Bölüm 1

Yaşamın Bir Amacı Var mı?

1. Yaşamın amacı hakkında sık sık ne sorulur ve bir genç bu konuda hangi yorumda bulundu?

YAŞAMIN amacını hemen herkes, er ya da geç merak eder. Amaç, yaşam şartlarımızı daha iyi duruma getirmek ve ailemizi geçindirmek için çalışıp didinerek belki 70 ya da 80 yıl yaşadıktan sonra ölmek ve sonra da sonsuza dek yok olmaktan mı ibarettir? Böyle düşünen bir genç, hayatta, “yaşamak, çocuk sahibi olmak, mutlu olmak ve sonra da ölmekten” başka bir amacın olmadığını söyledi. Fakat bu doğru mu? Ayrıca ölüm gerçekten her şeyin sonu mu?

2, 3. Maddi zenginlik kazanmak, yaşam için neden yeterli bir amaç değildir?

² Gerek doğu gerek batı ülkelerinde yaşayan birçok kişi, yaşamın başlıca amacının maddi zenginlik elde etmek olduğunu düşünür. Onlar, bunun mutlu ve anlamlı bir yaşama yol açabileceğine inanır. Fakat maddi zenginliğe zaten sahip olanlar için ne diyelim? Kanadalı yazar Harry Bruce şunları dedi: “Şaşırtıcı sayıda zengin insan, mutlu olmadığında ısrar ediyor.” Sözlerine şunları da ekledi: “Kamuoyu yoklamaları, Kuzey Amerika’da müthiş bir kötümserliğin yaygın olduğu izlenimini uyandırıyor . . . . Mutlu biri var mı? Varsa, bunun sırrını söylesin.”

³ ABD’nin eski başkanı Jimmy Carter şunları belirtti: “Bir şeylere sahip olmanın ve bir şeyler tüketmenin, anlamlı bir yaşama duyduğumuz özlemi doyurmadığını fark ettik. . . . . Mal mülk biriktirmek, güven veya amaçtan yoksun bir yaşamdaki boşluğu dolduramıyor.” Başka bir siyasal lider ise şunları dedi: “Birkaç yıldır kendim ve yaşamımla ilgili hakikatleri yoğun şekilde araştırıyorum; tanıdığım birçok kimse de aynını yapıyor. Şimdi her zamankinden daha çok insan, ‘Biz kimiz? Hangi amaçla buradayız?’ diye soruyor.”

Zorlaşan Şartlar

4. Bazı kimseler yaşamın bir amacı olduğundan neden kuşku duyuyorlar?

⁴ Yaşam şartlarının daha da zorlaştığını gören birçok kişi yaşamın bir amacı olduğundan kuşkuya düşüyor. Dünya çapında bir milyardan fazla insan ciddi biçimde hastadır veya yetersiz beslenmektedir; sonuç olarak, sadece Afrika’da her yıl on milyon kadar çocuk ölüyor. Altı milyara yaklaşan dünya nüfusu, yılda 90 milyondan fazla artmaya devam ediyor ve bu artışın yüzde 90’ından fazlası gelişmekte olan ülkelerde görülüyor. Sürekli artan bu nüfus, gıda, barınak ve iş alanlarına duyulan ihtiyacı artırarak, endüstriyel ve diğer kirleticiler yoluyla, toprağa, havaya ve suya ek zararlar veriyor.

5. Yeryüzünde ormanlara ne oluyor?

⁵ World Military and Social Expenditures 1991 adlı yayın şunları kaydediyor: “Her yıl [Büyük Britanya’nın] yüzölçümüne eşit miktarda bir orman alanı yok ediliyor. Bu hızla [kesiliş hızıyla], 2000 yılına kadar, nemli tropikal bölgelerdeki ormanların yüzde 65’ini ortadan kaldırmış olacağız.” Bir BM ajansına göre, bu bölgelerde, dikilen 1 ağaca karşılık 10 ağaç kesiliyor; Afrika’da ise bu oran 1’e 20’den fazladır. Böylece çölleşmiş alanlar genişliyor ve her yıl Belçika büyüklüğünde bir alan tarıma elverişsiz hale geliyor.

6, 7. Yöneticilerin çözemediği sorunlardan bazıları nelerdir, öyle ise hangi sorular cevaplandırılmalı?

⁶ Aynı zamanda, önceki dört yüz yıl boyunca yapılan savaşlarda ölenlerin dört katı insan 20. yüzyıldaki savaşlarda öldü. Suçlarda, özellikle şiddete dayalı suçlarda her yerde artış görülmektedir. Aile yapısındaki çöküş, uyuşturucuların kötüye kullanımı, AIDS, cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve diğer olumsuz etkenler de yaşamı zorlaştırıyor. Dünya liderleri, insan ailesinin başına bela olan birçok soruna çözüm bulamıyor. Bu nedenle, insanların ‘yaşamın amacı nedir’ diye sormasının nedeni anlaşılabilir.

⁷ Bilginler ve dinsel liderler bu soruya nasıl yaklaşıyorlar? Geçen bunca yüzyıla rağmen, doyurucu bir cevap buldular mı?

Ne Diyorlar?

8, 9. (a) Çinli bir bilgin yaşamın amacı hakkında ne dedi? (b) Nazi ölüm kampından sağ çıkan biri ne söyledi?

⁸ Konfüçyüsçü bilgin Tu Wei-Ming şöyle dedi: “Yaşamın esas anlamı, insan olarak bizim basit varlığımızda bulunur.” Bu görüşe göre, insanlar doğmaya, varolma mücadelesi vermeye ve ölmeye devam edecekler. Böyle bir görüşte ümit çok azdır. Ayrıca bu görüş doğru olabilir mi?

⁹ İkinci Dünya Savaşında Nazi ölüm kamplarından sağ olarak çıkan Elie Wiesel şu yorumda bulundu: “‘Neden buradayız?,’ insanoğlunun karşılaştığı en önemli sorudur. . . . . İnsanların anlamsızca öldüğünü görmeme rağmen, yaşamın anlamı olduğuna inanıyorum.” Fakat o, yaşamın anlamının ne olduğunu söyleyemedi.

10, 11. (a) Bir yazar, insanın bu soruyu cevaplandıramadığını nasıl gösterdi? (b) Evrimci bir bilim adamının görüşü neden doyurucu değildir?

¹⁰ Yazar Vermont Royster şunu ifade etti: “İnsanın kendisini, . . . . bu evrendeki yerini düşününce, zamanın başlangıcından bu yana pek az ilerlemiş durumdayız. Biz kimiz, neden buradayız ve nereye gidiyoruz sorularıyla hâlâ karşı karşıya bulunuyoruz.”

¹¹ Evrimci bilim adamı Stephen Jay Gould şunu söyledi: “‘Daha yüce’ bir cevabı çok arzu ediyoruz –fakat yok.” Bu gibi evrimciler için yaşam, en uygun olanın hayatta kalmak için verdiği, ölümle biten bir mücadeledir. Oysa bu görüş de herhangi bir ümit vermez. Ve yine aynı soru: Bu görüş doğru olabilir mi?

12, 13. Kilise liderlerinin görüşleri nelerdir ve onların görüşlerinin dindışı yorumcularınkinden daha doyurucu olduğu söylenebilir mi?

¹² Birçok dinsel lider, yaşamın amacının, insanın iyi bir yaşam sürdürüp öldüğü zaman canının göğe gitmesi ve orada ebediyen kalması olduğunu söyler. Kötülerin seçeneği ise, cehennem ateşinde sonsuz işkencedir. Fakat bu inanca göre, yeryüzünde tarih boyunca hüküm süren mutsuzluk verici yaşam aynen böyle devam edecektir. Oysa Tanrı, insanların melekler gibi gökte yaşamalarını amaçladıysa, başlangıçta onları neden melekler gibi yaratmadı?

¹³ Bu görüşler, din adamları açısından bile zorluk yaratır. Londra’daki St. Paul Katedralinin eski başrahibi olan Dr. W. R. Inge bir keresinde şunları dedi: “Yaşamanın amacını öğrenebilmek için hayatım boyunca mücadele ettim. Bana her zaman, çözülmesi gereken asıl sorunlar olarak görünen üç sorunu çözmeye çalıştım: sonsuzluk, insan kişiliği ve kötülük. Başaramadım. Hiçbirini çözemedim.”

Etki

14, 15. Çelişkili görüşlerin birçok kişi üzerinde nasıl bir etkisi oldu?

¹⁴ Bilginlerin ve dinsel liderlerin yaşamın amacıyla ilgili soru üzerinde ileri sürdüğü bunca değişik fikrin nasıl bir etkisi oldu? Birçok kişinin tepkisi, şu sözleri söyleyen yaşlı adamınki gibidir: “Ömrüm boyunca kendime neden burada olduğumu sordum. Bunda bir amaç varsa da, artık beni ilgilendirmiyor.”

¹⁵ Dünya dinleri arasındaki çelişkili görüşleri gözlemledikten sonra, insanın neye inandığının aslında pek önem taşımadığı sonucuna varanların sayısı oldukça çoktur. Onlar, dinin, insanın yaşamdaki sorunlarla başa çıkabilmesi için, zihni oyalayan, biraz rahatlık ve iç huzuru veren bir şey olduğu kanısındadır. Diğerleri, dinin, batıl inançtan öte bir şey olmadığı görüşündedir. Yüzyıllardır süregelen dinsel kuramların, ne yaşamın amacına cevap bulduğunu, ne de sıradan insanların yaşamını daha iyi duruma getirdiğini düşünürler. Gerçekten de, tarih, bu dünyanın dinlerinin, çoğu kez insanların ilerlemesine engel olduğunu ve nefrete, savaşlara yol açtığını gösterir.

16. Yaşamın amacını öğrenmek ne denli önemli?

¹⁶ Buna karşın, yaşamın amacı hakkındaki gerçeği öğrenmek yine de önemli mi? Psikiyatr Viktor Frankl şu cevabı verdi: “Yaşamda bir anlam bulmaya uğraşmak, insanı harekete geçiren başlıca güçtür. . . . . Şunu cesaretle söyleyebilirim ki, insanın, en kötü koşullarda bile hayatta kalmasına, yaşamının bir anlamı olduğunu bilmesi kadar yardımcı olabilecek başka bir şey yoktur.”

17. Şimdi hangi soruları sormalıyız?

¹⁷ İnsan felsefeleri ve dinler, yaşamın amacını doyurucu biçimde açıklayamadıklarına göre, bunu öğrenmek için nereye başvurabiliriz? Bu konuda bize gerçeği söyleyebilecek üstün bir hikmet kaynağı var mı?

[Sayfa 4’teki resim]

“Her yıl [Büyük Britanya’nın] yüzölçümüne eşit miktarda bir orman alanı yok ediliyor”

[Sayfa 5’teki resim]

“Ömrüm boyunca kendime neden burada olduğumu sordum”