18. Yunanca Kutsal Yazıların ilk listelerini gösteren çizelgeden hangi önemli sonuçları çıkarabiliriz?

¹⁸ İlk Listelerin Ortaya Koyduğu Kanıtlar. Yandaki çizelgeye göre, Kartaca Konsili’nden önce hazırlanmış dördüncü yüzyıla ait listelerden birçoğu Yunanca Kutsal Metinlerin günümüzde kabul edilen dizisiyle tamamen uyuşur. Bunlardan bazılarıysa yalnızca Vahiy kitabını dışarıda bırakır. İkinci yüzyılın sonuna gelmeden dört incil, Elçilerin İşleri kitabı ve elçi Pavlus’un 12 mektubu her yerde kabul edilmişti. Yalnızca belli bölgelerde bazı küçük kitaplarla ilgili kuşkular vardı. Bu, muhtemelen söz konusu kitapların başlangıçta bazı nedenlerle fazla dağıtılmamış olmasından, dolayısıyla da kanonik olarak kabul edilmesinin zaman almasından kaynaklanmıştır.

19. (a) İtalya’da hangi önemli belge bulundu? Bu belge hangi tarihe aittir? (b) Bu fragmana göre o zamanlar kabul edilen Kutsal Metinler dizisinde hangi kitaplar yer alıyordu?

¹⁹ İlk listelerin en ilginçlerinden biri Muratori Fragmanıdır. Bu fragman Milano’da (İtalya), Ambrosian Kütüphanesi’nde L. A. Muratori tarafından bulunup 1740’ta onun tarafından yayımlanmıştır. Başlangıç kısmı kayıp olmasına rağmen, bu fragmanın Luka’dan üçüncü incil olarak söz etmesi, başta Matta ve Markos’a da değindiğini gösterir. Muratori Fragmanı Latincedir ve MS ikinci yüzyılın son yarısına tarihlendirilir. Tercüme edilen şu kısımdan da görüldüğü gibi bu çok dikkat çekici bir belgedir: “İncilin üçüncü kitabı Luka’dır. Bu kitabı tanınmış bir hekim olan Luka yazdı ve kitaba kendi ismini verdi . . . . İncilin dördüncü kitabını öğrencilerden biri olan Yuhanna yazmıştır. . . . . İncil kitaplarının her birinde, yaşanan olaylarla ilgili farklı ayrıntılar yer alsa da, iman edenlerin benimsediği inançlar açısından bir uyumsuzluk yoktur. Çünkü her bir incil ruhun yönlendirmesiyle yazılmıştır. Bu kitaplarda anlatılanlar İsa’nın doğumu, acı çekişi, dirilişi, öğrencileriyle sohbetleri ve onun ilk ve ikinci gelişi hakkındadır. O ilk gelişinde aşağılandı ve hor görüldü, ikinci gelişi ise krallık yetkisiyle ve ihtişamlı şekilde gerçekleşecek. Dolayısıyla Yuhanna’nın ‘Gördüğümüzü ve duyduğumuzu size de bildiriyoruz’ ve ‘Ona ellerimizle dokunduk’ gibi sözlerle, yazdıklarını doğrulaması yerindedir. Çünkü kendisi böylece, Efendimizle ilgili tüm harika şeylerin yalnızca görgü tanığı değil, onları dinleyen ve sırasıyla anlatan kişi de olduğunu söylüyor. Ayrıca, tüm elçilerin işleri tek bir kitapta anlatılmıştır. Luka tüm bunları saygıdeğer Teofilos için derlemişti . . . . Bir kişi Pavlus’un mektuplarını okuduğunda bu mektupların ne olduğunu, nereden ya da hangi nedenle gönderildiğini kolaylıkla anlar. Pavlus, önce hakikat yolundan sapmanın sonucu olan hizipçiliğe karşı koymak konusunda Korintoslulara uzun bir mektup yazdı. Sonra Galatyalılara sünnet konusunda bir mektup yazdı. Daha sonra Romalılara yazdığı mektupta ise, Kutsal Yazıların içindeki düzenden ve bu kitapların başlıca konusunun Mesih olduğundan söz etti. Bu mektupların her birini ele almamız gerekir. Aziz Elçi Pavlus da, kendisinden önce gelen Yuhanna’nın örneğini izlemiş ve şu yedi kiliseden başkasına mektup yazmamıştı: Korintoslulara (birinci), Efesoslulara (ikinci), Filipililere (üçüncü), Koloselilere (dördüncü), Galatyalılara (beşinci), Selaniklilere (altıncı) ve Romalılara (yedinci). Korintoslulara ve Selaniklilere yanlışlarını doğrultmak amacıyla ikinci mektupları da yazdı; buna rağmen, [bu yedi mektupla] tüm yeryüzüne yayılmış tek bir kilise olduğu açıkça ortaya konur. Aynı şekilde Yuhanna, Vahiy’deki sözleri yedi kiliseye yazmış olsa da, aslında tüm kiliselere hitap eder. Fakat [Pavlus] sevgisinden ve şefkatinden ötürü biri Filimon’a, biri Titus’a ve ikisi Timoteos’a hitaben toplam dört mektup daha yazdı, [bunlar] yüce Kilise tarafından kutsal sayılırlar. . . . . Bunlara ek olarak, Yahuda’nın mektubu ve Yuhanna ismini taşıyan iki mektup daha vardır . . . . Elimizde yalnızca Yuhanna’nın ve Petrus’un vahiyleri bulunuyor; bazılarımız [bu ikincisinin] kilisede okunmasını istemiyor” (The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, 1956, Cilt VIII, sayfa 56).

20. (a) Muratori Fragmanında Yuhanna’nın ve Petrus’un birer mektubundan söz edilmemesi nasıl açıklanabilir? (b) Bu liste günümüzde kabul edilen listeyle ne ölçüde uyuşur?

²⁰ Muratori Fragmanının sonlarına doğru, Yuhanna’nın yalnızca iki mektubundan söz edilmesi dikkat çekicidir. Fakat yukarıda adı geçen ansiklopedinin 55. sayfasında belirtildiğine göre, bu mektupların “yazarı kendisini ‘ihtiyar’ olarak tanıtır ve bunlar onun ancak ikinci ve üçüncü mektupları olabilir. Yazar ilk mektuba daha önce dolaylı da olsa dördüncü incille birlikte değindiğinden ve yazarının Yuhanna olduğuna kesinlikle inandığını belirttiğinden, burada yalnızca daha küçük iki mektuptan söz etmenin yeteceğini düşünmüş olmalı.” Aynı kaynak Petrus’un ilk mektubundan söz edilmemesiyle ilgili şöyle diyor: “Büyük olasılıkla, 1. Petrus ve Vahiy (Yuhanna’nın) kitaplarının ‘kabul edilmiş’ olduğunu belirten birkaç sözcük, belki de bir satır kayboldu.” Dolayısıyla, bu ansiklopedi 56. sayfasında, Muratori Fragmanından şu sonucu çıkarıyor: “Yeni Ahdi oluşturan kitaplar arasında dört incilin, Elçilerin İşleri kitabının, Pavlus’un on üç mektubunun, Yuhanna’nın Vahyi’nin ve muhtemelen ona ait üç mektubun, ayrıca Yahuda kitabının olduğu kesindir; buna büyük ihtimalle 1. Petrus kitabı da dahildir; fakat Petrus’un diğer kitabına hâlâ kuşkuyla bakanlar vardır.”

21. (a) Origenes’in Kutsal Yazılar hakkında söyledikleri neden önemlidir? (b) Sonraki dönemlerde yaşamış yazarlar neyi doğruladı?

²¹ MS 230 yıllarında Origenes, Muratori Fragmanında bulunmayan İbraniler ve Yakup kitaplarının da Tanrı ilhamı Kutsal Yazılar içinde olduğunu kabul etti. O, bazı kişilerin bu kitapların Kutsal Metinler dizisine ait olduğundan şüphe duyduklarını da belirtti. Böylece daha az bilinen bazı mektuplar hariç, Yunanca Kutsal Metinler dizisinin büyük kısmının o sırada kabul edilmiş olduğunu gösterdi. Daha sonra, Athanasios, Hieronymus ve Augustinus, Kutsal Metinler dizisinde şimdi sahip olduğumuz 27 kitabın adını sayarak, daha eski listelerin vardıkları sonucu doğruladı.b

22, 23. (a) Çizelgedeki listeler nasıl hazırlanmıştır? (b) Elimizde neden Muratori Fragmanından daha eski listeler yok?

²² Çizelgedeki listelerin çoğu Kutsal Metinler dizisinde yer alan kitapları gösteren özel listelerdir. Irenaeus, İskenderiyeli Clemens, Tertullianus ve Origenes’in listeleri ise söz konusu kitaplarla ilgili görüşlerinden yararlanarak hazırlanmıştır. Eski bir tarihçi olan Eusebios’un kayıtları bunlara yeni eklemeler de yapmıştır. Bununla birlikte, adı geçen yazarların Kutsal Metinler dizisindeki bazı kitaplardan söz etmemesi o kitapların bu listede yer almadığını göstermez. Yazarlar ele aldıkları konuyla ilgisi olmadığı ya da tercih etmedikleri için eserlerinde bazı kitaplara değinmemişlerdir. Peki elimizde neden Muratori Fragmanından daha eski listeler yok?

²³ MS ikinci yüzyılın ortalarında Markion gibi eleştirmenler ortaya çıkana kadar, Hıristiyanların hangi kitapları kabul etmesi gerektiğiyle ilgili bir tartışma söz konusu değildi. Markion sadece elçi Pavlus’un bazı mektuplarından ve Luka İncili’nin bazı kısımları çıkarılmış bir kopyasından, kendi öğretilerini destekleyen bir liste yaptı. O sıralarda tüm dünyaya yayılan pek çok apokrif eser de, hangi kitapların Kutsal Metinler dizisine ait olduğu yönünde yazarların açıklama yapmasına yol açtı.

[Sayfa 303’deki çizelge]

Yunanca Kutsal Metinlerin İlk Önemli Listeleri İsim ve Yer

K – Kutsal Yazıların bir kısmı olduğu kuşkusuz kabul edilenler

Ş – Bazı çevrelerce şüpheli bulunanlar

ŞK – Bazı çevrelerce şüpheli bulunan, ancak katalogcular tarafından Kutsal Metinler dizisine kabul edilenler

? – Bilginler, metnin uygun versiyonu ya da kitap hakkındaki görüş konusunda kararsız

□ – Boşluk, söz konusu otoritenin o kitabı kullanmadığını ya da görüş bildirmediğini gösterir

İsim ve Yer

Yaklaşık

Tarih MS 170 180 190 207

Matta A A A A

Markos A A A A

Luka A A A A

Yuhanna A A A A

Elçilerin İşleri A A A A

Romalılar A A A A

1. Korintoslular A A A A

2. Korintoslular A A A A

Galatyalılar A A A A

Efesoslular A A A A

Filipililer A A A A

Koloseliler A A A A

1. Selanikliler A A A A

2. Selanikliler A A A A

1. Timoteos A A A A

2. Timoteos A A A A

Titus A A A A

Filimon A A

İbraniler D DA DA

Yakup ?

1. Petrus A? A A A

2. Petrus D? A

1. Yuhanna A A DA A

2. Yuhanna A A DA

3. Yuhanna A?

Yahuda A DA A

Vahiy A A A A

İsim ve Yer

Yaklaşık

Tarih MS 230 320 348 365

Matta A A A A

Markos A A A A

Luka A A A A

Yuhanna A A A A

Elçilerin İşleri A A A A

Romalılar A A A A

1. Korintoslular A A A A

2. Korintoslular A A A A

Galatyalılar A A A A

Efesoslular A A A A

Filipililer A A A A

Koloseliler A A A A

1. Selanikliler A A A A

2. Selanikliler A A A A

1. Timoteos A A A A

2. Timoteos A A A A

Titus A A A A

Filimon A A A A

İbraniler DA DA A

Yakup DA DA A

1. Petrus A A A A

2. Petrus DA DA A D

1. Yuhanna A DA A A

2. Yuhanna DA DA A D

3. Yuhanna DA DA A D

Yahuda DA DA A

Vahiy A DA A

İsim ve Yer

Yaklaşık

Tarih MS 367 368 370 370

Matta A A A A

Markos A A A A

Luka A A A A

Yuhanna A A A A

Elçilerin İşleri A A A A

Romalılar A A A A

1. Korintoslular A A A A

2. Korintoslular A A A A

Galatyalılar A A A A

Efesoslular A A A A

Filipililer A A A A

Koloseliler A A A A

1. Selanikliler A A A A

2. Selanikliler A A A A

1. Timoteos A A A A

2. Timoteos A A A A

Titus A A A A

Filimon A A A A

İbraniler A A A DA

Yakup A A A A

1. Petrus A A A A

2. Petrus A A A D

1. Yuhanna A A A A

2. Yuhanna A A A D

3. Yuhanna A A A D

Yahuda A A A D

Vahiy A DA D

İsim ve Yer

Yaklaşık

Tarih MS 383 394 397 397

Matta A A A A

Markos A A A A

Luka A A A A

Yuhanna A A A A

Elçilerin İşleri A A A A

Romalılar A A A A

1. Korintoslular A A A A

2. Korintoslular A A A A

Galatyalılar A A A A

Efesoslular A A A A

Filipililer A A A A

Koloseliler A A A A

1. Selanikliler A A A A

2. Selanikliler A A A A

1. Timoteos A A A A

2. Timoteos A A A A

Titus A A A A

Filimon A A A A

İbraniler DA DA A A

Yakup A DA A A

1. Petrus A A A A

2. Petrus A DA A A

1. Yuhanna A A A A

2. Yuhanna A DA A A

3. Yuhanna A DA A A

Yahuda A DA A A

Vahiy DA DA A A