Çocuklarınıza Özdenetim Göstermeyi Öğretin

ZORLUK

Anlaşılan altı yaşındaki çocuğunuz duygularını kontrol edemiyor. İstediği bir şey gördüğünde, ona hemen sahip olmak istiyor. Sinirlendiğinde de bazen bağırıp çağırıyor. ‘Bu davranışlar bir çocuk için normal mi? Acaba bu sadece geçici bir dönem mi, yoksa ona duygularını kontrol etmeyi öğretmenin zamanı geldi mi?’ diye merak ediyorsunuz.

BİLMENİZ GEREKENLER

Günümüzde değişen değerler özdenetim göstermeyi zorlaştırıyor. Dr. David Walsh şunları yazıyor: “Aşırı hoşgörü kültürü yetişkinlere ve çocuklara sürekli şu mesajı veriyor: Ne istiyorsanız onu yapmalısınız.”a

Çocukların özdenetimi küçük yaşta öğrenmesi çok önemlidir. Dört yaşındaki bir grup çocukla uzun yıllar süren bir araştırma yapıldı. Çocukların her birine bir şekerleme verildi ve iki seçenek sunuldu: İsterlerse şekerlemeyi hemen yiyebilirlerdi ya da kısa bir süre beklemeyi başarırlarsa sabırlarının ödülü olarak bir tane daha şekerleme alabilirlerdi. Bu gruptan özdenetim göstermeyi başaran çocuklar ileride liseden mezun olduklarında, özdenetim gösteremeyen yaşıtlarına oranla duygusal, sosyal ve akademik açıdan daha iyi durumdaydılar.

Çocuklara, özdenetim göstermeyi öğretmemenin bedeli ağır olabilir. Araştırmacılar bir çocuğun beynindeki devrelerin yaşadığı tecrübelerle değişime uğrayabileceğine inanıyor. Dr. Dan Kindlon bunu şöyle açıklıyor: “Eğer çocuklarımızın üzerine aşırı derecede düşersek, onlara sıralarını beklemeyi, doyumu ertelemeyi ve bir şey istediklerinde kendilerini tutmayı öğretmezsek güçlü bir karaktere sahip olmalarını sağlayan sinirsel değişimler beyinlerinde gerçekleşmeyebilir.”b

SİZ NE YAPABİLİRSİNİZ?

Çocuklarınıza örnek olun. Peki siz özdenetim gösterebiliyor musunuz? Çocuğunuz trafikte öfkenizi kontrol edemediğinize, alışveriş sırasında başka insanların önüne geçtiğinize ya da bir sohbet esnasında başkasının sözünü kestiğinize şahit oluyor mu? Kindlon “Çocuklarımızın özdenetim geliştirmelerine yardım etmenin en kolay yolu, bu niteliği öncelikle bizim göstermemizdir” diye yazıyor. Kutsal Kitaptaki ilke: Romalılar 12:9.

Davranışlarının ne gibi sonuçları olabileceğini çocuğunuza gösterin. Çocuğunuza, isteklerine direnmenin bir yararı olacağını ve bunlara yenik düşmenin bir bedeli olacağını anlayabileceği şekilde açıklayın. Örneğin çocuğunuz kötü bir davranışla karşılaşınca sinirleniyorsa, karşısındakine bir tepki vermeden önce şunları düşünmesine yardımcı olun: ‘Karşılık vermenin bana yararı mı yoksa zararı mı olacak? Bu durumla başa çıkmanın daha iyi bir yolu olabilir mi? Sinirimin yatışması için içimden 10’a kadar saysam mı? Ya da buradan uzaklaşmam daha mı iyi olur?’ Kutsal Kitaptaki ilke: Galatyalılar 6:7.

Çocuğunuzu övün. Çocuğunuz özdenetim gösterdiğinde onu övün. Şunu anlamasını sağlayın: Duygularını kontrol etmesi her zaman kolay olmayabilir, fakat bunu başarması güçlü bir karaktere sahip olduğunun bir işaretidir. Kutsal Kitap “Kendine hâkim olmayan kişi, yıkılmış, duvarsız şehir gibidir” der (Özdeyişler 25:28). Diğer yandan ‘çabuk öfkelenmeyen adam yiğitten üstündür’ (Özdeyişler 16:32).

Prova yapın. Farklı roller üstlendiğiniz oyunlar oynayın. Oyunlara “Sen Olsan Ne Yapardın?”, “İyi Seçimler, Kötü Seçimler” ya da buna benzer isimler koyabilirsiniz. Olası senaryoları ele alın ve verilebilecek iyi ya da kötü tepkileri canlandırın. Yaratıcı olun; kuklalar kullanabilir, çizim yapabilir ya da zevkli ve öğretici olan başka yöntemleri deneyebilirsiniz. Bu oyunları kullanarak, özdenetim göstermenin düşünmeden hareket etmekten çok daha iyi bir şey olduğunu çocuğunuzun anlamasına yardım edin. Kutsal Kitaptaki ilke: Özdeyişler 29:11.

Sabırlı olun. Kutsal Kitap “Akılsızlık çocuğun yüreğinde yer etmiştir” der (Özdeyişler 22:15). Dolayısıyla özdenetim konusunda çocuğunuzun bir gecede değişmesini beklemeyin. Teach Your Children Well başlıklı kitabın da dediği gibi “Bu uzun, yavaş ve inişli çıkışlı bir süreçtir.” Fakat göstereceğiniz her çabaya değer. Aynı kitap şunu söylüyor: “Kendini tutabilen çocuklar, on iki yaşında uyuşturucu kullanmak ya da on dört yaşında cinsel ilişkiye girmek gibi tehlikelerle karşılaştığında özdenetim göstermek konusunda daha başarılı oluyor.”