Satırlar arası çeviriler yelpazenin bir ucundadır. Bu çeviriler kelimesi kelimesine yapılan çevirinin yanı sıra orijinal dildeki metni de içerir.

Kelimesi Kelimesine Çeviriler En İyisi mi?

Tamamen kelimesi kelimesine yapılan bir çeviri çoğunlukla Mukaddes Kitabın her bir ayetinin anlamını korumanın en iyi yolu değildir. Neden mi? Birkaç nedenden ötürü. Bunlardan ikisi şöyle:

1. Hiçbir dil kelime, dilbilgisi ve cümle yapısı bakımından birbirinin tıpatıp aynısı değildir. İbrani dili profesörü S. R. Driver dillerin “sadece dilbilgisi ve kelime bakımından değil, . . . . düşüncelerin cümle halinde dile getiriliş şekli bakımından da birbirinden farklı” olduğunu söylüyor. Farklı diller konuşan kişiler farklı şekillerde düşünür. Profesör Driver sözlerine şöyle devam ediyor: “Bunun sonucunda, farklı dillerin cümle yapıları birbiriyle aynı olmuyor.”

Mukaddes Kitabın yazıldığı İbranice ve Yunancanın kelimelerini ve dilbilgisini hiçbir dil tıpatıp yansıtamayacağından, kelimesi kelimesine yapılan bir Mukaddes Kitap çevirisi net olmaz, hatta yanlış anlamlar bile taşıyabilir. Şimdi birkaç örnek görelim.

Satırlar arası bir çeviriye göre, elçi Pavlus Efesoslulara yazdığı mektupta, sözcük anlamıyla “insanların (zar) küpünde” olarak çevrilen bir ifade kullandı (Efesoslular 4:14, The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures).a Bu ifadeyle, zarla hile yapmaya atfedilir. Ancak çoğu dilde bunu kelimesi kelimesine çevirmek pek bir anlam ifade etmez. Bu ifade “insanların hileleri” olarak çevrilirse, anlam çok daha net şekilde verilmiş olur.

Pavlus Romalılara yazarken, sözcük anlamı “kaynayan ruhu” olan Yunanca bir ifade kullandı (Romalılar 12:11, Kingdom Interlinear). Bu sözcükler sizin dilinizde bir anlam ifade ediyor mu? Aslında söz konusu ifade “ruhla coşmak” anlamına gelir.

İsa en ünlü konuşmalarından birini yaparken çoğunlukla “ne mutlu ruhta fakir olanlara” olarak çevrilen bir ifade kullandı (Matta 5:3). Ancak bu ifade sözcük anlamıyla çevrildiğinde birçok dilde zor anlaşılır. Hatta bazı durumlarda bu ifadenin kelimesi kelimesine çevrilmesi, “ruhta fakir” olan kişilerin zihnen dengesiz ya da canlılıktan ve kararlılıktan yoksun olduğu imasını bile vermektedir. Ancak İsa burada insanlara, mutluluklarının fiziksel ihtiyaçlarını karşılamaya değil, Tanrı’nın rehberliğine olan ihtiyaçlarının farkında olmalarına bağlı olduğunu öğretiyordu (Luka 6:20). Bu nedenle “manevi ihtiyacının farkında olanlar” ya da “Tanrı’ya duydukları ihtiyacın farkında olanlar” olarak çevrilmesi bu ifadenin anlamını daha doğru şekilde yansıtır (Matta 5:3; The New Testament in Modern English).

2. Bir sözcüğün ya da ifadenin anlamı bağlama göre değişebilir. Bir örnek ele alacak olursak, normalde insan eline atfen kullanılan İbranice sözcüğün birçok anlamı vardır. Örneğin bağlama bağlı olarak bu sözcük “hâkimiyet”, ‘cömertlik’ ya da “kuvvet” anlamlarına gelebilir (2. Samuel 8:3; 1. Krallar 10:13; İşaya 57:10). Aslında bu sözcük New World Translation of the Holy Scriptures’ın İngilizce çevirisinde 40’tan fazla şekilde çevrilmiştir.b

Bağlam bir sözcüğün nasıl çevrileceğini etkilediğinden, New World Translation’da 5.500 kadar Yunanca ifade yaklaşık 16.000 İngilizce ifade kullanılarak çevrilmiştir ve yaklaşık 8.500 İbranice ifadeyi çevirmek için 27.000’i aşkın İngilizce ifade kullanılmıştır.c Sözcükler neden bu kadar farklı şekillerde çevriliyor? Tercüme heyeti, bu sözcükleri bağlama en uygun anlamıyla çevirmenin tamamen kelimesi kelimesine çeviri yapmaktan daha önemli olduğu sonucuna vardı. Yine de New World Translation’da İbranice ve Yunanca sözcükler hedef dile olabildiğince tutarlı şekilde çevrilmiştir.

Açıkça görüldüğü gibi Mukaddes Kitabı çevirmek, orijinal dildeki bir sözcüğü geçtiği her yerde aynı şekilde çevirmekten fazlasını gerektirir. Çevirmenler orijinal dildeki metinde yer alan düşünceleri doğru ve anlaşılır şekilde aktaracak sözcükler seçmek için sağduyu kullanmalıdır. Ayrıca çevirilerinde sözcükleri ve cümleleri hedef dilin dilbilgisi kurallarına uygun şekilde bir araya getirmelidirler.