[Sayfa 197’deki çerçeve/resim]

Artahşaşta’nın Hükümdarlığı Ne Zaman Başladı?

PERS KRALI Artahşaşta’nın (Artakserkses) hükümdarlığının başladığı yıl konusunda tarihçiler arasında görüş ayrılığı vardır. Babası Kserkses, MÖ 486’da başlayan hükümdarlığının 21. yılında öldüğünden, kimi tarihçiler onun tahta çıktığı yılın MÖ 465 olduğunu söyledi. Oysa, Artahşaşta’nın tahta çıkış tarihi MÖ 475 olmakla birlikte, ilk hükümdarlık yılının resmen MÖ 474’te başladığına ilişkin kanıtlar var.

Eski Pers başkenti Persepolis’te toprak altından çıkarılan yazıtlar ve heykeller, Kserkses ile babası I. Dareios’un bir süre birlikte hükümdarlık yaptığını gösteriyor. Eğer Kserkses babasıyla birlikte 10 yıl ve Dareios’un MÖ 486’da ölümünden sonra tek başına 11 yıl hüküm sürdüyse, Artahşaşta’nın hükümdarlığının ilk yılı MÖ 474 olmalıydı.

İkinci kanıt dizisiyse, Kserkses’in askeri kuvvetlerini MÖ 480’de yenilgiye uğratan Atinalı General Themistokles’le ilgilidir. Themistokles sonradan Yunan halkının gözünden düştü ve ulusuna ihanetle suçlandı. Bunun üzerine kaçarak Pers sarayına sığındı ve orada iyi karşılandı. Yunanlı tarihçi Thukydides’e göre bu olay Artahşaşta ‘tahta yeni çıktığında’ oldu. Yunanlı tarihçi Diodoros Sikeliotes (Diodorus Siculus) Themistokles’in ölüm tarihi olarak MÖ 471 yılını gösterir. Themistokles, Artahşaşta’nın önüne çıkmadan önce Persçe öğrenebilmek için kendisine bir yıl verilmesini rica ettiğinden, Küçük Asya’ya MÖ 473’ten daha geç bir tarihte varmış olamaz. Hieronymus Eusebius Kroniği’nde bu tarihi destekler. Alman bilgin Ernst Hengstenberg’in Christology of the Old Testament’ında da belirtildiği gibi Themistokles MÖ 473’te Asya’ya vardığında Artahşaşta ‘tahta yeni çıkmış olduğuna’ göre, onun hükümdarlığı MÖ 474’te başlamıştı. Aynı bilgi başka kaynaklarda da verilir. Hengstenberg sözlerine şunları ekledi: “Artahşaşta’nın yirminci yılı Milattan önceki 455. yıldı.”

[Resim]

Themistokles’in büstü

Alman bilgin Ernst Hengstenberg’in Christology of the Old Testament’ında da belirtildiği gibi Themistokles MÖ 473’te Asya’ya vardığında Artahşaşta ‘tahta yeni çıkmış olduğuna’ göre, onun hükümdarlığı MÖ 474’te başlamıştı. Aynı bilgi başka kaynaklarda da verilir. Hengstenberg sözlerine şunları ekledi: “Artahşaşta’nın yirminci yılı Milattan önceki 455. yıldı.”