GEÇMİŞTEN PORTRELER
İspanya’dan Sürülen Moriskolar
Bu trajik hikâyede başrolde İspanya varmış gibi görünse de yaşanan çoğu olayın arkasında kilise olduğu söylenir. Bu gerçekten de okunmaya değer bir hikâyedir.
İSPANYA tek bir kanun altında birleşen bir Hıristiyan Devleti kurmak istiyordu. İspanyollar Moriskolarıa kâfir olarak gördüğünden onların varlığının Tanrı’nın gözünde büyük bir günah olduğunu düşünüyorlardı. Uzun yıllar sonra bir karar verildi. Moriskolar sürgün edilmeliydi!
DİN DEĞİŞTİRMEYE ZORLANIYORLAR
Müdeccen (Mudejar) olarak adlandırılan İspanya’daki Endülüs Müslümanları, Katolik yönetimi altında bulunan yerlerde yüzyıllar boyunca nispeten huzurlu bir yaşam sürdü. Hatta bir dönem bazı bölgelerde kendi yasalarını, âdetlerini ve dinlerini uygulamalarını mümkün kılan hukuki bir statüye sahiplerdi.
Ancak 1492’de Katolik kral II. Fernando ve kraliçe Isabel, İber Yarımadası’nda Müslümanların kontrolü altındaki son toprak olan Gırnata’yı (Granada) fethetti. Burada yaşayan Müslüman halk savaşmadan teslim olduğu için onlarla bir anlaşma yapıldı ve onlara Müdeccenlerin sahip olduğu haklara benzer haklar tanındı. Fakat kısa zaman sonra Katolik liderler kontrolleri altında yaşayan Müslüman azınlığa din değiştirmeleri için zulüm ve baskı yapmaya başladı. Daha önce yapılan anlaşmaya bağlı kalınmaması oradaki Müslümanların 1499’da isyan etmesine neden oldu. Askerler ayaklanmayı bastırdı, fakat ardından tüm ülkede Müslümanlar din değiştirmeye veya göç etmeye zorlandı. İspanyollar, dinini değiştirerek İspanya’da kalan kişileri Moriskolar olarak adlandırdı.
BASKI GİDEREK ARTIYOR
1526’da İslam tüm İspanya’da yasaklandı. Fakat birçok Morisko dinini uygulamaya gizlice devam etti. Çoğu yerde bir halk olarak kültürlerini korudular.
Başlarda Moriskoların dışarıdan Katolik gibi görünüp kendi dinlerini uygulamaya devam etmelerine göz yumuldu. Sonuçta onlar esnaf, zanaatkâr ve işçi olarak toplumda önemli bir rol oynuyorlardı ve vergi ödüyorlardı. Yine de Moriskoların asimile olmayı genel olarak reddetmesi hoş karşılanmıyordu ve hem devletin hem de halkın yaptığı ayrımcılığa maruz kalıyorlardı. Bu önyargının ardında muhtemelen onların din değiştirme konusundaki samimiyetinden şüphe duyan kilise vardı.
Kısa süre sonra durum değişti ve baskı başladı. II. Felipe 1567’de bir ferman çıkararak Moriskoların dilini, giysilerini, âdetlerini ve geleneklerini yasakladı. Bu yasaklar kanlı bir isyanın çıkmasına neden oldu.
Tahminlere göre yaklaşık 300.000 Morisko büyük acılar çekerek İspanya’yı terk etmeye zorlandı
Tarihçilere göre İspanya yöneticileri “Moriskoların iyi bir Hıristiyan ve sadık bir vatandaş olmadıklarına” ikna oldu. Bu nedenle onları İspanya’nın düşmanlarıyla işbirliği yapmakla suçladılar; Moriskoların Berberi korsanlara, Fransız Protestanlara ve Osmanlılara İspanya’yı fethetmeleri için yardım ettikleri düşünülüyordu. Eninde sonunda İspanya’ya ihanet edeceklerine dair duyulan korku ve önyargı III. Felipe’nin 1609’da Moriskoları sürgün etmesine yol açtı.b Sonraki yıllarda Morisko olduğundan şüphe duyulan insanlara bile zulmedildi. İspanya bu utanç verici yöntemlerle tamamen Katolik bir ülke haline geldi.
a Morisko İspanyolcada “Küçük Mağripli” anlamına gelir. Tarihçiler bu ifadeyi Katolikliği benimseyen ve İber Yarımadası’ndaki son İslam devletinin 1492’de yıkılmasının ardından burada yaşamaya devam eden Müslüman kökenli kişilere atfen kullanmaktadır.
b Tarihçiler ayrıca İspanyol yöneticilerden en azından birinin Moriskoların topraklarına el konulmasından büyük kâr elde ettiğini tahmin ediyor.