Yeremya’nın Mersiyeleri Kitabı Tövbenin ve Merhametin Ağıtları

MUKADDES KİTAP devirlerinde, ölen dostlar (II. Samuel 1:17-27), yıkılan devletler (Amos 5:1, 2) ve kentler (Hezekiel 27:2, 32-36) için mersiyeler, ağıtlar bestelenip söylenirdi. Kitabı Mukaddes’te “Yeremyanın Mersiyeleri”, Yeni Çeviri’de “Ağıtlar” olarak adlandırılan kitap böyle hüzünlü bir bestenin ilhamla yazılmış bir örneğidir. Bu kitap, Yeruşalim’in MÖ 607’de Babillilerce yıkılışının ardından ağıt biçiminde yazılan (beş bap içindeki) beş lirik şiirden oluşur.

Bu kitap, Yehova’nın Yeruşalim’i ve Yahuda’yı, halkının suçu yüzünden cezalandırmakta haklı olduğunu kanıtlar. (Yeremyanın Mersiyeleri 1:5, 18) Aynı zamanda, Tanrı’nın vefalı sevgisi ve merhameti üzerinde de durarak O’nun Kendisini bekleyenlere iyilik yaptığını gösterir.—Yeremyanın Mersiyeleri 3:22, 25.

Adı. Bu kitap adını, “Nasıl!” anlamına gelen ve kitabın başlangıç sözcüğü olan İbranice Ekha!’dan alır. Septuagint çevirmenleri, bu kitabı “Mersiyeler; Ağıtlar” anlamında Threʹnoi diye adlandırmışlardır. Babil Talmudu’nda (Bava Batra 14b) bu esere “Ağıt; Mersiye vezniyle yazılmış şiir” anlamına gelen Kinot denilirken, Hieronymus ona Latince Lamentationes adını verir.

Kutsal Metinler Listesinde Yeri. İbranice Kutsal Metinler listesinde “Yeremyanın Mersiyeleri” kitabı genelde beş Meggilla (Rulo) arasında sayılır. Bunlar Neşideler Neşidesi, Rut, “Yeremyanın Mersiyeleri”, Vaiz ve Ester’dir. Ne var ki, “Yeremyanın Mersiyeleri” kitabının İbranice Kutsal Yazıların eski kopyalarında, bugün Türkçe Mukaddes Kitaplarda olduğu gibi, Yeremya kitabının hemen ardında yer aldığı söylenmektedir.

Yazarı. Yunanca Septuagint’te bu kitap şu sözlerle başlar: “Ve vaki oldu ki, İsrailoğulları sürgüne götürülüp Yeruşalim ıssız bırakıldıktan sonra, Yeremya oturup ağladı ve Yeruşalim’in ardından bu ağıdı yakarak dedi.” Targumlar ayrıca “peygamber ve büyük kâhin Yeremya dedi” sözüyle başlayarak kitabın yazarının Yeremya olduğunu belirtir. Latince Vulgata çevirisinin VIII. Clemens tarafından gözden geçirilmiş metninin giriş sözü şöyledir: “Ve vaki oldu ki, İsrailoğulları esarete götürülüp Yeruşalim ıssız bırakıldıktan sonra, Yeremya peygamber oturup ağladı ve Yeruşalim’in ardından feryat ederek bu ağıdı yaktı; ve acı acı içini çekerek, kederle inleyip dedi.”

Yazım Tarzı. “Yeremyanın Mersiyeleri” kitabının beş babı beş şiirden oluşur; bunların ilk dördü akrostiş biçimde yazılmıştır. İbrani alfabesinde 22 (ünsüz) harf bulunur ve “Yeremyanın Mersiyeleri” kitabının ilk dört babının her birinde ayetler sırasıyla İbrani alfabesinin 22 harfinden biriyle başlar. 1, 2 ve 4. bapların her birinde İbrani alfabesinin harf sırasına göre düzenlenmiş 22 ayet bulunur; 1. ayet İbrani alfabesinin ilk harfi alef ile başlar, 2. ayet ikinci harf olan beyt ile başlar ve alfabenin sonuna dek böyle devam eder. 3. bapta ise 66 ayet bulunur ve arka arkaya gelen her üç ayet aynı harfle başlar ve böylece harf sırasına göre devam eder.

2, 3 ve 4. baplarda ayin, pe’den sonra gelmektedir (bu baplarda bu iki harf, “Yeremyanın Mersiyeleri”nin 1. babındaki ve 119. Mezmur’daki sırayı izlememektedir). Fakat bu, “Yeremyanın Mersiyeleri” kitabının ilham altındaki yazarının bir yanlışlık yaptığı anlamına gelmez. Bu mesele göz önünde bulundurularak şu açıklama yapılmıştır: “Söz konusu aykırılık her üç şiirde de yinelendiğinden, . . . . bu pek bestekârının dikkatsizliğine mal edilemez. Bu daha çok başka bir koşula bağlıdır. Alfabetik sıraya göre yazılan diğer şiirlerde ve özellikle daha eski olanlarında da usulden defalarca sapıldığını gördüğümüzden, bu durum, bestekârların ancak düşünce akışını yapaylaştırmadığı sürece alfabe sırasına titizlikle bağlı kaldıklarını yadsınamaz şekilde kanıtlar.” (C. F. Keil ve F. Delitzsch tarafından hazırlanan Commentary on the Old Testament, 1973, Cilt. VIII, Yeremya’nın Mersiyeleri, s. 338) Alıntılanan örnekler arasında vav ayetinin eksik olduğu 34. Mezmur ve nun ayetinin atlandığı 145. Mezmur da bulunmaktadır. İlhamla yazılan bu yazılarda İbrani harflerinin alfabetik sırasına sıkı sıkıya bağlı kalınmaması bir sorun yaratmamalıdır. Bir yazının akrostiş biçiminde yazılması kuşkusuz akılda kalmasına yarıyorsa da, esas önemli olan verdiği mesajdı ve fikirlerin içeriği her yazınsal yöntemden önde geliyordu.

Yeremya’nın Mersiyeleri’nin 5. babı akrostiş bir şiir değilse de, yine İbrani alfabesinin harf sayısı kadar yani 22 ayet içerir.

Yazıldığı Zaman. Ağıtların canlı dili, kitabın, Yeruşalim’in MÖ 607’deki düşüşünden kısa bir süre sonra, Babil kuşatması ve Yeruşalim’in yakılmasına ilişkin olayların Yeremya’nın zihninde henüz taze olduğu bir sırada yazıldığını gösterir. “Yeremyanın Mersiyeleri” kitabının, Yeruşalim’in düşüşünden hemen sonra kaleme alındığı genel olarak kabul edilmektedir ve yazılışının MÖ 607’de tamamlanmış olduğu sonucuna varmak akla yakındır.

Peygamberliğin Yerine Gelişi. Tesniye 28:63-65’teki sözler, Yeruşalim’in başına gelen ve “Yeremyanın Mersiyeleri” kitabında canlı bir dille betimlenen olayla gerçekleşmiştir. Bu kitapta, Tanrısal ilhamla yazılan diğer uyarıların ve peygamberliklerin de yerine geldiği gösteriliyor. Örneğin, Yeremyanın Mersiyeleri 1:2 ile Yeremya 30:14’ü, Yeremyanın Mersiyeleri 2:17 ile Levililer 26:17’yi ve Yeremyanın Mersiyeleri 2:20 ile Tesniye 28:53’ü karşılaştırın.

İçeriği. Yeremya, 1. babının 12. ayetinden itibaren Yeruşalim’i, kişileştirerek, ondan Tanrı’ya ahitle bağlı mecazi “kadın” Sion olarak söz eder. (İşaya 62:1-6) O artık dul ve çocuklarından yoksun, tek başına kalan ve zorla çalıştırılmak üzere köle edilen tutsak bir kadın gibidir. 2. bapta Yeremya’nın kendisi konuşur. 3. bapta, Yeremya bir “adam”la betimlenen millete içini döker. 4. bapta, ağıdına devam eder. Ve 5. bapta, sanki Yeruşalim halkı konuşuyor gibi gösterilir. Baştan sona betimlendiği gibi, onların günahkâr olduklarını itiraf eden, Yehova’yı bekleyip O’na güvendiklerini, doğru yola dönmek istediklerini anlatan sözler aslında halkın genelinin gerçek düşünceleri değildi. Bununla birlikte, Yeremya gibi düşünen bir azınlık da vardı. Şu halde, “Yeremyanın Mersiyeleri” kitabında, Yehova’nın bakış açısından Yeruşalim’in durumunun gerçek bir değerlendirmesi yapılmaktadır.

Bu nedenle, “Yeremyanın Mersiyeleri” kitabı Tanrı’nın ilham ettiği doğru ve değerli bir kayıttır.

[Sayfa 24’teki çerçeve]

“YEREMYANIN MERSİYELERİ”NDE VURGULANAN NOKTALAR

Beş şiir de MÖ 607’de Babillilerce Yeruşalim ve halkının başına getirilen trajedi üzerine ağıt biçiminde kaleme alınmıştır

Yeruşalim’in yıkılmasından hemen sonra Yeremya tarafından yazılmıştır

Yeruşalim, çocuklarından yoksun kalan, kendisini teselli edecek kimsesi olmayan dul bir kadın olarak kişileştirilir (1:1-22)

Kadın çektiği sıkıntının Yehova’ya karşı işlediği suçlar yüzünden başına geldiğini kabul eder

Mutlak Güce Sahip Olana, sıkıntı çekişine sevinenleri cezalandırması için yakarır

Yehova, Yeruşalim’e karşı öfkeyle harekete geçer (2:1-22)

Yeruşalim’i “göklerden yere” atar

Mabedini terk eder; ne kralı, ne de kâhini sayar

Sonuç olarak, yoldan geçenler “güzellik simgesi” sayılan kentin başına gelenlere şaşıp kalırlar

Ulusu temsil eden “adam” çektiği acıları anlatırken ümidini de ifade eder (3:1-66)

İçinde bulunduğu vahim durumu anlatır

Buna rağmen, Yehova’nın, kavminin dualarını işitip merhamet göstereceğine de güvenir

Yeruşalim kuşatmasının korkunç sonuçları (4:1-22)

Kılıçla ölmek, açlıktan ölmekten daha iyidir; kadınlar kendi çocuklarını bile yerler

Kaçıp kurtulanlar dağlık ve çöllük bölgelerde amansızca kovalanırlar

Yehova’ya, kavminin çektiklerini görmesi ve onlara tekrar lütuf göstermesi için yakarılır (5:1-22)

Kavminin aldığı miras yabancılara verilir

Onlar utandırılıp alçaltılırlar

Yehova’ya, kendilerini öfkeyle reddettiği halde tekrar kabul etmesi için yakarırlar