Belgeler ne gösteriyor? VAT 4956 numaralı tabletin ilk satırında şunlar yazar: “Babil Kralı Nabukadnezar’ın 37. yılı.”¹⁶ Ardından, Ay ve gezegenlerin, farklı yıldız ve takımyıldızlara göre konumlarını anlatan ayrıntılı betimlemeler yer alır. Bu tablette bir ay tutulmasından da bahsedilir. Bilginlere göre gök cisimlerinin bu konumları MÖ 568/567’de gerçekleşti, bu hesaba göre II. Nabukadnezar’ın Yeruşalim’i yıktığı 18. saltanat yılı, MÖ 587’ye denk gelir. Peki bu astronomi verileri kesin olarak, yalnızca MÖ 568/567 tarihine mi işaret eder?

Bu tablet, Babil takviminin üçüncü ayı olan Simanu’nun 15. gününde meydana geldiği hesaplanan bir ay tutulmasından söz eder. Gerçekten de MÖ 568’de bu Babil ayında, 4 Temmuz’a (Jülyen takvimine göre) denk gelen günde bir ay tutulması oldu. Bununla birlikte 20 yıl önce de, yani MÖ 588 yılının 15 Temmuz gününde de bir ay tutulması olmuştu.¹⁷

Eğer II. Nabukadnezar’ın 37. yılı MÖ 588 yılıysa, 18. yılı da MÖ 607 olmalıdır. Bu da, tam olarak Kutsal Kitap kronolojisinin Yeruşalim’in yıkılışı için verdiği tarihtir! (Aşağıdaki zaman çizelgesine bakın.) Peki VAT 4956 tableti, MÖ 607 yılını doğrulayan başka bir kanıt sunar mı?

Daha önce bahsedilen tutulmaya ek olarak tablette, Ayla ilgili 13, gezegenlerle ilgili 15 farklı gözlem yer almaktadır. Bu gözlemler, Ay’ın ya da gezegenlerin, belirli yıldızlara ve takımyıldızlara göre konumlarını tarif eder.¹⁸ Ayrıca, hem Güneş’in hem de Ay’ın doğuşu ve batışı arasında sekiz zaman aralığı bulunmaktadır.^18a

Ay’ın konumları kesinlikle şaşmaz olduğundan, araştırmacılar VAT 4956’da bulunan, Ay’ın bu 13 farklı konumunu titizlikle analiz ettiler. Gök cisimlerinin geçmişte belirli bir tarihte bulundukları yeri gösterebilen bilgisayar programlarının yardımıyla elde ettikleri verileri incelediler.¹⁹ Peki sonuç ne oldu? Hesaplamalarda, Ay’ın bu farklı konumlarının tümü MÖ 568/567 yılına denk gelmemekle birlikte tümü, yani 13’ü de, 20 yıl önceki konumlarla eşleşmektedir; bu da MÖ 588/587 yılına denk gelir.

Ay ile ilgili gözlemlerin, MÖ 568’den çok MÖ 588’e uyduğunu gösteren kayıtlardan biri de yandaki sayfada yer alan tablette bulunmaktadır. Bu tabletin 3. satırında, “9 [Nisanu] gecesi” Ay’ın belirli bir konumda olduğu yazar. Ancak bu olayı ilk başta MÖ 568 (astronomi takviminde –567) yılına tarihlendiren bilginler, Ay’ın MÖ 568’de “9 değil 8 Nisanu’da” o konumda olduğunu söylediler. Tabletin MÖ 568 yılına tarihlendirilmesini desteklemek için, yazarın yanlışlıkla “8” yerine “9” yazdığını öne sürdüler.²⁰ Ancak 3. satırda bulunan Ay’ın konumu, aslında MÖ 588 yılının 9 Nisanu günüyle tam olarak örtüşür.²¹

Açıkça görüldüğü gibi VAT 4956’da bulunan astronomi verilerinin çoğu, II. Nabukadnezar’ın 37. yılının, MÖ 588’e denk geldiğini gösterir. Bu nedenle tüm bunlar, tıpkı Kutsal Kitabın da belirttiği gibi Yeruşalim’in MÖ 607’de yıkıldığını destekler.

[Sayfa 26, 27’deki çerçeve/resimler]

VAT 4956’DA GERÇEKTEN NE YAZIYOR?

Neden önemli? Bu tabletin üçüncü satırında ilk ayın (Nisanu/​Nisan) ‘9. gününün gecesinde’ “Ay ß Virginis’in 1 arşın önünde duruyordu” diye yazar. Ancak 1915 yılında Neugebauer ve Weidner, MÖ 568 yılında (bu tarih Yeruşalim’in yıkılışı olarak MÖ 587 yılına işaret eder) “Ay’ın bu yıldızın bir arşın önünde durduğu gün 9 Nisan değil, 8 Nisan’dı” diye yazdılar (İtalikler tarafımızdan). Oysa Ay, MÖ 588 yılının 9 Nisan gününde tam olarak o konumdaydı; bu da MÖ 607 yılına işaret eder.

9. gün mü 8. gün mü olmalı?

(1) Fotoğrafta Akad sembolüyle yazılan 9 rakamı açıkça görülmektedir.

(2) Neugebauer ve Weidner bu çivi yazılı tabletin harf çevirisini yaparken “9” rakamını değiştirerek “8” yazdılar.

(3) Orijinal metindeki rakamın “9” olduğu sadece dipnotta belirtildi.

(4) Almanca’ya yaptıkları tercümede bile “8” rakamını kullandılar.

(5) 1988 yılında Sachs ve Hunger tabletteki metni olduğu gibi yayımladılar; “9” rakamını da aynen geçirdiler.

(6) Fakat yine de İngilizceye yaptıkları tercümede, ‘8 yerine yanlışlıkla 9’ yazıldığını ileri sürerek, değişikliği korudular.

[Tanıtım notu]

bpk /​ Vorderasiatisches Museum, SMB /​ Olaf M. Teßmer

16. Astronomical Diaries and Related Texts From Babylonia, Cilt I, Abraham J. Sachs tarafından yazıldı, Hermann Hunger tarafından tamamlandı ve baskıya hazırlandı, 1988, sayfa 47.

17. Babylonian Eclipse Observations From 750 BC to 1 BC, Peter J. Huber ve Salvo De Meis, 2004, sayfa 186. VAT 4956 tabletine göre bu ay tutulması üçüncü Babil ayının 15. gününde gerçekleşti; bu da Simanu ayının 15 gün önce başladığını gösteriyor. Bu tutulma, Jülyen takvimine göre MÖ 588’in 15 Temmuz gününe denk geliyorsa, o halde Simanu ayının ilk günü MÖ 588’in 30 Haziran/1 Temmuz gününe denk gelmelidir. Bu yüzden yılın ilk Babil ayı (Nisanu), iki ay öncesinde, yani 2/3 Mayıs’ta başlamış olmalıdır. Normalde bu tutulmanın gerçekleştiği yılın 3/4 Nisan’da başlamış olması gerekirken, VAT 4956 tabletinin 6. satırında, bir önceki yılın 12. (son) ayından (Addaru) sonra, ekstradan bir ay eklendiği yazıyor. (Tablette şöyle yazıyor: “XII₂. ayın [onüçüncü ayın] 8.”) O halde, yeni yıl aslında 2/3 Mayıs’tan önce başlamamıştır. Böylece, MÖ 588’de gerçekleşen bu tutulmanın günü tabletteki verilerle örtüşmektedir.

18. Berichte über die Verhandlungen der Königl. Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften zu Leipzig; Cilt 67; 1 Mayıs, 1915; “Ein astronomischer Beobachtungstext aus dem 37. Jahre Nebukadnezars II” (An Astronomical Observer’s Text of the 37th Year Nebuchadnezzar II) makalesi, Paul V. Neugebauer ve Ernst F. Weidner, sayfa 67-76’da, Ay’ın belirli yıldızlara ya da takımyıldızlara göre konumuyla ilgili 13 farklı gözlemin bulunduğu anlatılmaktadır. Ayrıca gezegenlerle ilgili yapılan 15 farklı gözlem de listelenmiştir (Sayfa 72-76). Ay için kullanılan çivi yazısı işaret açık ve net olsa da, gezenlerin isimleri ve konumları için kullanılan işaretlerden bazıları net değildir. (Mesopotamian Planetary Astronomy—Astrology, David Brown, 2000, sayfa 53-57). Bu yüzden, gezegenlerle ilgili yapılan gözlemler yoruma açıktır ve bunlar farklı şekillerde açıklanabilir. Ay çok kolay izlenilebildiği için VAT 4956 tabletinde adı geçen ve Ayla bağlantısı olan diğer gök cisimleri tespit edilebilir ve bu gök cisimlerinin konumları neredeyse tam olarak tarihlendirilebilir.

18a. Bu zaman aralıkları (“üçlü Ay ölçümleri”) örneğin, ayın ilk gününde Güneş’in batışından Ay’ın batışına kadar olan sürede ve ay içindeki başka iki devrede yapılan ölçümlerdir. Bilim insanları bu zaman ölçülerini takvim tarihleriyle eşleştirdiler. (“The Earliest Datable Observation of the Aurora Borealis,” F. R. Stephenson ve David M. Willis, Under One Sky—Astronomy and Mathematics in the Ancient Near East, John M. Steele ve Annette Imhausen, 2002, sayfa 420-428). Eski dönemlerdeki gözlemciler bu devreyi ölçmek için bir tür saat kullanırdı. Fakat bu gibi ölçümler güvenilir değildi (Archimedes, Volume 4, New Studies in the History and Philosophy of Science and Technology, “Observations and Predictions of Eclipse Times by Early Astronomers,” John M. Steele, 2000, sayfa 65, 66). Öte yandan Ay’ın diğer gökcisimlerine göre konumu, daha kesin bir şekilde hesaplanırdı.

19. Bu analizler, TheSky6™ adlı bir astronomi yazılım programıyla yapıldı. Ayrıca, Cartes du Ciel/​Sky Charts (CDC) adlı kapsamlı bir ücretsiz yazılım programıyla ve ABD Denizcilik Gözlemevi tarafından sağlanan bir tarih çevirme programıyla desteklendi. Gezegenlerin konumları için kullanılan çivi yazısı işaretler yoruma açık olduğu ve farklı şekilde açıklanabileceği için bu konumlar, astronomi günlüğünün vermek istediği yılı tespit etmek üzere araştırmada kullanılmadı.

20. Berichte über die Verhandlungen der Königl. Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften zu Leipzig (Reports Regarding the Discussions of the Royal Saxonian Society of Sciences at Leipzig); Cilt 67; 1 Mayıs, 1915; “Ein astronomischer Beobachtungstext aus dem 37. Jahre Nebukadnezars II, (-567/66)” (An Astronomical Observer’s Text of the 37th Year Nebuchadnezzar II), Paul V. Neugebauer ve Ernst F. Weidner, sayfa 41.

21. VAT 4956 tabletinin üçüncü satırında şöyle yazıyor: “Ay, ß Virginis’in 1 arşın [veya 2 derece] önünde duruyordu.” Önceden söz edilen analizlere göre 9 Nisanu’da Ay, ß Virginis yıldızının 2°04ʹ önünde ve 0° aşağısındaydı. Her iki veri arasında tam bir eşleşme olduğu kabul edildi.

[Sayfa 25’teki çizelge]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

VAT 4956 YERUŞALİM’İN YIKILIŞI İÇİN HANGİ TARİHE İŞARET EDER, MÖ 587’YE Mİ YOKSA MÖ 607’YE Mİ?

◼ Bu tablet Kral II. Nabukadnezar’ın 37. saltanat yılında meydana gelen astronomi olaylarını anlatır.

◼ II. Nabukadnezar Yeruşalim’i 18. saltanat yılında yıktı (Yeremya 32:1).

Eğer II. Nabukadnezar’ın 37. yılı MÖ 568 ise, o zaman Yeruşalim MÖ 587 yılında 587 yıkılmış olmalı.

MÖ 610

600

590

580

570

560

Eğer 37. yılı MÖ 588 ise, o zaman Yeruşalim Kutsal Kitap kronolojisinin de gösterdiği yıl olan MÖ 607’de yıkılmış olmalı.

◼ VAT 4956 MÖ 607 yılına daha ikna edici şekilde işaret ediyor.