“En Önemli Tipografi Başarısı”

Benelüks ülkelerinde İspanyol yönetimine karşı direnişin arttığı dönemde, 1567 yılında İspanya Kralı II. Felipe, Alba dükünü vali olarak hizmet etmesi için bu ülkeye gönderdi. Kraldan tam yetki alan dük, Protestanların giderek artan direnişini durdurmaya çalıştı. Bu yüzden Plantin, kendisiyle ilgili tüm sapkınlık şüphelerini yok edeceğini umduğu büyük bir projeye girişti. Orijinal dildeki metinlerden oluşan bir Mukaddes Kitap basmayı çok istiyordu. Bu yeni baskı için II. Felipe’nin desteğini kazanmayı başardı. Kral maddi yardım sağlayacağına söz verdi ve ünlü hümanist Arioso Montano’yu projeyi denetlemesi için yolladı.

Montano, dil konusunda çok yetenekliydi ve günde 11 saat çalışırdı. İspanyol, Belçikalı ve Fransız dilbilimciler ona yardım etti. Amaçları ünlü Complutum Mukaddes Kitabınınb yeni bir baskısını hazırlamaktı. Plantin’in yeni çokdilli Mukaddes Kitap baskısında Latince Vulgata, Yunanca Septuagint ve orijinal İbranice metnin yanı sıra harfi harfine çevrilmiş Latince tercümeleriyle birlikte Aramca bir Targum ve Süryanice Peşitta vardı.

Basım işi 1568’de başladı. Bu muazzam iş 1572’de tamamlandı. Bu, o zamanki şartlara göre hızlı biten bir işti. Kral II. Felipe’ye yazdığı bir mektupta, Montano şöyle dedi: “Roma’da bir yılda başarılanlardan fazlası burada bir ayda başarılıyor.” Plantin yeni çokdilli Mukaddes Kitabın, her biri sekiz büyük ciltten oluşan 1.213 nüshasını bastı. Kitabın ikinci sayfasında, İşaya 65:25’te betimlendiği gibi barış içinde aynı yemlikten yiyen bir aslan, sığır, kurt ve kuzu resmi vardı. Bu Mukaddes Kitabın henüz ciltlere bölünmemiş halinin ücreti 70 guldendi. Bir ailenin yıllık ortalama gelirinin yaklaşık 50 gulden olduğu düşünülürse bu oldukça yüksek bir fiyattı. Sonradan tüm set Çokdilli Anvers Mukaddes Kitabı olarak bilinmeye başlandı. Ayrıca Kral II. Felipe bu çalışmaya maddi destek sağladığı için bu sete Biblia Regia (Kraliyet Mukaddes Kitabı) ismi de verildi.

Papa XIII. Gregorius, Mukaddes Kitabı onayladığı halde Arioso Montano bu çalışması yüzünden sert eleştirilere maruz kaldı. Bunun bir nedeni Montano’nun orijinal İbranice metni, Latince Vulgata’dan üstün görmesiydi. Onun başlıca düşmanı León de Castro’ydu. O, Latince Vulgata’nın mutlak yetkiye sahip olduğunu düşünen İspanyol bir ilahiyatçıydı. De Castro, Montano’yu üçlük karşıtı felsefeler sokarak metni bozmakla suçladı. Örneğin de Castro, Süryanice Peşitta’dan 1. Yuhanna 5:7’deki şu sahte sözlerin çıkarıldığını fark etti: “Gökte Baba, Söz ve Kutsal Ruh vardır: ve bu üçü birdir” (King James Version). Ancak İspanyol Engizisyonu, Montano’yu tüm sapkınlık suçlamalarından akladı. Çokdilli Anvers Mukaddes Kitabı kimileri tarafından “16. yüzyılda tek bir basımcı tarafından gerçekleştirilen en önemli tipografi [basımcılık] başarısı” olarak görüldü.

[Sayfa 16’daki resim]

Çokdilli Anvers Mukaddes Kitabında İbranice metin, Latince “Vulgata” ve Yunanca “Septuagint”in yanı sıra Latince tercümeleriyle birlikte Aramca bir Targum ve Süryanice “Peşitta” bulunuyor

[Tanıtım notu]

Museum Plantin-Moretus/Stedelijk Prentenkabinet Antwerpen