Kutsal Kitaptaki Sırası 40​—Matta

Yazarı: Matta

Yazıldığı Yer: Filistin

Tamamlanma Tarihi: MS y. 41

Kapsadığı Dönem: MÖ 2–MS 33

1. (a) Yehova Aden’de insanlığa hangi vaatte bulundu? (b) Yahudilerin Mesih hakkında nasıl sağlam bir ümidi oldu?

ADEN’DEKİ isyandan sonra Yehova insanlığa ferahlatıcı bir vaatte bulundu; doğruluğu seven herkese ‘kadının soyu’ aracılığıyla kurtuluş sağlayacaktı. Yehova bu Soy’un, yani Mesih’in İsrail milletinden çıkmasını amaçladı ve yüzyıllar boyunca İbranice Kutsal Yazılara onun hakkında çok sayıda peygamberlik sözü kaydettirdi. Bu sözler Soy’un, Tanrı’nın Krallığının hükümdarı olacağını ve Yehova’nın ismine sürülen lekeyi sonsuza dek temizleyip bu ismin kutsanmasını sağlayacağını gösterdi. Bu yazıları kaleme alan peygamberler, Soy hakkında pek çok ayrıntı vererek onun Yehova’nın egemenliğinin haklılığını doğrulayacağını, ayrıca insanlığı korkudan, baskıdan, günah ve ölümden kurtaracağını gösterdi. İbranice Kutsal Yazılar tamamlandığında artık Yahudilerin Mesih’le ilgili sağlam bir ümidi vardı.

2. Mesih ortaya çıktığında koşullar iyi haberin yayılması için neden elverişliydi?

² Bu arada dünya sahnesi değişiyordu. Yehova Mesih’in ortaya çıkması için uygun ortamı sağlamak üzere siyasi gelişmeleri yönlendirdi; böylece bu haberin dünyanın dört bucağına yayılması için elverişli koşullar oluştu. Beşinci dünya gücü olan Yunan İmparatorluğu, ulusların aralarında iletişim kurmasına olanak veren ortak bir dil kullanılmasını sağladı. Altıncı dünya gücü olan Roma ise yönettiği ulusları tek bir dünya imparatorluğu çatısı altında topladı ve bu imparatorluğun dört bir yanına ulaşan yollar yaptı. Roma İmparatorluğu’nun her tarafına dağılmış çok sayıda Yahudi vardı, bu sayede başka milletlerden olan insanlar da onların Mesih’le ilgili beklentisini öğrenmiş oldu. Ve nihayet, Aden’deki vaatten 4.000 yıl sonra, Mesih ortaya çıktı! Çok uzun zamandır beklenen Soy gelmişti! Mesih Babasının isteğini yeryüzünde sadakatle yerine getirirken, insanlık tarihindeki en önemli olaylar gerçekleşiyordu.

3. (a) Yehova, İsa’nın yaşamıyla ilgili ayrıntıların kayda alınması için nasıl bir düzenleme yaptı? (b) İnciller birbirinden nasıl farklıdır? Neden dördü de gereklidir?

³ Yine kutsal kayıtlar oluşturulmalı, bu kez İsa Mesih’le ilgili çok önemli olaylar yazılmalıydı. Dört sadık adam, Yehova’nın ruhunun ilhamıyla birbirinden bağımsız kayıtlar oluşturdular. Böylece İsa’nın yaşamı, hizmeti, ölümü ve diriltilmesiyle ilgili ayrıntıları kaydederek onun Mesih, vaat edilen Soy ve Kral olduğuna dört ayrı ağızdan tanıklık ettiler. Bu kayıtlar inciller olarak adlandırılır; bu sözcüğün Yunanca karşılığı olan evangelion “iyi haber” ya da “müjde” anlamına gelir. İncillerin dördü de genelde aynı olayları anlatan paralel kayıtlar olmakla birlikte hiçbiri diğerinin kopyası değildir. Genellikle ilk üç incil sinoptik inciller diye adlandırılır; bu ifade onların benzer bakış açısından yazıldıklarını, İsa’nın yerdeki yaşamını aktarırken benzer bir yaklaşım izlediklerini gösterir. Fakat, dört yazarın her biri Mesih’i kendine özgü şekilde anlatır. Matta, Markos, Luka ve Yuhanna’nın amaçları ve işledikleri temalar ayrıdır; yazıları hem kişiliklerine hem de hedef aldıkları okuyucu kitlesine göre farklılıklar gösterir. İncil kayıtlarını inceledikçe, her birinin özelliklerini daha iyi kavrarız. Böylece, İsa Mesih’in yaşamını anlatan Tanrı ilhamı bu dört kitabın birbirinden bağımsız, birbirini tamamlayan ve uyumlu kayıtlar olduğunu görürüz.

4. İlk incilin yazarı hakkında neler biliniyor?

⁴ Mesih hakkındaki iyi haberi ilk kaleme alan Matta’ydı. Muhtemelen ismi “Yehova’nın Hediyesi” anlamındaki İbranice “Mattitya” isminin kısaltılmış haliydi. Matta İsa’nın seçtiği 12 elçiden biriydi. Efendimiz, Tanrı’nın Krallığını duyurup öğreterek tüm Filistin’i dolaşırken Matta’nın onunla sıcak ve yakın bir ilişki kurma fırsatı olmuştu. O, İsa’nın öğrencisi olmadan önce vergi tahsildarıydı. Bu, Yahudilerin nefret ettiği bir işti; çünkü onlara özgür olmadıklarını, Roma İmparatorluğu’nun boyunduruğu altında olduklarını hatırlatıyordu. Matta Alfeos’un oğluydu ve diğer bir adı da Levi’ydi. O, İsa’nın “Takipçim ol” çağrısına hemen karşılık verdi (Mat. 9:9; Mar. 2:14; Luka 5:27-32).

5. İlk incili Matta’nın yazdığı neden kesin olarak söylenebilir?

⁵ İncil kaydında yazarın Matta olduğu belirtilmemekle birlikte ilk kilise tarihçilerinin sözleri bu yönde çok güçlü bir kanıt oluşturur. Herhalde eski kitaplar arasında yazarının kimliği bu kadar net anlaşılan ve herkesçe kabul edilen bir eser daha yoktur. Kaydın yazılmasının üzerinden fazla bir zaman geçmeden, MS 2. yüzyılın başlarında Hierapolis (bugünkü Pamukkale) piskoposu olan Papias’tan itibaren pek çok kişi bu incilin Matta tarafından yazıldığını ve Tanrı’nın Sözünün bir kısmı olduğunu doğrulamıştır. Bir başvuru kitabında şu sözler yer alır: “İustinos, Diognetos’a Mektup’un yazarı (Otto’nun Justin Martyr [İustinos] adlı kitabının ii. cildine bakın), Hegesippos, Irenaeus, Tatianos, Athenagoras, Theophilos, Clemens, Tertullianus ve Origenes, Matta’dan alıntı yapmışlardır. Sadece alıntılar değil bunların yapılma tarzı, ayrıca kayda rahatlıkla, herkesçe kabul edilen bir otorite olarak başvurulması ve kayıtla ilgili hiçbir kuşku belirtisi bulunmaması, elimizdeki kitapta ciddi bir değişiklik yapılmadığını gösterir.”a Matta İsa’nın bir elçisiydi ve Tanrı’nın ruhunun etkisi altındaydı; bu gerçek de onun kaydına güvenmemizi sağlar.

6, 7. (a) Matta, incilini ne zaman ve hangi dilde yazdı? (b) Kaydını başta Yahudileri düşünerek yazdığını gösteren nedir? (c) Yeni Dünya Çevirisi bu incilde Yehova ismine kaç kez yer verir? Neden?

⁶ Matta kaydını Filistin’de yazdı. Ne zaman yazdığı kesin olarak bilinmemekle birlikte bazı elyazmalarının sonunda bulunan notlarda tarih olarak MS 41 yılı verilmektedir; bu elyazmalarının hepsi de MS onuncu yüzyıl sonrasına aittir. Matta’nın incilini başta o dönemin İbranicesiyle yazdığı ve daha sonra Yunancaya tercüme ettiği yönünde kanıtlar vardır. Hieronymus şöyle der: “Vergi tahsildarıyken elçi seçilen, diğer adı da Levi olan Matta, Mesih hakkındaki incili ilk olarak İbrani dili ve yazı karakteriyle, iman etmiş sünnetliler için Yahudiye’de kaleme almıştır” (De viris inlustribus [Ünlü Adamlar Üzerine], III. Bölüm).b Hieronymus ayrıca, bu incilin İbranice metninin kendi döneminde (MS dördüncü ve beşinci yüzyıllarda) Sezariye’de din bilgini Pamphilos’un koleksiyonunda korunduğunu belirtir.

⁷ Eusebios, üçüncü yüzyılın başlarında yaşayan Origenes’in incilleri ele alırken söylediği şu sözleri alıntılar: “İlk incili . . . . Matta kaleme aldı. . . . . Bu incili Yahudilikten gelen imanlılar için İbranice olarak yazdı.”c Matta’nın incilini başta Yahudileri düşünerek yazdığı, kayda dahil ettiği bilgilerden bellidir: İbrahim’den İsa’ya uzanan resmi soy kaydını verir ve İbranice Kutsal Yazılardan birçok ayete gönderme yaparak bunların Mesih’e işaret ettiğini gösterir. Matta’nın İbranice Kutsal Yazılardan alıntı yaptığı ayetlerdeki Yehova ismini kendi kaydında da Tetragrammaton olarak koruduğuna inanmak makuldür. Bu nedenle Yeni Dünya Çevirisi’nde Yehova ismi Matta kitabında 18 kez geçer; 19. yüzyılda ilk kez F. Delitzsch tarafından yayımlanan İbranice Matta İncili’nde de böyledir. Matta’nın Tanrı’nın ismine karşı tutumu İsa’nınkiyle aynı olmalıydı, dolayısıyla Yahudilerin bu ismi kullanmamasına yol açan boş inançlar onu etkileyemezdi (Mat. 6:9; Yuhn. 17:6, 26).

8. Matta’nın eski bir vergi tahsildarı olması kaydının içeriğini nasıl etkiledi?

⁸ Matta bir vergi tahsildarı olduğundan, para, rakam ya da bir şeyin değeri söz konusu olduğunda net bilgiler verir (Mat. 17:27; 26:15; 27:3). O, hor görülen bir vergi tahsildarıyken iyi haberin hizmetçisi ve İsa’nın yakın arkadaşı olmasını mümkün kılan Tanrı’nın merhametine derin bir takdir duyuyordu. Bu nedenle incil yazarları içinde sadece o, İsa’nın kurbanın yanı sıra merhamet göstermenin gereği üzerinde tekrar tekrar durduğunu kaydetti (9:9-13; 12:7; 18:21-35). Yehova’nın gösterdiği lütuftan büyük güç alan Matta, bunun doğal bir sonucu olarak İsa’nın en rahatlatıcı sözlerinden bazılarına kaydında yer verdi. Bunlardan biri şudur: “Siz, didinip duran ve yükleri ağır olanlar, hepiniz bana gelin. Ben sizi ferahlatırım. Boyunduruğumu yüklenin ve benden öğrenin; ben yumuşak başlı ve alçakgönüllüyüm. Böylece rahata kavuşursunuz. Evet, boyunduruğum rahat taşınır ve yüküm hafiftir” (11:28-30). İnsanlar tarafından sürekli aşağılanmış eski bir vergi tahsildarı için bu şefkat dolu sözler kim bilir ne kadar ferahlatıcıydı!

9. Matta’nın teması ve anlatım tarzı hakkında ne denebilir?

⁹ Matta İsa’nın öğretiminin temasının “göklerin krallığı” olduğunu özellikle vurgular (4:17). Onun gözünde İsa, krallığını duyuran bir kraldı. Matta, incilinde “krallık” ifadesini o kadar sık kullanır ki (50’den fazla kez) onun kaydı Krallık İncili olarak da adlandırılabilir. Matta tam bir kronolojik sıra izlemek yerine İsa’nın halka yönelik konuşmalarını ve vaazlarını mantıksal bir sırayla aktarmayı tercih eder. İlk 18 bölüm boyunca Krallık temasını ön plana çıkarması onu kronolojik anlatımdan uzaklaştırmıştır. Ancak son on bölümde (19 ila 28) Krallığı vurgulamakla birlikte kronolojik bir sıra da izler.

10. (a) Matta’nın anlattıklarının ne kadarı yalnızca onun incilinde bulunur? (b) Kayıt hangi dönemi kapsamaktadır?

¹⁰ Matta İncili’nde anlatılanların yüzde kırk ikisi diğer üç incilde bulunmaz.d Bunlar arasında en az on mesel ya da örnek vardır: Tarladaki deliceler (13:24-30), saklı hazine (13:44), çok değerli bir inci (13:45, 46), ağ (13:47-50), merhametsiz köle (18:23-35), bağdaki işçiler (20:1-16), baba ve iki oğlu (21:28-32), kralın oğlunun düğünü (22:1-14), on kız (25:1-13) ve talantlar (25:14-30). Kitap İsa’nın MÖ 2 yılındaki doğumundan MS 33’te göğe çıkmadan hemen önce öğrencileriyle buluşmasına dek geçen olayları anlatır.

MATTA KİTABININ İÇERİĞİ

11. (a) Matta İncili nasıl başlar, İsa’nın doğumu ve sonrasıyla ilgili hangi olaylar anlatılır? (b) Matta’nın dikkat çektiği bazı peygamberlik sözlerine örnek verin.

¹¹ İsa ve “göklerin krallığı” hakkındaki haber (1:1–4:25). Matta mantıksal olarak İsa’nın soy kaydıyla başlar, böylece onun İbrahim ve Davut’un yasal mirasçısı olduğunu kanıtlar. Bu şekilde kaydını Yahudi okuyucu için çekici kılar. Ardından Meryem’in mucizevi şekilde hamile kaldığını, İsa’nın Beytlehem’de doğduğunu, astrologların ziyaretini, öfkelenen Herodes’in Beytlehem’deki iki yaşından küçük tüm erkek çocukları öldürdüğünü, Yusuf ve Meryem’in küçük oğullarıyla birlikte Mısır’a kaçtığını ve daha sonra dönüp Nasıra’ya yerleştiklerini okuruz. Matta, İsa’nın geleceği bildirilen Mesih olduğunu kanıtlamak üzere, onun hakkındaki peygamberlik sözlerinin nasıl gerçekleştiğine büyük bir titizlikle dikkat çeker (Mat. 1:23—İşa. 7:14; Mat. 2:1-6—Mika 5:2; Mat. 2:13-18—Hoş. 11:1 ve Yer. 31:15).

12. İsa’nın vaftizi sırasında ve daha sonra neler oldu?

¹² Matta’nın kaydı yaklaşık 30 yıl sonrasına atlayarak devam eder. O sırada Vaftizci Yahya Yahudiye Çölü’nde şu haberi duyurmaktadır: “Tövbe edin, çünkü göklerin krallığı yaklaştı” (Mat. 3:2). Yahya tövbe eden Yahudileri Ürdün Irmağı’nda vaftiz etmekte ve Ferisilerle Sadukileri Tanrı’nın gazabı hakkında uyarmaktadır. İsa da Celile’den gelip vaftiz edilir. Hemen üzerine Tanrı’nın ruhu iner ve göklerden “Sevgili oğlum budur, ondan memnunum” diye bir ses duyulur (3:17). Sonra İsa ruhun yönlendirmesiyle çöle gider ve orada 40 gün oruç tutar; ardından İblis Şeytan onu üç kez ayartmaya çalışır. İsa Tanrı’nın Sözünden alıntılar yaparak Şeytan’ın tekliflerini geri çevirir ve son olarak şöyle der: “Çekil git, Şeytan! Çünkü, ‘Tanrın Yehova’ya tapınacak ve yalnız O’na ibadet edeceksin’ diye yazılmıştır” (4:10).

13. Celile’de hangi heyecan yaratan faaliyet başladı?

¹³ “Tövbe edin, çünkü göklerin krallığı yaklaştı” (4:17). Heyecan yaratan bu sözler artık meshedilmiş İsa tarafından Celile’de duyurulmaktadır. İsa, ağlarının başında olan dört balıkçıyı çağırır; onlara ardından gelmelerini, bundan sonra ‘balık değil insan yakalayacaklarını’ söyler. Kayıt, İsa’nın onlarla birlikte ‘bütün Celile’yi dolaşıp, onların havralarında Tanrı’nın sözünü öğrettiğini, Krallığın iyi haberini duyurduğunu ve halk arasında her türlü hastalık ve illeti iyileştirdiğini’ anlatır (4:19, 23).

14. (a) İsa Dağdaki Vaazında kimleri mutlu saydı? (b) Doğruluk hakkında neler söyledi?

¹⁴ Dağdaki Vaaz (5:1–7:29). İnsanların akın akın peşinden gelmesi üzerine İsa dağa çıkar, orada öğrencilerine Tanrı’nın Sözünü öğretmeye başlar. Bu etkileyici konuşmasının başında dokuz ‘mutluluğu’ sıralar. Ruhi ihtiyacının farkında olanları, yaslıları, yumuşak başlıları, doğruluğa aç ve susamış olanları, merhametlileri, temiz yüreklileri, barışçı kişileri, doğruluk yolunda zulüm görenleri, kınama ve yalanlara maruz kalanları mutlu sayar. Sonra şöyle der: “Sevinin ve sevinçten sıçrayın, çünkü göklerdeki ödülünüz büyüktür” (5:12). Öğrencilerine “Siz yeryüzünün tuzusunuz” ve “dünyanın ışığısınız” der (5:13, 14). Ardından, göklerin Krallığına erişebilmek için talep edilen doğruluğu anlatır ve bunun görünüşe önem veren, kuralcı Ferisi ve yazıcılarınkinden çok farklı olduğunu gösterir. “Göklerdeki Babanız kusursuz olduğu gibi siz de kusursuz olun” der (5:48).

15. İsa dua ve Krallık konusunda neler söyledi?

¹⁵ İsa ikiyüzlü bir tutumla bağışta bulunma ve dua etme konusunda uyarıda bulunur. Öğrencilerine dualarında gökteki Babalarının isminin kutsal kılınması, Krallığının gelmesi ve günlük ihtiyaçlarının karşılanması için dilekte bulunmalarını söyler. İsa vaazı boyunca Krallık üzerinde durur. Kendisini takip edenlere maddi şeylerle ilgili kaygı çekmemelerini, sadece bunlar için uğraşmamalarını tembihler ve gökteki Babalarının gerçek ihtiyaçlarının farkında olduğunu söyler. Sonra şunları ekler: “O halde, Tanrı’nın krallığına ve O’nun istediği doğruluğa yaşamınızda daima ilk yeri verin; o zaman tüm bu şeyler de size verilecektir” (6:33).

16. (a) İsa insan ilişkileri konusunda hangi öğüdü verdi? (b) Tanrı’nın isteğini yapanlar ve yapmayanlar hakkında ne dedi? (c) Vaazının etkisi ne oldu?

¹⁶ Efendimiz insan ilişkileri konusunda şu öğüdü verir: “İnsanların size nasıl davranmasını istiyorsanız, siz de onlara öyle davranın” (7:12). Az sayıda kişi hayata giden yolu bulacaktır ve bunlar Babasının isteğini yapanlar olacaktır. Kötülüğün hizmetkârları ise meyvelerinden tanınacak ve reddedilecekler. İsa, söylediklerini yapan herkesi “evini kaya üstüne inşa eden sağgörülü adama” benzetir (7:24-27). İsa’nın konuşmasının nasıl bir etkisi olur? Kayıt şöyle der: “Kalabalık onun öğretme tarzına hayran kalmıştı. Çünkü onlara Tanrı’nın sözünü kendi yazıcıları gibi değil, yetki sahibi biri gibi öğretiyordu” (7:28, 29).

17. (a) İsa, Mesih olarak sahip olduğu yetkiyi nasıl gösterdi? (b) Hangi kaygısını dile getirdi?

¹⁷ Duyuru işinin kapsamı genişliyor (8:1–11:30). İsa pek çok mucize yapar; cüzamlıları, felçlileri, cinlerin tutsağı olmuş kişileri iyi eder. Bir fırtınayı dindirerek rüzgâr ve su üzerindeki hâkimiyetini gösterir. Ölmüş bir kızı diriltir. Halkın “çobanı olmayan koyunlar gibi dağılmış ve hırpalanmış” olduğunu görerek onlara büyük bir şefkat duyar. Bu nedenle öğrencilerine şöyle der: “Hasat bereketli, fakat işçiler az. Öyleyse hasadın Efendisine yalvarın, hasadına işçiler göndersin” (9:36-38).

18. (a) İsa elçilerine neler söyledi? (b) O neslin başına neden felaket gelecekti?

¹⁸ Sonra İsa 12 elçisini seçer ve onlara görev verir. Ardından işlerini nasıl yapacakları konusunda net talimatlar bildirir, ayrıca öğretmeleri gereken asıl konuyu şu sözlerle vurgular: “Gittiğiniz her yerde, ‘Göklerin Krallığı yaklaştı’ haberini duyurun.” Onlara şu hikmetli ve sevgi dolu tembihlerde bulunur: “Ücretsiz aldınız, ücretsiz verin. . . . . Yılanlar gibi temkinli, güvercinler gibi saf olun.” Yakın akrabalarından bile nefret ve zulüm göreceklerdir, fakat İsa şu gerçeği hatırlatır: “Canını kurtaran onu kaybedecek ve benim uğruma canını kaybeden onu kurtaracaktır” (10:7, 8, 16, 39). Elçiler yola çıkar ve kendilerine tayin edilen şehirlerde iyi haberi duyurup öğretmeye başlarlar. İsa Vaftizci Yahya’nın kendi önü sıra gönderilen haberci, yani vaat edilen “İlya” olduğunu açıklar; fakat o nesil Yahya’yı da İnsanoğlunu da kabul etmemektedir (11:14, 16). İsa’nın yaptığı etkileyici işleri gördüğü halde tövbe etmeyen neslin ve şehirlerin başına felaket gelecektir. Öte yandan onun öğrencisi olanlar rahata kavuşacaktır.

19. İsa Sebt günü konusundaki tutumunu sorgulayan Ferisileri nasıl kınadı?

¹⁹ İsa Ferisilerin iddialarını çürütüyor ve onları kınıyor (12:1-50). Ferisiler Sebt günü konusunda İsa’yı suçlamaya kalkarlar fakat İsa iddialarını çürütür ve ikiyüzlülüklerinden ötürü onları sert bir dille kınar. Şöyle der: “Siz engerek soyu, kötü kişiler olduğunuz halde nasıl iyi şeyler konuşabilirsiniz? Çünkü ağız yürekten taşanı söyler” (12:34). Onlara Yunus peygamberin alametinden başkası verilmeyecektir: İnsanoğlu üç gün üç gece toprağın bağrında kalacaktır.

20. (a) İsa neden hep örnekler kullandı? (b) Krallıkla ilgili hangi örnekleri verdi?

²⁰ Krallıkla ilgili yedi örnek (13:1-58). İsa konuşurken neden hep örnekler kullanır? Bunu öğrencilerine şöyle açıklar: “Göklerin krallığıyla ilgili kutsal sırları anlama ayrıcalığı size verilmiştir, fakat o insanlara verilmemiştir” (13:11). Gözleri gördüğü ve kulakları duyduğu için öğrencilerini mutlu sayar. Onlara yeni bilgiler verme zamanı gelmiştir! Ekinci örneğini açıkladıktan sonra tarladaki deliceler örneğini anlatır, ardından da hardal tanesi, maya, saklı hazine, çok değerli bir inci ve ağ örneklerini verir. Bunların hepsi “göklerin krallığı” ile bağlantılı gerçekleri betimlemektedir. Fakat halk İsa’yı kabul etmez, bunun üzerine İsa onlara şöyle der: “Bir peygamberin itibar görmediği tek yer, kendi memleketi ve kendi evidir” (13:57).

21. (a) İsa hangi mucizeleri yaptı ve böylece kim olduğu anlaşıldı? (b) İnsanoğlunun kral olarak gelişiyle ilgili hangi görüntü verildi?

²¹ “Mesih” hizmetini ve mucizelerini sürdürüyor (14:1–17:27). Zayıf karakterli Herodes Antipas’ın emriyle Vaftizci Yahya’nın boynunun vurulduğu haberi İsa’yı derinden etkiler. Bundan sonra 5.000’den fazla kişiyi mucizevi şekilde doyurur; suyun üzerinde yürür. Kendisine yeni suçlamalarda bulunan Ferisileri susturur ve onlara “Gelenekleriniz uğruna Tanrı’nın emrini çiğniyorsunuz” der (15:3). Cinlerin tutsağı olanları, “topal, çolak, kör, dilsiz insanları ve başka hastaları” iyi eder (15:30). Yedi ekmek, birkaç küçük balıkla 4.000’den fazla kişiyi bir kez daha doyurur. Petrus, İsa’nın bir sorusuna cevap olarak şöyle der: “Sen yaşayan Tanrı’nın Oğlu Mesih’sin.” İsa Petrus’u över ve “Ben ise cemaatimi bu kayanın üzerine kuracağım” der (16:16, 18). Bundan sonra İsa yaklaşan ölümünden ve üçüncü günde diriltileceğinden söz etmeye başlar. Aynı zamanda öğrencilerinden bazılarının ‘İnsanoğlunun kral olarak geldiğini görmeden ölümü asla tatmayacağı’ vaadinde bulunur (16:28). Altı gün sonra Petrus, Yakup ve Yuhanna’yı alıp yüksek bir dağa çıkar; orada onlar İsa’nın görünümünün değiştiğine tanık olur ve büyük ihtişamını görürler. Musa ve İlya onunla konuşmaktadır, sonra gökten şöyle bir ses duyulur: “Bu Benim sevgili oğlumdur; ondan memnunum; onu dinleyin” (17:5). Dağdan indiklerinde İsa vaat edilen İlya’nın zaten geldiğini söyler; onlar da Yahya’dan söz ettiğini anlarlar (17:12).

22. İsa bağışlama konusunda hangi öğüdü verdi?

²² İsa öğrencilerine öğütler veriyor (18:1-35). İsa Kefernahum’da öğrencileriyle alçakgönüllülük, yolunu şaşırmış bir koyun bulunduğunda duyulan sevinç ve kardeşler arasındaki sorunların halledilmesi gibi konularda konuşur. Petrus “Kardeşim bana karşı kaç defa günah işlerse onu affetmeliyim?” diye sorar, İsa da şöyle cevap verir: “Sana yedi defaya değil, yetmiş yedi defaya kadar diyorum” (18:21, 22). Sonra bu öğüdünü daha etkili hale getiren bir örnek verir. Efendisine 60 milyon dinar borcu olan bir köleden söz eder. Efendisi onun borcunu bağışlar, ancak bu köle daha sonra kendisi gibi köle olan bir arkadaşını yalnızca 100 dinarlık borcu yüzünden hapse attırır. Bunun üzerine merhametsiz köle zindancılara teslim edilir.e İsa ana noktayı şu sözlerle vurgular: “Her biriniz kardeşinizi gönülden affetmezseniz, gökteki Babam da size aynı şekilde davranacaktır” (18:35).

23. İsa boşanma ve sonsuz yaşamı elde etmenin yolu hakkında neler söyledi?

²³ İsa’nın hizmetinin son günleri (19:1–22:46). Olaylar hızla gelişir; yazıcıların ve Ferisilerin İsa’nın hizmeti yüzünden duyduğu öfke arttıkça gerilim tırmanır. Onu boşanma konusunda bir soruyla tuzağa düşürmeye çalışırlar ancak başaramazlar; İsa boşanma için Kutsal Yazılara göre tek geçerli nedenin zina olduğunu gösterir. Zengin bir adam İsa’ya gelir ve sonsuz yaşamı elde etmenin yolunu sorar; ancak sahip olduğu her şeyi satıp onun takipçisi olması gerektiğini öğrenince kederlenerek oradan uzaklaşır. İsa bağdaki işçiler örneğini verdikten sonra tekrar ölümünden ve diriltilmesinden söz ederek şöyle der: “İnsanoğlu da başkalarından hizmet kabul etmeye değil, kendisi hizmet etmeye ve birçokları için canını fidye olarak vermeye geldi” (20:28).

24. İsa’nın yeryüzündeki son haftasında dinsel muhalifleriyle arasında neler geçti?

²⁴ İsa artık yerdeki yaşamının son haftasına girmiştir. Bir eşeğin sırtında, kral olarak Yeruşalim’e girerken halk tarafından coşkuyla karşılanır (21:4, 5). Mabedi sarraflardan ve diğer fırsatçılardan temizler. Şu sözlerini duyan düşmanlarının nefreti daha da artar: “Sizden önce vergi tahsildarları ve fahişeler Tanrı’nın krallığında bir yer ediniyor” (21:31). Doğrudan onlara yönelik olan bağ ve düğün yemeği örnekleri düşmanlarını can evinden vurur. Daha sonra Ferisilerin vergi konusundaki sorusuna “Sezar’a ait olanı Sezar’a, fakat Tanrı’ya ait olanı Tanrı’ya ödeyin” diye cevap verir (22:21). Bu kez Sadukiler ona tuzak bir soru yöneltir, ancak İsa onların oyununa gelmez ve dirilme ümidini savunur. Ferisiler tekrar yanına gelip Kanun hakkında bir soru sorarlar. İsa en büyük emrin Yehova’yı her şeyimizle sevmek, ikinci büyük emrin de komşumuzu kendimiz gibi sevmek olduğunu açıklar. Sonra İsa onlara ‘Mesih nasıl Davut’un hem Efendisi hem oğlu olabilir?’ diye sorar. Bu soruya kimse cevap veremez, bundan sonra da kimse ona bir şey sormaya cesaret edemez (22:45, 46).

25. İsa yazıcıları ve Ferisileri nasıl sert bir dille kınadı?

²⁵ ‘Vay halinize, ikiyüzlüler’ (23:1–24:2). İsa mabette halkla konuşurken yine yazıcıları ve Ferisileri sert bir dille kınar. Onlar göklerin krallığına layık durumda değillerdir, bu yetmezmiş gibi başkalarının da bu Krallığa erişmesini engellemek için ellerinden geleni yaparlar. Beyaz badanalı mezarlar gibi dıştan güzel görünürler, fakat içleri yozlaşmış ve kokuşmuştur. İsa sözlerinin sonunda Yeruşalim hakkındaki şu hükmü bildirir: “Eviniz terk edilip size bırakılıyor” (23:38). Mabetten ayrılırken onun yıkılacağını söyler.

26. İsa, hazır bulunuşuyla ilgili hangi alameti verdi?

²⁶ İsa ‘hazır bulunuşunun alametini’ bildiriyor (24:3–25:46). Zeytinlik Dağı’nda öğrencileri İsa’ya ‘hazır bulunuşunun ve bu ortamın sonunun alametini’ sorarlar. O, ‘milletin milletle, krallığın krallıkla çatışacağı’ savaşların, kıtlıkların, depremlerin yaşanacağı, kötülüğün çoğalacağı bir dönemi bildirir. Ayrıca, “krallığın bu iyi haberi” dünya çapında duyurulacak ve Efendi ‘sadık ve sağgörülü hizmetkârı’ tayin edecektir. İsa bunların yanı sıra başka birçok şeyden söz ederek bileşik bir alamet verir (24:3, 7, 14, 45-47). Bu önemli peygamberlik sözlerinin sonunda İsa on kız ve talantlar örneklerini vererek uyanık ve sadık kişileri sevindirici ödüllerin beklediğini gösterir. Koyunlar ve keçiler örneğinde de dik başlı kişilerin akıbeti hakkında şöyle der: “Bunlar sonsuz ölüme, fakat doğru kişiler sonsuz yaşama gidecekler” (25:46).

27. İsa’nın yeryüzündeki son gününde neler oldu?

²⁷ İsa’nın son günü (26:1–27:66). İsa Fıshı kutladıktan sonra sadık elçilerini kendi bedenini simgeleyen mayasız ekmekten ve kanını simgeleyen şaraptan almaya davet ederek yeni bir kutlama başlatır. Sonra Getsemani denilen yere giderler ve İsa orada dua eder. Yahuda silahlı bir kalabalıkla oraya gelir ve ikiyüzlü şekilde İsa’yı öperek ele verir. İsa başkâhine götürülür. Yüksek kâhinler ve tüm Sanhedrin İsa’nın aleyhinde konuşacak yalancı tanıklar arar. İsa’nın önceden bildirdiği gibi Petrus vefası sınandığı zaman onu inkâr eder. Suçluluk duyan Yahuda, İsa’yı ele vermesinin karşılığı olarak aldığı parayı mabede atar ve gidip kendini asar. Sabahleyin İsa Romalı vali Pilatus’un önüne götürülür. Vali, kâhinlerin kışkırtmasıyla “Onun kanının hesabı bizden ve çocuklarımızdan sorulsun” diye bağıran kalabalığın baskısına yenik düşer, İsa’yı direğe germeleri için askerlere teslim eder (27:25). Valinin askerleri onunla “Yahudilerin Kralı” diyerek alay ederler, sonra kendisini Golgota’ya götürürler ve orada iki haydutun arasında direğe gererler. Başının üzerine de “Yahudilerin Kralı İsa Budur” yazılı bir yafta asarlar (27:29, 37). İsa saatler süren işkencenin ardından, öğleden sonra üç sıralarında ölür ve Arimatealı Yusuf’a ait yeni bir mezara konur. Bu, tarihteki en unutulmaz gündür!

28. (a) Matta, kaydını hangi muhteşem haberle bitirir? (b) Son olarak hangi görevden söz eder?

²⁸ İsa’nın diriltilmesi ve son talimatları (28:1-20). Matta, kaydını muhteşem bir haberle bitirir. İsa diriltilmiştir, hayattadır! Haftanın ilk günü sabah erkenden Mecdelli Meryem ve “diğer Meryem” mezara gelir ve bu sevinç veren gerçeği bir meleğin ağzından duyarlar (28:1). Sonra İsa onlara görünerek bu haberi doğrular. Düşmanları onun diriltildiği gerçeği karşısında bile pes etmez; mezara bekçilik eden askerlere rüşvet vererek “Öğrencileri gece biz uyurken gelip onu çaldılar” demelerini isterler (28:13). Sonra İsa Celile’de bir kez daha öğrencileriyle buluşur. Ayrılırken onlara şu talimatı verir: “Gidin bütün milletlerden insanları öğrencim olarak yetiştirin; onları Babanın, Oğlun ve kutsal ruhun adıyla vaftiz edin.” Peki bu işte onlara kim rehberlik edecektir? İsa’nın Matta kaydındaki son sözleri bu konuda bir güvencedir: “Ben bu ortamın sonuna kadar, her zaman sizin yanınızda olacağım” (28:19, 20).

KİTABIN YARARLARI

29. (a) Matta kitabı İbranice ve Yunanca Kutsal Yazılar arasında nasıl köprü oluşturur? (b) Bugün tüm Hıristiyanlar İsa’nın da sahip olduğu hangi ayrıcalığa sahiptir?

²⁹ Dört incilin ilki olan Matta kitabı İbranice Kutsal Yazılarla Yunanca Kutsal Yazılar arasında gerçekten de mükemmel bir köprü oluşturur. Mesih ve Vaat edilen Krallığın kralı olan kişinin kimliğini net olarak ortaya koyar, onun takipçilerinin karşılaması gereken talepleri ve yeryüzünde yapmaları istenen işi anlatır. Önce Vaftizci Yahya, ardından İsa ve sonra da onun öğrencileri, “Göklerin krallığı yaklaştı” haberini duyurmuştur (3:2; 4:17; 10:7). Ancak İsa’nın emri daha ilerisi için de geçerlidir, bu ortamın sonuna dek yerine getirilmelidir: “Krallığın bu iyi haberi, dünyanın her yerinde bütün milletlere şahitlik amacıyla duyurulacak ve son o zaman gelecek” (24:14). Geçmişte olduğu gibi günümüzde de Krallıkla ilgili bu faaliyete katılmak ve Efendimizi örnek alarak ‘bütün milletlerden insanları onun öğrencisi olarak yetiştirmek’ büyük ve harika bir ayrıcalıktır (28:19).

30. Matta kaydında özellikle hangi kısmın günlük hayatta çok yararlı olduğu kabul edilmiştir?

³⁰ Matta İncili’ne “iyi haber” demek çok yerindedir. İçerdiği Tanrı ilhamı mesaj birinci yüzyılda ona kulak veren kişiler için “iyi haber” oldu ve Yehova Tanrı bu mesajın günümüze dek “iyi haber” olarak korunmasını sağladı. Hıristiyan olmayan kişiler bile bu incilin etkisini kabul ettiler. Örneğin Hindu lider Mohandas Gandhi şöyle demişti: “Dağdaki Vaazda size sunulan su kaynaklarından mutlaka kana kana için . . . . Çünkü bu vaazdaki öğretiler tek tek hepimize hitaben söylenmiştir.”f

31. (a) Matta İncili’ndeki öğütleri gerçek anlamda takdir edenler kimlerdir? (b) Bu incili tekrar tekrar incelemek neden yararlıdır?

³¹ Ancak, Hıristiyan olduğunu söyleyen toplumlar da dahil tüm dünya sorunlarla boğuşmaya devam ediyor. Yalnızca İsa’nın gerçek takipçilerinden oluşan bir azınlık Dağdaki Vaaza ve Matta İncili’ndeki diğer tüm sağlam öğütlere değer veriyor, onları inceleyip yaşamında uyguluyor ve bundan eşsiz yararlar elde ediyor. Gerçek mutluluğun yolu, ahlak ve evlilik, sevginin gücü, Tanrı’nın kabul edeceği dualar, ruhi hazinelerin üstünlüğü, Krallığa yaşamda ilk yeri vermek, kutsal şeylere saygı duymak, uyanık ve itaatli olmak gibi konularda İsa’nın verdiği mükemmel öğütleri tekrar tekrar incelemek çok yararlıdır (5:1–7:29). Matta’nın 10. bölümünde İsa’nın “göklerin krallığı” hakkındaki iyi haberi duyurma işini yerine getirenlere verdiği talimatlar bulunur (10:5-42). İsa’nın anlattığı birçok mesel de ‘kulakları duyan’ herkes için yaşamsal dersler içerir (13:1-58; 18:1–20:16; 21:28–22:40). Bunların yanı sıra, İsa’nın bildirdiği peygamberlik sözleri, örneğin ‘hazır bulunuşunun alameti’ hakkında verdiği ayrıntılar, gelecekle ilgili sağlam bir ümide sahip olmamızı ve güven duymamızı sağlar (24:3–25:46).

32. (a) Gerçekleşen peygamberlik sözlerinin İsa’nın Mesih olduğunu nasıl kanıtladığına örnek verin. (b) Bunlar bizim için hangi konuda sağlam bir güvencedir?

³² Matta İncili çok sayıda gerçekleşmiş peygamberlik sözü içerir. İbranice Kutsal Yazılardan pek çok alıntı yaparak onların nasıl gerçekleştiğini gösterir. Bunlar İsa’nın Mesih olduğuna dair kesin kanıtlar oluşturur, çünkü içerdikleri ayrıntıların önceden düzenlenmesi mümkün değildir. Örneğin, Matta 13:14, 15 ile İşaya 6:9, 10’u, Matta 21:42 ile Mezmur 118:22, 23’ü ve Matta 26:31, 56 ile Zekeriya 13:7’yi karşılaştırabiliriz. Bu peygamberlik sözlerinin gerçekleşmesi, İsa’nın bildirdiği ve Matta İncili’nde kayıtlı tüm sözlerin de zamanı gelince gerçekleşeceği ve Yehova’nın “göklerin krallığı” ile ilgili görkemli amacının başarıya ulaşacağı konusunda bizim için sağlam bir güvencedir.

33. Doğruluğu sevenler bugün hangi bilgi ve ümitle sevinç duyabilir?

³³ Tanrı, Krallığını yönetecek kralın yaşamını en ince ayrıntılarına kadar, büyük bir titizlikle önceden bildirmiştir! Tanrı ilhamıyla yazan Matta da, bu sözlerin gerçekleşmesini aynı titizlikle kaleme almıştır! Matta kitabında kayıtlı tüm bu olaylar ve vaatler üzerinde düşünmek doğruluğu sevenlerin yararınadır. Böylece Yehova’nın ismini kutsayacak olan “göklerin krallığı” hakkında bilgi alıp ona ümit bağlayarak sevinç duyabilirler. İsa Mesih’in yönetimindeki bu Krallık, “İnsanoğlunun ihtişamlı tahtına oturduğu yenilenme çağında” ruhi açlığının farkında olan yumuşak başlı kişilere hayat ve mutluluk getiren tarifsiz nimetler verecek (Mat. 19:28). Tüm bunlar Matta’nın heyecan veren incil kaydında yer alır.

[Dipnotlar]