Seder’den Kurtuluşa

“Kurtuluş kâsesini alayım, ve RABBİN (Yehova’nın) ismini çağırayım.”—MEZMUR 116:13.

1. Hangi eski ve çok beğenilen ilahi, geleceğini etkileyebilir?

SENİN için uzun ve mutlu bir gelecekten söz eden bir şarkıdan hoşlanır mıydın? Bu, çok eski ve beğenilen bir ilahidir. Aslında anlam dolu bu ilahiyi anlayıp ondan zevk alabilmek üzere birçok kişiden çok daha iyi bir durumdasın. Yahudiler buna Hallel (Hamt) ismini verirler. 113’ten, 118’e kadar olan mezmurlarda dile getirilen bu ilahi, bizi “Halleluya” veya “Yah’a hamdedin” demeye teşvik ediyor.

2. Bu ilahi nasıl kullanılırdı ve bunun, Seder’le nasıl bir bağlantısı vardır?

² Yahudiler, Hallel’i, Fısıh bayramını kutlarken söylerlerdi. Bu ilahi herhalde, Tanrı’nın, hayvanların kurban edildiği bir mabede sahip olduğu zamana rastlar. Bugün ise, bu, Yahudi evlerinde Fısıh’ın kutlandığı ve Seder denilen yemeğin yendiği sırada söylenir. Fakat kendi Sederlerinde bu ilahiyi söyleyenler arasından pek az kişi Mezmur 116:13’teki şu sözlerin gerçek önemini fark eder: “Kurtuluş kâsesini alayım, ve RABBİN (Yehova’nın) ismini çağırayım.” Fakat acaba kurtuluş neden Fısıh’a bağlıdır ve senin kurtuluşun da buna bağlı olabilir mi?

Fısıh—Kurtuluş Bayramı

3. Seder’in aslı nedir?

³ İsraillilerin, Mısır’da zalim bir Firavun’un yönetimi altında köle olduklarını hatırlayalım. Sonunda Yehova, Kendi kavmini özgürlüğe kavuşturmak üzere Musa’yı görevlendirdi. Tanrı, Mısır’ın üzerine dokuz bela getirdikten sonra, Musa, onuncu belayı bildirdi. Buna göre Yehova, Mısırlı her ailenin ilkdoğanını vuracaktı. (Çıkış 11:1-10) Fakat İsrailliler, bu beladan korunacaklardı. Ne şekilde? Onlar, bir kuzuyu boğazlayıp kanını evlerinin kapı süvelerine ve üst eşiğin üzerine sürecekler ve evden çıkmayıp kuzu, mayasız ekmek ve acı ottan oluşan yemeği yiyeceklerdi. Bu Seder boyunca, Tanrı, onların ilkdoğanlarını vurmadan “üzerlerinden geçecekti.”—Çıkış 12:1-13.

4, 5. Birçokları için Fısıh nasıl bir kurtuluş oldu? (Mezmur 106:7-10)

⁴ Onuncu ve son belanın yarattığı etkiyle Firavun, Musa’ya şunları söyledi: “Kalkın, hem siz hem de İsrail oğulları, kavmımın içinden çıkın; ve gidin, söylediğiniz gibi RABBE (Yehova’ya) ibadet edin.” (Çıkış 12:29-32) İbraniler, onlara yakınlık duyanlardan oluşan “karışık çok halk”la birlikte oradan ayrıldıktan sonra, Firavun fikrini değiştirdi ve peşlerine düştü. O zaman Tanrı, kavmini Kızıl Deniz’den geçirerek mucizevi bir şekilde kurtulmalarına yardım etti. Fakat onları kovalayan Firavun ile ordusu boğularak yok oldu.—Çıkış 12:38; 14:5-28; Mezmur 78:51-53; 136:13-15.

⁵ Kızıl Deniz’in kıyısında Musa, İsraillilere şunları söyledi: “Korkmayın, rahat durun, ve bugün RABBİN sizin için yapacağı kurtarışı görün.” Daha sonra onlar şöyle terennüm ettiler: “RAB (Yah) kuvvetim ve mezmurumdur; O bana kurtuluş oldu; O benim Allahımdır, ve ona hamdedeceğim.” (Çıkış 14:13; 15:2) Gerçekten, İsrail’in hem on beladan, hem de Kızıl Deniz’den sağ çıkması, onlar için bir kurtuluş olmuştu. Böylece mezmur yazarı, yerinde olarak Yehova’dan: “Yeryüzünde kurtuluşlar yapan odur” diye söz edebildi.—Mezmur 68:6, 20; 74:12-14; 78:12, 13, 22.

6, 7. Fısıh, neden kuruldu, fakat şimdi neden, ilk Fısıh’tan değişik şekilde kutlanıyor?

⁶ İbraniler, Fısıh’ı bir kurtuluşu anmak için kutlamalıydı. Tanrı şunları söylemişti: “Ve bugün sizin için anılma günü olacak, onu RABBE (Yehova’ya) bayram tutacaksınız; nesillerinizce ebedî kanun olarak onu bayram tutacaksınız.” (Çıkış 12:14) Her Fısıh yemeğinde veya Seder’de, baba, kendi ailesine bu kurtuluşu hatırlatmalıydı. Yehova şu emri de vermişti: “Size oğullarınız: Sizin için bu hizmet nedir? diyecekleri zaman: Bu, Mısırlıları vurduğu zaman, Mısırda İsrail oğullarının evleri üzerinden geçip evlerimizi kurtaran RABBİN (Yehova’nın) fısıh kurbanıdır, diyeceksiniz.”—Çıkış 12:25-27.

⁷ Yahudilerin, bugüne kadar Fısıh Seder’ini kutlamaları, bu olayın tarihsel gerçekliğini doğrular. Fakat, onların bazı uygulamaları, Tanrı’nın verdiği emirlere uymaz. The Original of the Seder (Seder’in Kökeni) şunları söyler: “Mukaddes Kitap’ta, Fısıh ve Mayasız Ekmek bayramı hakkında ayrıntılı müzakereler bulunur; fakat bu açıklamalar, bu bayramın daha sonraki kutlama şekliyle pek uyumlu değildir. Mukaddes Kitap, Fısıh ile ilgili tören usulünde dikkati özellikle kurban üzerine çeker; fakat Mukaddes Kitabın yazılmasından sonraki zamana ait kitaplarda bu, artık temel bir yer tutmaz.” Bunun önemli bir nedeni, Yahudilerin, artık hayvan kurbanları sunacak bir mabede sahip olmamasıdır.

8. Fısıh’a önem vermek için hangi özel nedene sahibiz?

⁸ İsa’nın takipçileri, Tanrı’nın, İsrail’e verdiği tüm bayramları inceleyerek yarar sağlayabilirler. Fakat şimdi, Fısıh’ın bazı özelliklerine dikkat etmemiz gerekiyor. İsa, bir Yahudi olarak Fısıh’ı kutladı. Kutladığı son Fısıh’ta İsa, takipçileri için yegâne Tanrısal kutlama olan Rabbin Akşam Yemeğini veya kendi ölümünün anılmasını kurdu. Böylece bu Hıristiyan kutlaması, Fısıh ile bağlantılıdır.

Bir Fısıh Kuzusundan Daha Önemli!

9, 10. Fısıh kuzusu nasıl özel veya eşsiz bir kurbandı?

⁹ İbraniler 10:1 “şeriat (kanun) gelecek iyi şeylerin . . . . gölgesi”dir der. Cyclopoedia of Biblical, Theological, and Eclesiastical Literature şöyle demektedir: “Kanunda yer alan ve gelecek iyi şeylerin herhangi diğer gölgesi, Fısıh bayramıyla kıyaslanamaz.” İlginç olarak Fısıh kuzusunun, Tanrı’nın önce ilk doğanları ve sonra da tüm İbranileri kurtararak nasıl Mısır’dan çıkardığını hatırlatan kutlamada kullanılmasından daha önemli bir anlamı vardı.

¹⁰ Kuzu, birçok yönden eşsizdi. Örneğin, Musa Kanununda, kurban edilen hayvanların çoğu, kişisel günah veya suçlarla ilgili olup, tek bir kişi tarafından sunulur ve hayvanların bazı kısımları mezbah üzerinde yakılırdı. (Levililer 4:22-35) “RABBİN selamet” takdimesi olarak sunulan kurbanların bazı kısımları ise, töreni yöneten kâhine veya diğer kâhinlere verilirdi. (Levililer 7:11-38) Fakat Fısıh kuzusu, mezbah üzerinde sunulmazdı; bir insan topluluğu, genellikle bir aile tarafından sunulup, onlar tarafından da yenirdi.—Çıkış 12:4, 8-11.

11. Yehova’nın, Fısıh kuzusu hakkındaki görüşü neydi ve bu, neyi önceden belirtiyordu? (Sayılar 9:13)

¹¹ Yehova, Fısıh kuzusuna o kadar değer vermişti ki, onu, “kurbanım” diye adlandırdı. (Çıkış 23:18; 34:25) Mukaddes Yazıların yorumcuları, “Fısıh kuzusunun, Yehova’nın fevkalade bir kurbanlığı” olduğunu söylediler. Bu kuzu, kesin olarak öncelikle İsa’nın kurbanlığına işaret ediyor veya onu belirtiyordu. Resul Pavlus da İsa’dan “fıshımız olan Mesih” diye söz eder. (I. Korintoslular 5:7) İsa’dan, “Allah kuzusu” ve “Boğazlanmış Kuzu” olarak söz edilir.—Yuhanna 1:29; Vahiy 5:12; Resullerin İşleri 8:32.

Hayat Kurtaran Kan

12. İlk Fısıh’ta kuzunun kanı nasıl bir rol oynadı?

¹² Mısır’da kuzunun kanı kurtuluş için bir temel oluşturdu. İlk doğanları öldürdüğü zaman, Yehova’nın meleği, kapı süvelerine kan sürülmüş olan evlerin üzerinden geçti. Bundan başka, İbraniler, kendi ilk doğanlarını kaybetmediklerinden ağlamaları gerekmedi; böylece onlar, Kızıl Deniz’i geçerek özgürlüğe doğru yürüyebilirlerdi.

13, 14. İsa’nın kanı, nasıl hayat kurtarır ve kurtuluş için neden zorunludur?

¹³ Bugün kan,—İsa’nın döktüğü kan—yine bir kurtuluşla bağlantılıdır. MS 32 yılında “Yahudilerin Fısıh bayramı yakın” olduğu zaman, İsa büyük bir dinleyici kitlesine şunları söyledi: “Benim etimi yiyip kanımı içenin ebedî hayatı vardır; ben de onu son günde kıyam ettireceğim. Çünkü benim etim hakikî yiyecek, ve kanım hakikî içecektir.” (Yuhanna 6:4, 54, 55) Onu dinleyen tüm Yahudiler, yakın olan Fısıh’ı ve Mısır’da kanı dökülen kuzuyu hatırlamışlardı.

¹⁴ İsa, o sırada Rabbin Akşam Yemeğinde kullanılan sembollerden söz etmedi. İsa’nın takipçileri için kurulacak yeni kutlama, bundan ancak bir yıl sonra başlayacaktı. Böylece, MS 32 yılında İsa’nın sözlerini işiten resuller dahi, bunu bilmiyorlardı. Yine de İsa, kanının, ebedi kurtuluş için zorunlu olduğunu belirtiyordu. Daha sonra Pavlus, şu açıklamayı yaptı: “Onda kendi kanı ile kurtuluşa, suçlarımızın affine malikiz.” (Efesoslular 1:8) Ancak, İsa’nın kanına dayanan af sayesinde ebediyen yaşayabiliriz.

Hangi Kurtuluş ve Nerede?

15. Mısır’da yaşayan İbraniler için hangi kurtuluş ve imtiyazlar vardı; fakat nasıl bir hayat söz konusu değildi? (I. Korintoslular 10:1-5)

¹⁵ Eski Mısır’da, ancak kısıtlı bir kurtuluş söz konusuydu. Mısır’dan çıkanlardan hiçbiri, daha sonra kendisine sonsuz hayat verilmesini beklemiyordu. Tanrı, Levilileri, kavme kahinler olmak üzere tayin etti ve Yahuda sıptından bazıları da kral oldu. Fakat bunların tümü de zamanla öldü. (Resullerin İşleri 2:29; İbraniler 7:11, 23, 27) İsrail’le birlikte Mısır’dan çıkan “bütün karışık halk” da, bu imtiyazlara sahip olmamasına rağmen, İbranilerle birlikte Vaat Edilen Diyara ulaşmayı ve Yehova Tanrı’ya tapınarak yaşamayı ümit ediyordu. Bununla birlikte, Yehova’nın, Hıristiyanlık öncesi hizmetçileri, vakti gelince, Tanrı’nın, insanlık için amaçladığı yeryüzünde, sonsuza dek yaşamayı ümit etmeleri için sağlam temellere sahiptiler. Bu, İsa’nın Yuhanna 6:54’teki vaadiyle uyum içindedir.

16. Tanrı’nın eski hizmetçileri, ne tür bir kurtuluşu ümit edebilirlerdi?

¹⁶ Tanrı, eski hizmetçilerinden bazılarını kullanarak, yeryüzünü doğru olanların ebediyen yaşaması için yarattığını coşkulu sözlerle yazmalarını sağladı. (Mezmur 37:9-11; Süleymanın Meselleri 2:21, 22; İşaya 45:18) Fakat, hakiki tapıcılar öldükleri halde, böyle bir kurtuluşu nasıl elde edebilirlerdi? Tanrı’nın, onları yeryüzünde yeniden hayata getirmesiyle. Örneğin, Eyub, hatırlanıp tekrar hayata getirileceğiyle ilgili ümidini dile getirmişti. (Eyub 14:13-15; Daniel 12:13) Kurtuluşun bir şeklinin de yeryüzünde ebedi hayat olduğu açıkça bellidir.—Matta 11:11.

17. Mukaddes Kitap, başka kimlerin de ne tür bir kurtuluşa sahip olacaklarını bildiriyor?

¹⁷ Mukaddes Kitap, İsa’nın diriltildikten sonra göğe alınmasında olduğu gibi, gökte yaşamakla ilgili bir kurtuluştan da söz eder: “Kendisi göke gitmiş, melekler ve hükûmetler ve kudretler ona tâbi kılınmış olarak Allahın sağındadır.” (I. Petrus 3:18, 22; Efesoslular 1:20-22; İbraniler 9:24) Fakat İsa, göğe alınan tek kişi değildir. Tanrı, aynı zamanda yeryüzünden, nispeten az sayıda bazı kişileri de göğe almaya karar verdi. İsa, resullerine şunları söyledi: “Babamın evinde çok meskenler vardır . . . . size yer hazırlamağa gidiyorum. Ve gidip yer hazırlarsam, siz de benim olduğum yerde olasınız diye gelip sizi kendi yanıma alacağım.”—Yuhanna 14:2, 3.

18. Semavi hayatla ilgili yeni bir kurtuluşu müzakere etmek için şimdi hangi nedene sahibiz?

¹⁸ İsa ile birlikte semavi bir hayat için kurtuluşun, ilk Fısıh ile ilgili kısıtlı kurtuluştan daha yüce olduğuna şüphe yoktur. (II. Timoteos 2:10) İsa, geçerli son Seder veya Fısıh yemeğinde, takipçilerinin dikkatini semavi hayatla ilgili yeni bir kurtuluşa çeken bir kutlama kurdu. Resullerine şunları söyledi: “Bunu benim anılmam için yapın.” (Luka 22:19) İsa’nın takipçilerinin bunu ne şekilde kutlayacaklarını incelemeden önce, bunun ne zaman yapılması gerektiğini görelim.

“Tayin Edilmiş” Bir Zaman

19. Fısıh ile Rabbin Akşam Yemeği arasında yakın bir ilişki kurmak neden mantıklıdır?

¹⁹ İsa, “ben elem çekmezden önce bu Fıshı sizinle beraber yemeği çok arzuladım” demişti. (Luka 22:15) Sonra da takipçilerinin, kendi ölümünü anmaları için tutmaları gereken Rabbin Akşam Yemeğini kurdu. (Luka 22:19, 20) Fısıh, yılda bir kez kutlanırdı. Böylece Rabbin Akşam Yemeğinin de yılda bir kez kutlanması mantıklıdır. Ne zaman kutlanmalı? İlkbaharda, çünkü bu kutlamanın Fısıh zamanında yer alması da mantıklıdır. Ancak bu, her zaman, İsa’nın öldürüldüğü cuma günü değil, (Yahudi takvimine göre) 14 Nisan gününde kutlanmalıdır.

20. Yehova’nın Şahitleri neden (Yahudi takvimine göre) 14 Nisan ile ilgileniyorlar?

²⁰ Bu nedenle şu sözleri yazarken Pavlus (Yahudi takvimine göre) 14 Nisan’ı düşünüyordu: “Bu ekmeği her yediğiniz ve kâseyi içtiğiniz zaman, kendisi gelinciye kadar Rabbin ölümünü ilân edersiniz.” (I. Korintoslular 11:26) Sonraki iki yüz yıl boyunca birçok Hıristiyan, Latince’de on dördüncü anlamına gelen Kuartodesimanlara yani 14 Nisan’a sadık kaldı. M’Clintock and Strong şu açıklamayı yapar: “Yakın Doğu’nun kiliselerinde Rabbin ölümü, tüm eski Kiliseye göre haça gerildiği tarih olan (Yahudi takvimine göre) Nisan ayının 14. gününde kutlanırdı.” Bugün, Yehova’nın Şahitleri, Rabbin Akşam Yemeğini her yıl (Yahudi takvimine göre) 14 Nisan’a rastlayan günde kutlarlar. Fakat bazıları, bunun, bazen Yahudilerin Fısıhlarını kutladıkları tarihten farklı bir tarih olduğunu fark ettiler. Neden?

21. Fısıh kuzusu ne zaman kurban edilmeliydi, fakat Yahudiler bunu nasıl kutlarlar?

²¹ İbraniler için bir gün, güneş batışından (yaklaşık olarak saat 18’den) sonra başlar ve ertesi günün güneş batışında biterdi. Tanrı, Fısıh kuzusunun “akşam üstü” 14 Nisan’da boğazlanmasını emretmişti. (Çıkış 12:6) Bu, ne zaman olacaktı? Çağdaş Yahudiler, kuzunun 14 Nisan gününün akşamına doğru, güneşin batmaya başladığı zaman (yaklaşık saat 15’te) ile güneşin tam battığı zaman arasında boğazlanması gerektiğini ileri süren hahamların görüşünü benimsemişlerdi. Sonuç olarak, onlar, Sederlerini güneş batışından sonra, yani aslında 15 Nisan günü başlarken kutlarlar.—Markos 1:32.

22. Rabbin Akşam Yemeğinin tarihi, Yahudilerin Fısıhlarını kutladıkları tarihten neden bazen farklıdır? (Markos 14:17; Yuhanna 13:30)

²² Biz, bu ifadeyi önemli nedenlerden dolayı değişik bir şekilde anlıyoruz. Tesniye 16:6’da İsraillilere açıkça şunlar söylendi: “Fıshı . . . . akşamlayın güneş battığı zaman . . . . kurban edeceksin.” (Yahudi Tanakh Tercümesi) Bu, “akşam üstü” ifadesinin (14 Nisan gününün başladığı) akşam güneşin batışından, alaca karanlığa kadar geçen vakti kapsadığını gösterir. Eski Karait Yahudilera ve bugüne kadar Samiriyelilerb bunu bu şekilde anladılar. Fısıh kuzusunun 15 Nisan değil, “tayin edilmiş” zamanda, yani 14 Nisan’da boğazlanıp yenmesi, Anma Yemeği tarihinin bazen Yahudilerin kutlama tarihinden farklı olmasının nedenlerinden biridir.—Sayılar 9:2-5.

23. Yahudi takvimine neden ek aylar ilave edilir ve çağdaş Yahudiler bunu nasıl uyguluyor?

²³ Bizim kutlama tarihimizin, Yahudilerin tarihinden değişik olmasının bir başka nedeni de, onların önceden saptanan bir tarih kullanmasından ileri gelir. Bu sistem, MS dördüncü yüzyıldan önce kullanılmamaktaydı. Bu takvim sayesinde, onlar, on yıllar veya yüzyıllar önce 1 Nisan ve başka bayramların tarihlerini saptayabilirler. Bundan başka, eski ay takviminin, mevsimlere uyabilmesi için ay takvimine bazen bir 13. ayın eklenmesi gerekmekteydi. Şimdiki Yahudi takvimi, bu ayı, belirlenmiş zamanlarda, yani 19 yıllık dönem içinde: 3, 6, 8, 11, 14, 17 ve 19. yıllarda ekler.

24, 25. (a) İsa’nın günlerinde aylar ve ek ayların gerekli olup olmadığı ne şekilde saptanırdı? (b) Rabbin Akşam Yemeğinin tarihi Yehova’nın Şahitleri tarafından nasıl belirlenir?

²⁴ Oysa, Emil Schürer şunları söylüyor: “İsa’nın zamanında Yahudilerin henüz belirli bir takvimi yoktu, fakat sadece tecrübe yöntemiyle, her yeni ayı, yeni Ayın doğuşunda başlatırlardı; bu, daima gözleme dayanarak yapılırdı.” Ve gerektiği zaman bir ay eklenirdi. “Yılın sonuna doğru Fısıh’ın ilkbahar noktasından, yani 21 Mart’tan önceye rastlayacağını fark edince, Nisan’dan önce araya bir ay ekleneceğini bilirlerdi.” (The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ—İsa Mesih’in Zamanında Yahudi Kavminin Tarihi, 1. Cilt) İlave edilen bu ay, keyfi değil, doğal olarak eklenirdi.

²⁵ Yehova’nın Şahitlerinin Yönetim Kurulu, Rabbin Akşam Yemeği tarihini eski yönteme dayanarak saptar. 1 Nisan (Yahudi takvimine göre) günü, Kudüs’te güneş batışında, ilkbahar noktasına (ekinoksuna) en yakın düşen yeni Ay’ın görüldüğü güne göre saptanır. O günden itibaren 14 gün sayarak 14 Nisan’a varılır ve bu, genellikle Dolunay gününe rastlar. Mukaddes Kitaba dayanan bu yöntem sayesinde, Yehova’nın Şahitleri 1991 yılında Anma Yemeğini dünya çapında 30 Mart’ta güneş battıktan sonra kutlayacak.

26. Rabbin Akşam Yemeğiyle ilgili başka hangi ayrıntılar dikkatimize sunulmuştur?

²⁶ Bu tarih (Yahudi takvimine göre) 14 Nisan’a İsa’nın kutladığı son geçerli Fısıh’ın gününe uygun düşer. Fakat, Anma Yemeği, Yahudi Sederinin kutlanma nedeni olan kurtuluştan daha önemli bir gerçeği belirtir. Rabbin Akşam Yemeğinde nelerin yer aldığını, anlamının ne olduğunu ve kurtuluşumuzun nasıl buna bağlı olduğunu hepimizin anlaması gerekir.

[Dipnotlar]

Nasıl Cevap Verirsin?

◻ Yerinde olarak Fısıh neden kurtuluşla bağlantılıdır?

◻ İsa’nın kurbanlığı, nasıl Fısıh kuzusunun yaptığından daha çok şey başarabilir?

◻ Hangi kurtuluş, İsa’nın sayesinde elde edilebilir?

◻ Yehova’nın Şahitleri, Rabbin Akşam Yemeği için uygun zamanı nasıl saptarlar?