Batlamyus Derlemeleri

Geleneksel olarak kabul edilen MÖ 587 yılını desteklemek için, ikinci yüzyılda yaşayan gökbilimci Batlamyus’un derlemelerindeki hanedan listesi de kullanılır. Batlamyus’un bu krallar listesi, Yeni Babil dönemi de içinde olmak üzere antik çağ kronolojisi için belkemiği olarak kabul edilir.

Batlamyus, listesini Yeni Babil dönemi sona erdikten 600 yıl kadar sonra derledi. Peki listesindeki ilk kralın saltanatının başlangıç tarihini nasıl saptadı? Batlamyus, listesindeki ilk kral olan “Nabonassar’ın saltanatının başlangıç tarihini”, kısmen ay tutulmalarına dayanan, gök cisimlerinin konumuyla ilgili hesapları kullanıp ‘geriye giderek elde ettiğini’ açıklar.⁴ British Museum’dan Christopher Walker, Batlamyus derlemelerindeki hanedan listesinin “tarihçilere kralların tahta çıkış ve ölüm tarihleriyle ilgili tutarlı bir kronoloji sağlamak için değil, gökbilimcilere tutarlı bir kronoloji sağlamak için kendince yaptığı bir liste” olduğunu söyler.⁵

Batlamyus’un en hararetli savunucularından biri olan Leo Depuydt, “Bu derlemeler uzun zamandan beri gökbilim açısından doğru kabul edildi; fakat bu, onların tarih açısından güvenilir olduğu anlamına gelmez” diye yazdı. Profesör Depuydt bu krallar listesi hakkında şunları ekledi: “[Yeni Babil kralları da içinde olmak üzere] erken dönem hükümdarları hakkında bu listede belirtilenler, çiviyazılı belgelerle her saltanat süresi için tek tek karşılaştırılmalı.”⁶

Batlamyus’un listesinin tarihsel doğruluğunu ölçmemizi sağlayan bu “çiviyazılı belgeler” nelerdir? Bunlar arasında Yeni Babil zamanında veya yakın dönemlerinde yaşayan yazıcılar tarafından yazılmış Babil kronikleri, krallar listesi ve ticari kayıtlar içeren tabletler bulunmaktadır.⁷

Batlamyus’un listesi bu çiviyazılı kayıtlarla karşılaştırıldığında ne görülür? Aşağıdaki “Batlamyus’un Listesi ve Eski Tabletler” başlıklı çerçevede bu listenin bir kısmı eski bir çiviyazılı belgeyle karşılaştırılıyor. Batlamyus’un Babil hükümdarları Kandalanu ile Nabonidus arasında yalnızca dört kral saydığına dikkat edin. Oysa çiviyazılı bir belgede bulunan Uruk Krallar Listesi bu zaman diliminde yedi kralın hüküm sürdüğünü ortaya koyar. Bunlar önemsiz ve saltanat yılları kısa sürmüş krallar mıydı? Ticari kayıtlar içeren çiviyazılı tabletlere göre onlardan biri yedi yıl hüküm sürdü.⁸

Çiviyazılı belgeler, Yeni Babil döneminin ilk kralı Nabupolassar’dan önce başka bir kralın (Assur-etel-ilani) Babil’de dört yıl hüküm sürdüğüne dair sağlam kanıtlar verir. Ayrıca ülkede bir yıldan fazla bir süre boyunca hiçbir kral yoktu.⁹ Bu bilgiler Batlamyus’un listesinde bulunmamaktadır.

Batlamyus neden bazı hükümdarlara değinmedi? Muhtemelen onları Babil’in meşru yöneticileri olarak görmedi.¹⁰ Örneğin, bir Yeni Babil dönemi kralı olan Labaşi Marduk’u listesinin dışında bıraktı. Fakat onun değinmediği krallar çiviyazılı kayıtlara göre aslında Babil’de gerçekten hüküm sürdüler.

Batlamyus’un listesi genelde doğru kabul edilir. Ancak değinmediği krallar göz önüne alındığında bu liste kesin tarihler içeren bir kronoloji için gerçekten kullanılabilir mi?

4. Almagest, III, 7, G. J. Toomer’in çevirisi, Ptolemy’s Almagest, 1998 basımı, sayfa 166. Batlamyus Babilli gökbilimcilerin geçmişte ve gelecekteki tutulma zamanlarını “hesaplamak” için matematiksel şemalar kullandıklarını biliyordu çünkü onlar bu tutulmaların 18 yılda bir aynı şekilde gerçekleştiğini keşfetmişlerdi (Almagest, IV, 2).

[Sayfa 30’daki çizelge/resimler]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

BATLAMYUS’UN LİSTESİ VE ESKİ TABLETLER

Batlamyus, listesine bazı kralları almadı. Neden?

BATLAMYUS’UN LİSTESİ

Nabonassar

Nabu-nadin-zeri (Nadinu)

Mukin-zeri ve Pulu

Ululayu (V. Şalmanezer) “Asur Kralı”

Merodak-Baladan

II. Sargon “Asur Kralı”

Birinci Kralsız Dönem

Bel-ibni

Asur-nadin-şumi

Nergal-uşezib

Muşezib-Marduk

İkinci Kralsız Dönem ESKİ TABLETLERE

Esarhaddon “Asur Kralı” GÖRE URUK KRALLAR

Şamaş-şum-ukin LİSTESİ

Kandalanu Kandalanu

Sin-şumu-lişir

Sin-şar-işkun

Nabupolassar Nabupolassar

Nabukadnezar Nabukadnezar

Amel-Marduk Amel-Marduk

Neriglissar Neriglissar

Labaşi-Marduk

Nabonidus Nabonidus

Kyros

Kambyses

[Resim]

Batlamyus’un listesinin tarihsel doğruluğunu ölçmemizi sağlayan çiviyazılı belgelerin bir kısmı Babil kronikleridir