki milyardan fazla insan var. Bu insanların çoğu Üçlemeyi öğreten mezheplere mensup; bu öğretiye göre Baba, Oğul ve kutsal ruh birlikte tek bir Tanrı’dır. Peki Üçleme nasıl resmi bir öğreti haline geldi? Daha da önemlisi bu öğreti Kutsal Kitapla uyumlu mu?

KUTSAL KİTAP milattan sonra 98’de tamamlandı. İki yüzyılı aşkın bir süre sonra, MS 325’te Anadolu’daki Nikaia (bugünkü İznik) kentinde düzenlenen bir konsilde, Üçlemenin doğmasına yol açan öğretiler resmen şekillenmeye başlandı. Bir Katolik ansiklopedisine göre, Nikaia (İznik) Konsili’nde oluşturulduğu kabul edilen amentü, yani iman ikrarı, Tanrı ve Mesih’in kimliği de dahil kilise öğretilerinin ilk resmi tanımıydı (New Catholic Encyclopedia). Peki Kutsal Kitabın tamamlanmasından iki yüzyılı aşkın bir süre sonra, Tanrı ve Mesih’le ilgili bir tanım yapılmasına neden gerek duyuldu? Kutsal Kitap bu önemli konularda yeterince net değil miydi?

İSA TANRI MIDIR?

Constantinus Roma İmparatorluğu’nun tek hükümdarı olduğunda, Hıristiyan olduğunu iddia edenler Tanrı ve Mesih arasındaki ilişki konusunda bölünmüş durumdaydı. İsa Tanrı mıydı? Yoksa Tanrı tarafından yaratılmış mıydı? Constantinus bu meseleyi çözmek için kilise liderlerini Nikaia kentinde bir araya getirdi; amacı hakikati bulmak değil, imparatorluğunun din yüzünden bölünmesini engellemekti.

“Bizim için tek bir Tanrı Baba vardır” (1. Korintoslular 8:6, Yeni Çeviri).

Constantinus bir araya topladığı çok sayıdaki piskopostan ortak bir karara varmalarını istedi, ancak çabası sonuç vermedi. Bunun üzerine İsa’nın Baba’yla “aynı ‘töz’den [ya da ‘öz’den] olduğu” (homoousios) gibi karmaşık bir kavramın konsil tarafından benimsenmesini sağladı. Kutsal Kitaba dayanmayan bu felsefi Yunanca terim, daha sonra kilise amentülerine, yani iman ikrarlarına giren Üçleme öğretisinin temelini oluşturdu. MS 300’lerin sonlarında da, Üçleme öğretisi genel hatlarıyla –buna üçlü birliğin üçüncü parçasının kutsal ruh olduğu inancı da dahildir– bugünkü şeklini aldı.

GERÇEĞİ BİLMEK NEDEN ÖNEMLİ?

İsa, ‘Babaya gerçekten tapınanların hakikatle tapınacaklarını’ söyledi (Yuhanna 4:23). Bu hakikat Kutsal Kitapta kayıtlıdır (Yuhanna 17:17). Peki Kutsal Kitap Baba, Oğul ve kutsal ruhun bir Tanrı’yı oluşturan üç kişi olduğunu mu öğretir?

Öncelikle Kutsal Kitapta “Üçleme” kelimesi geçmez. Ayrıca İsa Tanrı’ya eşit olduğunu kesinlikle iddia etmedi. Tersine İsa Tanrı’ya tapındı (Luka 22:41-44). Üçüncü bir kanıt ise İsa ve takipçilerinin arasındaki ilişkiyle ilgilidir. İsa ruhi bir varlık olarak diriltildikten sonra bile takipçilerine “kardeşlerim” diye hitap etti (Matta 28:10). Peki onlar Mutlak Güce Sahip Tanrı’nın mı kardeşleriydi? Tabii ki değil! Fakat Mesih’e, yani Tanrı’nın yarattığı ilk varlığa olan imanları sayesinde, onlar da aynı Babanın oğulları oldular (Galatyalılar 3:26). Şimdi Nikaia (İznik) Konsili’nde oluşturulduğu kabul edilen amentüden aşağıda alıntılanan kısmı Kutsal Kitaptan başka ayetlerle karşılaştıralım.

Nikaia Amentüsü şöyle der:

“Tek bir Rab’be, İsa Mesih’e, . . . . inanıyoruz. Kendisi Allah’tan Allah, Işıktan Işık, gerçek Allah’tan gerçek Allah olmuş. . . . . Baba ile aynı öze sahiptir.”

Kutsal Kitap şöyle der:

“Baba benden [İsa’dan] üstündür” (Yuhanna 14:28).a
‘İsa “Benim Babam’ın ve sizin Babanız’ın, benim Tanrım’ın ve sizin Tanrınız’ın yanına çıkıyorum” dedi’ (Yuhanna 20:17).
“Bizim için tek bir Tanrı Baba vardır” (1. Korintoslular 8:6).
“Rabbimiz İsa Mesih’in Tanrısı ve Babası’na övgüler olsun” (1. Petrus 1:3).
‘Mesih’in başı Tanrı’dır’ (1. Korintoslular 11:3).b

a İtalikler tarafımızdan. Bu kısımdaki tüm alıntılar Kutsal Kitap–Yeni Çeviri’dendir.

b Kutsal Kitabı incelemeye yardımcı, Kutsal Kitap Aslında Ne Öğretiyor? isimli yayında şu iki bölüm yer alıyor: “Tanrı Hakkındaki Hakikat Nedir?” ve “İsa Mesih Kimdir?” Bu kitabı Yehova’nın Şahitlerinden isteyebilir ya da www.jw.org adresinden okuyabilirsiniz.