Cenaze Âdetlerine İsa’nın Takipçilerinin Bakışı

SEVİLEN birinin ani, beklenmedik ölümü özellikle trajik olur. Yaşanan şokun ardından yoğun bir duygusal acı görülür. Uzun ve sancılı bir hastalık döneminden sonra gelen ölüm de, bu tür bir şok yaratmamakla birlikte, geriye keder ve derin bir yokluk duygusu bırakır.

Sevilen birinin ölümüne yol açan koşullar ne olursa olsun, sevdiğini kaybeden kişinin desteğe ve teselliye ihtiyacı vardır. Sevdiğini kaybeden İsa’nın bir takipçisi, kendisini Kutsal Yazılara aykırı cenaze âdetlerine uymaya zorlayanların zulmüne de göğüs germek zorunda kalabilir. Bu duruma Afrika’nın birçok ülkesinde ve dünyanın başka yerlerinde sıkça rastlanır.

Sevdiği birini kaybeden İsa’nın bir takipçisinin Kutsal Yazılara aykırı cenaze âdetlerinden sakınmasına ne yardım eder? İman kardeşleri böyle denemelerde kişiye nasıl destek olabilir? Bu soruların cevabı Yehova’yı memnun etmek isteyen herkesi ilgilendirir; çünkü “Allahın ve Babanın indinde temiz ve lekesiz dindarlık şudur: Öksüzleri ve dulları sıkıntılarında ziyaret etmek ve kendisini dünyadan lekesiz tutmaktır.”—Yakub 1:27.

Bir İnanışla Bağlantılı

Birçok cenaze âdetinde ortak bir faktör, ölülerin, ataların bulunduğu görünmez ülkede yaşamaya devam ettikleri inancıdır. Birçok yaslı kişi onları yatıştırmak için bazı dinsel merasimler yapmaya kendilerini zorunlu hissederler. Ya da merasimlerin yapılmaması halinde topluma zarar geleceğine inanan komşularını gücendirmekten korkarlar.

İsa’nın gerçek bir takipçisi insan korkusuna boyun eğmemeli ve Tanrı’nın hoşuna gitmeyen âdetlere katılmamalıdır. (Süleymanın Meselleri 29:25; Matta 10:28) Mukaddes Kitap ölülerin bilinçsiz olduğunu şu sözlerle gösteriyor: “Yaşıyanlar biliyorlar ki, öleceklerdir; fakat ölüler bir şey bilmezler . . . . Gitmekte olduğun ölüler diyarında iş ve düşünce, bilgi ve hikmet yoktur.” (Vaiz 9:5, 10) Bu nedenle, Yehova eski devirlerdeki kavmini, ölüleri yatıştırmaya veya onlarla iletişim kurmaya çalışmamaları konusunda uyarmıştı. (Tesniye 14:1; 18:10-12; İşaya 8:19, 20) Bu Mukaddes Kitap hakikatleri birçok yaygın cenaze âdetiyle çelişmektedir.

“Cinsel Arındırma” Hakkında Ne Denebilir?

Orta Afrika’daki bazı ülkelerde eşini kaybeden kişinin, eşinin yakın bir akrabasıyla cinsel ilişkiye girmesi beklenir. Bu yapılmadığı takdirde ölünün geride kalan aile üyelerine zarar vereceğine inanılır. Bu dinsel merasim, “cinsel arındırma” olarak adlandırılır. Fakat Mukaddes Kitap evlilik dışı her cinsel ilişkiyi ‘fuhuş’ olarak tanımlar. İsa’nın takipçileri, ‘fuhuştan kaçmaları’ gerektiğinden Kutsal Yazılara aykırı bu âdete cesaretle karşı koyarlar.—I. Korintoslular 6:18.

Mercy adındaki bir dul kadını ele alalım.a Kocası 1989’da öldüğü zaman, akrabaları bir erkek akrabasıyla cinsel arındırma uygulamasına girmesini istediler. O, bu dinsel merasimin Tanrı’nın kanununa aykırı olduğunu açıklayarak bunu reddetti. Çabaları boşa çıkan akrabaları tehditler ve hakaretler savurduktan sonra oradan ayrıldılar. Bir ay sonra evinin çatısındaki sac levhaları sökerek evi talan ettikten sonra, “dinin gelsin de sana baksın” dediler.

Cemaat onu teselli etti ve hatta ona yeni bir ev inşa etti. Komşular bundan öylesine etkilendi ki, bazıları bu projeye katılmaya karar verdi; hatta reisin Katolik karısı, çatı için hasır getiren ilk kişi oldu. Mercy’nin sadık davranışı çocuklarını teşvik etti. O zamandan bu yana onlardan dördü kendilerini Yehova Tanrı’ya vakf ettiler ve biri geçenlerde Vaizlik Eğitim Kursuna katıldı.

Cinsel arındırma âdetinden dolayı İsa’nın bazı takipçileri, imanda olmayan biriyle evlenmeleri yönündeki baskıya boyun eğdiler. Örneğin 70 yaşlarında dul bir erkek ölmüş karısının akrabası olan bir genç kızla evlendi. Bunu yaparak, cinsel arındırmayı uyguladığını söyleyebilirdi. Ancak böyle bir davranış Mukaddes Kitabın, İsa’nın takipçilerinin “ancak Rabde” evlenmeleri yönündeki öğüdüyle çelişir.—I. Korintoslular 7:39.

Gece Boyu Ölü Başında Bekleme Merasimleri

Birçok ülkede, yas tutan kişiler ölü evinde bir araya gelir ve gece boyu uyumazlar. Ölü başında bekleme zamanlarında çoğu kez ziyafetler ve yüksek sesli müzik de vardır. Bunun ölüyü yatıştırdığına ve ailenin geride kalan üyelerini büyüden koruduğuna inanılır. Ölünün lütfunu kazanabilmek için pohpohlayıcı konuşmalar verilebilir. Bir konuşma bitip diğer konuşmacı ayağa kalkmadan önce yas tutanlar bir ilahi söyleyebilir. Bu bazen gün ağarıncaya kadar sürer.b

İsa’nın gerçek bir takipçisi gece boyu ölü başında bekleme merasimlerine katılamaz, çünkü Mukaddes Kitap ölülerin yaşayanlara yardım edemeyeceğini ya da zarar veremeyeceğini gösteriyor. (Tekvin 3:19; Mezmur 146:3, 4; Yuhanna 11:11-14) Kutsal Yazılar ruhçuluk uygulamalarını mahkûm eder. (Vahiy 9:21; 22:15) Ancak İsa’nın takipçisi bir dul için, başkalarının yaptığı ruhçuluk uygulamalarının önüne geçmek zor olabilir. Onun evinde gece boyu ölü başında bekleme merasimini uygulamakta ısrar edebilirler. Acısının üzerine bir de bu sıkıntı eklenen kişiye yardım etmek üzere iman kardeşleri ne yapabilir?

Cemaatin ihtiyarları, akrabalar ve komşularla konuşarak, yakınını kaybeden İsa’nın takipçisi ailelere çoğu kez destek olabildiler. Böyle sohbetlerden sonra, bu kişiler evi sakince terk etmeyi ve cenaze töreni için başka bir gün tekrar bir araya gelmeyi kabul edebilir. Fakat bazıları kavga etmeye hazırsa ne olacak? Muhakemeyi sürdürme çabaları şiddet doğurabilir. ‘Rabbin kuluna kavga lazım değildir, fakat herkese karşı tahammül eden’ olmalıdır. (II. Timoteos 2:24) Bundan dolayı, anlaşmaya açık olmayan akrabalar zorla kontrolü ele alırlarsa, İsa’nın takipçisi dul bir kadın ve çocukları buna engel olamayabilir. Ancak onlar evlerinde yapılan sahte dine ait bir törene katılmazlar, çünkü Mukaddes Kitaptaki şu emre itaat ederler: “İmansızlarla uygunsuz boyunduruğa girmeyin.”—II. Korintoslular 6:14.

Bu ilke cenaze töreni için de geçerlidir. Yehova’nın Şahitleri sahte dine mensup bir din adamı tarafından idare edilen ilahilere, dualara ya da merasimlere iştirak etmezler. Eğer İsa’nın takipçisi yakın aile üyeleri böyle bir törende bulunmanın gerekli olduğunu düşünüyorlarsa, bu törene etkin şekilde katılmazlar.—II. Korintoslular 6:17; Vahiy 18:4.

Saygın Cenaze Törenleri

Yehova’nın Şahitleri tarafından yapılan cenaze törenleri ölüleri yatıştırmaya yönelik merasimler içermez. İbadet salonunda, cenaze işlemlerinin yapıldığı yerde, ölen kişinin evinde ya da mezarlıkta Mukaddes Kitaba dayalı bir konuşma yapılır. Konuşmanın amacı, Mukaddes Kitabın ölüm ve dirilme ümidi hakkında söylediklerini açıklayarak yakınını kaybeden kişiyi teselli etmektir. (Yuhanna 11:25; Romalılar 5:12, II. Petrus 3:13) Kutsal Yazılara dayanan bir ilahi söylenebilir ve tören teselli edici bir dua ile sona erer.

Böyle bir cenaze töreni geçenlerde Güney Afrika Cumhuriyeti başkanı Nelson Mandela’nın Yehova’nın Şahidi olan en küçük kız kardeşi için yapıldı. Törenden sonra cumhurbaşkanı konuşmacıya içtenlikle teşekkür etti. Katılanlar arasında birçok saygın kişi ve üst düzey yetkililer vardı. Başkanın danışma kurulunun bir üyesi “bu şimdiye kadar katıldığım en saygın cenaze töreniydi” dedi.

Matem Elbiseleri Uygun mu?

Yehova’nın Şahitleri de sevdikleri birinin ölümünden dolayı matem tutarlar. İsa’nın da yaptığı gibi ağlayabilirler. (Yuhanna 11:35, 36) Ancak kederlerini bazı görünür işaretlerle dışa vurmanın gerekli olduğunu düşünmezler. (Matta 6:16-18 ile karşılaştırın.) Birçok ülkede ölüleri yatıştırmak üzere dulların matem elbiseleri giymesi beklenir. Bu elbiseler cenazeden aylarca hatta bir yıl sonra bile giyilmelidir ve bunların çıkarılması bir başka şölen vesilesidir.

Matemi açıkça sergilemeyi ihmal etmenin ölüyü incittiği düşünülür. Bu nedenle Svaziland’ın bazı kesimlerinde kabile reisleri, Yehova’nın Şahitlerini kendi evlerini ve topraklarını bırakıp gitmeye zorladılar. Bununla birlikte İsa’nın böyle sadık takipçilerine başka yerlerde yaşayan ruhi kardeşleri her zaman ilgi gösterdiler.

Svaziland Yüksek Mahkemesi Yehova’nın bu Şahitlerinin evlerine ve topraklarına dönmelerine izin verilmesi gerektiğine karar verdi. Başka bir durumda, İsa’nın takipçisi bir dulun, kocasının bir mektubunu ve teyp kaydını kanıt göstermesinden sonra evinde oturmasına izin verildi; bu mektup ve kayıtla koca, karısının matem elbisesi giymemesini istediğini açıkça belirtmişti. Bu sayede kocasına gerçekten saygılı olduğunu ispatlayabildi.

Özellikle Kutsal Yazılara aykırı uygulamaların yaygın olduğu yerlerde, birinin ölümünden önce açıkça beyan edilmiş cenaze töreni talimatlarının bulunmasında büyük yarar vardır. Kamerun’da yaşayan Victor’un durumunu düşünelim. O kendi cenaze töreninde izlenmesi gereken programı kaleme aldı. İnsan kafatasına tapınma da dahil, ölülerle ilgili köklü gelenekleri bulunan bir kültüre mensup olan ailesinde birçok nüfuzlu kişi vardı. Viktor ailede hatırı sayılır biri olduğundan, kendi kafatasına da aynı şeyin yapılacağını biliyordu. Bundan dolayı Yehova’nın Şahitlerinin cenazesini nasıl kaldıracağını gösteren açık talimatlar verdi. Bu, dul karısı ve çocukları için durumu kolaylaştırdı ve toplumda iyi bir şahitlikte bulunulmuş oldu.

Kutsal Yazılara Aykırı Âdetleri İzlemekten Sakının

Mukaddes Kitap bilgisine sahip bazı kişiler başkalarından farklı olduklarının dikkat çekmesinden korktular. Zulümden kaçmak için geleneksel ölü başında bekleme âdetini tutuyor izlenimi vererek komşularını memnun etmeye çalıştılar. Yakınını kaybeden kişiyi şahsen teselli etmek amacıyla ziyaret etmek övgüye layıksa da bu, asıl cenaze töreninden önce, ölen kişinin evinde her gece küçük bir cenaze töreni yapılmasını gerektirmez. Böyle bir şey, katılanların, ölülerin durumuyla ilgili Mukaddes Kitabın söylediklerine gerçekte inanmadığı izlenimi verebileceğinden, olaya tanık olanları sürçtürebilir.—I. Korintoslular 10:32.

Mukaddes Kitap İsa’nın takipçilerini yaşamlarında ilk yeri Tanrı’ya sunulan tapınmaya vermeye ve vakitlerini akıllıca kullanmaya teşvik eder. (Matta 6:33; Efesoslular 5:15, 16) Buna rağmen, bazı yerlerde bir cenaze nedeniyle cemaat faaliyetleri bir hafta veya daha fazla süre boyunca durmuştur. Bu sorun sadece Afrika’da yaşanmıyor. Bir cenazeyle ilgili olarak, Güney Amerika’dan gelen haber şöyle diyor: “Üç ibadette katılım aşırı derecede düşüktü. Tarla faaliyeti on gün boyunca desteklenmedi. Cemaatin dışında olan bazı kişiler ve Mukaddes Kitabı tetkik edenler bile kardeşlerimizden bazılarının [cenaze törenlerine] katılmasına şaşırdılar ve hayal kırıklığına uğradılar.”

Bazı toplumlarda, yakınını kaybeden aile, cenazeden sonra birkaç yakın dostunu bir şeyler atıştırmak üzere evlerine davet edebilir. Ancak Afrika’nın birçok bölgesinde, yüzlerce kişi, ölü evine doluşup çoğunlukla hayvanların kurban edildiği ziyafetler bekler. İsa’nın takipçilerinin cemaati ile ilişkide bulunan bazıları ölüleri yatıştırmak için yapılan geleneksel ziyafetlere katılıyor izlenimi vererek, bu âdeti izlemiş oldular.

Yehova’nın Şahitleri tarafından idare edilen cenaze törenleri yakınını kaybeden kişiye büyük bir parasal yük getirmez. Böylece yüklü cenaze masraflarını karşılamak amacıyla hazır bulunanların para vermeleri için özel bir düzenleme yapmaya gerek kalmayacaktır. Eğer fakir bir dul gerekli masrafları karşılayamıyorsa, cemaatteki diğer kişiler ona yardım etmekten şüphesiz mutlu olacaklardır. Eğer bu tür bir yardım yetersizse, ihtiyarlar buna layık olanlar için maddi yardım sağlamak üzere düzenleme yapabilir.—I. Timoteos 5:3, 4.

Cenaze âdetleri her zaman Mukaddes Kitap ilkeleriyle çelişmez. Çeliştiği zaman, İsa’nın takipçileri Kutsal Yazılarla uyumlu davranmaya kararlıdır.c (Resullerin İşleri 5:29) Bu, ek sıkıntılar getirebilirse de, Tanrı’nın birçok hizmetçisi böyle denemelerle başarıyla başa çıktığına tanıklık edebilir. Onlar bunu ‘her tesellinin Tanrısı’ Yehova’dan aldıkları kuvvetle ve sıkıntılarında onları teselli eden sevgi dolu iman kardeşlerinin yardımıyla yaptılar.—II. Korintoslular 1:3, 4.

[Dipnotlar]

[Sayfa 23’teki çerçeve]

Onlar Kararlı Tavırları Nedeniyle Bereketlendiler

Sibongili, Svaziland’ta yaşayan, İsa’nın takipçisi cesur bir dul kadın. Kocasının ölümünden kısa süre sonra, birçoklarınca ölüleri yatıştırdığı düşünülen âdetleri yerine getirmeyi reddetti. Örneğin, saçını kestirmedi. (Tesniye 14:1) Bunun üzerine ailesinden sekiz kişi çok öfkelenip onun saçını zorla tıraş ettiler. Ayrıca Yehova’nın Şahitlerinin Sibongili’yi teselli etmek amacıyla yaptıkları ziyaretlere de engel oldular. Bununla birlikte, Gökteki Krallık mesajına ilgi gösterenler onu, ihtiyarların yazdığı teşvik mektuplarıyla ziyaret etmekten mutlu oldular. Sibongili’nin özel matem elbiseleri giymesi beklenen günde şaşırtıcı bir şey oldu. Bir aile büyüğü onun geleneksel matem âdetlerine uymayı reddetmesi konusunu görüşmek için bir toplantı düzenledi.

Sibongili şöyle diyor: “Dinsel inançlarımın kederimi kara matem elbiseleri giyerek ifade etmeme izin verip vermediğini sordular. Durumumu açıkladıktan sonra, beni zorlamayacaklarını söylediler. Beni tartakladıklarından ve saçımı rızam olmaksızın tıraş ettiklerinden dolayı tümü özür dileyince çok şaşırdım. Hepsi kendilerini affetmemi rica ettiler.” Sonra, Sibongili’nin kız kardeşi Yehova’nın Şahitlerinin hakiki dine sahip olduğu kanısını ifade etti ve kendisiyle Mukaddes Kitabı tetkik etmelerini rica etti.

Başka bir örneği ele alalım: Benjamin adında Güney Afrikalı bir adam, babasının ani ölümünü duyduğunda 29 yaşındaydı. O sırada, Benjamin ailesindeki tek Şahitti. Cenazenin toprağa verilmesi sırasında herkesin mezarın çevresinde sıralanması ve tabut üstüne bir avuç toprak atması bekleniyordu.d Gömme işleminden sonra, tüm aile üyeleri hemen saçlarını kestirdiler. Benjamin bu merasimlere iştirak etmediğinden dolayı komşuları ve aile üyeleri onun ölü babasının ruhu tarafından cezalandırılacağı kehanetinde bulundular.

Benjamin “Yehova’ya güvendiğimden bana hiçbir şey olmadı” diyor. Aile üyeleri onun cezalandırılmadığını fark ettiler. Zamanla, onlardan birçoğu Yehova’nın Şahitleriyle Mukaddes Kitabı incelemeye başladılar ve vakflarının simgesi olarak vaftiz edildiler. Ya Benjamin? Dolgun vakitli vaizlik hizmetine başladı. Kendisi son birkaç yıldır, Yehova’nın Şahitlerinin cemaatlerinde seyahat eden bir nazır olma imtiyazına sahip.

[Dipnot]