Mukaddes Kitaba Göre Can

“Adam yaşayan can oldu.”—TEKVİN 2:7.

1. Mukaddes Kitabın can hakkında ne öğrettiğini saptamak üzere nasıl bir inceleme yapmamız gerekir?

GÖRMÜŞ olduğumuz gibi, can hakkında çok sayıda ve çok çeşitli inanışlar vardır. İnançlarının Mukaddes Kitaba dayandığını ileri sürenler arasında bile, can hakkında ve ölünce cana ne olduğu konusunda farklı düşünceler göze çarpmaktadır. Peki Mukaddes Kitap can hakkında aslında ne öğretir? Bunu öğrenmek için, Mukaddes Kitapta “can” olarak tercüme edilmiş İbranice ve Yunanca sözcüklerin anlamlarını incelemeliyiz.

Yaşayan Bir Yaratık Olarak “Can”

2, 3. (a) İbranice Kutsal Yazılarda “can” olarak tercüme edilen sözcük hangisidir ve bu sözcüğün temel anlamı nedir? (b) Tekvin 2:7, “can” sözcüğünün kişinin tümünü kastedebileceğini nasıl doğrular?

² “Can” olarak tercüme edilen İbranice sözcük neʹfeş’tir ve İbranice Kutsal Yazılarda (genelde Eski Ahit olarak bilinir) 754 kez geçer. Neʹfeş ne anlama gelir? The Dictionary of Bible and Religion’a göre bu sözcük “genelde, yaşayan varlığın, kişinin tümüne değinir.”

³ Örneğin, Tekvin 2:7 şunu belirtir: “RAB Allah yerin toprağından adamı yaptı, ve onun burnuna hayat nefesini üfledi; ve adam yaşayan can oldu.” Âdem’in cana sahip olmadığına, kendisinin bir can olduğuna dikkat edin; tıpkı bir kişinin doktor olarak adlandırılabilecek duruma geldikten sonra doktor olduğu gibi. Öyleyse “can” sözcüğü, bir bütün olarak kişiyi anlatır.

4, 5. (a) “Can” sözcüğünün kişinin tümüne değindiğini gösteren örnekler verin. (b) The Dictionary of Bible and Religion, kişinin can olduğu anlayışını nasıl destekler?

⁴ Bu anlayışın tüm İbranice Kutsal Yazılarca da desteklendiği, şu ifadelerle örneklenebilir: “o can suçlu olursa” (Sayılar 5:6), “her hangi bir iş yapan can” (Levililer 23:30), “bir canı çalan adam bulunursa,” (Tesniye 24:7), “canı ölüm derecesinde daraldı” (Hâkimler 16:16), “ne vakte kadar canımı üzeceksiniz,” (Eyub 19:2), “canım ağırlıktan eriyor.”—Mezmur 119:28.

⁵ Bu kayıtlarda canın, ölümden sonra da yaşayan gölgemsi bir varlık olduğuna ilişkin bir belirti yoktur. The Dictionary of Bible and Religion’a göre, “sevilen bir kişinin ‘canının’ Rab ile birlikte olmak üzere bedenden ayrıldığını bugünün terimleriyle söyleseydik ya da ‘ölümsüz can’dan söz etseydik, bunlar, EA [Eski Ahit] kültürü tarafından anlaşılır sözler olmazdı.”

6, 7. Yunanca Kutsal Yazılarda “can” olarak tercüme edilen sözcük hangisidir ve bu sözcüğün temel anlamı nedir?

⁶ Yunanca Kutsal Yazılarda (genelde Yeni Ahit denir), yüzden fazla kez “can” olarak çevrilmiş sözcük psykheʹ’dir. Bu sözcük de neʹfeş gibi çoğu kez bir bütün olarak kişiye değinir. Buna örnek olarak aşağıdaki ifadeler verilebilir: “Canım çok sıkılmaktadır.” (Yuhanna 12:27) “O gün üç bin kadar can onlara katıldı.” (Resullerin İşleri 2:41) “Her cana korku düştü.” (Resullerin İşleri 2:43) “Bir kaç, yani, sekiz can su ile kurtuldular.” (I. Petrus 3:20) “Sebatsız canları kandırırlar.”—II. Petrus 2:14.

⁷ Psykheʹ’nin de neʹfeş gibi, kişinin tümüne değindiği açıktır. Bilgin Nigel Turner’a göre bu sözcük, “insana özgü olan şeyi, kişinin kendisini, Tanrı’nın rûaḥ [ruh] üflediği maddi bedeni belirtmektedir. . . . . ağırlık noktası kişinin kendisinin bütünü üzerindedir.”

8. Hayvanlar can mıdır? Açıklayın.

⁸ Mukaddes Kitapta “can” sözcüğü yalnız insanlar için değil, hayvanlar için de kullanılır. Sözgelimi, Levililer 24:18 şöyle der: “Bir hayvanı vuran, can yerine can olarak onu ödiyecek.” Vahiy 16:3 ise şunları belirtir: “Denizde olanlar, her yaşıyan can, öldü.” (Sayılar 31:28 ile karşılaştırın.) Demek ki, “can,” insan ya da hayvan olsun, yaşayan bir yaratığa, bir canlıya değinebilir.

Bir Yaratığın Hayatı Olarak “Can”

9. (a) “Can” sözcüğüne hangi geniş anlam da yüklenebilir? (b) Bu geniş anlam, canın, kişinin kendisi olduğu düşüncesiyle çelişir mi?

⁹ Can sözcüğü kimi zaman, bir insan ya da hayvanın sahip olduğu hayata da değinebilir. Bu, Mukaddes Kitabın bir kişinin ya da hayvanın canıyla ilgili yaptığı tanımı değiştirmez. Şöyle örnekleyelim: Bir kişinin yaşadığını anlatmak üzere onun hayatta olduğunu söyleriz. Aynı zamanda o kişinin hayata sahip olduğunu da söyleyebiliriz. Aynı şekilde, yaşayan kişi bir candır. Bununla birlikte, kendisi hayattayken “can”dan onun sahip olduğu bir şey olarak da söz edilebilir.

10. Can sözcüğünün, bir hayvanın ya da insanın sahip olduğu hayata değinebildiğini gösteren örnekler verin.

¹⁰ Örneğin Tanrı, Musa’ya şöyle demişti: “Senin canını arıyan adamların hepsi öldüler.” (Çıkış 4:19) Musa’nın düşmanlarının onun hayatına kastettikleri açıktı. “Can” sözcüğünün benzer kullanımları aşağıdaki ifadelerde görülebilir: “Canlarımız için çok korktuk.” (Yeşu 9:24) “Canlarını kurtarmak için kaçtılar.” (II. Kırallar 7:7) “Salih adam hayvanının canını kayırır.” (Süleymanın Meselleri 12:10) “İnsanoğlu . . . . bir çokları için canını fidye vermeğe geldi.” (Matta 20:28) “Canını tehlikeye koyarak . . . . ölüme yaklaştı.” (Filipililer 2:30) Her bir ifadede “can” sözcüğü “hayat” anlamında kullanılmıştır.a

11. “Can” sözcüğünün Mukaddes Kitaptaki kullanımı hakkında ne denebilir?

¹¹ Demek ki, Mukaddes Kitaptaki kullanımına göre “can” sözcüğü, bir kişi ya da hayvanın kendisine veya hayatına değinmektedir. Mukaddes Kitabın canla ilgili tanımı, yalındır, tutarlıdır ve insanların karmaşık felsefeleri ve boş inançlarıyla anlamı kapalı hale gelmemiştir. Peki ama ölüm anında cana ne oluyor? Bu soruyu yanıtlayabilmek için önce neden öldüğümüzü anlamalıyız.

[Dipnot]

[Sayfa 20’deki resimler]

Bunların hepsi candır