ELYAZMALARININ

KOPYALANDIĞI DÖNEM

3. İbranice Kutsal Yazıların çoğaltılmasına neden ihtiyaç duyuldu? Bu ihtiyaç nasıl karşılandı?

³ Özellikle Ezra’nın döneminden itibaren İbranice Kutsal Yazıların kopyalarına duyulan ihtiyaç giderek arttı. MÖ 537’de Yahudilere memleketlerine geri dönme izni verildiğinde, hepsi Yeruşalim’e ve Filistin’e dönmedi. Binlercesi Babil’de kaldı, bazıları da çalışmak için ya da başka nedenlerle farklı yerlere göç etti. Dolayısıyla Yahudiler eski dünyanın ticaret merkezleri durumundaki birçok yerleşim yerine dağılmış oldu. Birçok Yahudi, mabette kutlanan çeşitli bayramlar için her yıl Yeruşalim’e gider ve orada Kutsal Kitap İbranicesiyle yapılan ibadetlere katılırdı. Yeruşalim’e uzak ülkelerde yaşayan Yahudiler havra (sinagog) olarak bilinen toplanma yerlerini de kullanırdı.a Orada İbranice Kutsal Yazılar okunur ve üzerinde konuşulurdu. Havraların birçok yerde bulunması nedeniyle yazıcılar elyazmalarını çoğaltmak zorundaydı.

4. (a) Geniza nedir? Ne amaçla kullanılırdı? (b) Bu genizalardan birinde 19. yüzyılda hangi önemli keşif yapıldı?

⁴ Bu havralarda genelde geniza denen ve depo olarak kullanılan bir oda bulunurdu. Zamanla Yahudiler, yıprandığı ya da yırtıldığı için kullanılmayan elyazmalarını bu odalara koyup havrada yenilerini kullanmaya başladılar. Genizalarda biriken elyazmaları, Yehova isminin geçtiği metinlerin kutsallığının bozulmaması için toprağa gömülürdü. Yüzyıllar içinde İbranice Kutsal Kitabın binlerce eski elyazması bu şekilde yok oldu. Ancak, eski Kahire’deki bir havranın genizası bu işlem uygulanmadığı için elyazmalarıyla dolu zengin bir depo olarak kaldı. Bunun nedeni, duvarlarla çevrilmiş ve 19. yüzyılın ortasına dek unutulmuş olması olabilir. Havra 1890’da onarılırken genizada bulunan hazine değerindeki belgeler elden geçirildi. Bunların çoğu zamanla ya satıldı ya da müzelere ve üniversite kütüphanelerine bağışlandı. Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi’nde ve Avrupa ile Amerika’daki diğer kütüphanelerde yer alan binlerce fragmanın ve eksiksiz sayılabilecek elyazmasının (bazılarının MS altıncı yüzyıla ait olduğu düşünülüyor) kaynağı bu genizadır.

5. (a) Günümüzde kaç eski İbranice elyazması kataloglanmış durumdadır? Bu elyazmaları ne kadar eskidir? (b) Elyazmaları üzerinde yapılan bir inceleme neyi ortaya koyar?

⁵ Bugün dünyanın farklı kütüphanelerinde, İbranice Kutsal Yazıların tümünü ya da bir kısmını içeren muhtemelen 6.000 elyazması kataloglanmış durumdadır. Yakın zamana dek bu elyazmaları arasında (birkaç fragman dışında) MS 10. yüzyıldan öncesine tarihlendirilen bir belge yoktu. Fakat 1947’de, Lût Gölü yakınlarında İşaya kitabının bir tomarı bulundu. Sonraki yıllarda Lût Gölü yöresindeki mağaralarda yaklaşık 1.900 yıllık bir elyazması hazinesi keşfedildi. Böylece İbranice Kutsal Yazıların paha biçilmez başka elyazmaları da gün ışığına çıkarılmış oldu. Uzmanların hesaplarına göre, bunlardan bazıları MÖ son birkaç yüzyıla ait kopyalardır. İbranice Kutsal Yazıların yaklaşık 6.000 elyazması üzerinde yapılan karşılaştırmalı bir inceleme, hangi yazıların İbranice Kutsal Metinlere ait olduğunun saptanması için sağlam bir temel sağlar ve metin aktarılırken aslına ne kadar sadık kalındığını ortaya koyar.

Bu metnin mevcut elyazması kopyalarından birkaçı MS 13. yüzyıldan daha eski bir tarihe aittir.