“Davud Evi”—Gerçek mi Yoksa Hayal mi?

SONRADAN, müzisyen, şair, asker, peygamber ve kral olan genç çoban Davud, sahip olduğu büyük ünle Mukaddes Kitapta göze çarpan biridir. İsmi 1.138 kez geçiyor; “Davud evi” ifadesi—çoğunlukla Davud’un hanedanına değinerek—25 kez kullanılıyor. (I. Samuel 20:16) Kral Davud ve hanedanı sadece bir hayal ürünü müydü? Arkeoloji ne gösteriyor? Geçenlerde Galile’nin kuzeyinde, Tel Dan’daki arkeolojik kazı alanında ortaya çıkarılan dikkate değer bir bulgunun Davud ve hanedanının tarihselliğini desteklediği bildiriliyor.

Profesör Avraham Biran başkanlığında bir kazı ekibi 1993 yazında, eski Dan’ın dışkapısının dışındaki bir alanı temizledi. Taş döşeli bir pazaryeri ortaya çıkardılar. Toprak yüzeyinden dışarı doğru bir çıkıntı oluşturan siyah bir bazalt taş kolayca çıkarıldı. Taş öğleden sonra güneşe tutulduğunda üzerindeki harfler açıkça görüldü. Profesör Biran, “Aman Tanrım, yazıt bulduk!” diye haykırdı.

Profesör Biran ve Kudüs’teki İbrani Üniversitesinden meslektaşı profesör Joseph Naveh derhal bu yazıtla ilgili bir bilimsel rapor hazırladılar. Bu rapora dayanarak, Mart/Nisan 1994 tarihli Biblical Archaeology Review dergisindeki bir makale şöyle yazıyor: “Arkeolojik bir buluntu, manşet olarak New Yok Times’da nadiren (Time dergisinde ise çok daha nadir) yer alır. Ancak geçen yaz, Şeria (Erden) Nehrini besleyen kaynaklardan birinin yakınında, Galile’nin Kuzeyinde Hermon Dağı eteğinde güzel bir tepede olan Tel Dan’daki bulguyla ilgili böyle oldu.

Orada, Avraham Biran ve arkeologlardan oluşan ekibi hem ‘İsrail Kralına,’ hem de ‘Davud Evine’ değinen MÖ dokuzuncu yüzyıla ait dikkate değer bir yazıt buldular. Bu, Mukaddes Kitap dışında Davud isminin geçtiği ilk eski yazıttı. Yazıtın sadece ‘Davud’ isimli birine değil de, Davud Evine, büyük İsrail kralının hanedanına değinmesi daha da dikkate değerdir.

‘İsrail Kralı’ Mukaddes Kitapta ve özellikle Krallar Kitabında sık sık görülen bir terimdir. Bununla birlikte bu, Sami yazılarında İsrail’e değinen en eski Mukaddes Kitap dışı kaynak olabilir. Bu yazıtın kanıtladığı bir şey varsa o da Mukaddes Kitabı küçük düşürmeye çalışanların iddialarının aksine hem İsrail hem de Yahuda’nın o devrin önemli krallıkları olduğunu göstermesidir.”

Tarihleme, el yazısının şekline, taş parçasının yakınında bulunan çanak çömleğin analizine ve yazıtın içeriğine dayanılarak yapıldı. Her üç metod da aynı zamana, MÖ dokuzuncu yüzyıla, yani Davud’dan yaklaşık yüzden fazla yıl sonraya işaret eder. Bilim adamları, yazıtın, hem “İsrail Kralı”nın hem de “Davud Evinin [Kralının]” Arami bir düşmanı tarafından Dan’da dikilmiş zafer abidesinin bir parçası olduğunu kabul ederler. Çok rağbet edilen fırtına tanrısı Hadad’a tapınan Aramiler İsraillilerin doğu komşusuydu.

Bu dikilitaşa ait iki parça daha 1994 yazında bulundu. Profesör Biran şöyle bildiriyor: “Bu iki parçada hem Aramilerin Tanrısı Hadad’ın ismi geçiyor, hem de Aramilerle İsrailliler arasındaki bir savaşa değiniliyor.”

1993’te bulunan asıl parçada eski İbrani yazısıyla yazılmış, kısmen okunabilen 13 satır bulunuyordu. O zamanlar, metindeki kelimeleri birbirinden ayırmak için kelime bölme işaretleri olarak noktalar kullanılıyordu. Ancak, “Davud Evi” ifadesi (Latin harfleriyle yazıldığında) “byt” (ev), sonra nokta ve sonra “dvd” (Davud) şeklinde değil, “bytdvd” harflerinden oluşan tek kelime gibi yazılmıştı. Anlaşılacağı gibi, “bytdvd”nin yorumuyla ilgili sorular ortaya çıkmıştır.

Dil uzmanı olan profesör Anson Rainey şu açıklamada bulunuyor: “Joseph Naveh ve Avraham Biran, belki okuyucuların böyle bir yapıda, özellikle bileşik sözcük, yerleşmiş uygun bir isimse, iki bileşeni arasına kelime bölme işaretinin çoğunlukla konmadığını bildiklerini kabul ederek yazıtı ayrıntılı şekilde açıklamadı. MÖ dokuzuncu yüzyılın ortasında ‘Davud Evi’ kuşkusuz böyle uygun bir politik ve coğrafi isimdi.”

Başka Bir Arkeolojik Kanıt

O bulgudan sonra, (Moabi Taşı olarak da bilinen) Meşa dikilitaşı üzerinde uzman olan Profesör André Lemaire’in bildirdiğine göre o taş da ‘Davud Evine’ değiniyor.a 1868 yılında bulunan Meşa dikilitaşının Tel Dan dikilitaşı ile pek çok ortak yönü var. Her ikisi de MÖ dokuzuncu yüzyıla ait, aynı malzemeden, benzer büyüklükte olup hemen hemen aynı Sami yazısı ile yazılmıştır.

Meşa dikilitaşının zarar görmüş satırının yeniden yapılmasıyla ilgili olarak profesör Lemaire şöyle yazdı: “Tel Dan taş parçasının bulunmasından yaklaşık iki yıl önce, Meşa dikilitaşının ‘Davud Evine’ değindiği sonucuna vardım. ‘Davud Evi’ ile ilgili konunun farkına daha önce hiç varılmamış olmasının nedeni, aslında Meşa dikilitaşının hiçbir zaman uygun bir edition princeps’inin [ilk baskısının] olmamasıdır. Meşa dikilitaşının bulunmasından 125 yıl sonra o baskıyı hazırlıyorum.

Bu gibi arkeolojik bilgiler ilginçtir, çünkü Davud’un tarihselliğine, bir melek, İsa’nın kendisi, öğrencileri ve genel olarak insanlar tanıklık etmişlerdir. (Matta 1:1; 12:3; 21:9; Luka 1:32; Resullerin İşleri 2:29) Açıkça görüldüğü gibi arkeolojik bulgular, Davud ve hanedanının, yani ‘Davud Evinin,’ hayal ürünü değil, gerçek olduğunu kabul eder.

[Dipnot]

[Sayfa 31’deki resim]

Dan şehrinde (kuzey Galile) 1993’te bulunan Tel Dan taş parçası*

* Resim Israel Exploration Journal’da çıkan bir fotoğrafa dayanarak hazırlanmıştır