Geçmişte Tanrı’yı Memnun Eden Kurbanlar

“Her başkâhin hediyeler ve kurbanlar takdim etmek için tayin olunur.”—İBRANİLER 8:3.

1. İnsanlar neden Tanrı’ya yönelme ihtiyacı hissediyorlar?

ALFRED Edersheim adlı Mukaddes Kitap tarihçisi şöyle yazdı: “Kurban sunmak, insanlara dua etmek kadar ‘doğal’ geliyor; biri kişinin kendisi hakkında, diğeri de Tanrı hakkında hissettiklerini gösteriyor.” Günah dünyaya girdiğinden beri suçun, Tanrı’ya yabancılaşmanın ve çaresizliğin acısını da beraberinde getirmiştir. Bunlardan kurtulmak gerekir. Böylesi umutsuz bir durumda olduklarından, insanların yardım için Tanrı’ya yönelme ihtiyacı hissetmelerini anlamak kolaydır.—Romalılar 5:12.

2. Mukaddes Kitapta, Tanrı’ya sunulan ilk kurbanlarla ilgili hangi kayıtları buluyoruz?

² Tanrı’ya sunulan takdimeleri içeren ilk Mukaddes Kitap kaydı, Kain ve Habil ile ilgilidir. Şöyle okuyoruz: “Kain, günler geçtikten sonra, toprağın semeresinden RABBE takdime getirdi. Ve Habil, kendisi de sürünün ilk doğanlarından ve yağlarından getirdi.” (Tekvin 4:3, 4) Daha sonra kötü nesli yok eden büyük Tufan’da Tanrı tarafından korunan Nuh’un, Yehova’ya “mezbah üzerinde yakılan takdimeler” sunduğunu görüyoruz. (Tekvin 8:20) Tanrı’nın sadık hizmetçisi ve dostu İbrahim de birkaç kez Tanrı’nın vaatlerini ve nimetlerini gördüğünde harekete geçerek “bir mezbah yaptı, ve RABBİN ismini çağırdı.” (Tekvin 12:8; 13:3, 4, 18) Daha sonra, Yehova İbrahim’e oğlu İshak’ı yakılan takdime olarak sunmasını söylediğinde İbrahim başına gelen en büyük iman denemesiyle karşılaştı. (Tekvin 22:1-14) Göreceğimiz gibi bu kayıtlar kısa olmasına rağmen, kurban konusuna büyük ölçüde ışık tutar.

3. Tapınmada kurbanlar hangi rolü oynar?

³ Bu ve diğer Mukaddes Kitap kayıtlarından, kurbanlar sunmanın, Yehova’nın bununla ilgili belirli kanunlar vermesinden çok zaman önce de tapınmada önemli bir yer tuttuğu açıkça görülüyor. Bununla uyumlu olarak, bir başvuru kitabı “kurban” sözcüğünü şöyle tanımlar: “İnsanın kutsal düzenle makbul bir ilişki kurması, sürdürmesi ya da yenilemesi amacıyla bir nesnenin bir tanrıya sunulduğu dinsel ayin.” Fakat bu, dikkatle ele almamız gereken şu sorulara yol açar: Tapınmada kurbanlara neden gerek var? Ne tür kurbanlar Tanrı’ya makbuldür? Uzun zaman önceki kurbanlar bugün bizim için ne anlam taşır?

Neden Kurban Gerekiyor?

4. Âdem ile Havva günah işlediğinde onlar için sonuç ne oldu?

⁴ Âdem günah işlediğinde, bunu kasıtlı olarak yapmıştı. İyilik ve kötülüğü bilme ağacının meyvesinden alıp yemesi kasıtlı bir itaatsizlik eylemiydi. Bu itaatsizlik eyleminin cezası Tanrı’nın açıkça belirtmiş olduğu gibi ölümdü: “Ondan yediğin günde mutlaka ölürsün.” (Tekvin 2:17) Âdem ile Havva zamanla günahın ücretini ödeyerek öldüler.—Tekvin 3:19; 5:3-5.

5. Yehova Âdem’in soyu yararına neden harekete geçti ve onlar için ne yaptı?

⁵ Âdem’in soyu hakkında ne denebilir? Onlar Âdem’den günahı ve kusurluluğu miras aldığından, ilk insan çiftinin yaşadığı aynı ümitsizliğe, Tanrı’ya yabancılaşmaya ve ölüme tabi kılındılar. (Romalılar 5:14) Bununla birlikte Yehova Tanrı sadece adalet ve kudret değil, –aslında öncelikle– sevgi Tanrısıdır. (I. Yuhanna 4:8, 16) Bu nedenle O açılan gediği kapatmak üzere harekete geçti. Mukaddes Kitap “günahın ücreti ölüm” dedikten sonra şunu da belirtir: “Fakat Allahın mevhibesi Rabbimiz Mesih İsada ebedî hayattır.”—Romalılar 6:23.

6. Âdem’in günahının yol açtığı zarar hakkında Yehova’nın iradesi nedir?

⁶ Yehova Tanrı’nın bu mevhibeyi veya hediyeyi güvence altına almak üzere attığı adım, zamanla, Âdem’in suçunun neden olduğu kaybı karşılayacak şeyi sağladı. İbranice kafarʹ sözcüğünün birinci anlamı herhalde “örtmek” ya da belki “silip temizlemek”ti, fakat “kefaret” olarak da tercüme edilmişti.a Başka sözlerle, Yehova Âdem’den miras alınan günahı örtmek ve yol açtığı zararı silmek üzere uygun bir araç sağladı; böylece bu hediyeyi almak üzere yeterlik kazananlar günahın ve ölümün mahkûmiyetinden kurtulabileceklerdi.—Romalılar 8:21.

7. (a) Tanrı Şeytan’a verdiği cezayla hangi ümidi sağladı? (b) İnsanlığın günah ve ölümden kurtulması için hangi bedel ödenmeliydi?

⁷ Günah ve ölüme kölelikten özgür olma ümidine ilk insan çiftinin günah işlemesinden hemen sonra değinilmişti. Yehova yılanla temsil edilen Şeytan’a cezasını bildirerek şöyle dedi: ‘Seninle kadın arasına ve senin zürriyetinle onun zürriyeti arasına düşmanlık koyacağım. O senin başını ezecek, ve sen onun topuğunu ezeceksin.’ (Tekvin 3:15) Bu peygamberlik ifadesi bu vaade iman etmiş herkes için bir ümit ışığı oldu. Bununla birlikte, özgürlüğe kavuşmak için ödenmesi gereken bir bedel vardı. Vaat edilen Zürriyet sadece gelip Şeytan’ı yok etmeyecekti; saldırı sonucu Zürriyetin de topuğu ezilmeli, yani kalıcı olmasa da, ölümü tatmalıydı.

8. (a) Kain nasıl hayal kırıklığına yol açtı? (b) Neden Habil’in kurbanı Tanrı’nın gözünde makbuldü?

⁸ Kuşkusuz Âdem ile Havva vaat edilen Zürriyetin kim olduğunu çok düşünmüş olmalı. Havva ilk oğlu Kain’i doğurduğunda şöyle söyledi: “RABBİN yardımile bir adam kazandım.” (Tekvin 4:1) Belki de oğlunun bu Zürriyet olacağını düşünüyordu. Böyle düşünüyor olsun ya da olmasın Kain ve sunduğu kurban hayal kırıklığına yol açtı. Öte yandan, kardeşi Habil, Tanrı’ya iman etti ve Yehova’ya kurban olarak sürüsünün ilk doğanlarından sunma isteği duydu. Şöyle okuyoruz: “İmanla Habil Allaha Kainden daha iyi kurban takdim etti, ve . . . . bununla salih olduğuna şehadet olundu.”—İbraniler 11:4.

9. (a) Habil neye iman etti ve bunu nasıl gösterdi? (b) Habil’in kurbanı neleri başardı?

⁹ Habil’in imanı, sadece genel olarak bir Tanrı’nın varlığına iman değildi, bu imana herhalde Kain de sahipti. Habil sadık insanlara kurtuluş sağlamak üzere Tanrı’nın vaat ettiği Zürriyete iman ediyordu. Bunun nasıl olacağı ona açıklanmamıştı, fakat Tanrı’nın vaadi, Habil’in, bir kişinin topuğunun ezilmesi gerekeceğini fark etmesini sağladı. Evet, herhalde kurbanın ardındaki temel düşünceyi, yani kan dökülmesi gereğini anladı. Habil muhtemelen Yehova’nın vaadinin gerçekleşmesine duyduğu büyük özlemin bir göstergesi olarak, yaşamın Kaynağına kan ve yaşam içeren bir hediye sundu. Habil’in imanını ifade eden kurbanı, Yehova’yı hoşnut etti. Bu da bir ölçüde kurbanların taşıdığı asıl anlamı ortaya koydu: günahkâr insanların, Tanrı’nın onayını kazanmak üzere O’na yaklaşmasını mümkün kılan bir araç.—Tekvin 4:4; İbraniler 11:1, 6.

10. Yehova İbrahim’den İshak’ı kurban etmesini istediğinde, kurbanların anlamı nasıl açıklanmış oldu?

¹⁰ Kurbanların derin anlamı, Yehova İbrahim’e oğlu İshak’ı yakılan takdime olarak sunmasını emrettiğinde açıkça ortaya kondu. Bu kurban gerçek anlamda yerine getirilmemiş olsa da, bizzat Yehova’nın sonradan yapacaklarının betimlenmesine hizmet etti. O insanlıkla ilgili Kendi iradesini yerine getirmek üzere şimdiye kadarki en büyük kurban olarak Kendi biricik Oğlunu verdi. (Yuhanna 3:16) Yehova, seçilmiş olan kavmine günahlarının affedilmesi ve kurtuluş ümitlerinin pekişmesi için ne yapmaları gerektiğini öğretmek üzere Musa Kanunu’ndaki kurbanlar ve takdimelerle önlerine peygamberlik niteliğinde örnekler koydu. Bunlardan biz ne öğrenebiliriz?

Yehova’ya Makbul Olan Kurbanlar

11. İsrail’in başkâhini tarafından sunulan takdimeler hangi iki sınıftan oluşuyordu; bu takdimeler hangi amaçla sunuluyordu?

¹¹ Resul Pavlus şöyle der: “Her başkâhin hediyeler ve kurbanlar takdim etmek için tayin olunur.” (İbraniler 8:3) Pavlus’un başkâhin tarafından sunulan takdimeleri iki sınıfa ayırdığına dikkat edin, yani “hediyeler” ve “kurbanlar” ya da “günahlar için . . . . kurbanlar.” (İbraniler 5:1) İnsanlar genelde sevgi ve takdir ifade etmek için olduğu kadar dostluk, onay, lütuf veya kabul görmek için de hediyeler verir. (Tekvin 32:20; Süleymanın Meselleri 18:16) Benzer şekilde, Musa Kanununda emredilen birçok takdimeye de Tanrı’dan onay ve kabul görmek amacıyla sunulan “hediyeler” gözüyle bakılabilir.b Kanunun ihlali zararın karşılanmasını gerektiriyordu ve bunu telafi etmek amacıyla ‘günahlar için kurbanlar’ sunuluyordu. Pentatök, özellikle de Çıkış, Levililer ve Sayılar kitapları farklı kurban ve takdime çeşitleri konusunda geniş bilgi sunar. Bütün ayrıntıları öğrenip hatırlamak bizim için gerçekten zor olabilirse de, çeşitli kurban türleriyle ilgili bazı temel noktalar dikkate değer.

12. Mukaddes Kitabın hangi kısmında Kanun’da yer alan kurbanların ya da takdimelerin bir özetini bulabiliriz?

¹² Levililer 1 ila 7. baplarda şu beş temel takdime çeşidinin söz konusu olduğunu görebiliriz: yakılan takdime, ekmek takdimesi, selamet takdimesi, günah takdimesi ve suç takdimesi. Bunlardan bazıları aslında birlikte sunuluyor olmasına rağmen, teker teker açıklanır. Ayrıca adı geçen takdimelerin bu baplarda farklı amaçlarla iki kez anlatıldığını görüyoruz. Bir keresinde Levililer 1:2’den 6:7’ye kadar mezbahta nelerin sunulması gerektiği konusunda ayrıntılar verilerek ve ikincisinde Levililer 6:8’den 7:36’ya kadar kâhinler ve takdimeyi sunan için ayrılacak parçalar belirtilerek anlatılır. Daha sonra, Sayılar’ın 28 ve 29. baplarında ayrıntılı bir zaman cetveli görüyoruz, bunlar her gün, her hafta, her ay ve her yıl kutlanan bayramlarda sunulması gerekenlerin listesidir.

13. Tanrı’ya hediye niteliğinde gönüllü olarak sunulan takdimeleri anlatın.

¹³ Tanrı’nın onayını kazanmak üzere O’na hediye olarak ya da Kendisine yaklaşmak amacıyla gönüllü sunulan takdimeler arasında yakılan takdimeler, ekmek takdimeleri ve selamet takdimeleri vardı. Bazı bilginler “yakılan takdime” için kullanılan İbranice terimin “bir yükseliş takdimesi” ya da “yükselen takdime” anlamına geldiğini savunur. Bu uygundur, çünkü yakılan takdime sunulurken boğazlanan hayvan mezbahta yakılır ve göğe, Tanrı’ya doğru hoş ve rahatlatıcı bir koku yükselirdi. Yakılan takdimenin ayırt edici özelliği, hayvanın kanının mezbaha serpilmesinden sonra tümüyle Tanrı’ya sunulmasıydı. Kâhinler “hepsini, yakılan takdime, ateşle yapılan takdime, RABBE hoş koku olarak, mezbah üzerinde yakacaktır.”—Levililer 1:3, 4, 9; Tekvin 8:21.

14. Ekmek takdimesi nasıl sunulurdu?

¹⁴ Ekmek takdimesi Levililer 2. bapta anlatılır. Bu, genellikle üzerine yağ dökülmüş ve günnük konmuş ince undan yapılırdı. “Onun ince unundan ve yağından bütün günnüğü ile beraber avuç dolusu alacak. Ve kâhin, onun anılması olarak onu mezbah üzerinde yakacaktır; o, ateşle yapılan takdime, RABBE hoş kokudur.” (Levililer 2:2) Günnük, toplanma çadırı ve mabette buhur mezbahında yakılan mukaddes buhurun karışımındaki malzemelerden biridir. (Çıkış 30:34-36) Kral Davud şunları söylerken herhalde bunu düşünüyordu: “Duam senin önünde tütsü gibi, el kaldırışım akşam takdimesi gibi olsun.”—Mezmur 141:2.

15. Selamet kurbanının amacı neydi?

¹⁵ Başka bir gönüllü takdime olan selamet takdimesi Levililer 3. bapta anlatılır. Bu isim aynı zamanda “selâmet takdimeleri kurbanı” olarak da tercüme edilebilir. İbranice “selâmet” sadece savaşın ya da kargaşanın olmaması demek değildi. Studies in the Mosaic Institutions adlı kitap şöyle der: “Mukaddes Kitapta bu anlamının yanında Tanrı ile barış içinde olma, refah, sevinç ve mutluluk durumunu da çağrıştırır.” Bu nedenle selamet kurbanları Tanrı ile barışta olabilmek için sanki O’nu yatıştırmak amacıyla sunulmazdı. Tanrı’nın onayladığı kişilerin sahip olduğu, O’nunla barış içinde olmak gibi bereketli bir duruma karşı minnettarlık ifade etmek ya da bunu kutlamak amacıyla sunulurdu. Kan ve yağ Yehova’ya sunulduktan sonra kâhinler ve takdimeyi sunan kişi bunlardan alırdı. (Levililer 3:17; 7:16-21; 19:5-8) Böylece, takdimeyi sunanın, kâhinlerin ve Yehova Tanrı’nın, güzel ve simgesel bir şekilde bir yemeği paylaşmasıyla, aralarında var olan selamet veya barış dolu ilişki simgelenmiş olurdu.

16. (a) Günah takdimesinin ve suç takdimesinin amacı neydi? (b) Bunların yakılan takdimeden farkı neydi?

¹⁶ Günahların bağışlanması ya da Kanun ihlallerine kefaret amacıyla sunulan kurbanların içinde günah takdimesi ve suç takdimesi de yer alıyordu. Bu kurbanların mezbahta yakılması söz konusuysa da, bunları yakılan takdimeden ayıran özellik hayvanın tümünün değil, sadece yağının ve bazı kısımlarının Tanrı’ya sunuluyor olmasıydı. Hayvanın diğer kısımları ordugâhın dışında imha edilir ya da bazı durumlarda kâhinler tarafından yenirdi. Bu farklılık anlamlıydı. Yakılan takdime Tanrı’ya, Kendisine yaklaşma olanağı vermesi için bir hediye olarak, özel şekilde ve tamamıyla sunulurdu. İlginç olarak, günah takdimesi ya da suç takdimesi genellikle yakılan takdimeden önce sunulurdu, böylece bir günahkârın Tanrı’ya sunduğu hediyenin kabul edilebilmesi için günahının bağışlanması gerektiği ima ediliyordu.—Levililer 8:14, 18; 9:2, 3; 16:3, 5.

17, 18. Günah takdimesi ne amaçla sağlanmıştı; suç takdimelerinin amacı neydi?

¹⁷ Günah takdimesi ancak Kanuna karşı kasıt olmadan, bedenin zayıflığı nedeniyle işlenmiş günahlar için kabul edilirdi. “Eğer biri RABBİN yapılmıyacak diye emrettiği bütün şeylerden birinde bilmiyerek suç eder”se o zaman günah işlemiş olan kişi toplumdaki mevkiine ya da durumuna göre bir günah takdimesi vermeliydi. (Levililer 4:2, 3, 22, 27) Öte yandan tövbe etmeyen bir günahkâr kavimden atılmalıydı; onun için hiçbir kurban yoktu.—Çıkış 21:12-15; Levililer 17:10; 20:2, 6, 10; Sayılar 15:30; İbraniler 2:2.

¹⁸ Suç takdimesinin anlamı ve amacı Levililer kitabının 5. ve 6. baplarında açıklanmıştı. Bir kişi kasıt olmadan günah işlemiş olabilirdi. Yine de, kişinin kanunu ihlali onu, kardeşinin ya da Yehova Tanrı’nın haklarına karşı suçlu duruma getirmiş olabilirdi ve bu nedenle yapılan yanlış telafi edilmeli veya düzeltilmeliydi. Birkaç günah türü belirtilmiştir. Bazıları kişisel günahlar (5:2-6), bazıları “RABBİN mukaddes şeyleri”ne karşı günahlar (5:14-16), ve bazıları da tamamen kasıt olmadan, yanlış arzular ve bedenin zayıflıklarından kaynaklanan günahlardı (6:1-3). Günah işleyen kişi böyle günahları itiraf etmenin yanı sıra, gerekli yere tazminat ödemeli ve sonra da Yehova’ya bir suç takdimesi sunmalıydı.—Levililer 6:4-7.

Gelecek Olan Daha İyi Bir Şey

19. Kurbanlar içeren Kanuna sahip olmalarına rağmen eski İsrail milleti neden Tanrı’nın onayını kazanamadı?

¹⁹ Çok sayıda kurban ve takdime içeren Musa Kanunu, eski İsrail milletinin vaat edilen Zürriyet gelinceye kadar Tanrı’nın onayını ve bereketini elde edip koruması amacıyla, O’na yaklaşabilmesi için verilmişti. Doğuştan Yahudi olan resul Pavlus bunu şu sözlerle belirtti: “Şöyle ki, imanla salih sayılalım diye, şeriat Mesih için mürebbimiz [eğiticimiz, Müjde] oldu.” (Galatyalılar 3:24) Ne yazık ki, İsrail milleti bu “eğitici” düzenlemesine olumlu karşılık vermedi ve bu ayrıcalığı kötüye kullandı. Sonuç olarak onların sunduğu onca kurban Yehova’ya iğrenç geldi ve Yehova şöyle dedi: “Koçlardan yakılan takdimelere, ve besili hayvanların yağına doydum; ve boğaların, kuzuların, ve ergeçlerin kanından hoşlanmam.”—İşaya 1:11.

20. Musa Kanunu ve kurbanlarla ilgili olarak MS 70’te ne oldu?

²⁰ Mabedi ve kâhinlik düzenlemesiyle birlikte Yahudi ortamı MS 70’te sona erdi. Artık Kanun tarafından öngörülen şekilde kurbanlar sunulamazdı. Öyleyse, Kanun’un esaslı bir kısmı olan kurbanlar bugün Tanrı’ya tapınanlar açısından bütün anlamını yitirmiş mi oluyor? Bunu gelecek makalede ele alacağız.

[Dipnotlar]

Açıklayabilir misiniz?

• Eski zamanlarda yaşamış sadık kişileri Yehova’ya kurbanlar sunmaya yönelten neydi?

• Kurbanlara neden ihtiyaç vardı?

• Kanun kapsamında hangi temel kurban türleri sunuluyordu ve bunların amacı neydi?

• Pavlus’a göre Kanun ve onun içerdiği kurbanlar hangi temel amaca hizmet etti?

[Sayfa 14’teki resim]

Habil’in kurbanı Yehova’nın vaadine duyduğu imanı gösterdiği için O’nu hoşnut etti

[Sayfa 15’teki resim]

Siz bu sahnenin önemini kavrıyor musunuz?