BUGÜNE dek yazılmış tüm giriş sözleri arasında en ünlüsü şudur: “Başlangıçta Tanrı gökleri ve yeri yarattı” (Başlangıç 1:1). Bu kısa ama çarpıcı cümleyle Kutsal Kitap bizi, kutsal yazıların baş karakteriyle tanıştırır; O, Mutlak Güce Sahip Tanrı Yehova’dır. Kutsal Kitabın bu ilk ayeti Tanrı’nın, yaşadığımız gezegen de içinde olmak üzere muazzam maddi evrenin Yaratıcısı olduğunu gösterir. Sonraki ayetler ise, mecazi anlamda “gün” denilen uzun dönemler boyunca, Tanrı’nın, evimiz olan yeryüzünü hazırlamasını ve tüm doğa harikalarını yaratmasını anlatır.

Tanrı’nın dünyadaki en büyük eseri insandı. İnsan, Tanrı Yehova’nın yansıması olarak yaratıldı; sevgi, hikmet gibi O’nun kişiliğine özgü nitelikleri gösterebilecek kapasitedeydi. Tanrı insanı yerin toprağından yarattı. Sonra Âdem ismini verdiği bu insanı bir cennete, Aden bahçesine yerleştirdi. Bu bahçeyi Tanrı Kendisi kurmuş ve güzel meyve ağaçlarıyla doldurmuştu.

Sonra Tanrı insanın bir eşe ihtiyacı olduğunu gördü. Âdem’in kaburga kemiklerinden birini kullanarak bir kadın yapıp eşi olması için ona getirdi, daha sonra kadına Havva adı verildi. O zaman, mutluluktan coşan Âdem’in dilinden şu dizeler dökülmüştü: “İşte sonunda! Kemiği kemiklerimden, eti etimden olan biri.” Tanrı da şunları söylemişti: “Bu nedenle adam, anasını babasını bırakacak, karısına bağlanacak ve onlar tek beden olacaklar” (Başlangıç 2:22-24; 3:20).

Tanrı Âdem ve Havva’ya iki emir verdi. Bunlardan ilki, evleri olan yeryüzünü işleyip ona bakmaları ve zaman içinde soylarıyla doldurmalarıydı. İkinci olarak da, bu koca bahçede yalnızca tek bir ağacın, “iyiyi kötüyü bilme ağacının” meyvesinden yememelerini söyledi (Başlangıç 2:17). İtaatsizlik ederlerse öleceklerdi. Bu emirlerle Tanrı ilk erkek ve kadına Kendisini Hükümdarları olarak kabul ettiklerini gösterme fırsatı verdi. İtaat ederek sevgi ve minnettarlıklarını da göstermiş olacaklardı. Onlar Tanrı’nın sevgi dolu yönetimini kabul etmek için her nedene sahipti. Kusursuzdular, hiçbir eksiklikleri yoktu. Kutsal Kitap, “Tanrı yaptığı her şeye baktı; hepsi çok iyiydi” der (Başlangıç 1:31).

(Başlangıç 1. ve 2. bölümlere dayanır.)

İNSANI yaratmasından çok önce Tanrı görünmez ruhlar olan melekleri yarattı. Aden’de, sonradan İblis Şeytan olarak tanınan isyankâr bir melek, Tanrı’nın yasakladığı ağacın meyvesini yemesi için Havva’yı sinsice ayartmaya çalıştı.

Şeytan bir yılanın ağzından konuşarak, Tanrı’nın Havva’dan ve kocasından hoşlanacakları bir şeyi esirgediğini ima etti. Bu melek Havva’ya, yasaklanan meyveden yerlerse ölmeyeceklerini söyledi. Böylece Tanrı’yı Kendi evlatları olan insanlara yalan söylemekle suçladı. Bu hilekâr varlık Tanrı’ya itaatsizliği çekici kılarak, özel bir bilgiye ve özgürlüğe ulaşmanın yolu gibi gösterdi. Fakat bu yalandı; aslında dünyada söylenmiş ilk yalandı. Dava haline getirilen asıl konu ise Tanrı’nın egemenliği, yüce yönetimiydi. Başka sözlerle Tanrı’nın, yönetme hakkına sahip, yönettiği varlıkların yararını gözeten, adil bir yönetici olduğu konusunda şüphe uyandırılmıştı.

Havva Şeytan’ın yalanına inandı. Önce meyveyi arzulamaya başladı, sonra da ondan yedi. Daha sonra kocasına da verdi, o da yedi. Böylece günahkâr oldular. Basit gibi görünen bu hareket aslında bir isyandı. Âdem ve Havva Tanrı’nın emrine itaatsizlik etmeyi bile bile seçerek, kendilerine kusursuz yaşam da dahil her şeyi veren Yaratıcılarının yönetimini reddetmiş oldular.

Tanrı bu isyancılardan hesap sordu. Yılanın temsil ettiği kişiyi, Şeytan’ı yok edecek bir Kurtarıcının geleceğini bildirdi; o, vaat edilen soy olacaktı. Tanrı Âdem ve Havva’nın ölüm hükmünün infazını bir süre erteledi; böylece onların henüz doğmamış soyuna merhamet etti. O çocukların bir ümidi olacaktı; Tanrı’nın Aden’deki isyanın feci sonuçlarını ortadan kaldırmak üzere göndereceği kişi bu ümidin temeliydi. Tanrı’nın bu Kurtarıcıyla ilgili amacının nasıl gerçekleşeceği ve gönderilecek kişinin kim olacağı, Kutsal Kitabın yazılma süreci boyunca yavaş yavaş açıklandı.

Tanrı Âdem ve Havva’yı Cennetten kovdu. Aden bahçesinin dışındaki toprakta yaşamlarını sürdürebilmek için zahmet çekip ter dökmeleri gerekiyordu. Sonra Havva hamile kaldı ve Kain’i (Kabil) doğurdu; o Âdem’le Havva’nın ilk çocuğuydu. Ardından başka oğulları ve kızları da oldu; bunlardan ikisi Habil ile Şit’ti, Şit Nuh’un atasıydı.

(Başlangıç 3-5. bölümlere ve Vahiy 12:9’a dayanır.)

İNSAN AİLESİ çoğaldıkça günah ve kötülük hızla dünyaya yayıldı. Hanok (İdris), o insanlar arasında peygamber olarak tek başına kalmasına rağmen, Tanrı’yı hiçe sayanların bir gün O’nun tarafından yok edileceği uyarısında bulundu. Ancak kötülük dünyaya hâkim oldu ve giderek daha da berbat bir hal aldı. Bazı melekler gökte ait oldukları yeri terk ederek Yehova’ya isyan ettiler. Yeryüzünde insan şekli alıp kadınlarla evlenmeye cüret ettiler. Bu doğaya aykırı ilişkilerinden melez bir soy oluştu; Nefilim denen dev zorbalar dünyada kan dökmenin ve şiddetin tırmanmasına yol açtı. Dünyada yarattığı varlıkların mahvoluşunu görmek Tanrı’ya derin bir acı verdi.

Hanok’un ölümünün ardından, o kötü dünyada çok farklı biri ortaya çıktı. Adı Nuh’tu. O ve ailesi Tanrı’nın gözünde doğru olanı yapmaya çalıştılar. Tanrı dünyadaki kötüleri yok etmeye karar verdiğinde Nuh’un yanı sıra yeryüzündeki hayvanları da korumak istedi. Bu yüzden de Nuh’a bir gemi yapmasını söyledi; bu büyük dikdörtgen bir tekne olacaktı. Nuh ve ailesi yaklaşan küresel tufanda sayısız hayvan türüyle birlikte bu geminin içinde sağ kalacaktı. Nuh Tanrı’ya itaat etti. Gemiyi inşa etmekle geçirdiği yaklaşık 50 yıllık dönem boyunca “doğruluk habercisi” olarak da görevini yerine getirdi (2. Petrus 2:5). İnsanları gelecek Tufan konusunda uyardı ancak onlar Nuh’a kulak asmadılar. Sonunda Nuh ve ailesinin hayvanlarla birlikte gemiye girme vakti geldi. Tanrı arkalarından geminin kapısını kapattı. Ve yağmur başladı.

Yağmur 40 gün 40 gece boyunca çok şiddetli yağdı ve sonunda tüm yeryüzü sular altında kaldı. Kötüler yok olup gitmişti. Aylar sonra sular çekilmeye başladığında gemi bir dağın tepesine oturdu. Geminin içinde tam bir yıl geçirdikten sonra yolcular sağ salim dışarı çıktılar. Nuh bir kurban sunarak Yehova’ya şükranlarını ifade etti. Buna karşılık Tanrı Nuh ve ailesine bir daha yeryüzünden tüm yaşamı silip yok edecek bir tufan getirmeyeceğine dair güvence verdi. Yehova bu rahatlatıcı vaadini hatırlatmak üzere görünür bir güvence olarak gökkuşağını sağladı.

Tufan’dan sonra Tanrı insan ailesine bazı yeni emirler bildirdi. Hayvan eti yemelerine izin verdi. Bununla birlikte kan yemeyi yasakladı. Ayrıca Nuh’un torunlarına tüm yeryüzüne yayılmalarını emretti, ancak bazıları bu emre itaat etmedi. Nimrod denen önderin hâkimiyeti altında bir araya gelen insanlar, Babil adlı şehirde büyük bir kule yapmaya kalkıştılar. Amaçları Tanrı’nın tüm yeryüzüne yayılmaları yönündeki emrine karşı gelmekti. Fakat Tanrı tek dil konuşan bu asi insanların farklı diller konuşmalarına yol açarak onları engelledi. Aralarında iletişim kuramayınca projeyi bırakıp dağıldılar.

(Başlangıç 6-11. bölümlere ve Yahuda 14, 15’e dayanır.)

NUH’UN döneminde yaşanan Tufan’ın üzerinden 350 yıl kadar geçmişti. Bugünkü Irak topraklarında bulunan refah içindeki Ur şehrinde İbrahim peygamber yaşıyordu. İbrahim imanıyla göze çarpan bir adamdı. Yine de o sırada kendisini bir iman sınavı bekliyordu.

Yehova İbrahim’e memleketinden ayrılıp yabancı bir diyara taşınmasını söyledi; daha sonra o diyarın Kenan ülkesi olduğu anlaşılacaktı. İbrahim duraksamadan itaat etti. Eşi Sara ve yeğeni Lût da dahil, ev halkıyla birlikte yola çıktı. Uzun bir yolculuktan sonra Kenan’a varıp orada çadır hayatı yaşamaya başladı. Yehova İbrahim’le ahit yaptı ve ona bir vaatte bulundu: İbrahim’i büyük bir millet yapacaktı; yeryüzünün bütün aileleri onun aracılığıyla nimetler elde edecekti ve soyu, Kenan ülkesini mülk edinecekti.

İbrahim ve Lût büyük koyun ve keçi sürüleri edinerek varlıklı kişiler oldular. İbrahim bencil davranmayarak Lût’a istediği bölgeyi seçip orada oturma fırsatı tanıdı. Lût verimli Ürdün Havzasını seçti ve Sodom şehrinin yakınına yerleşti. Fakat Sodom halkı ahlaksızdı ve Yehova’nın önünde büyük günahlar işliyorlardı.

Sonra Yehova Tanrı İbrahim’e soyunun gökteki yıldızlar kadar çok olacağı güvencesini verdi. İbrahim bu vaade iman etti. Ancak, çok sevdiği karısı Sara’nın çocuğu olmuyordu. Sara 90’ına yaklaştığında, Tanrı o sırada 99 yaşında olan İbrahim’e bir çocukları olacağını söyledi. Ve Tanrı’nın dediği gibi, Sara İshak’ı doğurdu. İbrahim’in başka çocukları da olmuştu ama Aden’de vaat edilen kurtarıcı İshak’ın soyundan gelecekti.

Bu sırada Lût ve ailesi Sodom’da yaşıyordu, fakat doğru bir insan olan Lût o şehrin ahlaksız halkı gibi değildi. Yehova Sodom’a hükmünü infaz etmeye karar verdiğinde, yaklaşan yıkım konusunda Lût’u uyarmak için önden melekler gönderdi. Melekler Lût ve ailesine arkalarına bakmadan Sodom’dan kaçmaları uyarısında bulundu. Sonra Tanrı Sodom ve onun komşusu olan kötü Gomorra şehri üzerine ateş ve kükürt yağdırarak orada yaşayanları yok etti. Lût ve iki kızı kurtuldu. Lût’un karısıysa, herhalde geride bıraktığı şeylere duyduğu özlemle arkasına baktı. Bu itaatsizliğini hayatıyla ödedi.

(Başlangıç 11:10–19:38’e dayanır.)

YEHOVA en sevdiği varlığın gün gelip acılar çekeceğini ve öleceğini biliyordu. Başlangıç 3:15’te kayıtlı peygamberlik sözleri bu gerçeği ima ediyordu. Tanrı bu ölümün Kendisi için ne kadar değerli olduğunu insanlığın anlamasını sağlayabilir miydi? Kutsal Kitapta bununla ilgili yaşanmış bir örnek bulunuyor. Tanrı İbrahim’den sevgili oğlu İshak’ı kurban etmesini istemişti.

İbrahim’in büyük bir imanı vardı. Hatırlayacağınız gibi, Tanrı ona önceden bildirilen kurtarıcının, yani soyun İshak’tan geleceğini vaat etmişti. İbrahim, gerekirse İshak’ı dirilteceğine güvenerek, Tanrı’ya itaat edip oğlunu kurban etmeye gitti. Fakat Tanrı’nın gönderdiği melek İbrahim’i tam zamanında durdurdu. Tanrı İbrahim’in en değerli varlığını Kendisine sunmaya hazır oluşunu överek bu sadık adama vaatlerini tekrarladı.

Daha sonra İshak’ın iki oğlu oldu; bunlar Esav ve Yakup’tu. Yakup Esav’dan farklıydı; ruhi şeylere değer veriyordu ve bu yüzden ödüllendirildi. Tanrı Yakup’un adını İsrail olarak değiştirdi; İsrail’in 12 oğlu, İsrailoğullarının kabile başları oldu. Peki bu aile nasıl büyük bir millete dönüştü?

Her şey Yakup’un diğer oğullarının küçük kardeşleri Yusuf’u kıskanmasıyla başladı. Onu köle olarak sattılar, Yusuf Mısır’a götürüldü. Fakat Tanrı bu sadık ve cesur genci destekledi. Yusuf korkunç zorluklar yaşamasına rağmen, sonunda Mısır hükümdarı Firavun’dan özel bir ilgi gördü ve büyük yetki aldı. Bu tam zamanında olmuştu, çünkü Yakup kıtlık yüzünden oğullarından bazılarını yiyecek almaları için Mısır’a göndermişti ve o sırada Yusuf orada tüm gıda işlerinden sorumlu konumdaydı! Pişman durumdaki kardeşleriyle buluştuğu dokunaklı bir sahnenin ardından Yusuf onları bağışladı ve tüm ailenin Mısır’a taşınması için düzenleme yaptı. Onlara çok güzel bir yurt, bir halk olarak refah içinde çoğalabilecekleri topraklar verildi. Yusuf Tanrı’nın, vaatlerini gerçekleştirmek için olayları böyle yönlendirdiğini anlamıştı.

Yaşlı Yakup kalan ömrünü Mısır’da, giderek büyüyen ailesinin yanında geçirdi. Ölüm döşeğindeyken, vaat edilen soyun, yani Kurtarıcının, oğlu Yahuda’nın soyundan doğacak kudretli bir hükümdar olacağını bildirdi. Yıllar sonra Yusuf da ölmeden önce Tanrı’nın bir gün Yakup’un ailesini Mısır’dan çıkaracağını bildirerek peygamberlik etti.

(Başlangıç 20–50. bölümlere ve İbraniler 11:17-22’ye dayanır.)

BİR insan sınandığında her ne pahasına olursa olsun Tanrı’ya itaat ederek sadakatini koruyabilir mi? Bu soru Eyüp adlı bir adamla bağlantılı bir olayda ortaya atıldı ve aynı olayda cevaplandı.

İsrailoğulları henüz Mısır’dayken, İbrahim’in akrabası olan Eyüp şimdiki Arabistan topraklarında yaşıyordu. Gökte meleklerin Tanrı’nın önünde toplandığı bir sırada, asi Şeytan da onların arasına katılmıştı. Hepsinin önünde Yehova Tanrı sadık hizmetkârı Eyüp’e olan güvenini dile getirdi. Yehova aslında Eyüp kadar doğru başka bir insan olmadığını söyledi. Fakat Şeytan Eyüp’ün yalnızca Tanrı’nın bereketini ve korumasını gördüğü için O’na hizmet ettiğini öne sürdü. Sahip olduğu her şey elinden alınırsa Eyüp’ün Tanrı’ya lanet edeceğini iddia etti.

Tanrı Şeytan’ın önce Eyüp’ün servetini ve çocuklarını, sonra da sağlığını elinden almasına izin verdi. Şeytan’ın tüm bu olanlardaki rolünden habersiz olan Eyüp, bu zorlukları yaşamasına Tanrı’nın neden izin verdiğini anlayamadı. Yine de asla Tanrı’ya karşı gelmedi.

Sonra Eyüp’ün yanına üç sahte dostu geldi. Bu adamlar Eyüp’e haksızlık ederek onu gizli günahları yüzünden Tanrı tarafından cezalandırıldığına ikna etmeye çalıştılar. Sırayla yaptıkları konuşmalar Eyüp kitabında sayfalarca sürer. Onlar Tanrı’nın Kendisine hizmet edenlerden hoşnut olmadığını ve onlara güvenmediğini bile iddia ettiler. Eyüp onların bu yanlış düşünüşünü kabul etmedi ve ölüme dek de doğruluk yolundan ayrılmayacağını güvenle dile getirdi!

Yine de Eyüp kendini haklı çıkarmaya gereğinden fazla önem vererek hataya düştü. Yaşça hepsinden daha genç olan Elihu tartışmayı baştan sona dinledikten sonra söze girdi. Elihu Eyüp’e hatasını gösterdi; Eyüp Yehova’nın egemenlik hakkıyla ilgili davanın herhangi bir insanın haklılığından çok daha önemli olduğunu kavrayamamıştı. Elihu Eyüp’ün sahte dostlarını da sert şekilde eleştirdi.

Sonra Yehova Tanrı Eyüp’le konuşarak onun düşünüşünü düzeltti. Birçok yaratılış harikasına dikkat çekerek Tanrı’nın yüceliği karşısında insanın ne kadar önemsiz olduğuna dair Eyüp’e bir ders verdi. Eyüp Tanrı tarafından düzeltilmeyi alçakgönüllülükle kabul etti. “Çok şefkatli ve merhametli” olan Yehova, Eyüp’ü yeniden sağlığına kavuşturdu, ona bereket verdi. Böylece Eyüp öncekinin iki katı servet edindi ve on çocuğu oldu (Yakup 5:11). Eyüp geçirdiği ağır sınavda Tanrı’ya sadakatini korudu; böylece insanların sınandıkları zaman Tanrı’ya sadık kalmayacakları yönündeki Şeytan’ın iddiasına çok güzel bir cevap verdi.

(Eyüp kitabına dayanır.)

İSRAİLOĞULLARI Mısır’da yıllarca refah içinde yaşadı ve çoğaldı. Fakat sonra yeni bir Firavun hükümdar oldu. O Yusuf’u tanımıyordu. Bu zorba ve acımasız hükümdar İsrailoğullarının sayısının giderek artmasından korkarak, bu halktan olan yeni doğan tüm erkek bebeklerin Nil Irmağında boğulmasını emretti. Ancak, cesur bir anne minik oğlunu bir sepet içinde sazların arasına saklayarak korudu. Firavun’un kızı bebeği buldu, adını Musa koydu ve onu Mısır kraliyet ailesinde büyüttü.

Musa 40 yaşındayken İsrailoğullarından bir köleyi Mısırlı görevlinin elinden kurtarmaya çalıştığında başı derde girdi. Sonra uzak bir ülkeye kaçıp orada sürgün hayatı yaşadı. Musa 80 yaşına geldiğinde Yehova Tanrı onu yine Mısır’a gönderdi, Firavun’un huzuruna çıkıp ona Tanrı’nın halkını serbest bırakmasını söyleyecekti.

Firavun bunu kesin bir şekilde reddetti. Bunun üzerine Tanrı Mısır’ın başına on bela getirdi. Musa defalarca Firavun’un huzuruna çıkarak ona sonraki belalardan sakınma fırsatı verdi, fakat Firavun her seferinde Musa’ya ve Tanrısı Yehova’ya küstahça meydan okudu. Sonunda onuncu bela ülkedeki tüm ilk doğan çocukları etkiledi; yalnızca kapı sövelerini kurban ettikleri kuzunun kanıyla işaretleyerek Yehova’ya itaat eden ailelerin çocukları zarar görmedi. İlk doğanları yok etmek için gelen Tanrı’nın meleği bu ailelerin evlerini atladı. İsrailoğulları yaşadıkları bu olağanüstü kurtuluşu daha sonra Fısıh diye adlandırılan bir kutlamayla her yıl anmaya başladılar.

Kendi ilk oğlunu da kaybeden Firavun, Musa’ya ve İsrailoğullarına Mısır’dan çıkmalarını emretti. Hemen toplu bir çıkış için teşkilatlandılar. Ancak Firavun sonradan fikrini değiştirdi. Çok sayıda savaşçı ve savaş arabasıyla onların peşine düştü. İsrailoğulları Kızıldeniz kıyısında kapana kısılmış gibiydi. Fakat Yehova Tanrı Kızıldeniz’i yardı ve İsrailoğullarının sudan duvarlar arasındaki kuru deniz yatağından geçmelerini sağladı! Mısırlılar onların peşinden deniz yatağına girdiklerinde Tanrı suların büyük bir uğultuyla üzerlerine yığılmasını sağladı ve Firavun ordusuyla birlikte boğuldu.

Daha sonra, İsrailoğulları Sina Dağı yanında konaklarken Yehova Tanrı onlarla bir ahit yaptı. Musa’yı aracı kullanarak İsrail halkına yaşamın her yönünde korunma ve rehberlik sağlayacak kanunlar verdi. Tanrı’nın yönetimine sadakatle uydukları sürece Yehova bu milletle birlikte olacak ve diğer milletler için de bir nimet olmalarını sağlayacaktı.

Bununla birlikte, İsrailoğullarının çoğu Tanrı’ya iman etmeyerek O’nu kırdılar. Bu yüzden de Yehova o nesli 40 yıl çölde dolaştırdı. Ve Musa kendisinden sonra önderlik etmek üzere doğru bir adam olan Yeşu’yu görevlendirdi. Nihayet İsrailoğulları Tanrı’nın İbrahim’e vaat ettiği diyara girmeye hazırdı.

(Çıkış, Levioğulları, Sayılar,Kanunun Tekrarı, Mezmur 136:10-15 ve Elçiler 7:17-36’ya dayanır.)

İSRAİL halkının Kenan ülkesine girişinden yüzyıllar önce Yehova Tanrı o toprakları İbrahim’in torunlarına vereceğini vaat etmişti. Ve şimdi İsrailoğulları Yeşu’nun önderliğinde Vaat Edilmiş Toprakları mülk edinmek üzereydi.

Tanrı Kenanlıların yok edilmesi gerektiğine hükmetmişti. Ülkenin her yanı son derece iğrenç cinsel ahlaksızlıkla ve nedensiz dökülen kanla dolmuştu. Bu yüzden, İsrailoğulları tarafından fethedilen Kenan şehirleri tümüyle yok edilecekti.

Ancak Yeşu, Kenan topraklarına girmeden önce keşif amacıyla iki kişi gönderdi; onlar Eriha şehrinde Rahab adlı bir kadında kaldılar. Rahab ülkeyi keşfe gelen bu adamları İsrailoğullarından olduklarını bildiği halde evine aldı ve düşmanlarından gizledi. O Yehova Tanrı’nın Kendi halkını kurtarmak için yaptıklarını duymuştu ve İsrailoğullarının Tanrısı Yehova’ya iman etmişti. Rahab bu iki adama kendisini ve ev halkını esirgeyeceklerine dair ant ettirdi.

Sonra İsrailoğulları Kenan’a girdiler ve Eriha üzerine yürüdüler; o zaman Yehova Eriha surlarının mucizevi şekilde çökmesini sağladı. Yeşu’nun birlikleri hızla içeri girip şehri yok ettiler, ancak Rahab ve ailesini sağ bıraktılar. Yeşu bir yıldırım harekâtıyla altı yıl içinde Vaat Edilmiş Toprakların büyük kısmını fethetti. Ardından ülke İsrail kabilelerine paylaştırıldı.

Tanrı’ya hizmetle geçen uzun yaşamının sonuna doğru Yeşu halkı bir araya topladı. Onlara Yehova Tanrı’nın atalarına nasıl davrandığını hatırlattı ve Yehova’ya hizmet etmeleri için çağrıda bulundu. Ancak, Yeşu ve yakın arkadaşları öldükten sonra İsrailoğulları sahte tanrılara kulluk etmek için Yehova’yı bıraktı. İsrail halkı 300 yıl boyunca Yehova’nın kanunlarına uyma konusunda kararlı davranmadı. Bu dönemde Yehova Tanrı Filistîlerin ve diğer düşmanlarının İsrailoğullarına zulmetmesine izin verdi. Yine de, Kendisini yardıma çağırdıklarında Yehova onları kurtaracak hâkimler atadı; bu dönemde toplam 12 hâkim görevlendirildi.

Hâkimler kitabında anlatılan hâkimler dönemi, Otniel ile başlar ve dünyada yaşamış en kuvvetli adam olan Şimşon ile sona erer. Kutsal Kitabın Hâkimler kısmında anlatılan heyecan verici olaylar tekrar tekrar şu temel hakikati gösterir: Yehova Tanrı’ya itaat nimetlerle sonuçlanır, itaatsizlik ise felakete yol açar.

(Yeşu; Hâkimler ve Levioğulları 18:24, 25’e dayanır.)

ŞİMŞON’UN döneminden sonra Samuel İsrail’de peygamber ve hâkim olarak hizmet etti. İsrailoğulları diğer milletler gibi başlarında kral olarak bir insanın bulunmasını istiyor ve bunu Samuel’e devamlı söylüyorlardı. Bu Yehova Tanrı’yı hor görmek anlamına geliyordu; yine de O, Samuel’e milletin isteğine uymasını emretti. Tanrı kral olarak Saul adlı alçakgönüllü bir adamı seçti. Fakat Kral Saul zamanla kibirli ve itaatsiz biri oldu. Bunun üzerine Yehova onu reddetti ve Samuel’e kral olarak başka birini atamasını söyledi; bu, Davut adlı bir gençti. Ancak Davut kral olana dek yıllar geçecekti.

Davut muhtemelen henüz ergenlik çağındayken Saul’un ordusunda hizmet eden ağabeylerini ziyarete gitmişti. Tüm ordu bir düşman savaşçı yüzünden dehşet içindeydi; Golyat adlı bu dev adam onlara ve Tanrılarına meydan okuyordu. Bu duruma öfkelenen Davut, dev Golyat’ın savaş meydanında dövüşme çağrısını kabul etti. Genç adam, boyu 3 metreye yaklaşan rakibinin karşısına yalnızca bir sapan ve birkaç taşla çıktı. Golyat’ın alaylı sözleri üzerine Davut kendisinin bu devden çok daha iyi donanmış olduğunu söyledi, çünkü Yehova Tanrı’nın adıyla savaşıyordu! Sonra Golyat’ı tek bir taşla yere serdi ve başını kendi kılıcıyla kesti. Dehşete kapılan Filistî ordusu kaçtı.

Saul başlangıçta genç Davut’un cesaretinden etkilendi ve onu ordusunun başına getirdi. Fakat Davut’un başarıları Saul’da şiddetli bir kıskançlığa yol açtı. Davut canını kurtarmak için kaçmak zorunda kaldı ve yıllarca kaçak hayatı yaşadı. Buna rağmen Davut, Kral Saul’un Yehova Tanrı tarafından atandığını düşünerek, kendisini öldürmeye çalıştığı halde ona vefalı kaldı. Sonra Saul bir çarpışmada öldü. Çok geçmeden Davut Yehova’nın vaat ettiği gibi kral oldu.

Davut kralken Yehova Tanrı’ya bir mabet inşa etmeyi çok arzuladı. Ancak Yehova Davut’a bunu onun soyundan birinin yapacağını söyledi. O kişi Davut’un oğlu Süleyman olacaktı. Bununla birlikte, Tanrı Davut’la muhteşem bir ahit yaparak onu ödüllendirdi: Onun soyundan eşi benzeri olmayan bir hanedan gelecekti. En sonunda da bu hanedandan Kurtarıcı, Aden’de vaat edilen soy gelecekti. O Mesih olacaktı; bu ifade Tanrı tarafından atanmış, “özel bir konuma tayin edilmiş kişi” anlamına gelir. Yehova Tanrı Mesih’in sonsuza dek kalacak bir hükümetin, bir krallığın yöneticisi olacağını vaat etti.

Davut derin bir minnettarlıkla mabet projesi için muazzam miktarda altın, gümüş ve başka yapı malzemeleri topladı. Ayrıca, Tanrı ilhamıyla çok sayıda mezmur besteledi. Yaşamının sonuna doğru şu gerçeği ifade etti: “Benim aracılığımla konuşan Yehova’nın ruhuydu, O’nun sözü dilimdeydi” (2. Samuel 23:2).

(1. Samuel, 2. Samuel, 1. Tarihler, İşaya 9:7, Matta 21:9, Luka 1:32 ve Yuhanna 7:42’ye dayanır.)

HÜKÜMDARIYLA birlikte bütün bir millet Yehova Tanrı’yı yöneticileri olarak tanır ve kanunlarına itaat ederse o ülkede hayat nasıl olur? Kral Süleyman’ın 40 yıllık hükümdarlığı sırasında bu sorunun cevabı görüldü.

Davut ölmeden önce kendi tahtına Süleyman’ın geçmesini kararlaştırdı. Tanrı rüyada Süleyman’dan bir dilekte bulunmasını istedi. Süleyman da halka hikmetli ve adil hükümler verebilmek için gereken bilgi ve hikmeti diledi. Bu dilekten memnun olan Yehova Tanrı Süleyman’a hikmet ve anlayış verdi. Yehova ona itaatini sürdürmesi koşuluyla zenginlik, ihtişam ve uzun ömür vermeyi de vaat etti.

Süleyman verdiği hikmetli hükümlerle ün kazandı. Önüne getirilen bir davada, iki kadın bir bebek yüzünden tartışıyordu ve her ikisi de bebeğin annesi olduğunu iddia ediyordu. Süleyman çocuğun ikiye kesilmesini ve iki kadına da birer yarısının verilmesini emretti. İlk kadın kabul etti, gerçek anne ise hemen çocuğun diğer kadına verilmesi için yalvarmaya başladı. Şefkatli kadının asıl anne olduğu çok açıktı ve Süleyman çocuğu ona verdi. Çok geçmeden bu hükmü bütün İsrail duydu, halk Süleyman’da Tanrı’nın hikmeti olduğunu anladı.

Süleyman’ın başardığı en büyük işlerden biri Yehova Tanrı’nın mabedinin inşasıydı; bu, Yeruşalim’de İsrailoğulları için tapınma merkezi olacak muhteşem bir yapıydı. Mabedin Tanrı’ya adanması sırasında Süleyman şöyle dua etti: “İşte gökler, evet göklerin göğü bile Seni alamaz; benim inşa ettiğim bu ev nedir ki?” (1. Krallar 8:27).

Süleyman’ın ünü başka ülkelere de yayıldı ve Arabistan’daki Seba ülkesine kadar ulaştı. Seba kraliçesi (Saba melikesi Belkıs) Süleyman’ın ihtişamını, zenginliğini görmek ve hikmetinin derinliğini sınamak için geldi. Kraliçe Süleyman’ın hikmetinden ve İsrail’in refahından öyle etkilendi ki böyle hikmetli bir kralı tahta oturttuğu için Yehova Tanrı’yı yüceltti. Gerçekten de, Yehova’nın desteğiyle Süleyman’ın yönetimi eski İsrail’in tarihindeki en huzurlu ve refah dolu dönem oldu.

Ne yazık ki Süleyman Yehova’nın hikmetiyle uyumlu davranmayı sürdürmedi. Tanrı’nın emrini göz ardı ederek çoğu başka tanrılara tapınan yüzlerce kadınla evlendi. Bu kadınlar onu Yehova’dan uzaklaştırdılar ve putlara tapınmasına yol açtılar. Yehova Tanrı Süleyman’a krallığın bir kısmını elinden alacağını söyledi. Yalnızca bir parçası onun ailesinde kalacaktı ve Tanrı bunu da Süleyman’ın babası Davut’un hatırına yapacağını söyledi. Böylece, Süleyman yükümlülüğünü yerine getirmediği halde Yehova Tanrı Davut’la yaptığı Krallık ahdine bağlı kaldı.

(1. Krallar 1-11. bölümler, 2. Tarihler 1-9. bölümler ve Tekrar 17:17’ye dayanır.)

KUTSAL KİTABIN içindeki en uzun kısım ilahilerden oluşan bir derlemedir. Bu kısmın tamamının yazılması yaklaşık 1.000 yıl sürdü. Mezmurlar (Zebur) adlı bu kitaptaki sözler, şimdiye dek kaleme alınmış en derin anlamlı ve etkileyici iman ifadeleri arasındadır. Bu mezmurlarda sevinç, övgü ve şükrandan, keder, üzüntü ve tövbeye dek, insan duygularının geniş bir yelpazesi görülebilir. Mezmur yazarlarının Tanrı ile yakın, güven dolu bir ilişkileri olduğu açıktır. Bu eserlerde geliştirilen temalardan bazılarını ele alalım.

Yehova Tanrı Egemen olma hakkına sahiptir; tapınılmaya ve yüceltilmeye layıktır. Mezmur 83:18’de şunları okuyoruz: “Adı Yehova olan Sen, bütün yeryüzü üzerinde yalnız Sen Yücesin.” Bazı mezmurlar yıldızlı gökler, yeryüzündeki yaşamın harikaları ve insan vücudunun muhteşem yapısı gibi eserleri için Yehova Tanrı’yı över (Mezmur 8, 19, 139, 148). Bazıları Yehova’yı Kendisine vefalı olanları koruyan ve onları kurtarmak üzere harekete geçen Tanrı olarak yüceltir (Mezmur 18, 97, 138). Bazıları da O’nu kötüleri cezalandıran ve mazlumları rahata kavuşturan adalet Tanrısı olarak yüceltir (Mezmur 11, 68, 146).

Yehova Tanrı Kendisini sevenlere yardım ve teselli sağlar. Mezmurların belki de en ünlüsü olan 23. Mezmur’da Davut, Yehova’yı koyunlarına rehberlik eden, onlarla ilgilenen ve onları koruyan sevgi dolu bir Çoban olarak tarif eder. Mezmur 65:2, Yehova’ya iman edenlere O’nun duaları dinlediğini hatırlatır. Ciddi bir suç işlemiş kişiler için 39. ve 51.Mezmurlar çok teselli edici olabilir; Davut o mezmurlarda ciddi hataları yüzünden duyduğu pişmanlığı tüm içtenliğiyle ifade eder ve Yehova’nın bağışlayıcılığına olan imanını dile getirir. Mezmur 55:22’de ise Yehova Tanrı’ya güvenmek ve kişisel yüklerimizin hepsini O’na bırakmak konusunda teşvik edici sözler bulunur.

Yehova Tanrı Mesih’in Krallığı aracılığıyla dünyayı değiştirecek. Mezmurlar kitabındaki bazı kısımların, Kral olacağı önceden bildirilen Mesih’e işaret ettiği çok açıktır. Örneğin 2. Mezmur bu Hükümdarın kendisine muhalif olan tüm ulusları yok edeceğini bildirir. Yine, 72. Mezmur aynı kralın açlığa, adaletsizliğe ve zulme son vereceğini açıklar. Mezmur 46:9’a göre de Tanrı Mesih’in yönetimindeki krallık aracılığıyla savaşları sona erdirecek, hatta tüm silahları yok edecektir. Son olarak, 37. Mezmur’da kötünün yok edileceğini, doğru insanların ise yeryüzünde küresel bir barış ve uyumun tadına vararak sonsuza dek yaşayacaklarını okuruz.

(Mezmurlar kitabına dayanır.)

YEHOVA TANRI Hükümdar olarak hikmetini nasıl gösterir? Bu soruya kesin yanıt bulmanın bir yolu verdiği öğütler üzerinde düşünmektir. Bu öğütlerin günlük yaşamda bir yararı var mı? Onlara uymak hayatı daha anlamlı ve güzel yapar mı? Hikmetli Kral Süleyman yüzlerce özdeyiş kaleme aldı. Bunlar yaşamın hemen her yönüne değinen öğütlerdir. Birkaç örnek üzerinde duralım.

Tanrı’ya güvenmek. Yehova Tanrı’yla iyi bir ilişki için güven esastır. Süleyman şöyle yazdı: “Bütün yüreğinle Yehova’ya güven ve kendi anlayışına dayanma. Tuttuğun her yolda O’nu dikkate al, O da seni düze çıkarır” (Özdeyişler 3:5, 6). Rehberliğini isteyerek ve Kendisine itaat ederek Tanrı’ya güvenmek hayata derin bir anlam katar. Böyle bir yaşam tarzı insana Yehova Tanrı’nın yüreğini sevindirme olanağı verir ve düşmanı olan Şeytan’ın ortaya attığı davada Tanrı’nın haklılığını gösteren bir cevap oluşturur (Özdeyişler 27:11).

Başkalarıyla ilişkilerimizde hikmetle davranmak. Tanrı’nın öğütleri ailede erkek, kadın ve çocuklar için bugün her zamankinden çok daha gereklidir. Tanrı kocaya, “gençliğini paylaştığın karınla mutlu ol” öğüdüyle eşine sadık kalmasını emreder (Özdeyişler 5:18-20). Evli kadınlar Özdeyişler kitabında kocasının ve çocuklarının hayranlığını kazanmış faziletli bir kadını tanımlayan övgü dolu bir anlatım bulurlar (Özdeyişler 31. bölüm). Çocuklar da ana babalarının sözünü dinlemeleri gerektiğini görürler (Özdeyişler 6:20). Kitap ayrıca kendini toplumdan ayırmanın bencilliği körüklediğini, dolayısıyla dostluğun büyük önem taşıdığını gösterir (Özdeyişler 18:1). Dostlarımız bizi iyi ya da kötü yönde etkileyebileceğinden onları seçerken hikmete ihtiyacımız var (Özdeyişler 13:20; 17:17).

Kendimize dikkat ederek hikmetle davranmak. Özdeyişler kitabı aşırı içki alışkanlığından kaçınmamız, sağlığımızı olumlu etkileyecek duygular beslememiz, yıkıcı etkisi olan duygularla mücadele etmemiz ve işimizde çalışkan olmamız yönünde eşsiz öğütler içerir (Özdeyişler 6:6; 14:30; 20:1). Tanrı’nın öğüdüyle bağdaşmayan insani düşüncelere bel bağlamanın felaket getireceği konusunda bizi uyarır (Özdeyişler 14:12). ‘Hayatın kaynaklarının’ yüreğimizden çıktığını hatırlatarak, yüreği, yani içimizdeki insanı yozlaştırıcı etkilerden korumamız tembihinde bulunur (Özdeyişler 4:23).

Dünyadaki milyonlarca insan bu öğütlere uymanın hayatlarını daha iyi duruma getirdiğini gördü. Bunun sonucunda da Yehova Tanrı’yı Hükümdarları olarak kabul etmek için pek çok neden olduğunu anladılar.

(Özdeyişler kitabına dayanır.)

SÜLEYMAN Tanrı’ya tapınmayı bıraktıktan sonra İsrail halkı Yehova’nın önceden bildirdiği gibi bölündü. Onun ardından tahta geçen oğlu Rehoboam sert biriydi. Buna tepki olarak, İsrailoğullarının on kabilesi başkaldırdı ve kuzeydeki İsrail krallığını oluşturdu. Diğer iki kabile Yeruşalim’de Davut’un tahtında oturan krala sadık kaldı ve güneydeki Yahuda krallığını oluşturdu.

Her iki krallığın da kargaşa dolu bir tarihi oldu, bu büyük ölçüde imansız ve itaatsiz krallardan kaynaklandı. İsrail Yahuda’dan daha büyük zorluklar yaşadı çünkü kralları en baştan beri sahte tapınmayı destekledi. Bu arada peygamberler etkileyici işler yaptılar, bunlardan ikisi, İlya ve Elişa ölüleri bile diriltti. Buna rağmen İsrail her defasında kötü yoluna geri döndü. Sonunda, Tanrı kuzey krallığının Asurlular tarafından yok edilmesine izin verdi.

Yahuda, İsrail krallığının yıkımından sonra, yüzyılı aşkın bir süre daha varlığını sürdürdü, fakat o da Tanrı tarafından cezalandırıldı. Yahuda krallarından yalnızca birkaçı Tanrı’nın peygamberlerinin uyarılarına karşılık verdi ve millete önderlik ederek Yehova’ya dönmelerini sağlamaya çalıştı. Örneğin, Kral Yoşiya Yahuda’yı sahte tapınmadan temizlemeye başladı ve Yehova’nın mabedini onardı. Tanrı’nın Musa aracılığıyla verdiği kanunun orijinal bir nüshası bulununca Yoşiya bundan çok etkilendi; böylece başladığı reform hareketini daha yoğun bir çabayla sürdürdü.

Ne yazık ki Yoşiya’nın ardından tahta geçen krallar onu örnek almadılar. Bu yüzden de Yehova Babil milletinin Yahuda’yı fethederek Yeruşalim’i ve mabedini yıkmasına izin verdi. Sağ kalanlar Babil’e sürgüne götürüldü. Tanrı bu sürgünlük döneminin 70 yıl süreceğini önceden bildirmişti. Bu dönem boyunca Yahuda toprakları ıssız kaldı; ancak ondan sonra İsrail halkının vaat edildiği gibi ülkelerine dönmesine izin verildi.

Fakat kurtarıcı olarak vaat edilen Mesih yönetimi eline alana dek, Davut’un soyundan başka kral çıkmadı. Yeruşalim’de Davut’tan sonra tahta geçen kralların çoğu, yaptıkları işlerle kusurlu insanların yönetici olarak yeterli durumda olmadıklarını ortaya koydular. Tam anlamıyla yeterli tek yönetici Mesih olacaktı. O nedenle Yehova Davut soyundan olan bu kralların sonuncusuna şöyle demişti: “Tacı kaldır. . . . . Hak sahibi gelinceye kadar taç kimsenin olmayacak. Onu ancak hak sahibine vereceğim” (Hezekiel 21:26, 27).

(1. Krallar, 2. Krallar, 2. Tarihler 10–36. bölümler ve Yeremya 25:8-11’e dayanır.)

İSRAİL ve Yahuda krallarının hüküm sürdüğü dönem boyunca bir grup insan özel bir rol üstlendi; bunlar peygamberlerdi. Onlar Tanrı’nın bildirilerini ileten, her biri olanağüstü iman ve cesaret göstermiş kişilerdi. Şimdi Tanrı’nın peygamberleri tarafından bildirilen dört önemli temayı ele alalım.

1. Yeruşalim’in yıkımı. Başta İşaya ve Yeremya olmak üzere, Tanrı’nın peygamberleri uzun zaman önceden Yeruşalim’in yıkılacağı ve ıssız bırakılacağı uyarısında bulundular. Şehrin neden Tanrı’nın öfkesini hak ettiğini etkili bir dille anlattılar. Sahte dine ait uygulamalar, yozlaşma ve şiddet bu şehrin Yehova’yı temsil ettiği iddiasını çürütüyordu (2. Krallar 21:10-15; İşaya 3:1-8, 16-26; Yeremya 2:1–3:13).

2. Doğru tapınma sisteminin yeniden kurulması. Tanrı’nın halkı 70 yıllık sürgün döneminin ardından Babil’den kurtulup özgür olacaktı. Issız kalmış yurtlarına dönerek Yeruşalim’de Yehova’nın mabedini yeniden inşa edeceklerdi (Yeremya 46:27; Amos 9:13-15). İşaya Babil’i yenilgiye uğratacak kişinin Koreş adlı fatih olacağını 200 yıl önceden bildirmişti; bu hükümdar Tanrı’nın halkına O’nun kabul ettiği tapınma sistemini yeniden kurma fırsatı verecekti. İşaya Koreş’in eşsiz savaş stratejisinin ayrıntılarını da vermişti (İşaya 44:24–45:3).

3. Mesih’in yeryüzüne gelişi ve yaşamı. Mesih Beytlehem kasabasında doğacaktı (Mika 5:2). O alçakgönüllü biri olacaktı ve Yeruşalim’e bir eşeğin sırtında girecekti (Zekeriya 9:9). Nazik ve şefkatli olmasına rağmen toplumda sevilmeyen ve birçok insan tarafından reddedilen biri olacaktı (İşaya 42:1-3; 53:1, 3). Sonra da zalimce öldürülecekti. Peki bu onun sonu anlamına mı gelecekti? Hayır, yaşamını kurban etmesi pek çok insanın günahlarının bağışlanmasını mümkün kılacaktı (İşaya 53:4, 5, 9-12). Ve bu ancak diriltilmesiyle başarılabilirdi.

4. Mesih’in dünyayı yönetecek hükümdarlığı. Kusurlu insanlar barışçı bir yönetim sağlamakta tamamen yetersiz kalırlar; oysa Kral Mesih, Barış Hükümdarı olarak adlandırılacaktı (İşaya 9:6, 7; Yeremya 10:23). Onun hükümdarlığında tüm insanlar birbirleriyle, hatta bütün hayvanlarla da barış içinde olacaktı (İşaya 11:3-7). Artık hastalık olmayacaktı (İşaya 33:24). Ölüm bile sonsuza dek yok edilecekti (İşaya 25:8). Daha önce ölmüş olan insanlar Mesih’in hükümdarlığı sırasında yeryüzünde yaşamak üzere diriltilecekti (Daniel 12:13).

(İşaya, Yeremya, Daniel, Amos, Mika ve Zekeriya kitaplarına dayanır.)

YERUŞALİM’İN yıkımından önce, yenik düşmüş Yahuda Krallığından tutsak olarak Babil’e götürülen Yahudiler arasında sadakatiyle göze çarpan Daniel adlı bir genç vardı. Sürgündeki Yahudilerden bazılarıyla birlikte ona da bir ölçüde özgürlük bağışlanmıştı. Daniel Babil’deki uzun yaşamı boyunca Tanrı’nın lütfunu bol bol gördü, öyle ki Tanrı onu aslanlar çukurunda ölmekten bile kurtardı, ayrıca ona uzak geleceğe dair görüntüler verdi. Daniel’in geleceğe yönelik bildirilerinin en önemlileri Mesih ve onun hükümdarlığı hakkındaydı.

Daniel Mesih’in ne zaman geleceğini öğreniyor. Tanrı, halkının “Önder Mesih’i” ne zaman beklemesi gerektiğini Daniel’e bildirdi: Mesih, Yeruşalim surlarının yeniden inşası ve onarımı için buyruğun çıkmasından 69 “hafta” sonra gelecekti. Normal bir hafta yedi günden oluşur; burada ise her biri yedi yıldan oluşan “haftalar” söz konusuydu. Bu buyruk, Daniel’in zamanından çok daha sonra, MÖ 455’te çıktı. Toplam 483 yıl sürecek olan 69 “hafta” o tarihte başladı ve MS 29’da sona erdi. O yılda neler olduğunu bu yayının sonraki kısımlarından birinde göreceğiz. Daniel Mesih’in günahlara kefaret olarak öldürüleceğini, yani idam edileceğini de önceden gördü (Daniel 9:24-26).

Mesih gökte Kral olacak. Daniel gökten gelen olağanüstü bir görüntüde “insanoğluna benzer biri” olarak söz ettiği Mesih’i Yehova Tanrı’nın tahtına yaklaşırken gördü. Yehova ona “saltanat, itibar ve krallık” verdi. Bu Krallık sonsuza dek sürecekti. Daniel Mesih’in Krallığıyla ilgili heyecan verici başka bir ayrıntıyı da öğrendi; Kral yönetimi “Yüceler Yücesinin kutsal halkı” olarak söz edilen bir insan grubuyla paylaşacaktı (Daniel 7:13, 14, 27).

Krallık bu dünyaya ait yönetimleri yok edecek. Tanrı Daniel’in Babil kralı Nabukadnezar’ı şaşırtan bir düşü yorumlayabilmesini sağladı. Kral dev bir heykel görmüştü; heykelin başı altın, göğsü ve kolları gümüş, karnı ve kalçası bakır, bacakları demir, ayakları ise kille karışık demirdi. Bir dağdan kopup gelen taş, heykeli zayıf durumdaki ayaklarından vurup paramparça etmişti. Daniel bu heykelin, altın baş gibi olan Babil’le başlayan ve uzun bir dönem boyunca birbiri ardından varlık gösteren dünya güçlerini temsil ettiğini açıkladı. Daniel bu kötü dünyaya hâkim olacak son yönetimlerin döneminde Tanrı’nın Krallığının harekete geçeceğini önceden gördü. Bu Krallık dünyanın tüm yönetimlerini ezip parçalayacaktı. Sonra da sonsuza dek hüküm sürecekti (Daniel 2. bölüm).

Daniel çok ileri bir yaşta Babil’in düşüşünü gördü. Kral Koreş (I. Kyros) peygamberlerin önceden bildirdiği şekilde şehri ele geçirdi. Çok geçmeden Yahudiler tutsaklıktan kurtuldular. Bu tam zamanında, yani yurtlarının ıssız kalacağı dönem olarak önceden bildirilen 70 yılın sonunda oldu. Yahudiler sadık yöneticilerin, kâhinlerin ve peygamberlerin yönlendirmesiyle Yeruşalim’i yeniden inşa ettiler ve Yehova’nın mabedini onardılar. Peki, 483 yılın sonunda neler olacaktı?

(Daniel kitabına dayanır.)

1. “Başlangıçta . . .”

2. MÖ 4026 Âdem’in yaratılışı

3. MÖ 3096 Âdem’in ölümü

4. MÖ 2370 Tufan başlıyor

5. MÖ 2018 İbrahim doğuyor

6. MÖ 1943 İbrahim’le ahit

7. MÖ 1750 Yusuf köle olarak satılıyor

8. MÖ 1613’ten önce Eyüp’ün sınanması

9. MÖ 1513 Mısır’dan çıkış

10. MÖ 1473 İsrailoğulları Yeşu’nun önderliğinde Kenan’a giriyor

11. MÖ 1467 Kenan’ın fethi büyük ölçüde tamamlanıyor

12. MÖ 1117 Saul kral olarak meshediliyor

13. MÖ 1070 Tanrı Davut’a Krallıkla ilgili bir vaatte bulunuyor

14. MÖ 1037 Süleyman kral oluyor

15. MÖ 1027 Yeruşalim’deki mabet tamamlanıyor

16. MÖ yaklaşık 1020 Ezgiler Ezgisi tamamlanıyor

17. MÖ 997 İsrail iki krallığa bölünüyor

18. MÖ yaklaşık 717 Özdeyişlerin derlenmesi tamamlanıyor

19. MÖ 607 Yeruşalim’in yıkımı; Babil sürgünlüğü başlıyor

20. MÖ 539 Babil Koreş tarafından fethediliyor

21. MÖ 537 Yahudi sürgünler Yeruşalim’e dönüyor

22. MÖ 455 Yeruşalim surları yeniden yapılıyor; 69 “hafta” başlıyor

23. MÖ 443’ten sonra Malaki peygamber kitabını tamamlıyor