RUSYA’DA yaşayan Rüstem’in yoğun bir hayatı var. Onun eskiden zararlı alışkanlıkları vardı, fakat zamanla bu alışkanlıkların ona ağır bir bedel ödettiğini fark etti. Sigarayı ve aşırı içki içmeyi bıraktı. Yine de bilgisayarın başında uzun saatler geçirdiğinden kendini hâlâ halsiz hissediyordu.

Rüstem sabah saat 8’de işe başlamasına rağmen çoğu zaman 10’a kadar kendine gelemiyordu, ayrıca sık sık hasta oluyordu. Bu yüzden yaşam tarzında bir değişiklik yaptı. Sonuç ne oldu? Şöyle diyor: “Son yedi yılda, yılda en fazla iki gün hasta yattım. Artık kendimi çok iyi ve zinde hissediyorum, ayrıca yaşamdan zevk alıyorum!”

Ram, karısı ve iki çocuğuyla Nepal’de yaşıyor. Yaşadıkları bölgede kanalizasyon sistemi yok ve her yer sinek kaynıyor. Ram ve ailesi eskiden sık sık solunum problemleri yaşıyor ve göz enfeksiyonlarına yakalanıyordu. Onlar da daha sağlıklı olabilmek için hayatlarında değişiklikler yaptılar.

Sağlıklı Olmak Sizin Elinizde!

Zengin ya da fakir olsun birçok insan, alışkanlıklarıyla sağlıkları arasındaki bağlantıyı göremiyor. Onlar insanların ya şans eseri sağlıklı olduğunu ya da sağlıkları üzerinde çok az etkilerinin olabileceğini düşünüyorlar. Böyle kaderci bir yaklaşım insanların daha sağlıklı ve daha üretken bir yaşam sürmek için bir şeyler yapmalarını engelliyor.

Aslında ekonomik durumunuz ne olursa olsun kendi sağlığınızı ve ailenizin sağlığını korumak, hatta çok daha iyi duruma getirmek için yapabileceğiniz temel şeyler var. Peki bunun için çaba göstermeye değer mi? Kesinlikle değer! Çünkü bu şekilde yaşamınızın kalitesini artırabilir ve erken ölüm riskini azaltabilirsiniz.

Anne babalar, sözleri ve örnekleriyle çocuklarına iyi alışkanlıklar edinmeyi öğreterek onların daha sağlıklı olmasına yardımcı olabilirler. Bunu yapmak şimdi ekstra zaman ve para harcamanızı gerektirse de, ilerde muhtemelen daha az sıkıntı çekeceksiniz, hastalıkla mücadele ederken daha az zaman ve tıbbi masraflar için daha az para harcayacaksınız. Evet, her zaman söylendiği gibi “Tedbir tedaviden iyidir.”

Sonraki makalelerde sağlıklı yaşamın beş temel sırrını ele alacağız; bunlar Rüstem, Ram ve başka birçok kişiye yardım etti. Size de yardım edebilir!

Taze yiyecekler yiyin. “Gerçek” yiyecekler yemeye özen gösterin. Bugün bolca bulunan işlenmiş gıdalar yerine insanların yüzyıllardır yediği sağlıklı, taze yiyecekler tüketin. Piyasada satılan hazır ya da paketlenmiş gıdalar ve fast-food restoranlarındaki yiyecekler genelde yüksek oranda şeker, tuz ve yağ içerir; bunlar da kalp hastalıklarına, felce, kansere ve başka ciddi hastalıklara neden olabilir. Yiyecekleri kızartmak yerine buharda veya fırında pişirmeye ya da ızgara yapmaya çalışın. Tuz kullanımını azaltmak için daha bol ot ve baharat kullanın. Etin tamamen piştiğinden emin olun ve asla bozulmuş gıdalar yemeyin.

Çok fazla yemeyin. Dünya Sağlık Örgütü, tüm dünyada şişman ve obez insanların sayısında tehlikeli bir artış olduğunu ve bunun genelde aşırı yemekten kaynaklandığını bildiriyor. Bir araştırmaya göre Afrika’nın bazı bölgelerinde “şişman çocuklar yetersiz beslenenlerden daha çok.” Obez çocuklar hem şu anda hem de gelecekte, diyabet de dahil birçok sağlık problemi yaşama riski taşıyor. Siz anne babalar, kendi porsiyonlarınızı sınırlayarak çocuklarınıza iyi örnek olun.

Çoğunlukla sebze yiyin. Dengeli bir öğünde, et ve nişastalı gıdalar yerine çeşitli meyve sebzeler ve tam tahıllı gıdalar vardır. Haftada bir ya da iki kere et yerine balık yemeye çalışın. Makarna, beyaz ekmek ve beyaz pirinç gibi işlem görmüş ve neredeyse hiç besin değeri kalmamış gıdaları azaltın. Fakat tehlikeli olabilecek popüler rejimlerden uzak durun. Siz anne babalar, sağlıklı gıdaları sevdirerek çocuklarınızın sağlığını koruyun. Mesela atıştırmalık olarak cips ya da şeker vermek yerine fındık fıstık ya da iyice yıkanmış taze meyve sebzeler verin.

Bol sıvı tüketin. Hem yetişkinlerin hem de çocukların her gün bol su içmeye ve şeker içermeyen diğer sıvıları tüketmeye ihtiyacı vardır. Sıcak havalarda, ağır işler ya da spor yaparken daha fazla sıvı almaya dikkat edin. Böyle sıvılar hazmı kolaylaştırır, vücudunuzu toksinlerden arındırır, daha sağlıklı bir cilde sahip olmanıza ve kilo vermenize yardımcı olur. Bunlar kendinizi daha iyi hissetmenizi ve daha güzel görünmenizi sağlar. Ayrıca aşırı içki içmekten kaçının, çok fazla şekerli içecekler de tüketmeyin. Her gün bir asitli içecek içmek, bir yılda yaklaşık 7 kilo almanıza neden olabilir!

Bazı ülkelerde temiz su elde etmek çok zor ve pahalı olabilir. Bununla birlikte, temiz su içmek yaşamsaldır. Kirli suyun kaynatılması ya da kimyasal işlemden geçirilip arıtılması gerekir. Araştırmalara göre kirli su günde 4.000 çocuğun ölmesine neden oluyor; bu rakam savaşlarda ya da depremlerde ölenlerden daha fazladır. Dünya Sağlık Örgütü bebeklere ilk altı ay sadece anne sütü verilmesini, sonra da en az iki yaşına kadar başka yiyeceklerle birlikte anne sütüne devam edilmesini tavsiye ediyor.

Yeterince dinlenin. “Biraz dinlenmek, çok emek harcayıp rüzgârı kovalamaktan iyidir” (Vaiz 4:6). Modern hayatın talepleri ve koşturmacası insanların uykuya ayırmaları gereken zamandan çalıyor. Fakat sağlıklı olmak için uyku şarttır. Araştırmalar, uyurken vücudumuzun ve beynimizin kendini yenilediğini, bunun hafızamızı ve ruh halimizi olumlu yönde etkilediğini gösteriyor.

Uyku bağışıklık sistemini kuvvetlendirir ve enfeksiyon, diyabet, felç, kalp hastalıkları, kanser, obezite, depresyon ve hatta Alzheimer hastalığına yakalanma riskini azaltır. Vücudu koruyan bu doğal süreci, yani uykuyu yapay şeylerle, örneğin şekerli yiyecekler, kafein ya da başka uyarıcılarla geçiştirmek yerine, önemseyin ve gidip uyuyun. Çoğu yetişkinin daha iyi görünmek, kendini daha iyi hissetmek ve daha verimli olmak için günde yedi ila sekiz saat uykuya ihtiyacı vardır. Gençlerin ise daha fazla uyuması gerekir. Uykusuz kalan gençler psikolojik sorunlar yaşamaya ve araba kullanırken uyuklamaya daha eğilimli olur.

Uyumak özellikle hasta olduğumuzda çok önemlidir. Biraz daha fazla uyur ve bol bol sıvı tüketirsek vücudumuz soğuk algınlığı gibi hastalıklarla mücadele edebilir.

Dişlerinize iyi bakın. Yemeklerden sonra ve özellikle yatmadan önce dişleri fırçalamak ve diş ipi kullanmak diş çürümelerini, dişeti hastalıklarını ve diş kaybını engeller. Kendi dişlerimiz olmazsa yediklerimizden tam olarak yararlanamayabiliriz. Bir araştırmaya göre filler, dişleri aşındığında yemekleri tam anlamıyla çiğneyemiyor ve bu nedenle yaşlılıktan değil yavaş yavaş açlıktan ölüyorlar. Çocuklar yemeklerden sonra dişlerini fırçalamayı ve diş ipi kullanmayı öğrenirlerse tüm yaşamları boyunca daha sağlıklı olurlar.

Doktora gidin. Bazı hastalıklar profesyonel tıbbi yardım gerektirir. Erken teşhis çoğu durumda hayat kurtarır ve çıkabilecek masrafları azaltır. Bu yüzden kendinizi iyi hissetmiyorsanız belirtilerden kurtulmanın yollarını aramak yerine, asıl nedeni bulup onu ortadan kaldırmak için yardım alın.

Yetkili sağlık görevlilerine düzenli olarak genel sağlık kontrolü yaptırmak ve hamilelikte profesyonel tıbbi yardım almak birçok ciddi sorunu önleyebilir.a Fakat şunu unutmayın ki, doktorlar mucize yaratamaz. Tüm hastalıklarımızdan ancak Tanrı ‘her şeyi yeni yaptığında’ tamamen kurtulacağız (Vahiy 21:4, 5).

Çaba gösterin. Fiziksel olarak aktif bir yaşam daha mutlu olmamıza, daha net düşünmemize, daha enerjik ve verimli olmamıza, ayrıca uygun bir rejimle birlikte kilomuzu dengede tutmamıza yardım edebilir. Yapılan egzersizin etkili olması için zor ya da aşırı olması gerekmez. Haftada birkaç kez, düzenli olarak ölçülü egzersiz yapmak çok yararlı olabilir.

Kalp atışını hızlandırmaya ve ter dökmeye yetecek kadar koşmak, hızlı yürüyüş yapmak, bisiklete binmek ya da aktif sporlar yapmak dayanıklılığınızı artırabilir, kalp krizini ve felci önleyebilir. Bu tür aerobik egzersizleriyle birlikte hafif kilolarla ağırlık kaldırmak ve jimnastik yapmak kemiklerinizi, iç kaslarınızı, kol ve bacaklarınızı güçlendirmenize yardımcı olur. Bu faaliyetler metabolizmanın daha hızlı çalışmasına da katkıda bulunur, dolayısıyla kilonuzu kontrol altında tutmanızı sağlar.

Yürüyün. Egzersiz yapmak her yaştan insan için faydalıdır ve bunun için ille de bir spor salonuna üye olmanız gerekmez. Arabaya, otobüse ya da asansöre binmek yerine yürümek ya da merdiven çıkmak iyi bir başlangıç olabilir. Vasıta beklemek yerine gideceğiniz yere kadar yürürseniz belki de oraya daha hızlı varırsınız. Siz anne babalar, çocuklarınızı her fırsatta dışarıda fiziksel aktivitelerde bulunmaya teşvik edin. Bu tür aktiviteler, bilgisayar oyunu oynamak gibi fazla hareket etmeyi gerektirmeyen eğlencelerden farklı olarak vücutlarını güçlendirmelerini sağlar ve tüm vücudun uyum içinde çalışmasına yardımcı olur.

Egzersiz yapmaya kaç yaşında başlarsanız başlayın, bundan yarar görebilirsiniz. Yaşınız ilerlemişse ya da sağlık sorunlarınız varsa ve bugüne kadar hiç egzersiz yapmadıysanız bir doktora danışıp nasıl başlayacağınızı sormak iyi olabilir. Ama mutlaka başlayın! Adım adım ve aşırıya kaçmadan yapılan egzersizler, aramızda en yaşlı olanların bile kas gücünü ve kemik kitlesini korumasına yardım edebilir. Ayrıca yaşlıların düşmelerini de önleyebilir.

Egzersiz yapmanın ilk makalede adı geçen Rüstem’e büyük yararı oldu. O ve eşi, yedi yıl önce haftada beş gün her sabah biraz koşmaya başladı. Rüstem şöyle diyor: “Önceleri gitmemek için bahaneler buluyorduk, fakat birlikte koşmamız bizi motive etti. Bu artık bizim için çok zevkli bir alışkanlık haline geldi.”

Temiz olun. T.C. Sağlık Bakanlığı el yıkamanın önemiyle ilgili şöyle diyor: “El yıkama, birey ve toplum sağlığının korunması açısından basit, ucuz, toplumun her kesimi tarafından uygulanabilir ve son derece etkili bir yöntemdir.” Enfeksiyonların yüzde 80’inin kirli ellerden bulaştığı söyleniyor. O halde gün içinde sık sık ellerinizi yıkayın. Özellikle yemek hazırlamadan ya da yemeden önce, ayrıca pansuman yapmadan, hatta yaraya dokunmadan önce ellerinizi yıkayın. Ayrıca bir hayvana dokunduktan, tuvaleti kullandıktan ya da bir bebeğin altını değiştirdikten sonra da ellerinizi yıkayın.

Elleri su ve sabunla yıkamak alkol bazlı el dezenfektanları kullanmaktan daha etkilidir. Anne babalar çocuklarına ellerini yıkamayı ve ellerini ağızlarına ve gözlerine sürmemeyi öğretirlerse çocuklar daha az hasta olur. Her gün banyo yapmak, giysileri ve nevresimleri sık sık yıkayıp değiştirmek de daha sağlıklı olmaya katkıda bulunur.

Bulaşıcı hastalıklara karşı dikkatli olun. Soğuk algınlığına yakalanan ya da grip olan kişilerle yakın temastan kaçının. Onlarla aynı çatal kaşığı kullanmayın veya aynı tabaktan yemek yemeyin; tükürükten ya da burun salgılarından hastalık size geçebilir. Hepatit B, Hepatit C ve HIV/​AIDS gibi kan yoluyla geçen hastalıklar temel olarak cinsel temasla, damardan uyuşturucu kullanımıyla ve kan nakliyle bulaşır. Aşı olmak bazı enfeksiyonları önleyebilir ama aşı olsanız bile hasta olan biriyle birlikteyken gerekli önlemleri almanız akıllıca olur. Böcek ya da sinek ısırıklarına karşı dikkatli olun. Sivrisinekler ya da hastalık taşıyan başka böceklerin çok olduğu saatlerde dışarıda korunmasız oturmayın ya da uyumayın. Özellikle çocuklar için sinek veya böcek kovucu ve cibinlik kullanın.a

Evinizi temiz tutun. Evinizin içini ve dışını temiz, derli toplu tutmak için elinizden geleni yapın. Sivrisineklerin üremesine neden olabilecek su birikintilerinin oluşmasına izin vermeyin. Çöpler, atıklar ve açıkta bırakılmış yiyecekler, mikropları taşıyıp hastalıklara neden olabilecek haşarat ve fareleri çeker. Evinizde tuvalet yoksa ihtiyacınızı açık bir alanda gidermek yerine evin dışında basit bir yer yapın. Göz enfeksiyonu gibi birçok hastalık yayan sinekleri uzak tutmak için de bu yerin üzerini kapatın.

Yaralanmalara karşı dikkatli olun. Bisiklet, motosiklet ya da araba kullanırken ve çalışırken güvenlik kurallarına uyun. Aracınızın sürüş için güvenli olduğundan emin olun. Uygun güvenlik ekipmanları kullanın. Örneğin koruyucu gözlük, kask, kulaklık takın; uygun giysiler ve ayakkabılar giyin. Araba kullanırken emniyet kemerinizi takın. Kansere ve cildin erken yaşlanmasına neden olabileceği için güneşte çok fazla kalmaktan kaçının. Sigara kullanıyorsanız, bırakın. Bunu hemen yaparsanız kalp hastalıklarına ve akciğer kanserine yakalanma, ayrıca felç olma riskini önemli ölçüde azaltmış olursunuz.b

Öğrenin. Birçok ülkede devlet kurumları ve özel kurumlar, sağlık konusunda kapsamlı bilgiler veren eğitim programları ve yayınlar sağlıyor. Bu imkânlardan yararlanarak kendinizi eğitin; daha sağlıklı olmak ve sağlığınızı riske atacak şeylerden kaçınmak için yapabileceğiniz temel şeyleri öğrenin. Açık fikirli ve küçük değişiklikler yapmaya istekli olun.

Sağlıkla ilgili bilgi edinir ve iyi alışkanlıklar geliştirirseniz, bunun çocuklarınıza hatta onların çocuklarına bile faydası olabilir. Anne babalar sağlıklı beslenme, temizlik, uyku, egzersiz ve hastalıklardan korunma konusunda iyi bir örnek olurlarsa muhtemelen çocukları da bundan yarar görecekler (Özdeyişler 22:6).

Başka ne gerekir? Sadece kişinin sağlığıyla ilgileniyor olması, onu sağlıklı bir yaşam sürmek için motive etmeye yetmez. Uzun süredir var olan kötü alışkanlıklardan vazgeçmek çok zor olabilir; küçük değişiklikler yapmak bile çoğu zaman çok kararlı olmayı gerektirir. Ciddi bir hastalığa yakalanma, hatta ölüm riski bile bazılarını yanlış olduğunu bildiği alışkanlıklardan vazgeçiremeyebilir. Peki onlara ne yardım edebilir? Böyle kişilerin, hatta hepimizin yaşamda daha yüce bir amaç edinmesi gerekir.

Evli çiftlerin birbirlerine destek olmak için sağlıklı ve güçlü olması gerekir. Anne babalar da çocuklarına destek olmayı ve onları büyütmeyi arzu eder. Yetişkin olan çocukların yaşlanan akrabalarıyla ilgilenmesi gerekir. Bunlara ek olarak, topluma yük olmaktansa faydalı bir birey olmayı istemek de değerli bir nedendir. Tüm bunlar başkalarına sevgi ve ilgi göstermeyi gerektirir.

Ancak sağlığımıza dikkat etmek için çok daha güçlü bir nedenimiz var: Yaratıcımıza bağlılığımız ve O’na duyduğumuz minnettarlık. Tanrı’ya inanan biri O’nun verdiği değerli yaşam hediyesini korumak isteyecektir (Mezmur 36:9). Ayrıca sağlıklı olan biri Tanrı’ya daha iyi hizmet edebilir. Bir insanı sağlığına dikkat etmek üzere motive edecek bundan daha yüce bir neden olamaz.

İLK makalede adı geçen Ram’i hatırlıyor musunuz? Dünyadaki birçok insan gibi o da, iyi beslenmenin ve diğer günlük faaliyetlerin sağlık için ne kadar önemli olduğunun farkında değildi. Şöyle anlatıyor: “Uyanış! dergisinin ‘Besleyici Gıdalar Bulabilirsiniz’ makalesi (Eylül 2002) beslenmemize neden dikkat etmemiz gerektiğini anlamamı sağladı.”

Ram şunları ekliyor: “Bu makaleden öğrendiklerimizi ailece uygulamaya çalıştık. Bir süre sonra bağışıklık sistemimizin güçlendiğini fark ettik. Beslenmemize dikkat etmeye başlamadan önce çok sık hastalanırdık, ama şimdi nadiren hastalanıyoruz. Ayrıca Uyanış! dergisinin ‘Sağlığınıza Dikkat Etmenin Altı Yolu’ makalesi (22 Eylül 2003, İngilizce yayımlanmıştır) sayesinde temiz içme suyu elde etmenin ekonomik ve kolay yollarını da öğrendik.”

“Uyanış! dergisinin başka bir makalesi de ailemin daha sağlıklı olmasına yardım etti. Bu, Ocak 2004 sayısının ‘Sabun: “Kendi Kendinize Yapabileceğiniz Bir Aşı”’ başlıklı makalesiydi. Bu makaledeki önerileri hemen uyguladık. Artık, göz enfeksiyonuna eskisi kadar çok yakalanmıyoruz.”

“Yaşadığımız yerde insanlar sinek sürülerinin ne kadar tehlikeli olduğunun farkında değil. Fakat, The Bible—Its Power in Your Life (Mukaddes Kitap—Onun Yaşamımızdaki Gücü)a adlı video, bize bu gibi böceklerden uzak durmamız gerektiğini öğretti. Bunu bilmek de sağlığımızı korumamıza yardım ediyor.”

Pes etmeyin! Nasıl bir değişiklik yapmanız gerekiyor olursa olsun bunu, erişemeyeceğiniz büyük hedefler koymak yerine adım adım yaparsanız daha başarılı olabilirsiniz. Örneğin pek de sağlıklı olmayan yiyecekleri kesmek yerine azaltmaya çalışın. Biraz daha erken uyumak ve biraz daha fazla egzersiz yapmak için çaba gösterin. Bir şeyler yapmak hiçbir şey yapmamaktan iyidir. İyi bir alışkanlığın hayatımızın bir parçası haline gelmesi genelde zaman alır. Bu, haftalar ya da aylar sürebilir; bu sırada çabalarınızın sonuçlarını hemen görmezseniz umutsuzluğa kapılmayın. Aksiliklere rağmen vazgeçmezseniz muhtemelen sağlığınız daha iyi olacak.

Tüm insanların kusurlu olduğu bu dünyada kusursuz bir sağlığa sahip olmak mümkün değildir. Bazen kendi ihmalimizden değil, miras aldığımız zayıflıklar yüzünden hastalanıyoruz. Dolayısıyla sağlıkla ilgili kaygılarınızın ya da başka bir şeyin sizi aşırı ölçüde endişelendirmesine ve üzerinizde aşırı baskı yaratmasına izin vermeyin. İsa peygamber “Hanginiz kaygılanmakla ömrünü bir parça olsun uzatabilir?” demişti (Luka 12:25). Kaygılanmak yerine, boşu boşuna ömrü kısaltan ve yaşam kalitesini düşüren şeylerden uzak durmaya çalışın. Böyle yaparsanız, Tanrı ‘hiç kimsenin “Hastayım” demeyeceği’ cennet yeryüzünü kurana dek olabildiğince sağlıklı bir yaşam sürebilirsiniz (İşaya 33:24).