Ek

“Evren’in Yapı Taşları”

Çağdaş bir bilim ansiklopedisi kimyasal elementleri böyle tanımlar. Yer’in elementlerinde hayranlık verici bir çeşitlilik vardır; bazıları ender, bazılarıysa boldur. Altın gibi elementler insan gözüne çekici gelebilir. Azot ve oksijen gibi başka elementlerse gözümüzün görmediği gazlardır. Her element belirli bir tür atomdan oluşur. Atomların yapısı ve birbiriyle ilişkisi, bir tablo düzeninde, hayranlık uyandıran bir organizasyon ve tutumluluk ortaya koyar.

Yaklaşık 300 yıl önce, yalnızca 12 element biliniyordu—altın, antimon, arsenik, bakır, bizmut, cıva, demir, gümüş, kalay, karbon, kurşun ve kükürt. Daha başkaları keşfedildiğinde, bilim adamları elementlerin belirgin bir düzen izlediğinin farkına vardılar. Bu düzende yer yer boşluklar bulunduğundan, Mendeleyev, Ramsay, Moseley ve Bohr gibi bilim adamları, bilinmeyen elementlerin varlığını ve özelliklerini kuramsal olarak öngördüler. Bu elementler sonunda tam önceden bildirildikleri gibi bulundular. Acaba bu bilim adamları o zamanlar bilinmeyen maddelerin varlığını önceden nasıl bildirebildiler?

Elementler, atomlarının yapısı bazında doğal bir sayısal düzen takip ederler. Bu, kanıtlanmış bir yasadır. Bu nedenle, okul kitaplarında elementlerin bir periyodik tablosu yer alabilir; bu tabloda elementler—hidrojen, helyum ve diğerleri—yatay periyot ve sütunlar halinde dizilmiştir.

McGraw-Hill Encyclopedia of Science & Technology şunu belirtiyor: “Bilim tarihindeki sistemleşmelerin pek azı, fiziksel dünyadaki düzenin geniş bir açıklaması olan periyodik tabloyla rekabet edebilir. . . . . Gelecekte hangi yeni elementler bulunursa bulunsun, onların, periyodik sistemin düzenini doğrulayarak ve bilinen uygun ailesel özelliklerini ortaya koyarak onun içinde yer bulacakları kesindir.”

Elementler periyodik tablonun yatay periyot ve sütunlarında sıraya sokulduğunda, aynı sütunu paylaşan elementler arasında olağanüstü bir ilişki görülür. Örneğin, sonuncu sütunda helyum (No. 2), neon (No. 10), argon (No. 18), kripton (No. 36), ksenon (No. 54) ve radon (No. 86) yer alır. Bunlar içlerinden elektrik akımı geçtiğinde parlak şekilde ışıldayan gazlardır ve bazı elektrik ampullerinde kullanılırlar. Ayrıca, diğer bazı gazların tersine birçok elementle kolayca tepkimeye girmezler.

Evet, Evren ta atomik parçacıklarına varıncaya dek şaşkınlık verici bir uyum ve düzen ortaya koyar. Evren’in yapı taşları arasında görülen böylesi bir düzen, uyum ve çeşitliliğin kaynağı nedir?

[Sayfa 27’deki çizelge]

Elementlerin Periyodik Tablosu

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Periyodik tablodaki elementlerin arasında bulunan düzen ve uyum yalnızca bir rastlantı mı yoksa zekâ ürünü bir tasarımın mı belirtisidir?

METALLER

AMETALLER

NADİR GAZLAR

GEÇİŞ ELEMENTLERİ

Lantanit dizisi

Aktinit dizisi

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

Element adı Simgesi Atom numarası

hidrojen H 1

helyum He 2

lityum Li 3

berilyum Be 4

bor B 5

karbon C 6

azot N 7

oksijen O 8

flüor F 9

neon Ne 10

sodyum Na 11

magnezyum Mg 12

alüminyum Al 13

silisyum Si 14

fosfor P 15

kükürt S 16

klor Cl 17

argon Ar 18

potasyum K 19

kalsiyum Ca 20

skandiyum Sc 21

titanyum Ti 22

vanadyum V 23

krom Cr 24

manganez Mn 25

demir Fe 26

kobalt Co 27

nikel Ni 28

bakır Cu 29

çinko Zn 30

galyum Ga 31

germanyum Ge 32

arsenik As 33

selenyum Se 34

brom Br 35

kripton Kr 36

rubidyum Rb 37

stronsiyum Sr 38

itrium Y 39

zirkon Zr 40

niyob Nb 41

molibden Mo 42

teknetyum Tc 43

rutenyum Ru 44

rodyum Rh 45

palladyum Pd 46

gümüş Ag 47

kadmiyum Cd 48

indiyum In 49

kalay Sn 50

antimon Sb 51

tellür Te 52

iyot I 53

ksenon Xe 54

sezyum Cs 55

baryum Ba 56

lantanum La 57

seryum Ce 58

praseodim Pr 59

neodim Nd 60

prometiyum Pm 61

samaryum Sm 62

evropiyum Eu 63

gadolinyum Gd 64

terbiyum Tb 65

disprosiyum Dy 66

holmiyum Ho 67

erbiyum Er 68

tulyum Tm 69

itterbiyum Yb 70

lütesyum Lu 71

hafniyum Hf 72

tantalum Ta 73

tungsten W 74

renyum Re 75

osmiyum Os 76

iridyum Ir 77

platin Pt 78

altın Au 79

cıva Hg 80

talyum Tl 81

kurşun Pb 82

bizmut Bi 83

polonyum Po 84

astatin At 85

radon Rn 86

fransiyum Fr 87

radyum Ra 88

aktinyum Ac 89

toryum Th 90

protaktinyum Pa 91

uranyum U 92

neptünyum Np 93

plütonyum Pu 94

amerikyum Am 95

kuriyum Cm 96

berkelyum Bk 97

kaliforniyum Cf 98

aynştaynyum Es 99

fermiyum Fm 100

mendelevyum Md 101

nobelyum No 102

lawrensiyum Lr 103

104

105

106

107

108

109