Markos İncili Canlı Bir Kayıt
HER zaman telaşlı mısın? Okumak için vaktin az mı? Buna rağmen teoloji veya felsefe tarafından sıkıntıya düşürülmeden, Mesih’in hayatı ve öğretişinin esaslarını çabukça kavramak ister misin? Başka sözlerle, az ve öz olarak Hıristiyan mesajını öğrenmek ister misin? Öyle ise, Mukaddes Kitabı aç ve Markos kitabını oku. Markos’un incili Mukaddes Kitabın sadece 21 sayfasını doldurmasına rağmen, biz bu incile neden “kitap” diyoruz? Ve neden burada diğer İncil yazarları olan Matta, Luka ve Yuhanna’dan ziyade, Markos’tan söz ediyoruz? Çünkü Markos’un İncili, dört İncilin ve “iyi haber” ile ilgili İsa Mesih’in hayat hikâyesinin en özlü ve hareket dolu olanıdır.
Markos İncilinin ruhu, 11 kere “derhal” veya “hemen” diye tercüme edilen Yunanca euthus kelimesinin kullanıldığı, ilk baptan itibaren görülür. Markos, yazılı kaydı boyunca bu kelimeyi 42 kere kullanmakla, Mesih’in faaliyetinin acillik taşıdığını ısrarla vurgular.
Bu kaydın ilk babında, İsa, Erden nehrinde kuzeni Yahya tarafından vaftiz ediliyor. 16. ile 21. ayete kadar geçen kayıt Mesih’in Galile’de yaptığı ilk va’zetme gezisinde kendisine eşlik edecek olan dört şakirdinin seçimini anlatıyor. İlk ikisi, yani balıkçı olan Simun ve kardeşi Andreas hakkında şöyle okuyoruz: “Onlar da hemen (euthus) ağlarını bırakıp onun ardınca gittiler.” Daha sonra İsa, babaları ile beraber ağlarını onaran Yakub ve Yuhanna’yı seçti ve “hemen (euthus) onları çağırdı.”—Mar. 1:10-43.
Markos’un özelliği olan hareketi belirten üslubu, 9, 10. bapta İsa’ya doğru ‘seğirten’ ve daha sonra, “koşuş”an halkın durumunun belirtilmesiyle vurgulanıyor. Genç, zengin, soru soran bir adam İsa’nın “yanına koştu ve . . . . diz çök”tü. Konuyu aynı yönden ele alan İncil yazarları (Matta, Markos ve Luka) arasında yalnız Markos, bu olaylarda koşmaktan söz ediyor.—Mar. 9:15, 25; 10:17; Matta 19:16 ve Luka 18:18 ile karşılaştır.
Markos Kimdir?
Şimdi belki Markos kimdir diye soruyorsunuz? Acaba o, değindiği olayların bir görgü tanığı mıydı? Yoksa bilgiyi başka bir kaynaktan mı aldı?
Herhalde Markos’un annesi olan Meryem, iman eden biriydi ve evini Hıristiyan toplantıları için açmıştı. Resullerin İşleri kitabından, Markos’un, kuzeni Barnabas ve Resul Pavlus’un eşliğinde misyonerlik işinde çalıştığını biliyoruz. Fakat Markos, anlattığı olayların bir çoğunun ne görgü tanığı, ne de İsa’nın bir resulü idi. Muhtemelen o, İsa’nın ele verildiği günlerde, onun bir şakirdi idi. Bazı bilginler, onu, İsa’nın tutuklanma olayında “çıplak kaç”an “bir genç” olarak tanıtıyorlar.—Res. İşl. 12:6-17, 25; 15:36-41; Mar. 14:51, 52.
Mukaddes Kitapta “Markos lâkaplı Yuhanna”dan ilk defa M. S. 44 yılında resul Petrus’un mucizevi şekilde hapishaneden kurtuluşuyla ilgili olayda söz ediliyor. Petrus, Markos’un evinde toplanan Hıristiyanlara kurtulduğunu bildirmek için, gece evin kapısını çalmıştı. (Res. İşl. 12:12, 16) Markos o gece, daha sonra, bu konuğun kendi üzerinde nasıl bir etki bırakacağını henüz fark etmemişti. Neden? Çünkü daha sonraki bir tarihte, Petrus, ilham altında yazdığı ilk mektubunda ondan, “oğlum Markos” diye söz eder; böylece aralarında çok samimi bir bağın gelişmiş olduğunu gösterir. (I. Pet. 5:13) Başka kaynaklara sahip olmakla beraber Markos’un yazdığı İncil, şüphesiz büyük oranda Petrus’un iyi tanıdığı İsa’nın hayatı ve vaizliği hakkındaki görüşlerini yansıtır. Bu nasıl kanıtlanabilir? Basit bir örnekle bu açıklanır.
MS 31 yılının Fısıh bayramından kısa bir süre sonra, İsa, 12 resulüyle beraber Galile yöresinde ikinci va’zetme gezisindeydi. İsa, kayıkla Galile Denizinin karşı sahiline geçmeye karar vermişti. Matta ve Markos’un bu hikâyeyi nasıl anlattıklarını karşılaştıralım; sonuç çok ilginçtir. İlk olarak Matta:
“Ve işte, denizde büyük bir fırtına oldu, o kadar ki, kayık dalgalarla örtüldü; İsa da uyuyordu.”—Mat. 8:24.
Bu kayıt, bir fırtınanın varlığını açıklar; buna rağmen, özellikle ayrıntıları belirtmez ve olaya canlılık katmaz. Acaba Markos bu olaya nasıl değinir?
“Büyük bir kasırga oldu, ve kayığa dalgalar saldırdı, o derece ki, artık kayık doluyordu. O [İsa] ise, kıçta olup yüzyastığı üzerinde uyuyordu.”—Mar. 4:37, 38.
Markos bu olayda yoktu. Buna rağmen olayı bu kadar canlı ve ayrıntılı şekilde nasıl sunabildi? Açıkça, kendisine bu bilgiyi aynı kayıkta olan balıkçı Petrus vermiş olmalıydı. Fırtınanın canlılıkla yansıtılmasına ve onun kayığın üzerindeki etkisine dikkat ettin mi? Ya Matta’nın kayıkta bulunmasına rağmen, denizci olmayıp bir tahsildar olduğu için “kıçta” diye bir ayrıntıya değinmemesine ne dersin? Ayrıca Petrus’un, İsa’nın, “yüzyastığı üzerinde uyu”duğunu hatırlaması, onun dikkatli gözlere ve kuvvetli bir hafızaya sahip olması gerektiğini belirtir.—Luka 8:23’e de bak.
Bazı Mukaddes Kitap bilginlerinin Markos’u, neden Petrus’un bilgisinin tercümanı olarak kabul ettiklerini anlamak kolaydır. Fakat bu, Markos’un İncilinin gerçekten Petrus’a göre İncil olarak adlandırılması gerektiği anlamına geliyor mu? Katiyen. Birçok konuda anlatılan şeyler, Petrus’un olaylara bakış açısını yansıttığına ve ayrıntılara dikkat ettiğine dair kanıt verir. Fakat nefes nefese bir durumun fikrini ileten, olayların anlatımında kullanılan canlı ve süratli konuşma dili, yani üslûp açıkça Markos’a aittir.
Göz önüne alınması gereken başka hayati bir faktör de, her yazının Tanrı tarafından ilham edilmiş olduğu ve “kitabın hiç bir peygamberliğinin hususi tefsirden olmadığı . . . . fakat insanların mukaddes Ruh (YD) tarafından sevk olunarak Allahtan söylemiş” oldukları gerçeğidir. Böylece, Petrus’un sezgili anlatımıyla ve Markos’un kısa, çabuk, hareket dolu üslubuyla uygun bir karışım meydana geldi. Gerçekten de Markos, Tanrı’nın mukaddes ruhu veya faal kuvveti tarafından rehberlik edilen veya “sevk olun”anlardan biri idi.—II. Tim. 3:16; II. Pet. 1:20, 21.
Markos Kimler İçin Yazdı?
İncil yazarlarının her birinin, değişik tür okuyucuyu düşündüğü bellidir. Matta, İbranice Mukaddes Yazılara yaptığı birçok başvurudan ve İbrahim’in resmi zürriyetini tanıtmak için İsa’nın nesebine karşı gösterdiği ilgisinden anlaşıldığı gibi, özellikle Yahudiler için yazdı. Luka, ta Âdem’e kadar inen bir zürriyet hattıyla, “faziletli Teofilos” ve milletlerin tümünün yararı için yazdı. (Luka 1:1-4; 2:14; 3:23-38) Böylece, her birinin değişik bir yazı üslûbu, vurgusu ve odak noktası var. Acaba Markos, başlıca kimler için yazdı?
Onun, Roma’dan, Romalı iman edenleri düşünerek yazmış olması mümkündür. Roma’da yaşayan Yunanca konuşan bir kimsenin gayet doğal eğilimi olan, onun kullandığı basit, yaygın Yunanca dili, Latince deyimlerle çekici bir duruma sokuluyor. Örneğin, spekulator (Yunanca, spekulatora, “muhafız asker”), pretorium (Yunanca, pretorion, . . . .“imparatorun sarayı”), ve senturio (Yunanca, kenturion, “subay” veya eski Roma’da yüzbaşı) de dahil, incilinin 18 yerinde, en azından 9 Latince kelime kullanıyor.—Mar. 6:27; 15:16, 39.
Markos’un özellikle, Yahudi olmayanlar için yazdığına dair başka bir kanıt ise, İsa’nın doğuşu veya zürriyetinden hiç söz etmemesidir. Nitekim Markos, açılış sözlerinde, hemen Vaftizci Yahya’nın vaizliğine ve Yahya’nın Maşiah hakkındaki bildirisine değinir. İsa’nın çocukluk yıllarının hikâyesiyle ilgili bir açıklamaya gerek yoktur, çünkü daha önce Matta ve Luka’nın İncillerinde, zaten ayrıntılı olarak bilgi verilmiştir. Yahudi olmayanlar için bu yazarların tanıklığı neden tekrarlansın? Bu gerçek, Matta’nın ilk İncil yazarı olduğuna dair en eski yetkili kişilerin hemfikir olmalarına rağmen, Markos’un ilk olduğunu iddia eden birçok modern Mukaddes Kitap bilgini için bir çelişki oluşturur.
Mesih’in Şahsiyeti Hakkında
Markos, Mesih’i nasıl tarif eder? Kendimizi birkaç ayette bir, başka bir yerde bulunan, çok çabuk hareket eden ve mucizeler yapan bir insanı takip etmek için uğraşmak üzere buluyoruz. İsa’yı Galile ve Yahudiye dolaylarında en azından 10 değişik yerde, 19 mucize yapan biri olarak izliyoruz. Aynı zamanda, İsa’yı şefkatli biri olarak da görmek üzere teşvik ediliyoruz. Diğer İncillerde göremediğimiz ayrıntıları bir araya getirir ve açık bir şekilde İsa’nın duygusal tutumunu gözler önüne serer. Örneğin: “Onlara dokunsun diye kendisine çocuklar getiriyorlardı; fakat şakirtler getirenleri azarladılar. İsa bunu görünce, gücenip onlara dedi: Bırakın, çocuklar bana gelsinler; . . . . Ve onları kucaklayıp ellerini üzerlerine koyarak hayır dua etti.”—Mar. 10:13, 14, 16.
Bu sahneyi zihninde canlandırabiliyor musun? “Çocuklar görünsünler fakat duyulmasınlar” ifadesini kaç kere kullandık veya duyduk! İsa’nın şakirtleri de aynı tutumu gösteriyorlardı. Efendi nasıl bir tepki göstermişti? O, “gücen”di. Buna görgü tanığı olan Petrus da, İsa’nın adil, duygusal tepkisini herhalde hatırlamış olmalıdır. O zaman İsa Şöyle dedi: “Bırakın, çocuklar bana gelsinler; onlara mani olmayın.” Markos, burada, Matta ve Luka’nın değinmediği noktaya çok insancıl bir üslupla değiniyor. Markos onları kucakladı diye yazıyor; böylece bir ayrıntıya dikkati çekmek için, sanki resmi yakın plana alan bir objektifi kullanıyormuş gibi hareket ediyor. Bu olayda da canlılık ve hareketi bir arada görüyoruz. Petrus’un insancıl ve merhametli görüşünde, gerçekten İsa’yı görüyoruz. Mukaddes ruhun, Markos’u olaylara renk ve canlılık katmak üzere etkilemiş olduğundan dolayı sevinç duyuyoruz.
Eğer sen Mukaddes Kitapla veya hakiki Hıristiyanlıkla ilk defa ilgileniyorsan, faal biri olan İsa Mesih’in bu canlandırıcı ve etkileyici “iyi haber”le ilgili kaydını okumakla başlarsan, iyi edersin. Bir veya iki saat boyunca kendini dünya ile onun dikkati dağıtan şeylerinden geri çek. Markos’un heyecan verici “Allahın Oğlu, İsa Mesih’in İncilinin başlangıcı” diye sözünü ettiği İsa’nın hayat hikâyesiyle ilgilen. (Mar. 1:1) Ve bunu neden “hemen” veya “derhal” yapmayasın!