“Göze Göz” Ne Anlama Gelir?
Kutsal Kitabın cevabı
“Göze göz” kuralı, Musa aracılığıyla eski İsrail milletine verilen kanunun bir kısmıydı ve İsa Mesih Dağdaki Vaazında bu sözlerden alıntı yaptı (Matta 5:38; Çıkış 21:24, 25; Tekrar 19:21). Bu kurala göre bir suçluya verilen ceza işlenen suçla orantılı olmalıydı.a
Bu kural başka birine kasten zarar vermek amacıyla yapılmış hareketler için uygulanırdı. Kasten suç işleyen biri için Musa Kanunu şöyle der: “Kırığa kırık, göze göz, dişe diş; komşusunda hangi sakatlığa yol açmışsa, kendisine de aynısı yapılacak” (Levioğulları 24:20).
“Göze göz” kuralının amacı neydi?
“Göze göz” kuralı herkesin kendi öcünü almasını haklı çıkarmıyordu. Tayin edilmiş hâkimlerin aşırı sert ya da aşırı yumuşak davranmadan uygun cezalar vermesine yardım ediyordu.
Ayrıca bu kural, başkalarına kasten zarar veren ya da bunun için planlar yapan kişiler için caydırıcı oluyordu. Kanun bunu şöyle açıklıyor: “Böylece başkaları da [Tanrı’nın adaletinin yerine getirildiğini görenler] duyup korkacak, bundan sonra aranızdan kimse böyle kötü bir şey yapmayacak” (Tekrar 19:20).
“Göze göz” kuralı Hıristiyanlar için geçerli mi?
Hayır. Bu kural Hıristiyanlar için bağlayıcı değildir. Bu sözler Musa Kanununun bir kısmıdır ve İsa Mesih’in kurban niteliğindeki ölümüyle yürürlükten kalkmıştır (Romalılar 10:4).
Ama yine de bu kural Tanrı’nın bakış açısını anlamamıza yardım eder. Örneğin, Tanrı’nın adalete değer verdiğini gösterir (Mezmur 89:14). Ayrıca O’nun adalet standardını ortaya koyar; yani suç işleyenler “gerektiği ölçüde” terbiye edilmelidir (Yeremya 30:11).
“Göze göz” kuralı hakkındaki yanlış görüşler
Yanlış görüş: “Göze göz” kuralı fazla katıydı.
Gerçek: Bu kural adaletin sert ve gaddarca yerine getirilmesine izin vermiyordu. Aksine, doğru uygulandığında, yeterli durumdaki hâkimlerin bir suçluya ceza vermeden önce tüm koşulları ve suçtaki kasıt derecesini gözden geçirmesini gerektiriyordu (Çıkış 21:28-30; Sayılar 35:22-25). Dolayısıyla “göze göz” kuralı suçluları cezalandırırken aşırıya kaçmayı önlerdi.
Yanlış görüş: “Göze göz” kuralı bitmeyen bir öç alma döngüsüne izin veriyordu.
Gerçek: Musa Kanununda şu sözler yer alır: “Öç almayacaksın; halkının evladına kin beslemeyeceksin” (Levioğulları 19:18). Kanun öç almayı desteklemek yerine insanları Tanrı’ya ve yanlışları düzeltmek için O’nun yetki verdiği yasal sisteme güvenmeye teşvik ediyordu (Tekrar 32:35).
a Bazen Latince lex talionis (kısas yasası) terimiyle değinilen bu hukuk ilkesi, diğer bazı eski toplumların hukuk sistemlerinde de yer almıştır.