Küllerinden Doğan Bir Tomar
1970 yılında bulunan Ein Gedi fragmanı uzun yıllar boyunca okunamadı. Fakat üç boyutlu bir tarayıcı sayesinde tomarın, Levioğulları kitabından Tanrı’nın özel isminin de yer aldığı bir kısmı içerdiği ortaya çıktı
ARKEOLOGLAR 1970 yılında İsrail’de, Ölü Deniz’in batı kıyısı yakınlarındaki Ein Gedi’de kazı yaparken tamamen yanmış bir tomar buldular. Bu köy muhtemelen MS 6. yüzyıldaki bir yangında yok olmuştu. Köyün havrasında bulunan tomar o kadar kötü durumdaydı ki okunması, hatta zarar görmeden açılması mümkün değildi. Ancak üç boyutlu tarama yöntemi sayesinde tomar bir anlamda açıldı. Ve yeni bir dijital görüntüleme yazılımının yardımıyla tomardaki yazılar okunabildi.
Peki sonuçlar ne gösterdi? Tomar bir Kutsal Kitap metniydi. Arkeologların bulduğu parçada Levioğulları kitabının giriş kısmından bazı ayetler vardı. Bu ayetlerde Tanrı’nın İbranice özel ismi olan Tetragrammaton geçiyordu. Bu tomar büyük ihtimalle MS 1. yüzyılın ikinci yarısı ile 4. yüzyıl arasındaki döneme ait. Dolayısıyla bu, İbranice Kutsal Yazıların, Kumran’da bulunan Lût Gölü Rulolarından sonraki en eski tomarıdır. Gil Zohar bir gazetede şöyle yazdı: “Levioğulları kitabının Ein Gedi fragmanı okunana dek, İkinci Mabet Döneminin sonlarına tarihlendirilen 2.000 yıllık Lût Gölü Ruloları ile MS 10. yüzyılda yazılan Halep Kodeksinin arasında bin yıllık bir boşluk vardı” (The Jerusalem Post). Uzmanlara göre Ein Gedi’de bulunan tomar, Kutsal Yazıların ilk beş kitabı olan Tora’nın “bin yıl boyunca korunduğunu ve metni çoğaltan yazıcıların hatalarının metne yansımadığını” gösteriyor.