Kutsal Kitaptaki Sırası 24​—Yeremya

Yazarı: Yeremya

Yazıldığı Yerler: Yahuda ve Mısır

Tamamlanma Tarihi: MÖ 580

Kapsadığı Dönem: MÖ 647–580

1. Yeremya ne zaman ve kim tarafından görevlendirildi?

YEREMYA peygamber kargaşa dolu, tehlikeli bir dönemde yaşadı. O, Tanrı’dan korkan Yahuda kralı Yoşiya’nın 13. yılında, yani MÖ 647’de Yehova tarafından görevlendirildi (Yer. 1:2). Yeremya’nın peygamberlik yaptığı dönemde, mabedin onarımı sırasında Yehova’nın kanun kitabı bulundu ve krala okundu. Kral bu kanunu uygulamak için çok uğraştı, ancak çabaları geçici bir süre putperestliğin önünü almaktan öteye gidemedi. Yoşiya’nın 55 yıl hüküm süren büyükbabası Manasse de, sadece 2 yıl tahtta kaldıktan sonra öldürülen babası Amon da çok kötü şeyler yapmıştı. Halkı sefahat âlemlerine ve korkunç ayinlere katılmaya teşvik etmişlerdi. Bunun sonucu olarak halk “gökler kraliçesine” sunular vermeye ve tanrı olarak taptıkları cinlere insan kurban etmeye alışmıştı (44:19). Manasse Yeruşalim’i dolduracak kadar çok masum kanı dökmüştü (2. Kral. 21:6, 16, 19-23; 23:26, 27).

2. (a) Yeremya’nın görevi neydi? (b) Kitap hangi dönemi kapsar?

² Yeremya’nın görevi hiç kolay değildi. Yehova’nın peygamberi olarak hizmet ederken felaket haberleri bildirmeliydi: Yahuda ve Yeruşalim ıssız kalacak, Yehova’nın görkemli mabedi yakılacak ve halk sürgüne gidecekti. Tüm bunlar inanılması çok güç şeylerdi. Yeremya hizmetinin 40 yılını kötü krallar Yehoahaz, Yehoyakim, Yehoyakin (Konya) ve Tsedekiya’nın hükümdarlıkları boyunca Yeruşalim’de yerine getirdi (Yer. 1:2, 3). Sonra da Mısır’da Yahudi sığınmacılara putperestlikleri yüzünden başlarına gelecek hükmü bildirdi. Yeremya kitabı MÖ 580’de tamamlandı. Dolayısıyla kitap, olaylarla dolu 67 yıllık bir dönemi kapsar (52:31).

3. (a) İbranice Kutsal Yazıların yazıldığı dönemde Yeremya kitabının Tanrı ilhamı doğru bir kayıt olarak kabul edildiğini nereden biliyoruz? (b) Yunanca Kutsal Yazılarda bununla ilgili hangi kanıtlar var?

³ Peygamberin, dolayısıyla da kitabın adının (İbranice Yirmeyahu ya da Yermiyau) “Yehova Yüceltir” ya da “Yehova Açar [muhtemelen rahmi]” anlamına geldiği düşünülüyor. Kitap her zaman İbranice Kutsal Metinler listelerinde yer almış ve Tanrı ilhamı doğru bir kayıt olarak kabul edilmiştir. Yeremya’nın bildirdiği peygamberlik sözlerinden bazılarının daha o yaşarken bile çarpıcı şekilde gerçekleşmesi, yazdıklarının Tanrısal kaynaklı olduğuna dair önemli bir kanıttır. Bundan başka Yunanca Kutsal Yazılarda Yeremya’nın ismi birkaç kez geçmektedir (Mat. 2:17, 18; 16:14; 27:9). İsa’nın Yeremya kitabını iyi bildiği, mabedi temizlerken Yeremya 7:11 ile İşaya 56:7’yi birleştirerek kullanmasından açıkça görülür (Mar. 11:17; Luka 19:46). Hatta açıksözlülüğü ve cesareti nedeniyle bazıları onun Yeremya olduğunu düşünmüştü (Mat. 16:13, 14). Pavlus da İbraniler 8:8-12 ve 10:16, 17’de Yeremya’nın yeni bir ahitle ilgili sözlerine değinir (Yer. 31:31-34). Yine, “Övünen Yehova’yla övünsün” diyerek Yeremya 9:24’ten alıntıda bulunur (1. Kor. 1:31). Ayrıca Yeremya’da Babil’in düşüşünü canlandırmak için kullanılan örneğin benzeri, Vahiy 18:21’de çok daha etkileyici bir şekilde karşımıza çıkar (Yer. 51:63, 64).

4. Arkeolojik bulgular Yeremya’yı nasıl destekler?

⁴ Arkeolojik bulgular da Yeremya kaydını destekler. Örneğin, bir Babil kroniğinde Nabukadnezar’ın (Nabukadrezar) MÖ 617’de Yeruşalim’i fethetmesi ve kralını (Yehoyakin) tutsak alıp yerine kendi seçtiği birini (Tsedekiya) ataması anlatılır (24:1; 29:1, 2; 37:1).a

5. (a) Yeremya hakkında neler biliyoruz? (b) Üslubu hakkında ne denebilir?

⁵ Yeremya, Musa’dan sonra yaşamı hakkında en çok şey bildiğimiz peygamberdir. O kendisiyle ilgili pek çok şey anlatır; düşüncelerini, duygularını dile getirir. Bunlar onun hem açıksözlülüğünü ve cesaretini hem de yumuşak başlılığını ve şefkatli yüreğini ortaya koyar. Yeremya, peygamber olmasının yanı sıra kâhin ve Kutsal Yazıları derleyen titiz bir tarihçidir de. Kâhin Hilkiya’nın oğlu olan Yeremya “Benyamin topraklarında”, Yeruşalim’in kuzeyindeki bir kâhin şehri olan Anatot’ta doğmuştur (1:1). Yeremya açık, net ve kolay anlaşılır bir üslupla yazar. Kitabında bol bol benzetme ve betimlemelere yer verir, düzyazı ve şiiri birlikte kullanır.

YEREMYA KİTABININ İÇERİĞİ

6. Kaydın bazı özellikleri nelerdir?

⁶ Kitapta tarihsel bir sıralama görülmez, farklı konular ele alınır. Bu yüzden de kayıtta zaman ve ortam sık sık değişir. Son bölüm olan 52. bölümde Yeruşalim ve Yahuda’nın ıssız kalışı çarpıcı ayrıntılar verilerek anlatılır. Bu bilgi hem kitaptaki peygamberlik sözlerinin çoğunun o dönemde gerçekleştiğini gösterir hem de sonraki kitap olan Ağıtlar’ın nasıl bir ortamda yazıldığını anlamamızı sağlar.

7. (a) Yeremya nasıl peygamber oldu? (b) Yehova ona hangi sözlerle güvence verdi?

⁷ Yehova Yeremya’yı görevlendiriyor (1:1-19). Acaba Yeremya kendi isteğiyle ya da sırf kâhin soyundan geldiği için mi peygamber olarak görevlendirildi? Böyle olmadığını Yehova’nın şu sözlerinden görürüz: “Seni ana karnında biçimlendirmeden önce tanıdım; rahimden çıkmadan önce kutsadım. Seni milletlere peygamber yaptım” (1:5). Evet, görev Yehova’dan gelmişti. Peki Yeremya bu görevi almaya istekli miydi? O önce alçakgönüllülüğünden ötürü “Ben çocuğum” diyerek çekingen davrandı (1:6). Fakat Yehova ona “İşte sözlerimi ağzına koydum” diyerek güvence verdi ve şunları ekledi: “Bugün seni milletler, krallıklar üzerine koyuyorum; sana kökünden sökme, yıkma, harap etme ve yerle bir etme, kurma ve dikme görevi veriyorum” (1:9, 10). Yeremya korkmamalıydı. Kayıt şöyle der: “Seninle savaşacaklar, ama yenemeyecekler. Çünkü ‘Seni kurtarmak için Ben seninleyim.’ Yehova’nın sözü” (1:19).

8. (a) Yeruşalim neden sadakatsiz bir eşe benzetildi? (b) Yehova onun başına nasıl bir felaket getirecekti?

⁸ Yeruşalim sadakatsiz bir eş (2:1–6:30). Yehova’dan Yeremya’ya gelen söz nasıl bir mesaj içerir? Yeruşalim Yehova’ya olan ilk sevgisini unutmuştur. Diri suların kaynağı olan Yehova’yı bırakmış, yabancı tanrıların peşinden giderek fahişelik yapmıştır. Seçme kırmızı üzüm veren bir asma iken değişip ‘yabani bir asmanın yoz çubuklarına dönmüştür’ (2:21). Etekleri masum fakirlerin kanıyla lekelenmiştir. Sadakatsiz İsrail bile Yahuda’dan daha doğru durumdadır. Tanrı bu ‘dönek oğullara’ Kendisine yönelmeleri için çağrıda bulunur; çünkü ‘koca olarak onları sahiplenmiştir’ (3:14). Buna rağmen onlar eşine ihanet eden bir kadın gibi davranır. Eğer iğrenç putlarını atar, yüreklerini sünnet ederlerse Tanrı’ya dönebilirler. Yehova, “Sion’a doğru sancak dikin” der, çünkü kuzeyden felaket getirmektedir (4:6). Çöküş üzerine çöküş yaşanacaktır! Yehova’nın görevlendirdiği infazcı, fırtına benzeri savaş arabalarıyla, yattığı fundalıktan çıkan bir aslan gibi, çöl boyunca esen kavurucu bir yel gibi gelecektir.

9. (a) Yeremya inatçı Yeruşalim hakkında ne bildirdi? (b) Barış haykırışlarının bir yararı olacak mıydı?

⁹ O sırada Yeruşalim sokaklarında dolaştığınızı düşünün. Etrafta suç ve sadakatsizlikten başka bir şey yok. Halk Yehova’yı inkâr ediyor. Bu yüzden O’nun sözü Yeremya’nın ağzında bir ateş olacak ve onları odun gibi yakıp bitirecek. Onlar nasıl Yehova’yı bırakıp yabancı bir tanrıya kulluk ettilerse, Yehova da onları yabancı bir ülkede yabancıların kulu yapacak. Onlar, gözü olup da göremeyen, kulağı olup da işitemeyen inatçı bir halktır! Gerçekten korkunç durumdalar. Peygamberler ve kâhinler yalan haber bildirmektedir ve Yehova, ‘Benim halkım bundan hoşlanıyor’ der (5:31). Kuzeyden felaket yaklaşırken bile “Küçüğünden büyüğüne kadar hepsi haksız kazanç elde ediyor.” “Barış yokken ‘Barış var! Barış var!’” diyorlar (6:13, 14). Fakat yağmacı aniden üzerlerine gelecek. Yehova Yeremya’yı halkının arasına, madenin değerini sınayan biri gibi koydu, ama onlarda cüruftan, gümüş atığından başka bir şey yok. Onların tamamen kötü olduğu ortada.

10. Yeruşalim neden Şilo ve Efraim’le aynı sonu paylaşacaktı?

¹⁰ Mabet onları koruyamayacak (7:1–10:25). Yeremya bu kez mabedin kapısında durup Yehova’dan gelen mesajı duyurmalıdır. Onu mabede girenlere şöyle seslenirken hayal edebiliriz: ‘Yehova’nın mabediyle övünüp duruyorsunuz ama şu yaptıklarınıza bakın! Yetimi, dul kadını eziyor, masum kanı döküyor, başka tanrıların peşinden gidiyorsunuz. Çalıyor, adam öldürüyor, zina yapıyor, yalan yere yemin ediyor ve Baal’e kurban sunuyorsunuz. İkiyüzlüler! Yehova’nın evini “haydut yatağı” haline getirdiniz. O’nun Şilo’ya ne yaptığını hatırlayın. Aynısını sana da yapacak, ey Yahuda. Kuzeydeki Efraim soyu (İsrail) gibi sizi de huzurundan atacak’ (Yer. 7:4-11; 1. Sam. 2:12-14; 3:11-14; 4:12-22).

11. Neden Yahuda için dua etmenin bir yararı yoktu?

¹¹ Yahuda için dua etmenin bir yararı olmayacaktır. Bu halk “gökler kraliçesine” pide yapıp sunacak kadar ileri gitmiştir! Gerçekten de Yehova’nın dediği gibi, onlar ‘Tanrıları Yehova’nın sözünü dinlemeyen, yola gelmeyen bir halktır. Hiçbirinde sadakat kalmamıştır’ (Yer. 7:18, 28). Yahuda halkı iğrenç putlarını Yehova’nın mabedine koymuş, Hinnom Vadisi’ndeki Tofet’te yüksek yerler yaparak oğullarını ve kızlarını ateşte yakmıştır. Fakat oraya artık “Katliam Vadisi” denecek, cesetleri orada kuşlara ve hayvanlara yiyecek olacaktır (7:32). Yahuda ve Yeruşalim’de neşe ve sevinç sesleri kesilecektir.

12. Yahuda halkı ve benimsedikleri ilahlar barış yerine neyle karşılaşacaktı?

¹² Yahuda halkı iyileşmeyi ve barışa kavuşmayı ummuştur, ama gördüğü tek şey dehşettir! Tüm milletlere dağılacak, yok olacaklar. Her yerden ağıtlar yükselecek. Bunlar inatçılıkları yüzünden başlarına gelecek. ‘Yehova yaşayan Tanrı’dır, sonsuza dek Kraldır.’ Öte yandan, yeri göğü yaratmamış ilahların içinde ruh yoktur. Onlar boş ve gülünç şeylerdir, hepsi yok olacaktır (10:10-15). Yehova yeryüzünde yaşayanları sapanla fırlatıp atacağını söyler. Kuzey ülkesinden büyük bir gürültü gelmektedir, Yahuda şehirleri viraneye dönecektir. Peygamber “Kendi yolunu belirlemek insanoğluna düşmez” der ve yok olup gitmek istemediğinden Yehova’dan yolunu düzeltmesini diler (10:23).

13. (a) Yeremya’ya neden Yahuda için dua etmemesi söylendi? (b) Yehova hayatı tehlikede olan Yeremya’yı nasıl güçlendirdi?

¹³ Ahdi bozanlar lanetleniyor (11:1–12:17). Yahuda, Yehova ile yaptığı ahde uymamıştır. Bu halk için Tanrı’dan yardım dilemenin bir yararı yoktur. Yeremya da Yahuda için dua etmemelidir çünkü Yehova bir zamanlar yemyeşil olan bu zeytin ağacını ‘tutuşturacağını’ söyler (11:16). Anatot’taki hemşerileri Yeremya’yı ortadan kaldırmak üzere anlaşınca peygamber Yehova’dan güç ve yardım diler. Yehova Anatot’tan bunun hesabını soracağını söyler. Yeremya “Neden kötülerin işi iyi gidiyor?” diye sorar, Yehova da ‘Ben bu itaatsiz milleti yerinden söküp yok edeceğim’ diyerek ona güvence verir (12:1, 17).

14. (a) Yehova hangi benzetmeleri kullanarak Yeruşalim’in değişmesinin olanaksızlığını ve hükmünün geri dönüşü olmadığını gösterdi? (b) Yeremya Yehova’nın sözlerini ‘yutunca’ ne oldu?

¹⁴ Değişmesi olanaksız olan Yeruşalim yok olmaya mahkûm (13:1–15:21). Yehova Yeremya’ya keten bir kuşak alıp beline bağlamasını, sonra da onu Fırat kıyısında bir kaya kovuğunda saklamasını söyler. Sonra Yeremya gizlediği yeri kazıp onu çıkardığında kuşağın mahvolduğunu, “hiçbir işe yaramaz” duruma geldiğini görür. Yehova bu şekilde, “Yahuda’nın gururunu, Yeruşalim’in o büyük kibrini” mahvetmeye kararlı olduğunu gösterir (13:7, 9). Sarhoş durumdaki bu halkı şarap dolu küpler gibi birbirine çarparak parçalayacaktır. Yehova, “Bir Kuşî, derisinin rengini, leopar da beneklerini değiştirebilir mi?” diye sorar (13:23). Yeruşalim’in de değişmesi o derece olanaksızdır. Yeremya bu halk için dua etmemelidir. Yehova Yeruşalim’i yok etmeye öyle kararlıdır ki, Musa ve Samuel huzuruna gelip yalvarsa bile dinlemeyecektir. Yehova Yeremya’yı onu kınayanlar karşısında güçlendirir. Peygamber Yehova’nın sözlerini bulur, onları ‘yutar’; bu sözler onun için kıvanç ve sevinç kaynağı olur (15:16). Akılsızca şakalar yapmanın değil, Yehova’ya güvenmenin vaktidir. O, Yeremya’yı bu halkın karşısında sağlamlaştırılmış, tunçtan bir sura çevireceğini vaat etmiştir.

15. (a) Yeremya nasıl bir dönemde yaşıyordu, bu yüzden Yehova ona ne emretti? (b) Halk ne zaman ‘O’nun adının Yehova olduğunu’ bilecekti? (c) Günah işleyenler Yehova’yı neden aldatamaz?

¹⁵ Yehova balıkçılar ve avcılar gönderecek (16:1–17:27). Ülke yakında ıssız kalacağından Yehova Yeremya’ya şunu emreder: “Bu yerde kendine kadın almayacaksın, oğulların ve kızların olmayacak” (16:2). Yeremya bu halkla birlikte ne yas tutmalı ne de ziyafete gitmelidir, çünkü Yehova onları ülkelerinden savurup atmak üzeredir. O aynı zamanda ‘onları yakalayacak balıkçılar ve avlayacak avcılar’ göndereceğini söyler; bunlar olunca ‘hepsi adının Yehova olduğunu bilecektir’ (16:16, 21). Yahuda’nın günahı halkın yürek levhasına demir kalemle, elmas uçla oyulmuştur. “Yürek en büyük haindir, ondan her şey beklenir” (17:9). Fakat Yehova yürekleri yoklar, kimse O’nu aldatamaz. Hakiki tapınmadan sapanlar “diri suların kaynağı” Yehova’yı bırakmıştır (17:13). Yahuda Sebt gününün kutsallığına saygı göstermezse Yehova onun kapılarını ve hisarlarını yakıp yok edecektir.

16. Yehova çömlekçi örneğiyle ne anlattı?

¹⁶ Çömlekçi ve balçık (18:1–19:15). Yehova Yeremya’dan çömlekçinin evine gitmesini ister. Yeremya orada çömlekçinin çarkta şekil vermekte olduğu kap elinde bozulunca, ondan dilediği biçimde başka bir kap yaptığını görür. O zaman Yehova Kendisini İsrail evine şekil veren çömlekçi olarak niteler ve onu kökünden sökme ya da yeniden kurma yetkisinin Kendisinde olduğunu belirtir. Sonra Yeremya’ya bir çömlek alıp Hinnom Vadisi’ne gitmesini söyler. Peygamberden, orayı masumların kanıyla dolduran, oğullarını ve kızlarını Baal’e sunu olarak ateşte yakan halka, başlarına gelecek felaketi duyurmasını ister. Ardından Yeremya Yehova’nın Yeruşalim’e ve Yahuda halkına ne yapacağını göstermek için çömleği kırmalıdır.

17. (a) Yeremya nasıl bir sınav yaşadı? (b) Duyuru işinden vazgeçti mi?

¹⁷ Yeremya zulme rağmen vazgeçmiyor (20:1-18). Yeremya’nın cesaretle duyurduğu mesajdan rahatsız olan mabetteki baş görevli Paşhur onu tomruğa vurur. Yeremya ertesi gün serbest bırakıldığında Paşhur’a Babil’e tutsak olarak gideceğini ve orada öleceğini söyler. Sürekli kınanan, alaylara maruz kalan Yeremya kendini çok kötü hisseder ve görevini bırakmayı düşünür. Ancak suskun kalması mümkün değildir. Yehova’nın sözü ‘yüreğinde alev alev yanan, kemiklerinin içine kapatılmış bir ateş gibi olur’ ve onu konuşmaya zorlar (20:9). Doğduğu güne lanet edecek kadar sıkılsa da şunu söylemekten kendini alamaz: “Yehova’ya ilahi söyleyin! Yehova’yı yüceltin! Çünkü yoksulun canını kötülerin elinden kurtardı” (20:13).

18. Yeremya Tsedekiya’ya neler bildirdi?

¹⁸ Yehova’nın yöneticilere öfkesi (21:1–22:30). Tsedekiya adamlarını gönderip danıştığında Yeremya ona Yehova’nın Yeruşalim’e büyük bir gazap duyduğunu bildirir. Şehir Babil kralı tarafından kuşatılacak, ateşe verilecek, halkı salgın hastalıkla, kılıçla ve kıtlıkla ölecektir. Şallum (Yehoahaz) sürgünde ölecek, Yehoyakim eşek gömülür gibi gömülecek, oğlu Konya (Yehoyakin) ise Yahuda’dan atılıp Babil’de ölecektir.

19. (a) Yeremya “doğru bir filiz” hakkında ne söyledi? (b) İki sepet incir neyi temsil ediyordu?

¹⁹ “Doğru bir filiz” çıkacak (23:1–24:10). Yehova sahte çobanlar yerine gerçek çobanlar koymayı vaat eder. Ayrıca Davut’un soyundan “doğru bir filiz” çıkaracaktır. Bu filiz, “sağgörülü davranarak saltanat sürecek, ülkede adaletin ve doğruluğun gereğini yapacak” bir kraldır. O, “Doğruluğumuz Yehova’dan” adıyla anılacak, halkın dağılmış durumdaki artakalanını bir araya toplayacak (23:5, 6). Eğer peygamberler Yehova’ya yakın olanların arasında dursalardı, halka O’nun sözlerini duyurur ve onları kötü yollarından çevirirlerdi. Oysa Yehova’nın dediği gibi, onlar tam tersine ‘yalanlar söyleyip halkı yoldan saptırmaktadır’ (23:22, 32). Yehova Yeremya’ya “iki sepet incir” gösterir. Yeremya iyi incirlerin Tanrı’nın lütfuyla ülkelerine dönecek sadık bir artakalanı, kötülerin ise feci bir sonla karşılaşacak diğer Yahudileri temsil ettiğini anlatır (24:1, 5, 8-10).

20. (a) Yehova Babil’i nasıl kullanacaktı? (b) Babil’i nasıl bir son bekliyordu?

²⁰ Yehova’nın milletlerle davası (25:1-38). Bu bölüm 45 ila 49. bölümlerde ayrıntılı olarak görülen hükümlerin bir özetini içerir. Yehova birbirine paralel üç peygamberlik sözüyle yeryüzündeki tüm milletlerin başına felaket getireceğini bildirir. İlk olarak Nabukadrezar Yehova’nın Yahuda ve çevresindeki ülkeleri virane haline getirmek üzere kullandığı kulu olarak tanıtılır; ‘bu milletler Babil kralına yetmiş yıl kulluk edecektir.’ Sonra sıra Babil’e gelecek, o da ‘virane haline gelecek ve çağlar boyu öyle kalacaktır’ (25:1-14).

21. (a) Yehova’nın gazap kâsesinden kimler içmeliydi? (b) Sonuç ne olacaktı?

²¹ İkinci olarak Yeremya Yehova’nın gazap şarabı kâsesiyle ilgili bir görüntü görür. Bu kâseyi almalı ve milletlere içirmelidir. “İçsinler, yalpalasınlar” ve Yehova’dan gelecek yıkım nedeniyle “çılgına dönsünler” diye bunu yapmalıdır. Önce Yeruşalim ve Yahuda içmelidir! Sonra Mısır, Filistî diyarı, Edom, Sur, ‘hem uzaktaki hem yakındaki krallıklar, yer üzerindeki tüm diğer krallıklar birer birer içmelidir. Hepsinden sonra da Şeşak kralı içecektir.’ ‘İçip kusacaklar ve yere yığılacaklar.’ Hiçbiri cezasız kalmayacak (25:15-29).

22. Yehova’nın yakıcı öfkesi nasıl görülecek?

²² Yeremya üçüncü peygamberlik sözünü aktarırken son derece etkileyici bir şiirsel üslup kullanır. ‘Yeryüzünde yaşayan herkese karşı Yücelerden Yehova kükreyecek’ der. O zaman gürültü, felaket, büyük bir kasırga olacak! “O gün yerin bir ucundan diğer ucuna kadar Yehova’nın öldürdüğü insanlar olacak.” Onlar gömülmeyecek, kimse onlar için ağlamayacak. Toprağın üzerinde gübre gibi olacaklar. Sahte çobanlar sürü başlarıyla birlikte boğazlanacak. Onlar için kurtuluş yolu kalmayacak. Haykırışları her yeri saracak. “Tanrı’nın yakıcı öfkesi yüzünden” otlakları harap olacak (25:30-38).

23. (a) Yeremya kendisini öldürmek isteyenlerin önünde nasıl bir savunma yaptı? (b) Hangi örnekler onun suçsuzluğunu gösteriyordu? (c) Yeremya yakında Babil’in boyunduruğu altına gireceklerini nasıl gösterdi? (d) Hananya hakkındaki hangi söz gerçekleşti?

²³ Yeremya haklı çıkıyor (26:1–28:17). Halk ve yöneticiler Yeremya’yı öldürmek üzere birlik olurlar. Yeremya onların önünde savunmasını yapar. Konuştuğu şeylerin Tanrı’nın sözleri olduğunu söyler. Eğer onu öldürürlerse, suçsuz bir insanı öldürmüş olacaklardır. Ve karar verilir: Yeremya suçsuzdur. İhtiyarlar Yeremya’nın davası ele alınırken, benzer durumlar olarak, ondan önce hizmet etmiş Mika ve Uriya gibi peygamberlerin başına gelenlerden söz ederler. Daha sonra Yehova Yeremya’ya bir boyunduruk ve koşum kayışları yapıp boynuna geçirmesini emreder. Yeremya, ardından onu çevredeki milletlere göndermelidir. Bu boyunduruk, yöneticilerinin üç nesil boyunca Babil’e hizmet edeceğini gösteren bir simgedir. Bu arada sahte peygamberlerden biri olan Hananya Yeremya’ya karşı çıkar. Babil’in boyunduruğunun iki yıl içinde kırılacağını söyler ve bunu temsilen Yeremya’nın yaptığı boyunduruğu kırar. Yehova Kendi sözüne dikkat çekmek üzere Yeremya’ya kırılan odun boyunduruk yerine demirden bir boyunduruk yapmasını söyler, ayrıca Hananya’nın o yıl öleceğini bildirir. Gerçekten de Hananya ölür.

24. (a) Yeremya Babil’deki sürgünlere hangi mesajı gönderdi? (b) Yehova kimlerle yeni bir ahit yapacaktı ve bu ahit hangi açıdan öncekinden üstün olacaktı?

²⁴ Babil’deki sürgünlere teselli (29:1–31:40). Yeremya Yekonya (Yehoyakin) ile birlikte Babil’e tutsak olarak götürülen Yahudilere mektup yazar. Oraya yerleşmelerini söyler; çünkü Yehova onları geri getirene dek, 70 yıllık bir sürgün dönemi geçecektir. Yehova Yeremya’ya, onların geri döneceğiyle ilgili sözlerini bir kitaba yazmasını söyler: Yehova onların boyunduruğunu kıracaktır. O zaman “Tanrıları Yehova’ya ve başlarına koyacağım kralları Davut’a kulluk edecekler” (30:9). Rahel ağlayıp sızlamayı bırakmalıdır, çünkü oğulları ‘düşman diyarından mutlaka geri gelecektir’ (31:16). Ardından Yehova rahatlatıcı bir bildiride bulunur. Yahuda ve İsrail eviyle yeni bir ahit yapacaktır. Bu ahit, bozdukları ahitten çok daha üstündür. Yehova, kanununu onların içlerine koyup yüreklerine yazacağını söyler ve şunları ekler: “Ben onların Tanrısı olacağım, onlar da Benim halkım olacak.” En küçüğünden en büyüğüne kadar hepsi Yehova’yı tanıyor olacak. Yehova onların suçlarını bağışlayacak (31:31-34). Şehirleri yeniden yapılacak ve Yehova için kutsal olacak.

25. (a) İsrail’in, ülkesine mutlaka geri döneceği nasıl vurgulandı? (b) Yehova’dan gelen söz neler içeriyordu?

²⁵ Yehova’nın Davut’la yaptığı ahit kesindir (32:1–34:22). Nabukadrezar’ın Yeruşalim’i son kuşatması sırasında Yeremya tutukludur. Yine de Yehova, İsrail’i mutlaka topraklarına geri getireceğine işaret olarak, Yeremya’ya Anatot’ta bir tarla satın almasını ve satış belgelerini bir çömleğe koymasını söyler. Yehova’dan gelen söz bir müjde içermektedir: Yahuda ve Yeruşalim’de tekrar sevinç sesleri duyulacak ve Yehova Davut’la ahit yaparken verdiği sözü tutacaktır. Tsedekiya’ya gelince, Babil kralının bu şehri ateşe vereceğini ve kendisini Babil’e süreceğini bilmelidir. Kölelerini özgür bırakmayı kabul edip sonra da kendi yaptıkları bu ahdi bozanların başına felaket gelecektir.

26. Yehova Rekaboğullarına hangi vaatte bulundu, neden?

²⁶ Yehova’nın Rekab’a vaadi (35:1-19). Kral Yehoyakim’in zamanında Yehova Yeremya’yı Rekaboğullarına gönderir. Onlar Babil ordusunun Yeruşalim yakınlarına ilk gelişinde şehre sığınmışlardır. Yeremya onlara şarap ikram eder. Fakat ataları Yonadab’ın 250 yıl kadar önce verdiği emre uyduklarından şarabı içmezler. Rekaboğullarının tutumu Yahuda’nın sadakatsizliğiyle ne büyük bir tezat oluşturmaktadır! Yehova onlara şu vaatte bulunur: “Rekab oğlu Yonadab’ın soyundan önümde hizmet eden bir adam hiçbir zaman eksik olmayacak” (35:19).

27. Yeremya peygamberlik sözlerini neden yeniden yazdı?

²⁷ Yeremya kitabı yeniden yazıyor (36:1-32). Yehova Yeremya’ya o güne dek bildirdiği tüm peygamberlik sözlerini yazmasını emreder. Yeremya bunları Baruk’a yazdırır, sonra Baruk o sözleri bir oruç günü Yehova’nın mabedinde yüksek sesle okur. Bunun üzerine Kral Yehoyakim adam gönderip tomarı getirtir. Tomardaki sözlere öfkelenen kral, okunan her kısmı parçalayıp ateşe atar. Sonra Yeremya’nın ve Baruk’un tutuklanmasını emreder. Ancak Yehova onları gizler ve Yeremya’ya tomarı yeniden yazmasını söyler.

28. (a) Yeremya hangi mesajları ısrarla bildirdi? (b) Yöneticilerin tersine Ebed-melek nasıl davrandı?

²⁸ Yeruşalim’in son günleri (37:1–39:18). Kayıt bizi yeniden Tsedekiya’nın dönemine getirir. Kral, Yeremya’dan Yahuda için Yehova’ya dua etmesini ister. Peygamber Yeruşalim’in sonunun kesin olduğunu söyleyerek bunu reddeder. Bundan sonra Yeremya Anatot’a gitmek ister fakat düşman tarafına geçmeye çalışmakla suçlanıp dövülür ve günlerce hapiste kalır. Sonra Tsedekiya onu yanına getirtir. Yehova’dan gelen bir söz var mı diye sorar. Elbette vardır! Yeremya, “Babil kralının eline verileceksin!” der (37:17). Yeremya’nın hüküm mesajlarını ısrarla bildirmesine öfkelenen yöneticiler onu çamur dolu bir sarnıca atarlar. Bir saray görevlisi olan Habeş Ebed-melek onun için krala yalvarır, böylece Yeremya ölümden kurtulur. Yine de Muhafız Avlusunda tutuklu olarak kalır. Tsedekiya bir kez daha Yeremya’yı huzuruna çağırır. Ancak peygamberin ona söyleyecek tek sözü vardır: ‘Babil kralına teslim ol. Aksi halde sürgüne gidersin ve Yeruşalim yıkılır!’ (38:17, 18).

29. (a) Yeruşalim’in başına hangi felaket geldi? (b) Yeremya ve Ebed-melek’e ne oldu?

²⁹ Tsedekiya’nın 11. yılında, 18 ay süren kuşatmanın ardından Yeruşalim’in savunması kırılır. Kral savaşçılarıyla birlikte kaçar fakat yakalanır. Oğulları ve soyluları gözünün önünde katledilir, kendisi de kör edilir ve prangaya vurulup Babil’e götürülür. Şehir yakılıp yıkılır ve bir avuç yoksul dışında tüm halk Babil’e sürülür. Yeremya ise Nabukadrezar’ın emriyle serbest bırakılır. Peygamber bundan önce Ebed-melek’e ‘Yehova’ya güvendiği için’ Yehova’nın da onu kurtarmayı vaat ettiğini bildirmiştir (39:18).

30. (a) Ülkede bırakılanlar Yeremya’nın öğüdüne rağmen ne yaptı? (b) Yeremya Mısır’da hangi hüküm mesajını bildirdi?

³⁰ Mitspa’da ve Mısır’da yaşananlar (40:1–44:30). Yeremya, ülkede bırakılan halkın başına Babillilerin yönetici olarak atadığı Gedalya’yla birlikte Mitspa’da kalır. Ancak iki ay sonra Gedalya öldürülür. Halk Yeremya’ya danışır, o da Tanrı’nın sözlerini onlara iletir. ‘Yehova sizi bu topraklardan sökmeyecek. Babil kralından korkmayın. Mısır’a giderseniz öleceksiniz!’ der. Onlar ise Yeremya’yı ve Baruk’u da yanlarına alıp Mısır’a giderler. Mısır’da Tahpanhes’e geldiklerinde Yeremya onlara Yehova’nın hüküm mesajını bildirir: Babil kralı tahtını Mısır’a kuracaktır. İsrailoğullarının Mısır tanrılarına tapınması ve “gökler kraliçesine” yeniden kurban sunması boşunadır (44:17). Yeremya Yehova’nın Yeruşalim’i putperestliği yüzünden ıssız bıraktığını hatırlatır. Yehova Mısır ülkesinde de onlara felaket getirecek, Yahuda’ya dönemeyeceklerdir. Yehova buna işaret olarak Firavun Hofra’yı düşmanlarının eline vereceğini söyler.

31. Baruk’a hangi güvence verildi?

³¹ Baruk’un payı (45:1-5). Baruk Yeremya’dan tekrar tekrar duyduğu hüküm mesajlarından ötürü bunalmıştır. Ona, “büyük şeyler peşinde” olmaktansa Yehova’nın kurduğu ve yıktığı şeyleri düşünmeye öncelik vermesi söylenir (45:5). Tüm bu felaketler sırasında kendisi korunacaktır.

32. “Yehova’nın kılıcı” kimlere karşıydı?

³² Yehova’nın kılıcı milletlere karşı (46:1–49:39). Yeremya Babil’in Karkamış’ta ve diğer yerlerde Mısır’a karşı zafer kazandığını anlatır. Diğer milletler yok olup giderken Yakup kalacak, ancak cezasız bırakılmayacaktır. “Yehova’nın kılıcı” Filistîlere, kibirli Moab’a, övünüp duran Ammon’a, Edom’a, Şam’a, Kedar’a ve Hatsor’a karşıdır (47:6). Elam’ın yayı kırılacaktır.

33. (a) Altın kâse Babil’e neler olacaktı? (b) Tanrı’nın halkı nasıl davranmalıydı?

³³ Yehova’nın kılıcı Babil’e karşı (50:1–51:64). Yehova bu kez Babil’le ilgili şunları söyler: Milletler arasında duyurun. Hiçbir şey gizlemeyin. Babil ele geçirildi, tanrıları utandırıldı. Babil’den kaçın. Dünyadaki bütün milletleri parçalayan bu balyoz kırılıp paramparça oldu. Ey sen, İsrail ve Yahuda tutsaklarına eziyet eden “küstah!” Şunu bil ki onların kurtarıcısı göklerin hâkimi Yehova’dır. Babil uluyan hayvanların barınağı olacak. “Altüst ettiğim Sodom, Gomorra . . . . gibi, orada da hiçbir adam oturmayacak” (50:31, 40). Babil Yehova’nın elinde altın bir kâseydi, Yehova milletleri onunla sarhoş etmişti. Fakat bu kâse ansızın düşüp parçalandı. Onun için feryat edin. Yehova onu yıkmak amacıyla Med krallarının ruhunu uyandırdı. Babil yiğitleri savaşmayı bıraktı, kadın gibi oldular. Babil kızı harman yerinin toprağı gibi ayak altında çiğnenecek. ‘Sonsuz bir uykuya dalıp hiç uyanmayacak.’ Babil’i deniz bastı, peş peşe gelen dalgalar üstünü örttü. “Ey halkım, onun içinden çık. Herkes Yehova’nın yakıcı öfkesinden kaçıp canını kurtarsın!” (51:39, 45). Babil’den feryatlar, büyük bir gürültü geliyor! Onun silahları parçalanacak, çünkü Yehova yapılanların karşılığını veren bir Tanrı’dır. Karşılığını mutlaka verecektir.

34. Babil’in düşüşü nasıl betimlendi?

³⁴ Yeremya Seraya’ya şu emri verir: ‘Babil’e git ve onun hakkındaki bu peygamberlik sözlerini yüksek sesle oku. Sonra tomarı bir taşa bağlayıp Fırat’ın ortasına at. Şöyle diyeceksin: Babil de böyle batacak; başına getirdiğim felaketten ötürü bir daha asla ortaya çıkamayacak’ (51:61-64).

35. Kitapta son olarak ne anlatılır?

³⁵ Yeruşalim düşüyor (52:1-34). Bu kayıt daha önce ele alınan 2. Krallar 24:18-20; 25:1-21, 27-30 ile hemen hemen aynıdır.

KİTABIN YARARLARI

36. (a) Yeremya gayret konusunda bize nasıl örnek olmuştur? (b) Baruk, Rekaboğulları ve Ebed-melek’ten neler öğrenebiliriz?

³⁶ Tanrı ilhamı bu peygamberlik sözleri tümüyle yapıcı ve yararlıdır. Peygamberin örnek cesareti üzerinde düşünelim. O, Tanrı’yı hiçe sayan halka hiç hoşlarına gitmeyen bir mesajı korkusuzca duyurdu. Kötülerle arkadaşlık etmeyi reddetti. Yehova’nın mesajının acilen duyurulması gerektiğini kavradığından kendini tüm yüreğiyle bu işe verdi ve asla vazgeçmedi. Tanrı’nın sözleri kemiklerinin içine kapatılmış bir ateş gibiydi, onun için bir sevinç ve kıvanç kaynağıydı (Yer. 15:16-20; 20:8-13). Biz de Yehova’nın sözleri için her zaman böyle gayretli olalım! Baruk’un Yeremya’ya yaptığı gibi, Tanrı’ya hizmet edenleri vefayla destekleyelim. Yürekten bir itaat gösteren Rekaboğulları ve zulüm gören peygambere iyilik eden Ebed-melek de bizim için harika örneklerdir (35:1-19; 36:8-19, 32; 38:7-13; 39:15-18).

37. Yeremya kitabını incelemek Yehova’nın olayları önceden bildirme gücüne imanımızı nasıl artırır?

³⁷ Yehova’dan Yeremya’ya gelen her söz kesinlikle gerçekleşti. Bu, Yehova’nın olayları önceden bildirme gücüne imanımızı artırır. Örneğin, Yeremya’nın bildirdiği ve o hayattayken gerçekleşen şu sözleri düşünelim: Tsedekiya’nın sürgüne gidişi ve Yeruşalim’in yıkılışı (21:3-10; 39:6-9); Kral Şallum’un (Yehoahaz) tahttan indirilmesi ve sürgünde ölmesi (Yer. 22:11, 12; 2. Kral. 23:30-34; 2. Tar. 36:1-4); Kral Konya’nın (Yehoyakin) esir olarak Babil’e götürülmesi (Yer. 22:24-27; 2. Kral. 24:15, 16); sahte peygamber Hananya’nın bir yıl içinde ölmesi (Yer. 28:16, 17). Tüm bunlar ve başka birçok peygamberlik sözü tam Yehova’nın bildirdiği gibi gerçekleşti. Daha sonra yaşamış Yehova’nın hizmetçileri ve peygamberler de Yeremya’nın peygamberlik sözlerinin Tanrı’dan gelen yararlı sözler olduğunun farkındaydı. Örneğin Daniel, Yeremya’nın yazılarından Yeruşalim’in ıssız kalacağı dönemin 70 yıl olduğunu anlamıştı. Ezra da 70 yılın sonunda Yeremya’nın sözlerinin gerçekleştiğine dikkat çekti (Yer. 25:11, 12; 29:10; 2. Tar. 36:20, 21; Ezra 1:1; Dan. 9:2).

38. (a) Yeremya kitabında İsa’nın da değindiği hangi ahde dikkat çekilir? (b) Hangi ümit vurgulanır?

³⁸ İsa, öğrencileriyle birlikte Anma Yemeği kutlamasını başlattığında Yeremya’nın yeni ahitle ilgili sözlerinin gerçekleştiğini gösterdi. İsa o zaman kendi ‘kanına dayanan yeni ahitten’ söz etti; bu sayede öğrencilerinin günahları bağışlanacaktı ve onlar Yehova’nın ruhi milleti olmak üzere bir araya getirileceklerdi (Luka 22:20; Yer. 31:31-34). Ruhla evlat edinilerek bu yeni ahde dahil edilenler, gökte Mesih’le birlikte hüküm sürmek üzere onun Krallık ahdi yaptığı kişilerdir (Luka 22:29; Vah. 5:9, 10; 20:6). Bu Krallığa Yeremya’nın peygamberlik sözlerinde birçok kez değinilir. Sadakatsiz Yeruşalim’e bildirdiği onca hüküm mesajının yanı sıra Yeremya bu Krallıkla ilgili ümide şöyle dikkat çeker: “‘İşte! Davut’un soyundan doğru bir filiz çıkaracağım günler geliyor.’ Yehova’nın sözü. ‘Bir kral sağgörülü davranarak saltanat sürecek, ülkede adaletin ve doğruluğun gereğini yapacak.’” Evet, bu kral “Doğruluğumuz Yehova’dan” adıyla anılacak (Yer. 23:5, 6).

39. Yeremya’nın bildirdiği gibi bir azınlığın Babil’den dönmüş olması hangi konuda bir güvence oluşturur?

³⁹ Yeremya ülkenin eski durumuna döneceğinden söz etti: “Bana, Tanrıları Yehova’ya ve başlarına koyacağım kralları Davut’a kulluk edecekler” (30:9). Ayrıca Yehova’nın İsrail ve Yahuda hakkında söylediği şu güzel sözleri bildirdi: “O günlerde, o zaman, Davut’un soyundan doğru bir filiz çıkaracağım” (33:15). Yehova Davut’un soyunu çoğaltacak ve “tahtına geçip saltanat sürecek bir oğlu” olmasını sağlayacaktı (Yer. 33:21; Luka 1:32). Bir Yahudi azınlığın Babil’den döndüğü ne kadar kesinse, o ‘doğru filizin’ yönetimindeki Krallığın tüm yeryüzünde adaletin ve doğruluğun gereğini yapacağı da o kadar kesindir.

[Dipnot]