Haçın Hıristiyanlar İçin Ne Anlamı Var?

“ONU bana annem verdi.” “O bir erkek olduğumu ispat eder.” “Onu bir süs olarak takarım.” “Onu takmazsam kendimi rahat hissetmem.” “O beni kötülükten korur.” “Sadece zincire takılan bir şey.”

Haçı niye taktıkları sorulan birkaç kişi, bu şekilde cevap verdi. Her ne kadar herkes dini bağlılıktan dolayı bunu yapmıyorsa da, dünyanın bazı yerlerinde haç takmak oldukça modadır. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinde bile gençlerin onu taktığı görülmüştür. Birçok kişi haça derin dinsel bir anlam veriyor, zira bir gencin de basit olarak söylediği gibi, “o kutsaldır.”

Fakat bir Hıristiyan’ın haç takması gerçekten yerinde bir davranış mıdır? Acaba Mesih’in ölüm şeklini tam olarak tarif ediyor mu? Ve onu bir süs olarak takmanın bazı sakıncaları var mıdır? Bunu anlamak için, önce haçın kökenine bir göz atalım.

HIRİSTİYANLIĞIN SEMBOLÜ MÜDÜR?

Belki haçı ilk kullananların Hıristiyanlar oldukları sanısına kapılabilirsin. Fakat The Encyclopedia Americana, “bunun, Hindistan ve Çin’de, hem Hindu hem de Buda dininde olanlar tarafından aynı zamanda Persler, Süryaniler ve Babilliler tarafından da eski zamanlarda” kullanıldığından söz etmektedir. Benzer şekilde, (1969 baskısı) haçın, “Hıristiyan çağından çok önce, din ve mistisizmin bir sembolü” olduğunu söylemektedir.

Gerçekten ilk Hıristiyanların tapınmalarında haç kullandıklarına dair hiçbir delil yoktur. Hıristiyanlığın ilk çağlarında, haçı kullananlar putperest Romalılardı! The Companion Bible şunları söyler: “Haçlar, Babillilerin güneş tanrısının sembolü olarak kullanılıyordu . . . . ve ilk olarak M.Ö. 100-44’te Julius Sezar’ın bastırdığı gümüş parada görülmekte ve daha sonra, M.Ö. 20’de Julius Sezar’ın Veliahtı (Kayser Augustus) tarafından bastırılan bir akçede de görülmektedir.” Roma doğa tanrısı Baküs bazen birkaç tane haçı olan bir saç kurdelesiyle temsil edilmiştir.

O halde haç, nasıl Hıristiyan âleminin sembolü oldu?

KONSTANTİN VE HAÇ

M.S. 312’de, Kral Konstantin, şimdi Fransa ve İngiltere olarak bilinen yerde hüküm sürerken, İtalya’daki kayınbiraderi Maxentius’a karşı savaşa girişti. Yolda giderken, üzerinde “bununla fethet” anlamına gelen “Hoc Vince” sözleri olan bir haçla ilgili sözde bir rüyet gördü. Konstantin, zaferinden sonra haçı ordularının sancağı olarak kabul etti. Hıristiyanlık daha sonra Roma İmparatorluğunun devlet dini olunca, haç da kilisenin sembolü oldu.

Fakat Konstantin gerçekten böyle bir rüyet gördü mü? Bu efsane ile ilgili kayıtlar, genellikle dolaylı olarak anlatılmıştır ve çelişki doludur. Açıkçası, Tanrısal bir vahiy için Konstantin’den daha layık olmayan birisini bulmak zor olurdu. Rivayete dayanan bu olay sırasında o güneş tanrısının gayretli bir tapıcısıydı. Konstantin, pazar gününü güneş tapınmasına vakfetmişti. Hıristiyanlığa çevrilmesinden sonra, gerçekten adil prensiplere bağlı kaldığına dair yeterli delil gösterilemez. Cinayet, dalavere ve siyasal hırs, hayatında egemen etkenlerdir. Konstantin için, Hıristiyanlığın parçalanmış bir imparatorluğu birleştirmek için kullanılan siyasal bir araçtan başka birşey olmadığı anlaşılır.

Ayrıca, Konstantin’in “gördüğü” haçın, gerçekten Mesih’in üzerinde öldürüldüğü aracı temsil ettiğine dair pek az delil vardır. Sonradan Konstantin tarafından bastırılan paralar üzerinde X şeklindeki bir haçın üstünde “P” harfi vardır. (Resme bakın.) W. E. Vine tarafından An Expository Dictionary of New Testament Words şunları söyler: “Konstantin’in Hıristiyan inancını savunmasına sevk eden şey, rüyetteki Chi veya X ise, o harf [Yunanca’da] ‘Mesih’ kelimesinin baş harfidir” ve bir idam aleti olan “Haç” ile hiçbir ilgisi yoktur.” Nitekim, haçın bu şekli, güneş tanrısı için kullanılan putperest sembolün hemen hemen aynısıdır.

O halde haç, neden “Hıristiyanlar” tarafından bu kadar kolayca kabul edildi? Vine’in Dictionary’si şöyle devam eder: “M.S. 3. yüzyılın ortasına kadar, kiliseler, Hıristiyan inancının belirli doktrinlerini ya terk ettiler, ya da yozlaştırdılar. İrtidat eden kilisenin prestijini artırmak için, putperestler, imanla yenilenmeden, kiliselere kabul edilip büyük oranda putperest işaret ve sembolleri korumalarına izin verildi. Böylece, Tau veya T harfi, en sık kullanılan tarzda çapraz kısım indirilmiş olarak, Mesih’in haçını temsil etmek için benimsendi.”

HAÇIN GELİŞİMİ

Haçın, zamanımızda saygı uyandıran bir araç haline gelmesine neden olan acaba Mesih’e duyulan sevgi midir? The Encyclopedia of Religion and Ethics şunları söyler: “4. yüzyılın gelmesiyle, sihirbazlığa karşı duyulan inanç, belirgin biçimde kiliseye yerleşmeye başladı.” Bir muskayı kullanmada olduğu gibi, sadece haç çıkarmanın, “cinlere karşı bir korunma ve tüm hastalıkların çaresi” olduğuna inanıldı. Günümüze kadar, haçın batıl inançlarla birlikte kullanılması devam etmektedir.

Yıllar boyu, haçın 400 farklı şekli gelişti. Başlangıçta bizzat Mesih tasvir edilmemişti. Daha çok, üzerinde mücevher olan ve bir haç tutan genç birisi tasvir edilmişti. Sonra, buna bir kuzu katıldı. M.S. 691 yılında ise, Trullo’daki konsey, bir kuzu yerine, haçın üzerinde genç bir erkeğin göğsünü gösteren bir haçın kullanımını resmen sundu. Zamanla bu, Mesih’in bedenini temsil eden bir haça dönüştürüldü.

MESİH BİR HAÇ ÜZERİNDE Mİ ÖLDÜ?

Bir kimse şöyle bir soru sorabilir: ‘Fakat Mukaddes Kitap Mesih’in gerçekten bir haç üzerinde öldüğünü öğretmez mi?’ Buna cevap vermek için, Mesih’in ölümüne neden olan aracı araştırmak üzere, Mukaddes Kitap yazarlarının kullandıkları iki Yunanca sözcüğün ne anlamda kullanıldığına bakmamız gerek: Stavros ve ksülon.

The International Standard Bible Encyclopedia (1979) “Haç” başlığı altında şunları söyler: “Yunanca stavros sözcüğü toprağa sabit olarak çakılan odundan dikey bir direk demektir. . . . Bunlar, evin etrafında siper veya koruyucu bir çit oluşturmak için sıra halinde yan yana toprağa çakılırdı veya kanunu ağır şekilde ihlal edenlerin, üzerinde ölmek üzere alenen asıldıkları veya zaten öldürülmüşlerse, cesetlerinin şerefsiz kılınması için kullanılan işkence aletiydi.”

Romalılar, Latince’de crux (kruks) olarak bilinen bir idam aracı kullanırlardı. Mukaddes Kitap Latince’ye tercüme edilirken, stavros sözcüğünün bir tercümesi olarak crux sözcüğü kullanıldı. Latince’de crux ve İngilizce’de cross sözcükleri birbirine benzediği için, çoğu kişi yanlışlıkla, crux’un çapraz parçalardan oluşan bir direği kastettiğini sanmışlardır. Fakat The İmperial Bible Dictionary şunları söyler: “Romalılar arasında bile, (haç için kullanılan) crux’un aslen dikey bir direk olduğu anlaşılıyor ve bu, her zaman onun daha belirgin kısmı olarak kalmıştır.”

The Non-Christian Cross (Hıristiyan Olmayan Haç) kitabı şunları ekler: “İsa’nın durumunda kullanılan stavros’un basit bir stavros’tan [sırık veya direk] başka bir şey olduğuna dair asıl Yunanca’da Yeni Ahit’i teşkil eden çeşitli yazıların hiçbirinde dolaylı bir delil olarak bile kullanılan hiçbir cümle yoktur; ayrıca o, tek bir tahta parçasından değil, haç şeklinde birbirine çivilenmiş iki tahtadan oluşan bir şey olamazdı.” Mesih, crux simplex olarak bilinen (stavros) crux’un bir çeşidine çivilenmiş olabilirdi. 16. yüzyıla ait Roma Katolik bilgini Justus Lipsius tarafından bu şekilde bir direk tasvir edilmiştir.

Ya diğer Yunanca sözcük olan ksülon için ne söylenebilir? Bu sözcük, Yunanca Septuaginta tercümesinde Ezra 6:11’de geçmektedir. Orada şöyle okuyoruz: “Ve emrettim ki, bu fermanı ihlal eden her adamın evinden bir direk çıkarılsın, ve onun üzerine kaldırılıp asılsın, ve bundan dolayı evi gübrelik edilsin.” Burada söz konusu olan şeyin tek bir kiriş veya “direk” olduğu açıkça bellidir.

Hıristiyan Yunanca Yazıların (Yeni Ahit) birçok mütercimi, Petrus’un, Resullerin İşleri 5:30’daki sözlerini şu şekilde tercüme ederler: “Sizin direğe asarak öldürdüğünüz İsayı atalarımızın Allahı kıyam ettirdi [veya King James Version, New International Version, The Jerusalem Bible ve Revised Standard Version’a göre “ağaca asarak.”] Ayrıca, Resullerin İşleri 10:39; 13:29; Galatyalılar 3:14 ve I. Petrus 2:24 ayetlerindeki ksülon sözcüğünün Türkçe Kitabı Mukaddes’te nasıl tercüme edildiğine bakmak isteyebilirsiniz.

GÖRÜNÜŞLE DEĞİL İMANLA YÜRÜYORUZ

Mesih’in gerçekten bir direk üzerinde öldüğüne dair delillere değindikten sonra bazıları, hâlâ bir haç takmanın yanlış bir şey olduğunu görmüyorlar, “O, sadece bir süstür” diye iddia ediyorlar.

Tarih boyunca haçın nasıl kullanıldığını hatırlayalım. O, putperest tapınma ve batıl inanç için kullanılan bir nesneydi. Haçı sadece süs olarak takmak bile, resul Pavlus’un, I. Korintoslular 10:14’teki şu sözleriyle bağdaştırılabilir mi: “Bundan dolayı, sevgililerim, putperestlikten kaçın.”

Ya, bugün gerçek Hıristiyanlar için ne söylenebilir? Onlar da Mukaddes Kitabın öğüdüne uygun olarak, kendilerini putlardan korumak gereğinin farkında olmalıdırlar. (I. Yuhanna 5:21) Dolayısıyla, haçın uygun bir süs olmadığını bilirler. Onlar, Pavlus’un şu sözlerini hatırlarlar: “Ağaç üzerine her asılan lanetlidir.” Onlar, Mesih’i, tahtına oturtulmuş izzetli bir kral olarak düşünmeyi tercih ederler!—Galatyalılar 3:14; Vahiy 6:2.

Her ne kadar hakiki Hıristiyanlar haç takmazlarsa da, Mesih’in kendileri için öldüğünü takdir ederler. Onlar, Mesih’in kurbanının “Allahın kudreti”nin ve ebedi sevgisinin harikulade bir gösterişi olduğunu bilirler. (I. Korintoslular 1:18; Yuhanna 3:16) Onların, sevgi Tanrısına tapınmalarına yardım eden bir haç gibi, hiçbir maddi nesneye ihtiyaçları yoktur. Zira, Pavlus’un da nasihat ettiği gibi onlar, “görünüşle değil, imanla yürü”mektedirler.—II. Korintoslular 5:7.

[Sayfa 26’daki resim]

Haç, yüzyıllar boyu birçok şekil ve biçimler almıştır

[Sayfa 28’deki pasaj]

“Ve Yahudilerin memleketinde ve Yeruşalimde yaptığı bütün şeylere biz şahitleriz; ve onu ağaca asıp öldürdüler.” “Mesih bizim uğrumuza lanet olmuş olarak bizi şeriatin lanetinden kurtardı; çünkü yazılmıştır: ‘Ağaç üzerine her asılan lanetlidir.’”—Resullerin İşleri 10:39; Galatyalılar 3:14.